Strafrecht les 11 - les 17 november 2025.pptx

# Hoofdstraffen natuurlijke personen Dit onderwerp behandelt de verschillende hoofdstraffen die aan natuurlijke personen kunnen worden opgelegd, inclusief hun duur, specifieke kenmerken en de rol van verzachtende omstandigheden. ### 1.1 De strafniveaus en hun duur De Wet betreffende het Strafrecht (Sw.) 2024 kent verschillende niveaus toe aan straffen, die de ernst van de straf weerspiegelen. Deze niveaus zijn direct gekoppeld aan de duur van gevangenisstraffen en de omvang van andere hoofdstraffen. #### 1.1.1 Niveau 8: Levenslange gevangenisstraf * **Gevangenisstraf:** Levenslang. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 18 jaar tot 20 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 7, 6, 5, 4 of 3. #### 1.1.2 Niveau 7: Gevangenisstraf van meer dan 20 tot 30 jaar * **Gevangenisstraf:** Meer dan 20 jaar tot 30 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 16 jaar tot 18 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 6, 5, 4 of 3. * **Opmerking:** De behandeling onder vrijheidsberoving is nog niet in werking en uitgesteld tot 2030. #### 1.1.3 Niveau 6: Gevangenisstraf van meer dan 15 tot 20 jaar * **Gevangenisstraf:** Meer dan 15 jaar tot 20 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 11 jaar tot 16 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 5, 4, 3 of 2. * **Opmerking:** In dit niveau is het mogelijk een andere straf uit te spreken dan een gevangenisstraf. #### 1.1.4 Niveau 5: Gevangenisstraf van meer dan 10 tot 15 jaar * **Gevangenisstraf:** Meer dan 10 jaar tot 15 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 6 jaar tot 11 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 4, 3 of 2. #### 1.1.5 Niveau 4: Gevangenisstraf van meer dan 5 tot 10 jaar * **Gevangenisstraf:** Meer dan 5 jaar tot 10 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 4 jaar tot 6 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 3 of 2. #### 1.1.6 Niveau 3: Gevangenisstraf van meer dan 3 tot 5 jaar * **Gevangenisstraf:** Meer dan 3 jaar tot 5 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** Meer dan 2 jaar tot 4 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 2 of 1. * **Opmerking:** In niveau 1 is geen gevangenisstraf mogelijk. #### 1.1.7 Niveau 2: Gevangenisstraf van 6 maanden tot 3 jaar * **Gevangenisstraf:** 6 maanden tot 3 jaar. * **Behandeling onder vrijheidsberoving:** 6 maanden tot 2 jaar. * **Straf onder elektronisch toezicht:** 1 maand tot 1 jaar. * **Werkstraf:** Meer dan 120 uur tot 300 uur. * **Probatiestraf:** Meer dan 12 maanden tot 2 jaar. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een lagere straf in niveau 1. #### 1.1.8 Niveau 1: Geldboete, werkstraf, probatiestraf * **Geldboete:** 200 euro tot 20.000 euro. * **Werkstraf:** 20 uur tot 120 uur. * **Probatiestraf:** 6 maanden tot 12 maanden. * **Verbeurdverklaring:** Met inbegrip van de verruimde verbeurdverklaring. * **Geldstraf vastgesteld op basis van voordeel:** Vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel. * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan leiden tot een bijkomende straf in plaats van de hoofdstraf. ### 1.2 Algemene principes van gevangenisstraf De gevangenisstraf (GS) wordt in de Sw. 2024 beschouwd als een **ultimum remedium**, wat betekent dat het de laatste redmiddel is. De wet definieert gevangenisstraf als de vrijheidsberoving van een persoon voor de door de rechter bepaalde termijn, conform de wettelijke regels. > **Tip:** De definitie van gevangenisstraf is cruciaal. Het is de enige straf die vrijheidsberoving inhoudt. * **Historisch perspectief:** Oorspronkelijk ingevoerd als een menselijker alternatief voor de doodstraf en lijfstraffen. * **Menswaardige bestraffing:** Er is kritiek op de huidige detentieomstandigheden, die door internationale organen als mensonterend worden beschouwd. * **Subsidiariteit:** De focus ligt op alternatieve straffen (elektronisch toezicht, probatie, werkstraf) die als uitgangspunt zouden moeten dienen. * **Bijzondere motiveringsverplichting:** Als een gevangenisstraf in niveau 2 wordt opgelegd, is er een bijzondere (negatieve) motiveringsverplichting. * **Minimumgevangenisstraf:** Er is geen gevangenisstraf mogelijk in niveau 1. In niveau 2 geldt een minimum van 6 maanden. * **Verplichte vrijheidsbenemende straf:** Alleen verplicht bij strafniveau 8 en 7 (gevangenisstraf of behandeling onder vrijheidsberoving). * **Geen vervangende gevangenisstraf voor geldboete:** Dit is niet mogelijk. * **Vervangende gevangenisstraf:** Wel mogelijk bij niet-uitvoering van een werkstraf en probatiestraf in niveau 2, met een maximum van 1 jaar. * **Duur van de gevangenisstraf:** Varieert van minimaal 6 maanden tot maximaal levenslang. * **Nuances in duur:** * Uitstel van de tenuitvoerlegging van de straf. * Vervangende gevangenisstraf in niveau 1 bij werkstraf en probatiestraf. * De berekening van duur: 1 dag = 24 uur, 1 maand = 30 dagen, 1 jaar = 365 dagen. Let op: 12 maanden is niet altijd gelijk aan 1 jaar in de context van strafmaat. * **Toerekening van hechtenis:** Elke ondergane hechtenis wordt verrekend op de duur van de nog uit te voeren gevangenisstraffen. Dit geldt ook voor voorlopige plaatsingsmaatregelen in een gesloten opvoedingsafdeling bij minderjarigen. ### 1.3 Artificiële verlengingen van vrijheidsbeneming De wetgeving voorziet in mechanismen die de effectieve duur van vrijheidsbeneming kunnen beïnvloeden of verlengen, vaak als gevolg van nieuwe wetgeving of specifieke risico's. * **Verlengde opvolging:** Vanaf 1 januari 2035. * **Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank (TBS):** Als overgangsrecht. * **Beveiligingsmaatregel ter bescherming van de maatschappij:** Ingevoerd bij wet van 29 februari 2024. * **Niet-samendrukbare straf:** Dit verwijst naar de beveiligingsperiode, waarin bepaalde strafuitvoeringsmodaliteiten niet mogelijk zijn. Dit is geen straf op zich, maar beïnvloedt de strafuitvoering. Het is facultatief en kan worden opgelegd bij gevangenisstraffen van meer dan 3 jaar tot 30 jaar, in specifieke gevallen (zie verder). #### 1.3.1 Beveiligingsperiode (art. 195 Sv.) * De strafrechter bepaalt tijdens de straftoemetingsfase een periode waarin voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) of voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering niet mogelijk is. * **Facultatief:** De beveiligingsperiode is facultatief. * **Voorwaarden voor oplegging:** * Gevangenisstraf van meer dan 3 jaar tot 30 jaar, gecombineerd met een misdrijf uit een limitatieve lijst (bijv. ernstige schending van internationaal humanitair recht, terrorisme, misdrijven tegen de staatsorde, etc.). * Voor VI na 2/3 van de straf: geldt voor specifieke ernstige misdrijven. * Gevangenisstraf van 30 jaar of levenslang: VI mogelijk na 15-25 jaar. #### 1.3.2 Voorwaardelijke Invrijheidstelling (VI) * **Definitie:** Een strafuitvoeringsmodaliteit waarbij de veroordeelde zijn straf buiten de gevangenis ondergaat mits naleving van voorwaarden gedurende een proeftijd. * **Wetsbasis:** Vergelijkbaar met de voormalige "Wet Lejeune" (afgeschaft). * **Voorwaarden:** Naleving van tijdsvoorwaarden, geen tegenaanwijzingen en een sociaal reclasseringsplan (via de Strafuitvoeringsrechter en de Strafuitvoeringsrechtbank - SURB). * **Tijdsvoorwaarden:** Afhankelijk van de duur van de straf en eventuele recidive. Voor straffen van 30 jaar of levenslang geldt een specifieke regeling (15-25 jaar). * **Proeftijd:** De duur van de nog te ondergane gevangenisstraf, met een minimum van 1 jaar en een maximum van 10 jaar. ### 1.4 Uitvoering van de gevangenisstraf De uitvoering van een gevangenisstraf gebeurt onder specifieke voorwaarden en modaliteiten, met oog op de re-integratie van de gedetineerde en het beperken van detentieschade. * **Wanneer strafuitvoering mogelijk is:** Pas wanneer de straf onherroepelijk is geworden (niet meer vatbaar voor rechtsmiddelen). Het Openbaar Ministerie (OM) beschikt over het vervolgingsmonopolie. * **Start van de uitvoering:** Het OM kan een waarschuwing geven, een vattingsbevel uitvaardigen of de persoon onmiddellijk aanhouden ter zitting. * **Wet Externe Rechtspositie (Wet 17 mei 2006):** Reguleert de verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten en de rechten van gedetineerden. Belangrijk voor het examen. * **Gevangeniswezen:** Gebaseerd op het legaliteitsbeginsel (gedetineerden hebben rechten bepaald bij wet) en het schadebeperkingsbeginsel (minimaliseren van detentieschade). * **Toezicht:** Gevangenissen worden gecontroleerd door de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen en commissies van toezicht bij elke gevangenis. * **Detentieplanning:** Essentieel voor de dagelijkse gang van zaken. * **Levensvoorwaarden, orde, veiligheid en dwang:** Kernaspecten van de gevangenisorganisatie. * **Tuchtregime en klachtenafhandeling:** Essentieel voor de interne organisatie. > **Tip:** De Wet Externe Rechtspositie is cruciaal voor het begrip van de uitvoeringsmodaliteiten van straffen. #### 1.4.1 Strafuitvoeringsmodaliteiten door de minister van Justitie Bepaalde strafuitvoeringsmodaliteiten vallen onder de bevoegdheid van de minister van Justitie: * **Uitgaansvergunning:** Voor specifieke gebeurtenissen zoals begrafenissen of medische ingrepen. * **Penitentiair verlof:** Maximaal vier keer 36 uur per trimester. * **Plaatsing in een transitiehuis:** Ter voorbereiding op re-integratie. * **Onderbreking van de strafuitvoering:** Maximaal 3 maanden. * **Invrijheidstelling met het oog op verwijdering en overbrenging:** In het kader van vreemdelingenrecht. #### 1.4.2 Strafuitvoeringsmodaliteiten door de strafuitvoeringsrechter Andere modaliteiten worden beoordeeld door de strafuitvoeringsrechter: * **Beperkte detentie:** Overdag de gevangenis verlaten. * **Elektronisch toezicht (ET):** Wordt ook als modaliteit van voorlopige hechtenis beschouwd. * **Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI):** Zoals eerder besproken. * **Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering.** * **Voorlopige invrijheidstelling om medische redenen.** * **Vermindering van de duur van de ontzetting uit bepaalde rechten (bv. woonplaatsverbod).** #### 1.4.3 Strafuitvoeringsmodaliteiten door de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) De SURB heeft bredere bevoegdheden, waaronder het aanpassen, nader omschrijven, opschorten, beëindigen, verminderen van de duur van probatiestraffen, verlengde opvolging, ontzetting uit rechten, beroepsverboden, verval van het recht tot sturen en verblijfs-, plaats- of contactverboden. ### 1.5 Alternatieve straffen Naast gevangenisstraf zijn er diverse alternatieve straffen die, afhankelijk van het niveau en de aard van het misdrijf, kunnen worden opgelegd. #### 1.5.1 Straf onder elektronisch toezicht (ET) * **Natuurlijk persoon (Niv. 2):** Duur van 1 maand tot ten hoogste 1 jaar. De duur van de voorlopige hechtenis wordt in mindering gebracht. * **Niet van toepassing bij:** Poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * **Geen uitstel van tenuitvoerlegging:** Straf begint direct. * **Vrijheidsbeperkend:** Verplichting om op een bepaald adres te verblijven volgens een programma, met uitzonderingen voor toegestane verplaatsingen. * **Controle:** Gebeurt onder meer door elektronische middelen. * **Juridisch minder zwaar dan GS:** Hoewel het voor de veroordeelde als zwaarder kan worden ervaren door de eigen organisatie. * **Consensueel:** Vereist instemming van de veroordeelde. Dit is geen erkenning van schuld. * **Vervangende GS:** De duur van de straf onder ET kan worden omgezet naar een gevangenisstraf. * **Algemene voorwaarden:** Geen nieuwe misdrijven plegen, vast adres, adreswijzigingen doorgeven, gevolg geven aan oproepingen. * **Rol feitenrechter:** Bepaalt duur ET en legt eventuele vervangende GS op. Kan aanwijzingen geven over verplaatsingen en geïndividualiseerde voorwaarden opleggen. #### 1.5.2 Probatiestraf * **Natuurlijk persoon & rechtspersoon:** * **Duur:** 6 maanden tot ten hoogste 2 jaar. * **Niv. 2:** Meer dan 12 maanden tot ten hoogste 2 jaar. * **Niv. 1:** 6 maanden tot ten hoogste 12 maanden. * **Niet van toepassing bij:** Poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * **Geen uitstel van tenuitvoerlegging.** * **Afschaffing probatieopschorting.** * **Consensueel:** Vereist instemming van betrokkene of advocaat. * **Vervangende straf:** Kan worden omgezet naar een gevangenisstraf of geldboete, afhankelijk van het niveau. * **Voorwaarden:** Verplichting om algemene en bijzondere voorwaarden na te leven gedurende een door de rechter bepaalde periode. #### 1.5.3 Werkstraf * **Natuurlijk persoon:** * **Duur:** 20 uur tot ten hoogste 300 uur. * **Niv. 2:** Meer dan 120 uur tot ten hoogste 300 uur. * **Niv. 1:** 20 uur tot ten hoogste 120 uur. * **Niet van toepassing bij:** Poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * **Geen uitstel van tenuitvoerlegging.** * **Consensueel:** Vereist instemming. * **Vervangende straf:** Kan worden omgezet naar een gevangenisstraf of geldboete. * **Uitvoering:** Kosteloos arbeid verrichten tijdens vrije tijd, bij publieke diensten, OCMW's, verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen, of sociale ondernemingen. De activiteit mag niet door bezoldigde werknemers worden verricht. #### 1.5.4 Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap (voor rechtspersonen) * **Budget:** Geraamd op een bedrag van 200 euro tot ten hoogste 360.000 euro. * **Niv. 2:** Meer dan 20.000 euro tot ten hoogste 360.000 euro. * **Niv. 1:** 200 euro tot ten hoogste 20.000 euro. * **Consensueel:** Instemming door lasthebber ad hoc of advocaat. * **Geen uitstel van tenuitvoerlegging.** * **Vervangende geldboete:** Binnen de door de wet bepaalde grenzen. * **Begunstigden:** Openbare diensten, OCMW's, verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen met sociaal, wetenschappelijk of cultureel oogmerk. ### 1.6 Veroordeling bij schuldigverklaring * **Natuurlijk persoon & rechtspersoon (Niveau 1 + 2):** * **Toepassing:** Feiten van geringe ernst OF wanneer een andere straf niet opportuun is wegens tijdsverstrijken. * **Niet consensueel.** * **Geen proeftermijn.** * **Opmerking:** Dit is geen opschorting van de uitspraak van de veroordeling als bestraffingsmodaliteit. Er is een uitzondering voor publiekrechtelijke rechtspersonen. ### 1.7 Strafuitvoeringsmodaliteiten en de Strafrrechter/Rechtbank De bevoegdheid voor het toekennen van strafuitvoeringsmodaliteiten is verdeeld tussen de minister van Justitie, de strafuitvoeringsrechter en de strafuitvoeringsrechtbank. > **Belangrijk:** Begrijp de specifieke bevoegdheden van elke instantie met betrekking tot de verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten. #### 1.7.1 Modaliteiten door de strafuitvoeringsrechter * Beperkte detentie * Elektronisch toezicht (ET) * Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) * Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering * Voorlopige invrijheidstelling om medische redenen * Vermindering van de duur van ontzetting uit bepaalde rechten #### 1.7.2 Modaliteiten door de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) * Aanpassen, nader omschrijven, opschorten, beëindigen, vermindering van de duur van probatiestraf, verlengde opvolging, ontzetting uit bepaalde burgerlijke en politieke rechten, beroepsverbod, verval van het recht tot sturen, verblijfs-, plaats- of contactverbod. ### 1.8 Gevangenisstraffen van drie jaar en minder De inwerkingtreding van bepalingen in het Wetboek van Strafvordering (WER) inzake gevangenisstraffen van drie jaar en minder is meermaals uitgesteld. Er zijn tijdelijke noodmaatregelen van kracht. * **Gevangenisstraf ≤ 6 maanden:** Ministeriële omzendbrieven tot 1 juni 2030. * **Gevangenisstraf > 6 maanden tot 3 jaar:** Tijdelijke noodmaatregelen tot 1 juni 2030. * **Soepelere procedure:** Voor de toekenning van ET, beperkte detentie, VI, voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering. * **Uitzonderingen:** Zedenfeiten, terreur, gewelddadig extremisme. * **Vervroegde invrijheidstelling:** Nieuwe maatregel vanaf 6 maanden vóór strafeinde (tot 31 december 2026) wegens overbevolking. > **Tip:** Houd rekening met de vertraging in de implementatie van het nieuwe WER en de tijdelijke noodmaatregelen. ### 1.9 Overbevolking en recidive De Belgische gevangenissen kampen met overbevolking, wat leidt tot mensonwaardige detentieomstandigheden en een hoge recidive. * **Vaststellingen:** Aanzienlijk aantal gedetineerden boven de theoretische capaciteit. * **Recidive:** Hoge recidivecijfers worden in verband gebracht met de inadequate middelen voor re-integratie in overvolle gevangenissen. Landen zoals Noorwegen, met een focus op rehabilitatie en normalisatie, kennen lagere recidivecijfers. ### 1.10 Straf onder elektronisch toezicht (ET) - Aandachtspunten * **Consensueel:** Vereist instemming van de veroordeelde. Dit is geen erkenning van schuld. * **Niet altijd minder zwaar:** Kan door de gedetineerde als zwaarder worden ervaren dan een gevangenisstraf omdat men zelf alles moet regelen. * **Geen apart misdrijf:** Ontsnapping of doorknippen van de enkelband is geen afzonderlijk misdrijf. * **Vervangende GS:** Kan worden opgelegd bij schending van de voorwaarden. ### 1.11 Probatiestraf - Aandachtspunten * **Consensueel:** Vereist instemming van de veroordeelde. * **Nieuw voor rechtspersonen:** Nu ook mogelijk als autonome straf voor rechtspersonen. * **Vervangende straf:** Kan worden omgezet naar een gevangenisstraf of geldboete. ### 1.12 Werkstraf - Aandachtspunten * **Consensueel:** Vereist instemming. * **Kosteloos arbeid:** Verricht tijdens vrije tijd. * **Vervangende straf:** Kan worden omgezet naar een gevangenisstraf of geldboete. ### 1.13 Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap - Aandachtspunten * **Consensueel:** Vereist instemming via een lasthebber of advocaat. * **Vervangende geldboete:** Kan worden opgelegd. ### 1.14 Veroordeling bij schuldigverklaring - Aandachtspunten * **Niet consensueel.** * **Geen proeftermijn.** * **Doel:** Feiten van geringe ernst of indien een andere straf niet opportuun is. --- **Disclaimer:** Dit studiemateriaal is samengesteld op basis van de verstrekte documentatie en dient als een leidraad voor examenvoorbereiding. Raadpleeg steeds de officiële wetteksten en specifieke academische bronnen voor een volledige en nauwkeurige kennis van het onderwerp. --- # Bijkomende straffen natuurlijke personen Dit deel van de studiehandleiding behandelt de bijkomende straffen die aan natuurlijke personen opgelegd kunnen worden, naast de hoofdstraffen, ter aanvulling van het strafrechtelijk instrumentarium. ### 2.1 Overzicht van bijkomende straffen Bijkomende straffen worden opgelegd om de veroordeelde verder te beïnvloeden, specifieke situaties aan te pakken of de maatschappij te beschermen. Ze kunnen verplicht of facultatief zijn, afhankelijk van de aard van het misdrijf en de omstandigheden van de veroordeling. **De belangrijkste bijkomende straffen voor natuurlijke personen zijn:** * **Verlengde opvolging:** Dit kan verplicht of facultatief zijn en houdt een langdurige monitoring na de hoofdstraf in. * **Geldboete:** Facultatief, maar niet mogelijk voor niveau 1 straffen of indien reeds een geldstraf is vastgesteld op basis van het verkregen voordeel. * **Verbeurdverklaring:** Dit is een verplichte bijkomende straf. * **Verruimde verbeurdverklaring:** Facultatief en breidt de mogelijkheden van verbeurdverklaring uit. * **Geldstraf vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel:** Facultatief en richt zich op het ontnemen van wederrechtelijk verkregen winst. * **Ontzetting uit bepaalde burgerlijke en politieke rechten:** Dit kan verplicht of facultatief zijn en beperkt de rechten van de veroordeelde. * **Beroepsverbod:** Facultatief en verbiedt de veroordeelde om een bepaald beroep uit te oefenen. * **Bekendmaking van de beslissing houdende veroordeling:** Facultatief en enkel van toepassing in bij de wet bepaalde gevallen. * **Sluiting van de inrichting:** Facultatief en eveneens enkel in bij de wet bepaalde gevallen. * **Verval van het recht tot sturen:** Facultatief en beperkt het recht om een voertuig te besturen. * **Verblijfs-, plaats- of contactverbod:** Facultatief en kan opgelegd worden om specifieke personen of plaatsen te mijden. > **Tip:** De keuze tussen een verplichte en facultatieve bijkomende straf hangt sterk af van de wettelijke bepalingen die specifiek van toepassing zijn op het begane misdrijf. ### 2.2 Specifieke bijkomende straffen nader toegelicht #### 2.2.1 Geldboete en geldstraf op basis van voordeel * **Geldboete:** Deze kan worden opgelegd als bijkomende straf, tenzij het gaat om een straf van niveau 1 of indien er reeds een geldstraf is vastgesteld op basis van het uit het misdrijf verkregen voordeel. De bedragen variëren naargelang het strafniveau. Voor niveau 1 bedraagt de geldboete tussen 200 euro en 20.000 euro. * **Geldstraf op basis van voordeel:** Deze facultatieve bijkomende straf is gericht op het ontnemen van de economische winst die de dader heeft behaald uit het misdrijf. #### 2.2.2 Verbeurdverklaring De verbeurdverklaring is een verplichte bijkomende straf die inhoudt dat de veroordeelde het eigendomsrecht op bepaalde goederen verliest ten gunste van de staat. De **verruimde verbeurdverklaring** is een facultatieve uitbreiding hiervan, die meer mogelijkheden biedt om voordelen uit misdrijven te ontnemen. #### 2.2.3 Ontzetting uit rechten en beroepsverbod * **Ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten:** Dit kan verplicht of facultatief zijn en houdt in dat de veroordeelde voor een bepaalde periode geen bepaalde burgerlijke of politieke rechten meer mag uitoefenen, zoals het recht om te stemmen of gekozen te worden. * **Beroepsverbod:** Een facultatieve straf die de veroordeelde verbiedt om een specifiek beroep uit te oefenen dat verband houdt met het begane misdrijf. #### 2.2.4 Overige bijkomende straffen Naast de bovenstaande straffen, kan ook nog gedacht worden aan: * **Verval van het recht tot sturen:** Een facultatieve straf die het recht om een voertuig te besturen ontneemt. * **Verblijfs-, plaats- of contactverbod:** Een facultatieve maatregel die de veroordeelde verplicht bepaalde plaatsen te mijden of geen contact te hebben met specifieke personen. * **Bekendmaking van de veroordeling en sluiting van de inrichting:** Deze zijn facultatief en enkel van toepassing in de gevallen die de wet specificeert. > **Voorbeeld:** Een fraudeur kan, naast een gevangenisstraf, veroordeeld worden tot een geldboete en tot de verbeurdverklaring van de gestolen gelden. Daarnaast kan hem ook een beroepsverbod worden opgelegd als zijn beroep verband houdt met de fraude. #### 2.2.5 Verhouding tot hoofdstraffen Bijkomende straffen worden altijd naast een hoofdstraf opgelegd, met enkele uitzonderingen zoals een geldboete die als hoofdstraf kan fungeren in niveau 1. Het is cruciaal om de wettelijke bepalingen die de relatie tussen hoofd- en bijkomende straffen regelen, goed te kennen, met name waar het gaat om mogelijke cumulaties of uitsluitingen. --- # Hoofdstraffen rechtspersonen Dit hoofdstuk behandelt de specifieke hoofdstraffen die aan rechtspersonen kunnen worden opgelegd, met een focus op geldboetes en andere alternatieve straffen. ## 3. Hoofdstraffen rechtspersonen ### 3.1 Geldboetes voor rechtspersonen De geldboete vormt de primaire hoofdstraf voor rechtspersonen en is onderverdeeld in verschillende niveaus, afhankelijk van de ernst van het misdrijf. #### 3.1.1 Niveau 8 * **Geldboete:** Meer dan 4.000.000 euro tot 5.760.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 7, 6, 5, 4 of 3 toegepast. #### 3.1.2 Niveau 7 * **Geldboete:** Meer dan 1.600.000 euro tot 4.000.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 6, 5, 4 of 3 toegepast. #### 3.1.3 Niveau 6 * **Geldboete:** Meer dan 1.200.000 euro tot 1.600.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 5, 4, 3 of 2 toegepast. #### 3.1.4 Niveau 5 * **Geldboete:** Meer dan 800.000 euro tot 1.200.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 4, 3 of 2 toegepast. #### 3.1.5 Niveau 4 * **Geldboete:** Meer dan 600.000 euro tot 800.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 3 of 2 toegepast. #### 3.1.6 Niveau 3 * **Geldboete:** Meer dan 360.000 euro tot 600.000 euro. * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk worden de straffen van niveau 2 of 1 toegepast. #### 3.1.7 Niveau 2 * **Geldboete:** Meer dan 20.000 euro tot 360.000 euro. * **Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap:** Geraamd op een bedrag van meer dan 20.000 euro tot 360.000 euro. * **Probatiestraf:** Van meer dan 12 maanden tot 2 jaar. * **Cumulatie van twee straffen van niveau 1.** * **Na verzachtende omstandigheden:** Mogelijk wordt de straf van niveau 1 toegepast. #### 3.1.8 Niveau 1 * **Geldboete:** 200 euro tot ten hoogste 20.000 euro. * **Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap:** Geraamd op een bedrag van 200 euro tot 20.000 euro. * **Probatiestraf:** 6 maanden tot 12 maanden. * **Verbod om een activiteit die deel uitmaakt van het voorwerp uit te oefenen:** Voor een periode van 1 jaar tot 10 jaar. * **Verbeurdverklaring:** Inclusief de verruimde verbeurdverklaring. * **Geldstraf vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel.** * **Sluiting van de inrichting.** * **Na verzachtende omstandigheden:** Kan een bijkomende straf worden opgelegd in plaats van de hoofdstraf. ### 3.2 Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap Deze straf houdt in dat de rechtspersoon verplicht wordt bepaalde diensten te verlenen ten gunste van de gemeenschap. De duur wordt door de rechter vastgesteld in een budget, variërend van 200 euro tot ten hoogste 360.000 euro. * **Niveau 2:** Meer dan 20.000 euro tot ten hoogste 360.000 euro. * **Niveau 1:** 200 euro tot ten hoogste 20.000 euro. * **Instemming:** Vereist instemming van de rechtspersoon, verleend door een lasthebber ad hoc of een advocaat. * **Begunstigden:** Beperkte lijst van openbare diensten, OCMW's, verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen met een sociaal, wetenschappelijk of cultureel oogmerk, en coöperatieve vennootschappen erkend als sociale onderneming. * **Vervangende straf:** Bij niet-naleving kan een vervangende geldboete worden opgelegd binnen de wettelijk bepaalde grenzen. * **Geen uitstel:** Er is geen uitstel van de tenuitvoerlegging van deze straf mogelijk. > **Tip:** De dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap is de tegenhanger van de werkstraf voor natuurlijke personen. ### 3.3 Probatiestraf De probatiestraf is een straf die zowel aan natuurlijke personen als aan rechtspersonen kan worden opgelegd. * **Duur:** 6 maanden tot ten hoogste 2 jaar. * **Niveau 2:** Meer dan 12 maanden tot ten hoogste 2 jaar. * **Niveau 1:** 6 maanden tot ten hoogste 12 maanden. * **Uitsluiting:** Niet van toepassing bij poging tot doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting of zwaar geweld. * **Instemming:** De straf is consensueel, wat betekent dat de instemming van de rechtspersoon (via lasthebber of advocaat) vereist is. * **Vervangende straf:** Bij niet-naleving kan een vervangende geldboete worden opgelegd. * **Niveau 2:** Vervangende gevangenisstraf van 1 maand tot 1 jaar of een vervangende geldboete van 200 euro tot 20.000 euro. * **Niveau 1:** Vervangende gevangenisstraf van 1 maand tot 6 maanden of een vervangende geldboete van 200 euro tot 20.000 euro. * **Niet op strafregister:** Deze straf wordt niet vermeld op uittreksels uit het strafregister die aan particulieren worden uitgereikt. > **Tip:** De invoering van de probatiestraf voor rechtspersonen is een recente ontwikkeling. ### 3.4 Verbod om een activiteit uit te oefenen Rechtspersonen kunnen worden veroordeeld tot een verbod om een specifieke activiteit die deel uitmaakt van hun statutaire doel uit te oefenen. * **Duur:** 1 jaar tot 10 jaar. * **Plaatsing:** Dit verbod valt onder niveau 1. ### 3.5 Verbeurdverklaring en verruimde verbeurdverklaring Verbeurdverklaring, inclusief de mogelijkheid van verruimde verbeurdverklaring, kan als hoofdstraf aan rechtspersonen worden opgelegd. Dit houdt in dat bepaalde goederen of geldbedragen verbeurd worden verklaard. ### 3.6 Geldstraf vastgesteld op basis van voordeel Een specifieke vorm van geldstraf die wordt vastgesteld op basis van het verwachte of daadwerkelijk uit het misdrijf behaalde voordeel. Dit kan als hoofdstraf worden opgelegd. ### 3.7 Sluiting van de inrichting In bepaalde gevallen kan de rechtbank de sluiting van een inrichting van de rechtspersoon bevelen. Dit valt onder niveau 1 van de hoofdstraffen. ### 3.8 Veroordeling bij schuldigverklaring Dit is een bestraffingsmodaliteit die zowel aan natuurlijke personen als aan rechtspersonen kan worden opgelegd, voornamelijk in niveau 1 en 2. Het is van toepassing bij feiten van geringe ernst of wanneer andere straffen wegens tijdsverloop niet meer opportuun zijn. Deze modaliteit is niet consensueel. Voor publiekrechtelijke rechtspersonen geldt een specifieke regeling. > **Tip:** De veroordeling bij schuldigverklaring is een minder ingrijpende vorm van bestraffing waarbij de rechter de schuld vaststelt zonder onmiddellijk een hoofdstraf op te leggen. ### 3.9 Bijkomende straffen voor rechtspersonen Net als bij natuurlijke personen, kunnen aan rechtspersonen, na een veroordeling bij schuldigverklaring en na verzachtende omstandigheden, bijkomende straffen worden opgelegd in plaats van de hoofdstraf. De specifieke bijkomende straffen die van toepassing zijn op rechtspersonen worden in dit document niet gedetailleerd opgesomd, maar de algemene categorieën lijken vergelijkbaar met die voor natuurlijke personen (bijv. verbeurdverklaring, geldstraf vastgesteld op voordeel). #### 3.9.1 De omzetting naar rechtspersonen (Art. 41bis Sw.) Dit artikel regelt de omzetting van straffen die oorspronkelijk voor natuurlijke personen waren bedoeld, naar de equivalenten die aan rechtspersonen kunnen worden opgelegd. Dit proces is cruciaal om de proportionaliteit en effectiviteit van de strafoplegging te waarborgen. #### 3.9.2 Geldboete als hoofdstraf Het is belangrijk op te merken dat de geldboete de meest voorkomende en vaak de enige hoofdstraf is die aan rechtspersonen wordt opgelegd, zeker in de hogere niveaus. > **Let op:** De straffen en hun bijbehorende bedragen zijn aanzienlijk en weerspiegelen de economische draagkracht en impact van rechtspersonen. --- # Uitvoering van de gevangenisstraf en strafuitvoeringsmodaliteiten Dit hoofdstuk behandelt de diverse manieren waarop straffen, met name de gevangenisstraf, worden uitgevoerd en de verschillende modaliteiten die hierbij komen kijken, inclusief de rol van gespecialiseerde rechtbanken en rechters. ### 4.1 Hoofdstraffen natuurlijke personen De wet voorziet in verschillende niveaus voor hoofdstraffen, met name de gevangenisstraf, die variëren in duur en zwaarte. Deze niveaus zijn gekoppeld aan mogelijke "behandeling onder vrijheidsberoving" en alternatieve straffen zoals elektronisch toezicht, werkstraffen en probatiestraffen. #### 4.1.1 Niveau-indeling van hoofdstraffen (natuurlijke personen) * **Niveau 8:** Levenslange gevangenisstraf. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 18 tot 20 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 7, 6, 5, 4 of 3. * **Niveau 7:** Gevangenisstraf meer dan 20 jaar tot 30 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 16 jaar tot 18 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 6, 5, 4 of 3. * **Niveau 6:** Gevangenisstraf meer dan 15 jaar tot 20 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 11 jaar tot 16 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 5, 4, 3 of 2. In dit niveau kan een andere straf dan gevangenisstraf worden uitgesproken. * **Niveau 5:** Gevangenisstraf meer dan 10 jaar tot 15 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 6 jaar tot 11 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 4, 3 of 2. * **Niveau 4:** Gevangenisstraf meer dan 5 jaar tot 10 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 4 jaar tot 6 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 3 of 2. * **Niveau 3:** Gevangenisstraf meer dan 3 jaar tot 5 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: meer dan 2 jaar tot 4 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 2 of 1. * **Niveau 2:** Gevangenisstraf 6 maanden tot 3 jaar. Behandeling onder vrijheidsberoving: 6 maanden tot 2 jaar. Straf onder elektronisch toezicht: van 1 maand tot 1 jaar. Werkstraf: meer dan 120 uur tot 300 uur. Probatiestraf: meer dan 12 maanden tot 2 jaar. Na verzachtende omstandigheden: niveau 1. * **Niveau 1:** Geldboete 200 euro tot 20.000 euro. Werkstraf: 20 uur tot 120 uur. Probatiestraf: 6 maanden tot 12 maanden. Verbeurdverklaring, met inbegrip van de verruimde verbeurdverklaring. Geldstraf vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel. #### 4.1.2 Bijkomende straffen natuurlijke personen Naast hoofdstraffen kunnen bijkomende straffen worden opgelegd, facultatief of verplicht: * Verlengde opvolging (verplicht of facultatief) * Geldboete (facultatief, niet voor niveau 1, niet samen met geldstraf op basis van voordeel) * Verbeurdverklaring (verplicht) * Verruimde verbeurdverklaring (facultatief) * Geldstraf vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel (facultatief) * Ontzetting uit bepaalde burgerlijke en politieke rechten (verplicht of facultatief) * Beroepsverbod (facultatief) * Bekendmaking van de beslissing houdende veroordeling (facultatief, in bij wet bepaalde gevallen) * Sluiting van de inrichting (facultatief, in bij wet bepaalde gevallen) * Verval van het recht tot sturen (facultatief) * Verblijfs-, plaats- of contactverbod (facultatief) ### 4.2 Hoofdstraffen rechtspersonen Voor rechtspersonen worden eveneens niveaus van hoofdstraffen gehanteerd, voornamelijk in de vorm van geldboetes, maar ook via dienstverleningsstraffen, probatiestraffen en andere sancties. #### 4.2.1 Niveau-indeling van hoofdstraffen (rechtspersonen) * **Niveau 8:** Geldboete meer dan 4.000.000 euro tot 5.760.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 7, 6, 5, 4 of 3. * **Niveau 7:** Geldboete meer dan 1.600.000 euro tot 4.000.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 6, 5, 4 of 3. * **Niveau 6:** Geldboete meer dan 1.200.000 euro tot 1.600.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 5, 4, 3 of 2. * **Niveau 5:** Geldboete meer dan 800.000 euro tot 1.200.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 4, 3 of 2. * **Niveau 4:** Geldboete meer dan 600.000 euro tot 800.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 3 of 2. * **Niveau 3:** Geldboete meer dan 360.000 euro tot 600.000 euro. Na verzachtende omstandigheden: niveau 2 of 1. * **Niveau 2:** Geldboete meer dan 20.000 euro tot 360.000 euro. Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap geraamd op een bedrag van meer dan 20.000 euro tot 360.000 euro. Probatiestraf van meer dan 12 maanden tot 2 jaar. Cumulatie van twee straffen van niveau 1. Na verzachtende omstandigheden: niveau 1. * **Niveau 1:** Geldboete 200 euro tot ten hoogste 20.000 euro. Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap, geraamd op een bedrag van 200 euro tot 20.000 euro. Probatiestraf 6 maanden tot 12 maanden. Verbod om een activiteit die deel uitmaakt van het voorwerp uit te oefenen voor een periode van 1 jaar tot 10 jaar. Verbeurdverklaring, met inbegrip van de verruimde verbeurdverklaring. Geldstraf vastgesteld op basis van het verwachte of uit het misdrijf behaalde voordeel. Sluiting van de inrichting. ### 4.3 De gevangenisstraf De gevangenisstraf wordt gedefinieerd als de vrijheidsberoving van een persoon voor een door de rechter bepaalde termijn en volgens de bij wet bepaalde regels. Het wordt beschouwd als een ultimum remedium, een laatste redmiddel, en is erop gericht om een latere re-integratie in de samenleving mogelijk te maken. #### 4.3.1 Principes rond de gevangenisstraf * **Ultimum remedium:** Gevangenisstraf is een subsidiaire straf. Alternatieve straffen zoals elektronisch toezicht, probatie en werkstraffen moeten het uitgangspunt zijn. * **Rechtstreekse verankering:** Verankerd in artikel 27 Sw., met inachtneming van ongewenste neveneffecten op betrokkenen en de samenleving. * **Bijzondere motiveringsverplichting:** Een bijzondere (negatieve) motiveringsverplichting geldt als een gevangenisstraf wordt opgelegd in niveau 2. * **Minimumduur:** Geen gevangenisstraf mogelijk in niveau 1. Een minimum gevangenisstraf van 6 maanden geldt in niveau 2. * **Verplichte vrijheidsbenemende straf:** Alleen verplicht bij strafniveau 8 en 7 (gevangenisstraf of behandeling onder vrijheidsberoving). * **Geen vervangende gevangenisstraf:** Geen vervangende gevangenisstraf voor een geldboete. * **Vervangende gevangenisstraf:** Bij niet-uitvoering van werkstraf en probatiestraf in niveau 2, is een vervangende gevangenisstraf van maximaal 1 jaar mogelijk. * **Duur:** De duur van de gevangenisstraf varieert van minimaal 6 maanden tot maximaal levenslang. De effectieve duur kan worden beïnvloed door uitstel van tenuitvoerlegging en vervangende gevangenisstraffen bij werkstraffen en probatiestraffen in niveau 1. #### 4.3.2 Berekening en duur * 1 dag = 24 uur, 1 maand = 30 dagen, 1 jaar = 365 dagen. Belangrijk is dat 12 maanden niet gelijk is aan 1 jaar. * Elke ondergane hechtenis wordt toegerekend op de duur van de nog uit te voeren gevangenisstraffen. Dit geldt eveneens voor iedere voorlopige plaatsingsmaatregel in een gesloten opvoedingsafdeling ten aanzien van een minderjarige. #### 4.3.3 Artificiële verlengingen vrijheidsbeneming Dit omvat maatregelen die de vrijheidsbeneming verlengen of beïnvloeden: * **Verlengde opvolging:** Vanaf 1 januari 2035 een verplichting. * **Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank (TBS):** Als overgangsrecht. * **Beveiligingsmaatregel ter bescherming van de maatschappij:** Ingevoerd bij wet van 29 februari 2024. * **Beveiligingsperiode (artikel 195 Sv.):** Een door de strafrechter bepaalde periode waarin voorwaardelijke invrijheidstelling of voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering niet mogelijk is. Dit is geen straf, maar een factor die de strafuitvoering beïnvloedt. Het is facultatief en van toepassing bij gevangenisstraffen van meer dan 3 jaar tot 30 jaar, voor misdrijven uit een limitatieve lijst (zoals ernstige schending van het internationaal humanitair recht, terrorisme, misdrijven tegen de staatsordening, etc.). Bij gevangenisstraffen van 30 jaar of langer, of levenslang, geldt VI na 15 tot 25 jaar effectieve detentie. De proeftijd voor VI kan niet korter zijn dan 1 jaar. ### 4.4 Strafuitvoeringsrechter en strafuitvoeringsrechtbank Deze instanties spelen een cruciale rol in de tenuitvoerlegging van straffen. #### 4.4.1 Strafuitvoeringsrechter De strafuitvoeringsrechter is bevoegd voor: * Beperkte detentie * Elektronisch toezicht (als modaliteit van voorlopige hechtenis) * Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) * Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering * Voorlopige invrijheidstelling om medische redenen * Vermindering van de duur van de ontzetting uit bepaalde rechten #### 4.4.2 Strafuitvoeringsrechtbank (SURB) De strafuitvoeringsrechtbank heeft een bredere bevoegdheid en is onder andere bevoegd voor: * Beperkte detentie * Elektronisch toezicht * Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) * Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering * Het aanpassen, nader omschrijven, opschorten, beëindigen, verminderen van de duur van probatiestraffen, verlengde opvolging, ontzetting uit bepaalde rechten, beroepsverboden, verval van het recht tot sturen en verblijfs-, plaats- of contactverboden. > **Tip:** De Wet Externe Rechtspositie (Wet 17 mei 2006) regelt de bevoegdheden van zowel de minister van Justitie als de strafuitvoeringsrechter/rechtbank met betrekking tot strafuitvoeringsmodaliteiten. ### 4.5 Strafuitvoeringsmodaliteiten Dit zijn verschillende manieren waarop een straf, met name de gevangenisstraf, kan worden uitgevoerd buiten de traditionele gevangenismuren of op een aangepaste manier binnen de gevangenis. #### 4.5.1 Uitvoering in gevangenis of strafinrichting De uitvoering van de gevangenisstraf vindt plaats in door de Koning aangewezen inrichtingen. Er bestaan verschillende soorten inrichtingen: * **Gesloten inrichtingen:** 24/24 u op cel. * **Halfopen inrichtingen:** Mogelijkheid om buiten de gevangenismuren te werken. * **Transitiehuizen:** Gericht op re-integratie in de samenleving. * **Detentiehuizen:** Voor kortere straffen (tot 3 jaar gevangenisstraf). * **Gemeenschapscentra:** Voor minderjarigen die zijn "uitgehandeld". * **Arresthuizen:** Voor voorlopige hechtenis. #### 4.5.2 Penitentiair verlof en uitgangsvergunning * **Penitentiair verlof:** Veroordeelden kunnen vier keer 36 uur per trimester verlof krijgen. * **Uitgangsvergunning:** Voor specifieke gelegenheden zoals een begrafenis of medische ingreep. #### 4.5.3 Overige strafuitvoeringsmodaliteiten * **Beperkte detentie:** De veroordeelde mag overdag de gevangenis verlaten. * **Elektronisch toezicht (ET):** De veroordeelde moet zich op een bepaald adres bevinden volgens een vastgelegd programma, met controle via elektronische middelen. Dit kan als strafuitvoeringsmodaliteit of als modaliteit van voorlopige hechtenis. * Natuurlijke persoon, Niveau 2: duur van 1 maand tot maximaal 1 jaar (duur van voorlopige hechtenis in mindering). Niet voor poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * ET is consensueel en vereist instemming van de veroordeelde. * Vervangende gevangenisstraf: de duur is gelijk aan de duur van het elektronisch toezicht. * **Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI):** De veroordeelde ondergaat de straf buiten de gevangenis onder bepaalde voorwaarden gedurende een proeftijd. * Tijdsvoorwaarden: Afhankelijk van de duur van de straf en eventuele recidive. Voor straffen van 30 jaar of levenslang geldt VI na 15-25 jaar effectieve detentie. * Proeftijd: Kan niet korter zijn dan 1 jaar. Minimaal 5 jaar tot maximaal 10 jaar voor een gevangenisstraf van 30 jaar of levenslang. * **Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering uit het grondgebied of overlevering:** Mogelijk in specifieke gevallen. * **Voorlopige invrijheidstelling om medische redenen:** Mogelijk in uitzonderlijke omstandigheden. * **Vermindering van de duur van ontzetting uit het recht:** Met betrekking tot verblijfs-, plaats- of contactverboden. #### 4.5.4 Strafuitvoeringsmodaliteiten voor gevangenisstraffen van drie jaar en minder Door de overbevolking in gevangenissen zijn er tijdelijke noodmaatregelen ingesteld. Deze bepalingen van het Wetboek van Strafvordering (WER) zijn deels nog niet in werking getreden en er gelden soepelere procedures voor de toekenning van onder andere elektronisch toezicht en VI, met uitzonderingen voor ernstige misdrijven zoals zedendelicten of terrorisme. Een nieuwe maatregel is de vervroegde invrijheidstelling vanaf 6 maanden vóór strafeinde, tot 31 december 2026. #### 4.5.5 Probatiestraf * **Natuurlijk persoon:** 6 maanden tot maximaal 2 jaar. Niveau 2: meer dan 12 maanden tot maximaal 2 jaar. Niveau 1: 6 maanden tot maximaal 12 maanden. * **Rechtspersoon:** Niveau 2: meer dan 12 maanden tot 2 jaar. Niveau 1: 6 maanden tot 12 maanden. * Consensueel (vereist instemming). * Niet voor poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * Vervangende straf: Gevangenisstraf of geldboete. #### 4.5.6 Werkstraf * **Natuurlijke persoon:** 20 uur tot maximaal 300 uur. Niveau 2: meer dan 120 uur tot maximaal 300 uur. Niveau 1: 20 uur tot maximaal 120 uur. * Consensueel (vereist instemming). * Niet voor poging doodslag, niet-consensuele seksuele handelingen met foltering, opsluiting, zwaar geweld. * Vervangende straf: Gevangenisstraf of geldboete. * Kosteloos arbeid verrichten naast school- en beroepsactiviteiten, ten gunste van publieke diensten, OCMW's, verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen, etc. #### 4.5.7 Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap Dit is de "werkstraf" voor rechtspersonen. * **Budget:** 200 euro tot maximaal 360.000 euro. Niveau 2: meer dan 20.000 euro tot maximaal 360.000 euro. Niveau 1: 200 euro tot maximaal 20.000 euro. * Consensueel (vereist instemming van lasthebber ad hoc of advocaat). * De begunstigden zijn openbare diensten, OCMW's, verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen, etc. #### 4.5.8 Veroordeling bij schuldigverklaring Dit is een modaliteit voor natuurlijke en rechtspersonen in niveau 1 en 2, van toepassing bij feiten van geringe ernst of wanneer een andere straf niet opportuun is wegens verstrijken van tijd. Het is geen opschorting van de uitspraak. Het is niet consensueel. > **Vaststelling:** De overbevolking in gevangenissen, de mensonwaardige detentieomstandigheden en de hoge recidivecijfers zijn belangrijke aandachtspunten in de huidige strafuitvoeringspraktijk. ### 4.6 Wetgeving en praktijk * **Gevangenisstraf als ultimum remedium:** Benadrukt de subsidiariteit van het strafrecht. * **Wet Externe Rechtspositie (Wet 17 mei 2006):** Regelt de verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten en de bevoegdheden van de minister van Justitie en de strafuitvoeringsrechter/rechtbank. * **Wet Basiswet Gevangeniswezen (12 januari 2005):** Verankert het legaliteitsbeginsel (gedetineerden hebben rechten) en het schadebeperkingsbeginsel (zo weinig mogelijk detentieschade). * **Artificiële verlengingen vrijheidsbeneming:** Maatregelen zoals verlengde opvolging, TBS en beveiligingsperiodes. * **Overbevolking en nodwetgeving:** Tijdelijke maatregelen om de overbevolking aan te pakken, met soepelere procedures voor bepaalde modaliteiten. > **Belangrijk:** De uitvoering van straffen, met name gevangenisstraffen, wordt gekenmerkt door uitdagingen zoals overbevolking en de noodzaak om re-integratie te bevorderen. Alternatieve straffen en strafuitvoeringsmodaliteiten spelen een steeds belangrijkere rol. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Hoofdstraffen natuurlijke personen | Dit zijn de primaire straffen die aan individuen worden opgelegd voor strafbare feiten, variërend van geldboetes tot levenslange gevangenisstraffen, ingedeeld in verschillende niveaus op basis van de ernst van het misdrijf. | | Niv. | Afkorting voor niveau, verwijzend naar de schaal van strafmaat die wordt gebruikt om de ernst van een misdrijf en de bijbehorende straf te categoriseren. | | Gevangenisstraf | Een vrijheidsbenemende straf waarbij de veroordeelde voor een bepaalde periode wordt opgesloten in een penitentiaire inrichting. | | Behandeling onder vrijheidsberoving | Een strafvorm waarbij de veroordeelde gedurende een bepaalde periode onder toezicht staat en behandelingen ondergaat, terwijl hij vrijheidsberoving ervaart, met het oog op rehabilitatie. | | Verzachtende omstandigheden | Factoren die de rechter kan meenemen bij het bepalen van de straf, waardoor deze mogelijk lager kan uitvallen dan het oorspronkelijk bepaalde niveau. | | Elektronisch toezicht | Een straf of uitvoeringsmodaliteit waarbij elektronische middelen worden gebruikt om de aanwezigheid van de veroordeelde op een bepaald adres te controleren en te monitoren, vaak als alternatief voor gevangenisstraf. | | Werkstraf | Een straf waarbij de veroordeelde verplicht is een bepaald aantal uren onbetaald werk te verrichten ten gunste van de gemeenschap. | | Probatiestraf | Een straf waarbij de veroordeelde onder toezicht van een probatiecommissie wordt geplaatst en zich aan specifieke voorwaarden moet houden gedurende een bepaalde periode. | | Vervangende straf | Een straf die wordt opgelegd ter vervanging van een andere straf die niet is uitgevoerd, zoals een gevangenisstraf die wordt opgelegd als de probatiestraf of werkstraf niet wordt nageleefd. | | Verbeurdverklaring | De ontneming van goederen die verkregen zijn door een misdrijf, of goederen die gebruikt zijn bij het plegen van een misdrijf, ten gunste van de staat. | | Verruimde verbeurdverklaring | Een vorm van verbeurdverklaring die zich uitstrekt tot goederen waarvan vermoed wordt dat ze afkomstig zijn uit criminele activiteiten, zelfs als de directe link met een specifiek misdrijf niet volledig bewezen is. | | Geldboete | Een financiële sanctie die aan de veroordeelde wordt opgelegd als straf voor een strafbaar feit. | | Dienstverleningsstraf ten gunste van de gemeenschap | Een straf voor rechtspersonen die vergelijkbaar is met een werkstraf, waarbij de rechtspersoon diensten verleent aan de gemeenschap voor een door de rechter vastgesteld budget. | | Veroordeling bij schuldigverklaring | Een uitspraak van de rechter waarbij de verdachte schuldig wordt bevonden aan een strafbaar feit, maar waarbij de strafoplegging afhankelijk kan zijn van bepaalde voorwaarden of het verstrijken van de tijd. | | Ultimum remedium | Latijnse term voor "laatste redmiddel", wat aangeeft dat gevangenisstraf slechts als laatste optie moet worden ingezet wanneer andere middelen ontoereikend zijn. | | Subsidiariteit van het strafrecht | Het principe dat het strafrecht alleen mag worden ingezet wanneer andere, minder ingrijpende middelen ontoereikend zijn om de maatschappelijke belangen te beschermen. | | Detentieschade | De negatieve psychologische, sociale en fysieke gevolgen die een detentie kan hebben voor de gedetineerde, en die zich kunnen uitstrekken tot diens omgeving. | | Recidive | Het opnieuw plegen van strafbare feiten door een persoon die reeds eerder is veroordeeld en gestraft. | | Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) | Een modaliteit waarbij een veroordeelde zijn straf mag ondergaan buiten de gevangenis, mits hij zich aan bepaalde voorwaarden houdt gedurende een proeftijd. | | Beveiligingsperiode | Een door de strafrechter vastgestelde periode waarin bepaalde strafuitvoeringsmodaliteiten, zoals voorwaardelijke invrijheidstelling, niet mogelijk zijn. | | Strafuitvoeringsrechter | Een rechter die bevoegd is om beslissingen te nemen met betrekking tot de uitvoering van straffen, zoals het toekennen van elektronisch toezicht of voorwaardelijke invrijheidstelling. | | Strafuitvoeringsrechtbank | Een rechtbank die bevoegd is voor het uitvoeren van straffen en het nemen van beslissingen over modaliteiten zoals beperkte detentie, elektronisch toezicht en voorwaardelijke invrijheidstelling. | | Penitentaire verlof | Een door de minister van Justitie toegekende verlofpoging die het mogelijk maakt om de gevangenis tijdelijk te verlaten voor specifieke doeleinden, zoals een begrafenis of medische ingreep. | | Opschorting van de tenuitvoerlegging van de straf | Een beslissing waarbij de uitvoering van een straf tijdelijk wordt uitgesteld, vaak in afwachting van bepaalde omstandigheden of beslissingen. | | Overbevolking | Een situatie in gevangenissen waarbij het aantal gedetineerden de capaciteit van de inrichting overschrijdt, wat kan leiden tot slechtere leefomstandigheden en verminderde rehabilitatiemogelijkheden. | | Europees Comité inzake de Voorkoming van Foltering of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) | Een internationaal orgaan dat toeziet op de behandeling van personen die hun vrijheid is ontnomen, en dat rapporten uitbrengt over de omstandigheden in detentie-inrichtingen. |