BASIS_2025_10_29 (diversiteit).pptx

# Begrip van diversiteit en gelijkheid in het recht Dit onderwerp verkent de concepten diversiteit en gelijkheid binnen de juridische context, met aandacht voor de spanning tussen formele en materiële gelijkheid en de kritische analyse van de 'neutraliteit' van het recht. ### 1.1 Wat is diversiteit? Diversiteit omvat alle vormen van menselijke verscheidenheid en is ruimer dan enkel multiculturaliteit. Het concept 'superdiversiteit' duidt op de toenemende complexiteit van deze verscheidenheid. Het recht erkent diversiteit in beginsel, zoals verankerd in artikel 10-11 van de Belgische Grondwet (gelijkheid en niet-discriminatie), artikel 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en artikel 21 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (verbod op discriminatie). Specifieke anti-discriminatiewetgeving verbiedt discriminatie op grond van geslacht, ras, etnische afkomst, seksuele oriëntatie, leeftijd, geloof of overtuiging, handicap, enzovoort. ### 1.2 De realiteit van ongelijkheid in het recht Ondanks het beginsel van gelijkheid, is er in de praktijk sprake van ongelijkheid binnen diversiteit. Ongelijkheid wordt beschouwd als een sociale constructie die gekoppeld is aan persoonlijke kenmerken en identiteiten, en die verankerd is in de samenleving en het recht. Dit uit zich in normativiteit, privilege en uitsluiting op basis van identiteitskenmerken en persoonlijke context. Ongelijkheid is bovendien intersectioneel: verschillende identiteitskenmerken kunnen elkaar overlappen en versterken, wat leidt tot cumulatieve discriminatie. > **Tip:** Begrijp dat 'diversiteit' niet enkel een verzameling van identiteitskenmerken is, maar ook de sociale en juridische gevolgen van de ongelijke behandeling op basis van deze kenmerken omvat. ### 1.3 De relatie tussen recht en diversiteit De relatie tussen recht en diversiteit is complex. Een traditioneel standpunt is dat het recht 'neutraal' is en geen voorkeur uitspreekt voor bepaalde vormen van diversiteit. Deze neutraliteit wordt gekoppeld aan grondrechten zoals het gelijkheidsbeginsel en het verbod op discriminatie. De discussie hierover concentreert zich vaak op religie en levensbeschouwing, maar ook structurele benadeling op grond van ras/afkomst en seksuele oriëntatie/genderidentiteit (LGBTIQ+ personen) krijgt meer aandacht. Het is echter belangrijk deze thematiek niet te verengen, omdat normativiteit alle vormen van diversiteit kan raken. #### 1.3.1 Kritische benaderingen van het recht Kritische juridische stromingen, zoals Critical Legal Studies (CLS), Critical Race Theory, feministische rechtstheorie, queer rechtstheorie en critical disability studies, stellen de vermeende neutraliteit van het recht ter discussie. Zij betogen dat het recht niet neutraal is, maar een product van dominante groepen, gericht op het behoud van de status quo en meerderheidsbelangen. Juridische actoren zouden ook deel uitmaken van deze dominante groepen, wat kan leiden tot 'klassenjustitie'. Deze benaderingen focussen op onderliggende machtsstructuren, structurele ongelijkheden en bias binnen het recht. Ze streven naar deconstructie en reconstructie van het recht, onder meer door de narratieven van gemarginaliseerde groepen centraal te stellen. Dit thema is cruciaal voor activisme gericht op sociale rechtvaardigheid. > **Tip:** Wees kritisch op de aanname dat recht altijd objectief en neutraal is. Beschouw het recht als een sociaal en politiek product dat bestaande machtsverhoudingen kan weerspiegelen en bestendigen. #### 1.3.2 Kritiek op kritische benaderingen Kritische benaderingen worden soms bekritiseerd, bijvoorbeeld met het label 'woke'. Kritiekpunten zijn onder meer: * Narratieven en positionaliteit zouden niet objectief zijn. * Beschuldigende toon naar personen uit meerderheidsgroepen (bv. 'alle witte mensen zijn racist'). * Het risico op 'omgekeerde discriminatie'. * Essentialisering van minderheidsgroepen tot inherente slachtoffers. De discussie verschuift hierbij van schuld naar verantwoordelijkheid van juristen met betrekking tot het recht. ### 1.4 Van formele naar materiële gelijkheid Een centraal thema is de overgang van formele gelijkheid naar materiële gelijkheid. * **Formele gelijkheid** betekent dat iedereen wettelijk gelijk behandeld wordt, ongeacht verschillen. Dit is de basis van het gelijkheidsbeginsel. * **Materiële gelijkheid** erkent dat gelijke behandeling niet altijd tot gelijke uitkomsten leidt, omdat individuen en groepen vertrekken vanuit ongelijke posities. Materiële gelijkheid streeft ernaar om deze ongelijke startposities te corrigeren, zodat iedereen daadwerkelijk gelijke kansen krijgt en gelijke resultaten kan behalen. Dit kan bijvoorbeeld door specifieke maatregelen voor achtergestelde groepen. > **Voorbeeld:** Formele gelijkheid zou inhouden dat iedereen toegang heeft tot een trap. Materiële gelijkheid zou vereisen dat er ook een hellingbaan of lift wordt voorzien voor mensen met een fysieke beperking, zodat zij ook effectief toegang hebben. ### 1.5 Illustratie: het huwelijk Het huwelijk dient als een illustratie van de dynamiek tussen diversiteit, ongelijkheid en juridische hervormingen. * **Historisch en symbolisch:** Het huwelijk is een eeuwenoud juridisch instituut met een centrale rol in de maatschappelijke organisatie. Het heeft een symbolische functie (legitimiteit) en een beschermende functie (rechten en plichten). * **Gegenderd instituut en heteronormativiteit:** Traditioneel was het huwelijk sterk gegenderd en gebaseerd op heteronormativiteit, wat leidde tot formele en materiële genderongelijkheid door genderstereotypen en economische afhankelijkheid van vrouwen. * **Hervormingen:** Juridische hervormingen hebben gestreefd naar gendergelijkheid door genderdiscriminatie in rechten en plichten af te schaffen. De wettelijke samenwoning werd geïntroduceerd, aanvankelijk met beperkte bescherming. Sinds 2003 is het huwelijk ook mogelijk voor personen van hetzelfde geslacht. Er is meer aandacht voor solidariteit in het relatievermogensrecht, maar dit volstaat niet altijd om gendereffecten volledig weg te werken. * **Voortdurende spanning:** Ondanks deze hervormingen blijft het huwelijk verankerd in een traditioneel model van twee personen, een seksueel-affectieve relatie en samenwoning. Dit staat in contrast met de realiteit van een spectrum aan nieuwe familievormen, zoals platonische relaties, louter seksuele relaties, polyamoureuze relaties en LAT-relaties. ### 1.6 De rol van het recht bij inclusieve hervormingen De vraag rijst welke rol het recht moet spelen bij het erkennen en beschermen van diverse familievormen. Dit omvat discussies over: * Het balanceren van de belangen van diverse groepen. * Welke unies juridische en sociale legitimiteit krijgen. * De noodzaak van verplichte regulering versus contractuele afspraken. * De inrichting van een basisniveau van solidariteit met de mogelijkheid tot opt-in/opt-out contractualisatie, inclusief een gerechtelijk correctiemechanisme. * De terminologie die gebruikt wordt. Radicale veranderingen, zoals het loslaten van de uitsluitende, dyadische, seksuele en huiselijke aard van het huwelijk, kunnen echter ook negatieve gevolgen hebben, zoals: * Impact op religieuze gemeenschappen die de symboliek van het huwelijk belangrijk vinden. * Problemen met internationale erkenning in cross-culturele en internationale contexten. * Perceptie van een terugval in gelijkheid voor LGB+-personen bij afschaffing van het huwelijk. * Mogelijke achteruitgang in onderhandelingsmacht voor vrouwen, die economisch vaak zwakker staan. Deze discussies tonen de blijvende uitdagingen om het recht in lijn te brengen met de realiteit van diversiteit en de principes van materiële gelijkheid. --- # De neutraliteit van het recht en kritische rechtstheorieën Dit gedeelte verkent het concept van de neutraliteit van het recht en introduceert kritische rechtstheorieën die zich richten op machtsstructuren en onderliggende ongelijkheden. ### 2.1 De neutraliteit van het recht Het concept van de 'neutraliteit' van het recht stelt dat het recht een neutraal systeem is dat geen voorkeur uitspreekt voor bepaalde vormen van diversiteit. Dit principe geldt ook voor ambtenaren en juridische actoren, met name magistraten. De neutraliteit van het recht is gekoppeld aan grondrechten zoals het gelijkheidsbeginsel, het verbod op discriminatie, en de vrijheid van religie en levensbeschouwing. Hoewel de discussie over neutraliteit vaak gericht is op religie en levensbeschouwing, wordt er ook steeds meer aandacht besteed aan structurele benadeling op basis van ras of afkomst, en seksuele oriëntatie of genderidentiteit (LGBTIQ+-personen). Het is echter belangrijk om dit niet te verengen, aangezien de normativiteit van het recht alle vormen van diversiteit raakt. > **Tip:** Het begrip 'neutraliteit' van het recht wordt in de praktijk vaak uitgedaagd door de realiteit van machtsongelijkheden en structurele ongelijkheden die verankerd zijn in de samenleving en het recht. ### 2.2 Kritische rechtstheorieën Kritische rechtstheorieën, zoals Critical Legal Studies (CLS), Critical Race Theory, feministische rechtstheorie, queer rechtstheorie en critical disability studies, benaderen het recht vanuit een ander perspectief dan de traditionele, positivistische benadering. #### 2.2.1 Kernideeën van kritische rechtstheorieën * **Recht als product van dominante groepen:** Kritische rechtstheorieën stellen dat het recht vaak een product is van de dominante groep in de samenleving en gericht is op het behoud van de status quo en meerderheidsbelangen. * **Machtsstructuren en ongelijkheden:** Deze theorieën leggen de focus op onderliggende machtsstructuren, structurele ongelijkheden en de aanwezigheid van 'bias' (vooroordelen) in het recht. Juridische actoren worden soms gezien als behorend tot de dominante groep, wat kan leiden tot zogenaamde 'klassenjustitie'. * **Deconstructie en reconstructie:** Een belangrijk aspect van kritische rechtstheorieën is de deconstructie van bestaande juridische concepten en structuren, vaak door middel van de narratieven van gemarginaliseerde groepen. Dit kan leiden tot een reconstructie van het recht met het oog op meer sociale rechtvaardigheid. #### 2.2.2 De kritische benadering versus de positivistische benadering De kritische benadering van het recht staat in contrast met de positivistische, interne benadering die zich richt op de interne logica en regels van het rechtssysteem. De kritische benadering wordt soms bekritiseerd als 'woke', beschuldigend ten opzichte van personen in meerderheidsgroepen, en kan leiden tot de essentialisering van minderheidsgroepen tot inherente slachtoffers. Er wordt ook gesproken over omgekeerde discriminatie en een discussie over schuld versus verantwoordelijkheid van juristen ten opzichte van het recht. #### 2.2.3 Illustratie: het huwelijk Het huwelijk wordt vaak aangehaald als illustratie van de spanning tussen de neutraliteit van het recht en de realiteit van ongelijkheid. * **Eeuwenoud juridisch instituut:** Het huwelijk is een eeuwenoud juridisch instituut met een centrale rol in de maatschappelijke organisatie, met zowel symbolische (legitimiteit) als beschermende functies (rechten en plichten). * **Gegenderd instituut en heteronormativiteit:** Historisch gezien is het huwelijk een gegenderd instituut dat verankerd is in heteronormativiteit, wat heeft geleid tot formele en materiële genderongelijkheden, zoals genderstereotypen en economische afhankelijkheid. * **Hervormingen gericht op gendergelijkheid:** Hoewel er hervormingen zijn geweest gericht op gendergelijkheid, zoals de afschaffing van genderdiscriminatie in rechten en plichten, en de invoering van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht in 2003, blijft het huwelijk in zekere zin verankerd in heteronormatieve structuren. * **Realiteit van nieuwe familievormen:** De realiteit van diverse familievormen, zoals platonische relaties, polyamoureuze relaties en LAT-relaties, daagt het traditionele, diadische en heteroseksuele model van het huwelijk uit. * **Inclusieve hervorming van het recht:** De vraag rijst hoe het recht inclusiever kan worden gemaakt, waarbij rekening gehouden wordt met de belangen van diverse groepen in de samenleving. Dit kan leiden tot discussies over het al dan niet mandatory reguleren van relaties, de contractuele vrijheid, en de rol van rechterlijke correctiemechanismen. Er bestaat ook bezorgdheid over de mogelijke negatieve gevolgen van radicale veranderingen, zoals het verlies van symbolische betekenis voor religieuze gemeenschappen of problemen in internationale contexten. > **Tip:** Kritische rechtstheorieën bieden een lens om de verborgen machtsstructuren en ongelijkheden binnen het recht te ontdekken, wat essentieel is voor een dieper begrip van juridische vraagstukken, vooral in relatie tot diversiteit. --- # Illustratie van het huwelijk als juridisch instituut Dit onderwerp analyseert het huwelijk als casestudy om te onderzoeken hoe juridische instituten diversiteit beïnvloeden en hoe hervormingen gericht op gendergelijkheid worden geïmplementeerd, ondanks blijvende heteronormativiteit. ### 3.1 Het huwelijk: een gegenderd en heteronormatief instituut Het huwelijk wordt beschreven als een eeuwenoud juridisch instituut met een centrale rol in de maatschappelijke organisatie. Het heeft een symbolische functie die zorgt voor legitimiteit en een beschermende functie die rechten en plichten regelt. Van oorsprong is het huwelijk een gegenderd instituut, sterk verbonden met heteronormativiteit. Dit betekent dat het historisch gezien is vormgegeven vanuit een heteroseksueel referentiekader, wat heeft geleid tot formele en materiële genderongelijkheden, vaak versterkt door genderstereotypen en economische afhankelijkheid van vrouwen. ### 3.2 Hervormingen gericht op gendergelijkheid De juridische hervormingen hebben getracht de genderdiscriminatie binnen het huwelijk aan te pakken. Enkele van deze hervormingen omvatten: * De afschaffing van genderdiscriminatie in de rechten en plichten die aan het huwelijk verbonden zijn. * De introductie van wettelijke samenwoning, hoewel deze aanvankelijk een beperktere bescherming bood dan het huwelijk. * In 2003 werd het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht ingevoerd, wat een belangrijke stap was in de richting van juridische gelijkheid. * Er is meer aandacht gekomen voor solidariteit binnen het relatievermogensrecht, hoewel deze aanpassingen onvolledig bleken om de historische gendereffecten volledig weg te werken. ### 3.3 Blijvende heteronormativiteit ondanks hervormingen Ondanks de juridische hervormingen blijft het huwelijk echter verankerd in heteronormativiteit. Dit wordt geïllustreerd door de traditionele definities die zich richten op twee personen, samenwonend, in een seksueel-affectieve relatie. Deze beperkte focus staat in contrast met de realiteit van een spectrum aan nieuwe familievormen, zoals platonische relaties, louter seksuele relaties, polyamoureuze relaties en LAT-relaties (Living Apart Together). #### 3.3.1 De uitdaging van inclusieve hervorming De vraag rijst welke rol het recht moet spelen bij het balanceren van de belangen van diverse groepen in de samenleving en welke vormen van verbintenissen juridische en sociale legitimiteit krijgen. Er is discussie over verplichte regelgeving, een minimaal niveau van solidariteit, en de mogelijkheid tot onbeperkte contractuele afspraken binnen één familiaal kader. Een mogelijke oplossing die wordt geopperd, is een enkele, open-ended familiaal kader dat juridische bescherming en symbolische erkenning biedt, met een basis aan verplichte bescherming (onderhoudsplicht en bijstand, ook na beëindiging van de relatie) aangevuld met contractuele afspraken (opt-in of opt-out), inclusief een correctiemechanisme door de rechter. > **Tip:** De discussie over de hervorming van het huwelijk belicht de spanning tussen het behoud van traditionele structuren en de erkenning van hedendaagse relationele diversiteit. Denk hierbij aan de bredere maatschappelijke en religieuze implicaties van juridische aanpassingen. #### 3.3.2 Mogelijke negatieve gevolgen van radicale veranderingen Een radicale verschuiving weg van de uitsluitende, diadische, seksuele en huiselijke aard van het huwelijk kan ook negatieve gevolgen hebben: * **Religieuze gemeenschappen:** Wat met religieuze gemeenschappen die de symboliek van het huwelijk belangrijk vinden? * **Internationale context:** In cross-culturele en internationale settings kunnen problemen met internationale erkenning ontstaan. * **Perceptie van gelijkheid:** Zullen LGB-personen de afschaffing van het huwelijk als een achteruitgang in gelijkheid ervaren? * **Economische machtsverhoudingen:** Aangezien vrouwen vaak economisch minder krachtig zijn dan mannen, kan contractuele vrijheid leiden tot een achteruitgang in onderhandelingsmacht. #### 3.3.3 Terminologie en juridische erkenning De keuze van terminologie en de mate van juridische erkenning voor verschillende relationele vormen blijven complexe vraagstukken. De zoektocht naar een juridisch kader dat zowel rechtvaardig als inclusief is, vereist een voortdurende afweging van diverse belangen en maatschappelijke ontwikkelingen. --- # Verdere studie en benaderingen van recht en diversiteit Dit onderwerp schetst vervolgcursussen en de diverse academische benaderingen, waaronder mensenrechten en sociaalwetenschappelijke perspectieven op recht en diversiteit. ### 4.1 Context: Recht en diversiteit #### 4.1.1 Wat is diversiteit? Diversiteit omvat alle vormen van menselijke verscheidenheid en is breder dan multiculturaliteit; de term 'superdiversiteit' wordt hier ook ter sprake gebracht. Het uitgangspunt is de gelijkheid van diversiteit binnen het recht, wat terug te vinden is in bepalingen zoals de artikelen 10-11 van de Belgische Grondwet en artikel 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en artikel 21 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, die het beginsel van gelijkheid en het verbod op discriminatie waarborgen. Anti-discriminatiewetgeving specificeert verboden discriminatiegronden zoals geslacht, ras, etnische afkomst, seksuele oriëntatie, leeftijd, geloof of overtuiging, en handicap. #### 4.1.2 Realiteit: Ongelijkheid van diversiteit in het recht De realiteit toont echter een ongelijkheid van diversiteit binnen het recht. Machtsongelijkheden, die voortkomen uit sociale constructies gekoppeld aan persoonlijke kenmerken en identiteiten, zijn verankerd in de samenleving en het recht. Dit leidt tot normativiteit, privilege en uitsluiting op basis van identiteitskenmerken en persoonlijke context, waardoor de focus verschuift van formele naar materiële gelijkheid. Ongelijkheid wordt ook gekenmerkt door intersectionaliteit, waarbij verschillende discriminatiegronden elkaar overlappen en versterken. #### 4.1.3 De relatie tussen recht en diversiteit De relatie tussen recht en diversiteit wordt gekenmerkt door de 'neutraliteit' van het recht, wat impliceert dat het recht neutraal is en geen voorkeur uitspreekt voor bepaalde vormen van diversiteit. Dit principe geldt ook voor juridische actoren, in het bijzonder magistraten. Het is nauw verbonden met grondrechten zoals het gelijkheidsbeginsel, het discriminatieverbod en de vrijheid van religie en levensbeschouwing. Hoewel de discussie zich vaak richt op religie en levensbeschouwing, is er ook meer aandacht voor structurele benadeling op basis van ras, afkomst en seksuele oriëntatie of genderidentiteit (LGBTIQ-personen). Het is echter cruciaal om de problematiek niet te verengen, aangezien normativiteit alle vormen van diversiteit raakt. > **Tip:** De 'neutraliteit' van het recht wordt in vraag gesteld door kritische benaderingen. Het is belangrijk om te beseffen dat schijnbaar neutrale rechtsregels toch ongelijkheid kunnen bestendigen. #### 4.1.4 Kritische benaderingen van het recht Kritische juridische studies (CLS), critical race theory, feministische rechtstheorie, queer rechtstheorie en critical disability studies stellen dat het recht een product is van dominante groepen en gericht is op het behoud van de status quo en meerderheidsbelangen. Juridische actoren zouden deel uitmaken van deze dominante groep, wat kan leiden tot 'klassenjustitie'. Deze benaderingen focussen op onderliggende machtsstructuren, structurele ongelijkheden en bias binnen het recht. Ze streven naar deconstructie en reconstructie van het recht, mede door de narratieven van gemarginaliseerde groepen centraal te stellen, en zijn een centraal thema in activisme voor sociale rechtvaardigheid. > **Tip:** Een kritische benadering van het recht staat in contrast met een positivistische (interne) benadering. De kritische benadering onderzoekt de maatschappelijke impact en machtsverhoudingen achter het recht. De kritische benadering wordt soms onder vuur genomen met termen als 'woke', waarbij wordt betoogd dat narratieven en positionaliteit niet objectief zouden zijn. Kritiek uit zich ook in beschuldigingen aan het adres van personen uit meerderheidsgroepen (bv. 'alle witte mensen zijn racist'), het concept van 'omgekeerde discriminatie', en de essentialisering van minderheidsgroepen tot inherente slachtoffers. De discussie raakt hierbij de balans tussen schuld en verantwoordelijkheid van juristen ten opzichte van het recht. #### 4.1.5 Illustratie: Het huwelijk Het huwelijk dient als een illustratie van de relatie tussen recht en diversiteit. Dit eeuwenoude juridische instituut speelt een centrale rol in maatschappelijke organisatie, met zowel een symbolische functie (legitimiteit) als een beschermende functie (rechten en plichten). Van oudsher was het huwelijk een gegenderd instituut dat gekoppeld was aan heteronormativiteit, wat leidde tot formele en materiële genderongelijkheid door genderstereotypen en economische afhankelijkheid. Hervormingen in het recht, gericht op gendergelijkheid, hebben de genderdiscriminatie in rechten en plichten afgeschaft. Wettelijke samenwoning bood aanvankelijk beperkte bescherming. In 2003 werd het huwelijk opengesteld voor personen van hetzelfde geslacht. Hoewel er meer aandacht is gekomen voor solidariteit in het relatievermogensrecht, volstond dit niet om gendereffecten volledig weg te werken. Desondanks blijft het huwelijk, ondanks deze hervormingen, verankerd in heteronormativiteit. De realiteit toont een spectrum aan nieuwe familievormen, zoals platonische relaties, louter seksuele relaties, polyamoureuze relaties en LAT-relaties (Living Apart Together). Dit roept vragen op over de rol van het recht: * Hoe kan het recht de belangen van diverse groepen in de samenleving balanceren en bepalen welke verbintenissen juridische en sociale legitimiteit krijgen? * Is een verplichte regulering nodig, die een minimum aan solidariteit garandeert? * Kan er een ongelimiteerde contractuele afbakening plaatsvinden met één familiaal label, inclusief een gerechtelijk correctiemechanisme? * Welke terminologie moet gehanteerd worden? Een mogelijke oplossing zou een enkel, open-ended familiaal kader kunnen zijn dat juridische bescherming en symbolische erkenning biedt, met een basis aan verplichte bescherming (onderhoud en steun, en onderhoud na beëindiging van de relatie), aangevuld met contractuele afspraken op basis van opt-in of opt-out, inclusief een gerechtelijk correctiemechanisme. Echter, een radicale breuk met de exclusieve, dyadische, seksuele en huiselijke aard van het huwelijk kan ook negatieve gevolgen hebben. Zoals: * Respect voor religieuze gemeenschappen die het symbolisme van het huwelijk belangrijk vinden. * Potentiële problemen bij internationale erkenning in cross-culturele en internationale contexten. * De vraag of de afschaffing van het huwelijk door LHBTIQ+-personen als een terugslag in gelijkheid wordt ervaren. * De vrees dat contractuele afspraken, gezien de economische zwakkere positie van vrouwen, kunnen leiden tot een terugval in onderhandelingsmacht. ### 4.2 Vervolgcursussen en academische benaderingen Het onderwerp 'recht en diversiteit' kan verder worden bestudeerd via diverse vervolgcursussen en academische benaderingen: * **Mensenrechten (Ba2):** Prof. Yves Haeck biedt een mensenrechtelijke benadering van diversiteitsthema's. * **Recht en samenleving (Ba3):** Prof. Ellen Desmet, prof. Charlotte Colman, dr. Ruben Wissing en dr. Giselle Corradi verzorgen deze cursus met een kritische en sociaalwetenschappelijke benadering van het recht. * **Recht en diversiteit (Ma):** Prof. Pieter Cannoot verdiept de materie ten opzichte van de cursus 'Recht en samenleving'. * **Discriminatierecht (Ma):** Prof. Pieter Cannoot en dr. Cathérine Van de Graaf behandelen het Europees, Belgisch en Vlaams anti-discriminatierecht. De kritische benadering wordt ook 'mainstream' gemaakt in andere opleidingsonderdelen, zoals mensenrechten, migratierecht en duurzaamheid. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Diversiteit | Alle vormen van menselijke verscheidenheid, die verder gaat dan enkel multiculturaliteit en ook diverse identiteitskenmerken en persoonlijke contexten omvat. | | Gelijkheid | Het beginsel dat alle individuen gelijk behandeld moeten worden, zowel formeel (gelijke wetten) als materieel (gelijke uitkomsten, rekening houdend met bestaande ongelijkheden). | | Multiculturaliteit | De aanwezigheid van verschillende culturen binnen een samenleving, wat een specifiek aspect van diversiteit is, maar niet de volledige reikwijdte ervan omvat. | | Superdiversiteit | Een concept dat de toenemende complexiteit en heterogeniteit van samenlevingen beschrijft, waarbij traditionele categoriseringen ontoereikend worden om de verscheidenheid te vatten. | | Machtsongelijkheden | Sociale constructies die gekoppeld zijn aan persoonlijke kenmerken en identiteiten, en die verankerd zijn in de samenleving en het recht, leidend tot ongelijke behandeling en uitsluiting. | | Intersectioneel | Een benadering die erkent dat verschillende vormen van ongelijkheid en discriminatie (zoals ras, geslacht, klasse) elkaar overlappen en versterken, waardoor complexe sociale posities ontstaan. | | Juridische institutie | Een vastomlijnd systeem van regels, normen en praktijken binnen het recht die bepaalde sociale fenomenen organiseren, zoals het huwelijk of het eigendomsrecht. | | Neutraliteit van het recht | Het idee dat het recht objectief en onpartijdig zou moeten zijn, zonder voorkeur voor bepaalde groepen, overtuigingen of levensstijlen, wat centraal staat in grondrechten zoals het gelijkheidsbeginsel. | | Kritische rechtstudies (CLS) | Een academische stroming die het recht analyseert als een product van dominante groepen, gericht op het behoud van de status quo en het identificeren van onderliggende machtsstructuren en structurele ongelijkheden. | | Narratieven | Verhalen of manieren van vertellen die de ervaringen en perspectieven van individuen of groepen weergeven, vaak gebruikt in kritische rechtstudies om gemarginaliseerde stemmen te laten horen. | | Positionaliteit | Het besef van de eigen sociale positie en de invloed daarvan op de waarneming en interpretatie van de wereld, inclusief het recht, en de erkenning dat objectiviteit beperkt kan zijn. | | Heteronormativiteit | De aanname dat heteroseksualiteit de enige of de "normale" seksuele oriëntatie is, en dat deze norm ten grondslag ligt aan sociale structuren en instituten, zoals het huwelijk. | | Gemarginaliseerde groepen | Sociale groepen die aan de rand van de samenleving staan en systematisch minder macht, middelen en erkenning krijgen dan dominante groepen. | | Materiële gelijkheid | Een vorm van gelijkheid die verder gaat dan formele gelijke behandeling en streeft naar gelijke uitkomsten door rekening te houden met historische en structurele ongelijkheden en specifieke behoeften. | | Formele gelijkheid | Het principe van gelijke behandeling voor de wet, waarbij iedereen dezelfde regels en procedures moet volgen, ongeacht hun achtergrond of identiteit. |