hoofdstuk 1 inleiding - powerpoint .pptx

# Introductie tot supply chain management en logistiek Dit onderwerp introduceert de fundamentele concepten van logistiek, de structuur van de logistieke keten, de bijbehorende componenten en kosten, en de classificatie van bedrijven en sectoren binnen de logistieke context. ### 1.1 Wat is logistiek? Logistiek omvat het plannen, implementeren en beheersen van de efficiënte, effectieve en omgekeerde stroom en opslag van goederen, diensten en gerelateerde informatie van het punt van herkomst naar het punt van consumptie met het doel te voldoen aan de eisen van de klant. ### 1.2 De logistieke keten De logistieke keten beschrijft het gehele proces van goederenstromen, vanaf de oorsprong van grondstoffen tot aan de eindconsument. Dit omvat verschillende stappen zoals transport, opslag, verwerking en distributie. > **Voorbeeld:** De logistieke keten van een koffiepad: > 1. **Aanvoer:** Koffiebonen komen per vrachtschip aan. > 2. **Opslag grondstoffen:** Koffiebonen worden opgeslagen tot de fabriek capaciteit heeft voor verwerking. > 3. **Productie:** Koffiebonen worden verwerkt tot koffiepads. > 4. **Opslag halffabricaten/afgewerkte producten:** Koffiepads worden verplaatst naar een opslagplaats/voorraadmagazijn. > 5. **Voorraadbeheer:** Koffiepads worden opgeslagen tot de winkels erom vragen. > 6. **Distributie:** Koffiepads worden verzonden naar de winkels. > 7. **Verkoop/Consumptie:** Koffiepads liggen in de winkel, worden gekocht, geconsumeerd en eventueel gerecycled. De logistieke keten omvat meerdere stromen: * **Goederenstroom:** De fysieke beweging van producten. * **Informatie stroom:** De communicatie en gegevensuitwisseling die het proces ondersteunt. * **Financiële stroom:** De geldtransacties die gepaard gaan met de goederen. ### 1.3 Kosten in logistiek Investeren in voorraad en productie is logisch, maar er zijn diverse andere kostenposten die niet altijd direct zichtbaar zijn: * **Opslagkosten:** Kosten voor het opslaan van grondstoffen, tussenproducten en afgewerkte goederen (bv. huur magazijn). * **Planning en controle:** Kosten voor productieplanning en het bewaken van processen. * **Voorraadbeheer:** Kosten gerelateerd aan het bijhouden van de voorraad. * **Inkoop en orders:** Kosten voor inkoop, bestellen en contractonderhandelingen. * **Administratie:** Kosten voor de administratieve verwerking van alle logistieke activiteiten. * **Transport:** Kosten voor vervoer tussen verschillende locaties (fabriek, opslag, winkels). * **Overheadkosten:** Algemene kosten zoals ICT-ondersteuning en management. ### 1.4 Verschillende sectoren Bedrijven kunnen worden onderverdeeld in vier hoofdcategorieën op basis van hun activiteitensector: * **Primaire sector:** Winning van natuurlijke grondstoffen (bv. landbouw, mijnbouw). * **Secundaire sector:** Verwerking van grondstoffen tot producten (bv. industrie, productie). * **Tertiaire sector:** Dienstverlening (bv. handel, transport, financiën). * **Quartaire sector:** Niet-commerciële dienstverlening (bv. overheid, onderwijs, gezondheidszorg). ### 1.5 Soorten ondernemingen Binnen de economie onderscheiden we verschillende soorten ondernemingen op basis van hun kernactiviteit: * **Handelsonderneming:** Koopt en verkoopt goederen zonder deze te produceren of ingrijpend te bewerken. * **Productieonderneming:** Produceert goederen uit grondstoffen of halffabricaten. ### 1.6 Markttrends: Veranderende vraag bij de klant Drie belangrijke uitdagingen voor logistiek management in de huidige markt zijn: 1. **Tijdsreductie:** * Time management wordt cruciaal: goederen en diensten moeten op het juiste moment en de juiste plaats beschikbaar zijn. * Verkorten van de doorlooptijd (tijd van ontwerp tot marktintroductie - 'time-to-market') is essentieel, mede door de snellere productlevenscycli en technologische ontwikkelingen. Productie, marketing en logistiek moeten vanaf het begin samenwerken. 2. **Globalisatie:** * Bedrijven betrekken grondstoffen, halffabricaten en produceren over de hele wereld. * Het verkopen van producten vindt plaats in diverse internationale markten, waarbij rekening gehouden moet worden met verschillende klantwensen per land. 3. **Customer-service-explosie:** * Klanten zijn veeleisender geworden wat betreft productkwaliteit, prijs-kwaliteitverhouding en service. * De concurrentie is hevig, waardoor de toegevoegde waarde die logistiek kan bieden steeds belangrijker wordt om zich te onderscheiden en klanttevredenheid te garanderen. ### 1.7 Logistiek en concurrentiestrategie Logistiek speelt een sleutelrol in de concurrentiestrategie van een bedrijf, die kan worden ingedeeld in drie hoofdtypen: * **Kosten-leiderschap:** * Kenmerken: Lage gepercipieerde kwaliteit met lage kosten. * Focus: Winstmarge verhogen door producten tegen de laagste prijs aan te bieden. Dit wordt bereikt door lagere kwaliteit, efficiëntere marketing, schaalvoordelen, standaardisatie en technologische vernieuwingen. * Risico: Sterke concurrentie en beperkte budgetruimte. * **Differentiatie:** * Kenmerken: Hoge gepercipieerde kwaliteit met hoge kosten. * Focus: Zich onderscheiden van concurrenten door ontwerp, merk, prestige of technologie. Dit creëert een sterk merk met loyale klanten. Differentiëren kan ook via beschikbaarheid, snelle levering en goede after-sales service. * Risico: Concurrenten kunnen de prijs te hoog vinden. * **Integratie / Versterking:** * Kenmerken: Combinatie van hoge gepercipieerde kwaliteit met lage kosten. * Focus: Optimale samenwerking tussen productie, marketing en logistiek om een balans te vinden tussen logistieke kosten en klantenservice. Dit kan ook betekenen dat zowel low-cost als gedifferentieerde producten naast elkaar worden aangeboden. ### 1.8 Levenscyclus van een product (PLC) De productlevenscyclus (PLC) beïnvloedt de logistieke strategie: * **Introductiefase (bv. VR-brillen):** * Lage afzet die langzaam groeit. * Bevoorrading is erg belangrijk. * Logistieke kosten zijn relatief minder belangrijk. * "Push"-strategie is vaak van toepassing. * **Groeifase (bv. elektrische auto's):** * Product wordt bekender, afzet stijgt. * Bevoorrading blijft belangrijk. * Kostenbewustzijn groeit. * "Pull"-strategie wordt relevanter. * **Volwassenheidsfase (bv. Airfryers):** * Concurrenten bieden vergelijkbare producten aan. * Focus op winst maken en kostenbeheersing is hoog. * Logistieke efficiëntie is cruciaal. * **Neergangsfase (bv. TomTom GPS):** * Verkopen dalen sterk. * Bedrijven geven kortingen om de laatste afzet te realiseren. * Logistieke uitgaven worden geminimaliseerd. --- # Markttrends en uitdagingen in logistiek management Dit deel van de cursus verkent de dynamische veranderingen in klantverwachtingen, de druk van tijdsreductie en globalisatie, en hoe logistiek management een sleutelrol speelt in bedrijfsdifferentiatie. ### 2.1 De veranderende vraag van de klant: customer-service-explosie De hedendaagse klant is veeleisender geworden wat betreft productkwaliteit, prijs-kwaliteitverhouding en service. In een markt met hevige concurrentie wordt de toegevoegde waarde die logistiek kan bieden steeds belangrijker om zich te onderscheiden van concurrenten. Klanttevredenheid is hierdoor een absolute noodzaak geworden. ### 2.2 Tijdsreductie als uitdaging Tijdmanagement is cruciaal geworden in de logistiek. Het gaat erom goederen en diensten op het juiste moment en op de juiste plaats beschikbaar te hebben. Daarnaast is het verkorten van de doorlooptijd essentieel. Dit vereist een nauwe samenwerking tussen productie, marketing en logistiek vanaf het begin van de productontwikkeling. #### 2.2.1 Time-to-market Time-to-market verwijst naar de periode vanaf het begin van productontwerp tot de introductie op de markt. Deze periode wordt steeds korter door intense concurrentie, snelle productlevenscycli en de snelle technologische vooruitgang. Dit betekent dat de periode waarin een product winstgevend kan zijn, ook kleiner wordt. ### 2.3 Globalisatie en haar implicaties Globalisatie betekent dat grondstoffen, hulpstoffen en productieprocessen verspreid kunnen zijn over verschillende landen, terwijl de eindproducten op wereldwijde markten worden verkocht. Dit brengt met zich mee dat er rekening gehouden moet worden met de specifieke klantwensen die per land verschillen. ### 2.4 Logistiek als concurrentiestrategie Logistiek speelt een sleutelrol bij het bepalen en uitvoeren van een concurrentiestrategie. Er worden drie hoofdstrategieën onderscheiden: * **Kosten-leiderschap:** Deze strategie richt zich op het aanbieden van producten tegen de laagste prijs, met een lage gepercipieerde kwaliteit. Dit wordt bereikt door schaalvoordelen, standaardisatie en technologische vernieuwingen. Het risico hierbij is sterke concurrentie met beperkte financiële speelruimte. * **Differentiatie:** Hierbij ligt de nadruk op het onderscheiden van producten door middel van ontwerp, merk, prestige of technologie, met een hoge gepercipieerde kwaliteit en hogere kosten. Het doel is het creëren van een sterk merk met loyale klanten. Differentiatie kan ook worden bereikt door beschikbaarheid, snelle levering en goede service na verkoop. * **Integratie/Versterking:** Dit is een combinatie van de goede eigenschappen van de andere strategieën, met een hoge gepercipieerde kwaliteit en lage kosten. Dit wordt bereikt door een optimale wisselwerking tussen productie, marketing en logistiek, waarbij een balans wordt gevonden tussen logistieke kosten en customer service. Hierbij kunnen zowel kosteneffectieve als gedifferentieerde producten naast elkaar bestaan. ### 2.5 De levenscyclus van een product en logistieke implicaties De levenscyclus van een product kent verschillende fasen, elk met specifieke logistieke uitdagingen: * **Introductie fase (Push fase):** Gekenmerkt door lage afzet die langzaam groeit. De bevoorrading is cruciaal, terwijl logistieke kosten minder prioriteit hebben. * **Groei fase (Pull fase):** Het product wordt bekender, en de bevoorrading blijft belangrijk. Kostenbesef begint te groeien. * **Volwassenheid fase:** Concurrentie komt met vergelijkbare producten. Het is een periode om winst te maximaliseren, wat een hoog kostenbewustzijn vereist. * **Neergang fase:** Er is sprake van felle concurrentie en variaties op het product om klanten te behouden. Verkoop daalt, en kortingen worden vaak ingezet. > **Tip:** Begrijpen in welke fase van de levenscyclus een product zich bevindt, is essentieel voor het afstemmen van logistieke strategieën en het optimaliseren van de supply chain. > **Voorbeeld:** Bij een nieuw technologisch snufje (introductiefase) ligt de focus op het zorgen dat het product beschikbaar is zodra de vraag opkomt, zelfs als de kosten per eenheid nog hoog zijn. Bij een gevestigd massaproduct (volwassenheid) is de optimalisatie van transport- en opslagkosten cruciaal voor winstgevendheid. --- # Logistiek en concurrentiestrategieën De relatie tussen logistiek en concurrentiestrategieën is cruciaal voor het succes van een organisatie, waarbij logistiek kan fungeren als een sleutelcomponent om strategische doelstellingen te bereiken, zoals kostenleiderschap, differentiatie en integratie/versterking. ### 3.1 Strategische opties in relatie tot logistiek Organisaties kunnen kiezen uit verschillende concurrentiestrategieën die direct verband houden met hoe zij hun logistieke operaties inrichten. Deze strategieën worden vaak gevisualiseerd in een matrix die de gepercipieerde kwaliteit afzet tegen de relatieve kosten. #### 3.1.1 Kostenleiderschap Bij een kostenleiderschapsstrategie ligt de nadruk op het aanbieden van producten of diensten tegen de laagst mogelijke prijs. Dit impliceert vaak een lagere gepercipieerde kwaliteit, maar dit wordt gecompenseerd door efficiënte, kostengereduceerde operaties. * **Kenmerken:** * Lage gepercipieerde kwaliteit. * Lage kosten. * Focus op het maximaliseren van de marge door schaalvoordelen, standaardisatie en technologische vernieuwingen. * Vaak gepaard gaand met minder dure marketing en een focus op efficiëntie in de gehele keten. * **Risico's:** * Sterke concurrentie wanneer meerdere bedrijven dezelfde strategie volgen, wat leidt tot krappe budgetmarges. #### 3.1.2 Differentiatie De differentiatie-strategie richt zich op het onderscheiden van producten of diensten van die van concurrenten, wat resulteert in een hogere gepercipieerde kwaliteit en bijbehorende hogere kosten. * **Kenmerken:** * Hoge gepercipieerde kwaliteit. * Hoge kosten. * Onderscheidend vermogen wordt gecreëerd door middel van ontwerp, design, merk, prestige, geavanceerde technologie, en uitmuntende klantenservice (zoals beschikbaarheid, snelle levering, en goede service na verkoop). * Het doel is het creëren van een sterk merk met een loyale klantenkring. * **Risico's:** * Het risico bestaat dat de hogere prijs klanten wegjaagt naar goedkopere alternatieven. #### 3.1.3 Integratie / Versterking Deze strategie combineert elementen van zowel kostenleiderschap als differentiatie, met als doel zowel een hoge gepercipieerde kwaliteit als lage kosten te realiseren. * **Kenmerken:** * Hoge gepercipieerde kwaliteit en lage kosten. * Vereist een optimale wisselwerking en integratie tussen productie, marketing en logistiek. * Zoekt een balans tussen logistieke kosten en het bieden van een hoge mate van klantenservice. * Maakt het mogelijk om producten met lage kosten en gedifferentieerde producten naast elkaar aan te bieden ("meelifters"). ### 3.2 De rol van logistiek in de strategische keuzes Logistiek speelt een fundamentele rol bij het ondersteunen en mogelijk maken van deze concurrentiestrategieën: * **Kostenleiderschap:** Efficiënt voorraadbeheer, geoptimaliseerde transportroutes, en gestroomlijnde magazijnoperaties zijn essentieel om de operationele kosten te minimaliseren. * **Differentiatie:** Een responsieve en flexibele logistieke keten is cruciaal voor het garanderen van snelle leveringen, het beschikbaar houden van producten, en het leveren van hoogwaardige service na verkoop, wat direct bijdraagt aan de klanttevredenheid en merkperceptie. * **Integratie/Versterking:** Vereist een geïntegreerde aanpak waarbij informatiestromen en fysieke stromen naadloos op elkaar aansluiten, wat leidt tot een hogere efficiëntie en verbeterde klantenservice zonder excessieve kosten. > **Tip:** Het succesvol implementeren van een concurrentiestrategie hangt sterk af van de mate waarin logistieke processen hierop zijn afgestemd en geoptimaliseerd. Een verkeerde logistieke keuze kan een anderszins solide strategie ondermijnen. ### 3.3 Markttrends en de invloed op logistieke strategieën Verschillende markttrends beïnvloeden de manier waarop organisaties hun logistiek moeten inzetten om competitief te blijven. #### 3.3.1 Customer-service-explosie Klanten zijn steeds veeleisender geworden op het gebied van productkwaliteit, prijs-kwaliteitverhouding en service. Dit vereist dat logistiek een proactieve rol speelt in het creëren van toegevoegde waarde om zich van concurrenten te onderscheiden en klanttevredenheid te waarborgen. #### 3.3.2 Tijdsreductie De focus op time management en het verkorten van doorlooptijden is cruciaal. Het tijdig en op de juiste plaats beschikbaar hebben van goederen en diensten, evenals het versnellen van de 'time-to-market' (de periode van productontwerp tot marktintroductie), vereist een nauwe samenwerking tussen productie, marketing en logistiek vanaf het begin van het productontwikkelingsproces. #### 3.3.3 Globalisatie De wereldwijde aard van productie en afzetmarkten brengt complexe logistieke uitdagingen met zich mee, waaronder het beheren van internationale toeleveringsketens en het inspelen op lokale klantwensen. Dit vereist robuuste internationale logistieke netwerken en flexibele aanpassingsvermogen. > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat een kostenleiderschapsstrategie nastreeft, zal bijvoorbeeld investeren in grote, efficiënte magazijnen en transport dat gericht is op consolidatie om de kosten per eenheid te minimaliseren. Een bedrijf dat differentieert, kan juist kiezen voor een gedecentraliseerd netwerk van kleinere distributiecentra dicht bij de klant om snelle levering te garanderen, zelfs als dit de kosten per eenheid verhoogt. --- # Productlevenscyclus en marktanalyses Dit onderwerp behandelt de fasen van de productlevenscyclus (PLC) en introduceert de BCG-matrix als een hulpmiddel voor markt- en portfoliomanagement. ### 4.1 Productlevenscyclus (PLC) De productlevenscyclus beschrijft de verschillende fasen die een product doorloopt vanaf de introductie op de markt tot aan de terugtrekking ervan. Elke fase kent specifieke kenmerken op het gebied van afzet, kosten, concurrentie en marketingstrategieën. #### 4.1.1 Introductiefase * **Kenmerken:** Lage afzet die langzaam groeit. De focus ligt op het bekend maken van het product en het opbouwen van een eerste klantenkring. Logistiek is hierbij cruciaal voor de bevoorrading. * **Strategie:** De "push"-fase, waarbij de nadruk ligt op het creëren van vraag en het verkrijgen van distributie. Logistieke kosten zijn relatief minder belangrijk dan het garanderen van beschikbaarheid. * **Voorbeeld:** VR-brillen (Virtual Reality Glasses) in hun beginperiode. #### 4.1.2 Groeifase * **Kenmerken:** Het product wordt bekender bij het publiek, de afzet groeit sneller. Concurrentie begint zich te manifesteren met vergelijkbare producten. Er ontstaat meer kostenbewustzijn. * **Strategie:** De "pull"-fase, waarbij de vraag van de consument toeneemt. De focus verschuift naar het vergroten van marktaandeel en het optimaliseren van distributiekanalen. Logistieke bevoorrading blijft essentieel. * **Voorbeeld:** Elektrische auto's. #### 4.1.3 Volwassenheidsfase * **Kenmerken:** De markt is verzadigd en de concurrentie is hevig. Om de afzet te behouden, worden variaties op het product aangeboden en worden kortingen gebruikt om klanten aan te trekken. De winstgevendheid is op zijn hoogtepunt, maar de kosten moeten zorgvuldig beheerd worden. * **Strategie:** Concurrentie-intensivering. Bedrijven proberen zich te onderscheiden door middel van productverbeteringen, promoties en merkloyaliteit. Kostenbeheersing is van groot belang. * **Voorbeeld:** Airfryers. #### 4.1.4 Neergangsfase * **Kenmerken:** De verkoop daalt structureel. Dit kan komen door veranderende consumentenvoorkeuren, technologische veroudering of toenemende concurrentie van nieuwere producten. * **Strategie:** Bedrijven overwegen het product uit de markt te halen, de productie te minimaliseren, of het product te herpositioneren. Kortingen worden vaak ingezet om resterende voorraad te verkopen. * **Voorbeeld:** Tomtom (GPS-navigatiesystemen) op het moment dat smartphones met navigatie populairder werden. ### 4.2 De BCG-matrix De Boston Consulting Group (BCG) matrix is een strategisch hulpmiddel dat bedrijven helpt hun productportfolio te analyseren en te beheren. Het plaatst producten of bedrijfseenheden op basis van twee dimensies: marktaandeel en marktgroeisnelheid. Dit resulteert in vier categorieën: * **Stars (Sterren):** Producten met een hoog marktaandeel in een markt met een hoge groeisnelheid. Deze vereisen aanzienlijke investeringen om hun positie te behouden en te groeien, maar genereren potentieel hoge winsten. * **Cash Cows (Melkkoeien):** Producten met een hoog marktaandeel in een markt met een lage groeisnelheid. Deze genereren veel cashflow met relatief lage investeringen en financieren de groei van andere productcategorieën. * **Question Marks (Vraagtekens):** Producten met een laag marktaandeel in een markt met een hoge groeisnelheid. Deze vereisen aanzienlijke investeringen om hun marktaandeel te vergroten, maar hun toekomst is onzeker. Bedrijven moeten strategische beslissingen nemen over het al dan niet investeren in deze producten. * **Dogs (Honden):** Producten met een laag marktaandeel in een markt met een lage groeisnelheid. Deze genereren weinig winst en kunnen zelfs verlieslatend zijn. Vaak wordt overwogen deze producten uit de markt te halen. > **Tip:** De BCG-matrix helpt bedrijven om strategische beslissingen te nemen over waar te investeren, waar te oogsten en welke producten mogelijk afgestoten moeten worden, om zo een gebalanceerd en winstgevend productportfolio te creëren. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Logistiek | Logistiek is het proces van het plannen, implementeren en beheersen van de efficiënte, voorwaartse en achterwaartse stroming en opslag van goederen, diensten en gerelateerde informatie van het punt van oorsprong tot het punt van consumptie met het doel om aan de eisen van de klant te voldoen. | | Logistieke keten | Een logistieke keten is een reeks activiteiten, organisaties en middelen die betrokken zijn bij het verplaatsen en opslaan van een product, van de leverancier tot de klant, inclusief alle tussenliggende stappen zoals productie en distributie. | | Grondstof | Grondstoffen zijn de basismaterialen die worden gebruikt in het productieproces om halffabrikaten of eindproducten te maken. Deze materialen komen vaak uit de primaire sector, zoals landbouw of mijnbouw. | | Halffabrikaat | Een halffabrikaat is een product dat nog niet volledig is afgewerkt en verder verwerkt moet worden voordat het een eindproduct wordt dat aan de klant kan worden verkocht. | | Afgewerkt product | Een afgewerkt product is een product dat volledig is geproduceerd en klaar is voor verkoop aan de eindgebruiker. Dit product heeft alle noodzakelijke productie- en kwaliteitscontroles doorlopen. | | Opslagplaats / Voorraadmagazijn | Een opslagplaats of voorraadmagazijn is een faciliteit die wordt gebruikt voor het bewaren van goederen, grondstoffen, halffabrikaten of eindproducten voor een bepaalde periode voordat ze worden verzonden of verder verwerkt. | | Transport | Transport is het proces van het verplaatsen van goederen of personen van de ene locatie naar de andere, waarbij verschillende vervoersmiddelen zoals vrachtwagens, schepen, treinen of vliegtuigen worden gebruikt. | | Customer-Service-Explosie | De Customer-Service-Explosie verwijst naar de steeds hogere en veeleisendere verwachtingen van klanten op het gebied van productkwaliteit, prijs, levering en after-sales service, wat logistieke bedrijven uitdaagt om hieraan te voldoen. | | Tijdsreductie | Tijdsreductie in de context van logistiek omvat het minimaliseren van de doorlooptijd in productie, distributie en levering, zodat producten sneller en efficiënter bij de klant komen. | | Globalisatie | Globalisatie is het proces waarbij de wereld steeds meer met elkaar verbonden raakt door toenemende internationale handel, investeringen en culturele uitwisseling, wat complexere en wereldwijde logistieke ketens tot gevolg heeft. | | Concurrentiestrategie | Een concurrentiestrategie is een plan dat een bedrijf hanteert om zich te onderscheiden van zijn concurrenten en een concurrentievoordeel te behalen, zoals kostenleiderschap, differentiatie of focus. | | Kostenleiderschap | Kostenleiderschap is een concurrentiestrategie waarbij een bedrijf streeft naar de laagste productiekosten in zijn sector om producten tegen de laagste prijs aan te bieden en zo marktaandeel te winnen. | | Differentiatie | Differentiatie is een concurrentiestrategie waarbij een bedrijf zich onderscheidt van concurrenten door unieke kenmerken, kwaliteit, merknaam of service, wat hogere prijzen rechtvaardigt. | | Integratie / Versterking | Integratie of versterking is een concurrentiestrategie die een combinatie biedt van hoge gepercipieerde kwaliteit en lage kosten, wat resulteert uit een optimale samenwerking tussen productie, marketing en logistiek. | | Productlevenscyclus (PLC) | De productlevenscyclus (PLC) beschrijft de verschillende fasen die een product doorloopt vanaf de introductie op de markt tot aan de terugtrekking, inclusief introductie, groei, volwassenheid en neergang. | | BCG-matrix | De BCG-matrix (Boston Consulting Group-matrix) is een bedrijfskundig hulpmiddel dat wordt gebruikt om de strategische positie van verschillende producten of bedrijfsonderdelen te analyseren op basis van hun marktaandeel en marktgroeisnelheid. |