Gastcollege IJH_studentenversie-2 (1).pptx

# Overzicht jeugdhulplandschap en decreet Integrale Jeugdhulp Dit gedeelte biedt een overzicht van het Vlaamse jeugdhulplandschap en de doelstellingen van het decreet Integrale Jeugdhulp, met specifieke aandacht voor de verschillende vormen van jeugdhulp en de principes die eraan ten grondslag liggen. ### 1.1 Jeugdhulplandschap in Vlaanderen Het jeugdhulplandschap in Vlaanderen omvat een breed scala aan diensten en voorzieningen, gericht op kinderen, jongeren en hun opvoedingsverantwoordelijken die kampen met opvoedings- of ontwikkelingsproblemen, zich in verontrustende situaties bevinden of nood hebben aan ondersteuning bij de overgang naar zelfstandigheid. #### 1.1.1 Doelgroep van jeugdhulp De doelgroep van de jeugdhulp is divers en omvat: * Kinderen en jongeren met opvoedings- of ontwikkelingsproblemen. * Ouders en opvoedingsverantwoordelijken die ondersteuning nodig hebben bij de zorg voor hun kind. * Jongvolwassenen (16-25 jaar) die ondersteuning zoeken tijdens de overgang naar zelfstandigheid. * Minderjarigen in verontrustende situaties waarbij veiligheid of ontwikkelingskansen bedreigd zijn. * Jongeren die een jeugddelict hebben gepleegd en gerechtelijke jeugdhulp nodig hebben. * Gezinnen in crisis die acute hulp behoeven om escalatie te voorkomen. #### 1.1.2 Vormen van jeugdhulp Het jeugdhulplandschap kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën: ##### 1.1.2.1 Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) RTJ is laagdrempelige hulpverlening waar men zonder specifieke verwijzing rechtstreeks terechtkan voor informatie, hulp of ondersteuning. Dit kan ook op verwijzing van een andere jeugdhulpaanbieder. * **Brede instap:** Dit zijn voorzieningen die een algemene toegang bieden tot hulp. * Voorbeelden: Inloopteams en lokale teams van Kind en Gezin, Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB), Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW), Jongeren Adviescentra (JAC). * **Voorbeeld:** Laura (32) ondervindt moeilijkheden met de opvoeding van haar zoontje Ruben (2). Otto (8) heeft problemen met lezen en schrijven, zijn ouders denken aan dyslexie. De ouders van Lina (14) gaan scheiden, zij is boos en ongelukkig en wil hier met iemand over praten. * **Probleemgebonden hulp:** Gespecialiseerde hulp die voor iedereen toegankelijk is. * Voorbeelden: Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG), Rechtstreeks toegankelijke thuisbegeleiding van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), Centra voor Ontwikkelingsstoornissen (COS), Organisaties voor Bijzondere Jeugdzorg (OVBJ). * **Voorbeeld:** Laura (32) verliest haar werk en belandt in een depressie, ze kan tijdelijk niet voor haar zoontje Ruben (2) zorgen. Er zijn indicaties voor dyslexie bij Otto (8), het CLB verwijst de ouders door naar logopedie. Er zijn echter ook heel wat symptomen van faalangst, het CLB raadt de ouders aan hiervoor therapie op te starten. In het JAC blijkt dat het onvoldoende is dat Lina (14) zelf begeleid wordt, maar dat ook voor haar ouders begeleiding is aangewezen. * **Multidisciplinaire teams (MDT):** Worden ingeschakeld bij onduidelijkheid over de problematiek of de in te zetten hulp. Ze leveren diagnostiek en beschrijven de problematiek via objectiveerbaar onderzoek, waarna ze een voorstel van hulp indiceren aan de toegangspoort. * MDT's zijn geen op zichzelf staande organisaties, maar deel van grotere organisaties zoals Revalidatiecentra, Centra voor Ontwikkelingsstoornissen, CLB's, CGG's en OOOC's. Ze opereren zowel binnen als buiten de jeugdhulp, en zowel binnen RTJ als niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ). ##### 1.1.2.2 Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ) NRTJ betreft gespecialiseerde, intensieve en ingrijpende hulpverlening waarvoor een aanmelding nodig is door een jeugdhulpaanbieder via een specifieke procedure (A-document). Dit vereist akkoord en tussenkomst van de intersectorale toegangspoort, evenals akkoord van ouder en/of minderjarige. * Voorbeelden: Pleegzorg, verblijf binnen voorzieningen van Jeugdhulp, verblijf binnen voorzieningen van VAPH, langdurige opvang binnen CKG, Centra voor Integrale Gezinszorg (CIG), intensieve vormen van contextbegeleiding. * **Voorbeeld:** Laura (32) moet opgenomen worden in een psychiatrisch centrum, er is een langdurigere oplossing voor haar zoontje Ruben (2) nodig. Het conflict bij Lina (14) is zodanig uit de hand gelopen dat zij niet meer thuis wil wonen en dreigt weg te lopen als er geen oplossing gevonden wordt. #### 1.1.3 Toegangspoort De toegangspoort onderzoekt aanvragen voor NRTJ, beoordeelt de vraag en aanbod in de jeugdhulp, en zorgt ervoor dat de meest ingrijpende hulp is voorbehouden voor degenen die deze het hardst nodig hebben. Ze bestaat uit twee teams: * **Indicatiestelling:** Beoordeelt de hulpvraag en situatie en bepaalt de meest geschikte vorm van jeugdhulp. * **Jeugdhulpregie:** Zoekt uit wie de hulp effectief zal uitvoeren. #### 1.1.4 Gemandateerde voorziening (GV) Gemandateerde voorzieningen behandelen situaties van verontrusting, waarbij de ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd worden of de integriteit van minderjarige(n) of gezinsleden is aangetast. Elke hulpverlener kan omgaan met verontrusting. * De kerntaken van GV's omvatten: consultatie bieden aan hulpverleners, onderzoeken of overheidsinterventie noodzakelijk is, hulpverlening opstarten of meevolgen, en doorverwijzen naar de jeugdrechter indien gerechtelijke jeugdhulp nodig is. * **OCJ (Ondersteuningscentrum jeugdzorg)** behandelt alle vormen van verontrusting, behalve kindermishandeling. * **VK (Vertrouwenscentrum kindermishandeling)** behandelt alle vormen van kindermishandeling. * **Voorbeeld:** Laura (32) ziet het leven niet meer zitten en zou beter opgenomen worden in een psychiatrisch centrum, maar wil voor haar zoontje Ruben (2) blijven zorgen. De medewerker van het CKG maakt zich zorgen of de veiligheid van Ruben nog gegarandeerd is. Het conflict bij Lina (15) thuis escaleert, waarbij ze met een bloeduitstorting op school verschijnt en toegeeft dat haar vader haar geslagen heeft. #### 1.1.5 Gerechtelijke jeugdhulp Gerechtelijke jeugdhulp wordt ingeschakeld wanneer de veiligheid van een minderjarige centraal staat, er geen vrijwilligheid mogelijk is, en er sprake is van verontrusting. Dit gebeurt via melding bij het parket (of politie) en een vordering bij de jeugdrechter. * De consulent sociale dienst van de jeugdrechtbank voert maatschappelijk onderzoek uit, formuleert voorstellen aan de jeugdrechter, zorgt voor de uitvoering van maatregelen en volgt de hulpverlening op. De jeugdrechter neemt de eindbeslissing. * **Voorbeeld:** Het conflict bij Lina (15) thuis escaleert, waarbij ze met een bloeduitstorting op school verschijnt en toegeeft dat haar vader haar geslagen heeft. #### 1.1.6 Jeugddelict Dit betreft jongeren die een delict plegen. De jeugdrechter beslist over de 'reactie', zoals een positief project, gemeenschapsdienst, delictgerichte contextbegeleiding, herstelbemiddeling, of plaatsing in een gemeenschapsinstelling via een centraal aanmeldpunt (CAP). #### 1.1.7 Crisisjeugdhulp Crisisjeugdhulp is er wanneer er onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk is. Dit kan via een hulpverlener, rechtstreeks door de jongere/ouder, of via een crisismeldpunt dat 24/7 bereikbaar is voor ambulante of mobiele interventie, begeleiding en opvang. * **Voorbeeld:** De onderbuurvrouw van Laura hoort haar zoontje Ruben (2) een hele nacht wenen en krijgt geen contact. De politie forceert de deur en vindt Ruben uitgeput en Laura buiten bewustzijn na een overdosis medicatie. Terwijl Lina (15) op een wachtlijst staat voor begeleiding, vindt er een ernstig incident van intrafamiliaal geweld plaats, waarbij haar moeder met een mes wordt verwond. Lina heeft een veilige plek nodig en durft niet alleen thuis te slapen. #### 1.1.8 Continuïteit van hulp Dit aspect focust op het waarborgen van een ononderbroken hulpverleningstraject, met name bij complexe problematiek met veel betrokken hulpverleners of na de leeftijd van 18 jaar. * **Cliëntoverleg:** Wordt georganiseerd bij complexe problematiek om de afstemming tussen hulpverleners te verbeteren en een overzicht te behouden. Een externe voorzitter leidt het overleg en stelt een werkplan op. * **Bemiddeling:** Wordt ingezet bij onenigheid tussen jongeren, ouders en hulpverleners, of bij conflicten tussen jongere en ouders, om tot een aanvaardbaar akkoord te komen. * **Voorbeeld (cliëntoverleg):** Ruben (5) verblijft in pleegzorg bij zijn tante en gaat in het weekend naar zijn mama. Hij heeft een ontwikkelingsachterstand en er zijn vermoedens van ASS. De pleegzorgbegeleider vraagt een cliëntoverleg aan vanwege de vele betrokken hulpverleners en de nood aan afstemming. * **Voorbeeld (bemiddeling):** Ruben (5) verblijft nog steeds in pleegzorg bij zijn tante. Zijn tante en zijn pleegzorgbegeleider staan achter het idee van een test op ASS en mogelijke overstap naar buitengewoon onderwijs. Zijn mama verzet zich hiertegen en ziet een andere opvoedingsstijl als oorzaak van gedragsproblemen. De pleegzorgbegeleider vraagt bemiddeling aan omdat het traject vastzit. ### 1.2 Doelstellingen van het decreet Integrale Jeugdhulp (IJH) Het decreet Integrale Jeugdhulp, ingevoerd in 2014, heeft tot doel de jeugdhulpverlening in Vlaanderen grondig te hertekenen door de samenwerking en afstemming tussen alle actoren te verbeteren, met een gezamenlijk engagement voor minderjarigen, ouders, opvoedingsverantwoordelijken en hun leefomgeving. #### 1.2.1 Basisprincipes * **Recht op jeugdhulp:** Iedereen heeft recht op jeugdhulp. * **Ondersteuning en versterking:** Het beleid moet kinderen en jongeren maximaal ondersteunen om hun eigen krachten en die van hun netwerk aan te spreken en te versterken. * **Snelle toegang:** Hulp moet snel gevonden kunnen worden op evidente plaatsen. * **Heldere werkingsprocessen:** De invoering van de toegangspoort zorgt voor duidelijkheid over verwachtingen bij hulp met hoge frequentie, intensiteit en duur. * **Hulpcontinuïteit:** Door samenwerking van hulpverleners kunnen kinderen en jongeren steeds bij iemand terecht voor een traject zonder breuken. #### 1.2.2 Specifieke doelstellingen van het decreet IJH 1. **Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp:** * Nadruk op informele netwerken (familie, sociale omgeving, buurt, vrijwilligers). * Hulp bij voorkeur in het eigen milieu. * Inzet en ondersteuning van eigen krachten en die van de omgeving. * Vermijden van instroom in formele hulpverlening waar mogelijk. * Voorbeelden: betrekken van iedereen bij het uitwerken van een ondersteuningsplan, pleegzorg als eerste optie. * **Voorbeeld:** Youssef (23), die in het verleden met de jeugdrechtbank in contact kwam, werkt nu als vrijwilliger op pleintjes om jongeren positieve vrijetijdsbesteding en nieuwe vaardigheden aan te bieden, en bouwt vertrouwensbanden op. Dit illustreert de doelstelling van vermaatschappelijking. 2. **Tijdige toegang tot de jeugdhulp organiseren:** * Vlotte en snelle bereikbaarheid van RTJ. * Betere toegang tot NRTJ. * Zeer ingrijpende hulpverlening enkel indien echt nodig (subsidiariteitsprincipe) via de toegangspoort. * Loskoppelen van indicatiestelling en jeugdhulpregie om vraag en aanbod te scheiden. * Mogelijkheden tot versnelling (hoogdringende maatregel, prior). 3. **Flexibiliteit en continuïteit van de jeugdhulpverlening waarborgen:** * Zo weinig mogelijk breuken in het hulpverleningstraject. * Rol van contactpersoon-aanmelder voor opvolging. * Cliëntoverleg voor naadloze trajecten. * Bemiddeling om onenigheid te ondervangen en continuïteit na te streven. 4. **Gepast omgaan met verontrustende situaties:** * Herkennen en omgaan met verontrusting is een gedeelde verantwoordelijkheid. * Pleidooi voor constructieve dialoog (bv. Signs of Safety). * Gemandateerde voorzieningen (OCJ, VK) schatten in, volgen op, onderzoeken maatschappelijke noodzaak en kunnen doorverwijzen naar het parket. * **Voorbeeld:** De gemandateerde voorzieningen (OCJ en VK) sluiten het best aan bij de doelstelling van het decreet IJH om gepast om te gaan met verontrustende situaties. 5. **Een subsidiair aanbod van crisisjeugdhulpverlening voorzien:** * Crisismeldpunt verleent consult, interventie, begeleiding, opvang. * Inzet van crisisnetwerk is tijdelijk en enkel wanneer hulpverleners zelf niet adequaat kunnen reageren. 6. **Minderjarigen en hun context maximaal laten participeren in de jeugdhulp:** * Participatie op individueel casusniveau, niveau van de voorziening en structureel beleid. * Erkennen en subsidiëren van cliëntenorganisaties. * Vertrouwenspersoon en akkoord van minderjarige nodig bij aanvraag NRTJ. * Minderjarige heeft recht op toegang tot dossier. 7. **Een integrale aanpak realiseren bij het organiseren en aanbieden van de jeugdhulp:** * Verbeterde samenwerking en afstemming van alle actoren. * Invoeren van typemodules, met onderscheid tussen hulpvormen op basis van functie: brede instap, informatie en advies, diagnostiek, begeleiding, behandeling, training, hulpcontinuïteit, verblijf, dagopvang. ### 1.3 Casuïstiek Casussen illustreren de toepassing van het jeugdhulplandschap en de doelstellingen van het decreet IJH. Een goede hulpverlener is open, transparant, heeft oprechte interesse, erkent de kwetsbaarheid van individuen, gelooft in hun potentieel, hanteert een professionele nabijheid, gelooft in de kracht van het netwerk en maakt een verschil. #### 1.3.1 Voorbeeldvraag examensituatie * **Vraag:** Youssef (23j) die in het verleden met de jeugdrechtbank in contact kwam, werkt als vrijwilliger op pleintjes om jongeren positieve vrijetijdsbesteding en nieuwe vaardigheden aan te bieden, en bouwt vertrouwensbanden op. Van welke doelstelling is dit een mooi voorbeeld? * **Antwoordopties:** Tijdige toegang tot jeugdhulp organiseren; Gepast omgaan met verontrustende situaties; **Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp**; Minderjarigen en hun context maximaal in de jeugdhulp laten participeren. (Correct antwoord: Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp). * **Vraag:** Bij welke doelstelling van het decreet IJH sluiten de gemandateerde voorzieningen (OCJ en VK) best aan? * **Antwoordopties:** Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp; **Gepast omgaan met verontrustende situaties**; Flexibiliteit en continuïteit van de jeugdhulpverlening waarborgen; Een subsidiair aanbod van crisisjeugdhulpverlening voorzien. (Correct antwoord: Gepast omgaan met verontrustende situaties). --- # Casuïstiek en toepassing van jeugdhulp Hier is een gedetailleerde studiegids voor "Casuïstiek en toepassing van jeugdhulp", gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Casuïstiek en toepassing van jeugdhulp Dit gedeelte belicht de toepassing van de principes en structuren van jeugdhulp door middel van diverse casussen, inclusief interventies en de rol van verschillende actoren. ### 2.1 Het jeugdhulplandschap Het jeugdhulplandschap omvat verschillende niveaus en vormen van hulp, gericht op kinderen, jongeren, ouders en opvoedingsverantwoordelijken. #### 2.1.1 Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) RTJ is laagdrempelige jeugdhulpverlening waar je zelf (als jongere of ouder) terecht kunt voor informatie, hulp of ondersteuning. Dit kan ook op verwijzing van een jeugdhulpaanbieder. * **Brede instap:** * Voorbeelden zijn inloopteams, lokale teams van Kind en Gezin, Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB), Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) en Jongeren Adviescentra (JAC). * Casusvoorbeeld: Laura (32) ondervindt opvoedingsmoeilijkheden met haar zoontje Ruben (2). Otto (8) heeft lees- en schrijfproblemen, mogelijk dyslexie. De ouders van Lina (14) scheiden, wat leidt tot boosheid en ongelukkig zijn bij Lina, waarover ze wil praten. * **Probleemgebonden hulp:** * Toegankelijk voor iedereen, maar wel gespecialiseerd. * Voorbeelden zijn Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG), rechtstreeks toegankelijke thuisbegeleiding van het VAPH, Centra voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) en Organisaties voor Bijzondere Jeugdzorg (OVBJ). * Casusvoorbeeld: Laura (32) verliest haar werk en krijgt een depressie, waardoor ze tijdelijk niet voor haar zoontje Ruben (2) kan zorgen. Er zijn indicaties voor dyslexie bij Otto (8), het CLB verwijst door naar logopedie; daarnaast zijn er symptomen van faalangst waarvoor therapie wordt aangeraden. In het JAC wordt vastgesteld dat niet alleen Lina (14) begeleiding nodig heeft, maar ook haar ouders. * **Multidisciplinaire teams (MDT):** * Worden ingeschakeld bij onduidelijkheid over de problematiek of de in te zetten hulp. Ze leveren diagnostiek via objectiveerbaar onderzoek en beschrijven de problematiek. Ze doen een voorstel van hulp aan de toegangspoort. * MDT's zijn geen op zichzelf staande organisaties, maar maken deel uit van grotere organisaties zoals revalidatiecentra, centra voor ontwikkelingsstoornissen, CLB's, CGG's en OOOC's. Ze kunnen zowel binnen als buiten de integrale jeugdhulp (IJH) functioneren, en zowel binnen RTJ als niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ). #### 2.1.2 Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ) NRTJ is gespecialiseerde, intensieve en ingrijpende hulpverlening. Aanmelding vereist een jeugdhulpaanbieder via een specifieke procedure (A-document) en contact met een contactpersoon. Er is akkoord en tussenkomst van de intersectorale toegangspoort nodig, alsook akkoord van ouder en/of minderjarige. * **Voorbeelden:** * Pleegzorg, verblijf binnen voorzieningen van Jeugdhulp, verblijf binnen voorzieningen van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), langdurige opvang binnen Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) en Centra voor Integrale Gezinszorg (CIG), intensieve vormen van contextbegeleiding. * Er is een morele plicht voor residentiële jeugdhulp om na te denken over hoe kinderen zo gewoon mogelijk kunnen opgroeien, met kwaliteitsvolle ondersteuning en zorg, in lijn met het Kinderrechtenverdrag en het decreet rechtspositie van de minderjarige. * Casusvoorbeeld: Laura (32) moet opgenomen worden in een psychiatrisch centrum en er is een langdurigere oplossing voor haar zoontje Ruben (2) nodig. Het conflict bij Lina (14) thuis escaleert zodanig dat zij niet meer thuis wil wonen en dreigt weg te lopen als er geen oplossing komt. #### 2.1.3 Toegangspoort De toegangspoort onderzoekt aanvragen voor NRTJ, heeft zicht op vraag en aanbod in de jeugdhulp, en reserveert de meest ingrijpende hulp voor wie deze het hardst nodig heeft. Ze bestaat uit twee teams: * **Indicatiestelling:** Beoordeelt de hulpvraag en situatie, en bepaalt welke vorm van jeugdhulp het meest geschikt is. * **Jeugdhulpregie:** Zoekt uit wie de hulp effectief zal uitvoeren. * Casusvoorbeeld: Betreft de situaties van Laura en Lina, waarvoor de toegangspoort de nodige stappen zal ondernemen. #### 2.1.4 Gemandateerde voorziening (GV) Gemandateerde voorzieningen komen in beeld bij verontrusting, waarbij de ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd worden of de (psychische, fysieke of seksuele) integriteit van een minderjarige of gezinsleden aangetast is. Het uitgangspunt is dat elke hulpverlener met verontrusting kan omgaan. * **Specifieke voorzieningen:** * Ondersteuningscentrum jeugdzorg (OCJ) voor alle vormen van verontrusting behalve kindermishandeling. * Vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK) voor alle vormen van kindermishandeling. * **Kerntaken GV:** * Consult bieden aan hulpverleners. * Onderzoeken en beslissen of tussenkomst van de overheid noodzakelijk is voor de veiligheid of ontwikkeling van een kind/jongere (maatschappelijke noodzaak). * Hulpverlening opstarten of lopende hulpverlening mee opvolgen. * Doorverwijzen naar de jeugdrechter indien gerechtelijke jeugdhulp nodig is. * Casusvoorbeeld: De medewerker van het CKG maakt zich zorgen over de veiligheid van Ruben (2) bij Laura (32), die opgenomen moet worden in een psychiatrisch centrum. Lina (15) komt op school met een bloeduitstorting aan haar oog na een ruzie met haar vader, wat wijst op intrafamiliaal geweld. #### 2.1.5 Gerechtelijke jeugdhulp Gerechtelijke jeugdhulp wordt ingeschakeld als vrijwilligheid niet mogelijk is en er sprake is van verontrusting. De veiligheid van de minderjarige staat centraal. Melding gebeurt bij het parket (of via politie), waarna de jeugdrechter een vordering kan instellen. * **Rol van consulent sociale dienst jeugdrechtbank:** * Voert maatschappelijk onderzoek uit. * Formuleert een voorstel van jeugdhulp aan de jeugdrechter. * Zorgt dat opgelegde maatregelen uitgevoerd kunnen worden. * Volgt hulpverlening op. * De jeugdrechter neemt de beslissing en draagt de eindverantwoordelijkheid. * Casusvoorbeeld: De situatie van Laura en Ruben, waarbij de veiligheid van Ruben gewaarborgd moet worden. Lina's situatie met intrafamiliaal geweld zal mogelijk ook via de jeugdrechter lopen. #### 2.1.6 Jeugddelict Dit betreft jongeren die een delict plegen (bv. diefstal, dealen, aanranding). De jeugdrechter beslist over de 'reactie', die kan variëren van een positief project, gemeenschapsdienst, delictgerichte contextbegeleiding, herstelbemiddeling, tot plaatsing in een gemeenschapsinstelling via een centraal aanmeldpunt (CAP). #### 2.1.7 Crisisjeugdhulp Crisisjeugdhulp is nodig wanneer er iets gebeurt dat onmiddellijk ingrijpen vereist. Aanmelding kan via een hulpverlener, rechtstreeks door de jongere en/of ouder, of via een crisismeldpunt (24/7 bereikbaar). Het kan ambulante en/of mobiele crisisinterventie, crisisbegeleiding of crisisopvang omvatten. * Casusvoorbeeld: Laura (32) neemt een overdosis medicatie, haar zoontje Ruben (2) blijft alleen achter. Lina (15) heeft een veilige plek nodig na een incident van intrafamiliaal geweld, aangezien haar mama in het ziekenhuis ligt en haar papa is opgepakt. #### 2.1.8 Continuïteit Continuïteit is essentieel, zeker bij complexe problematiek met meerdere betrokken hulpverleners. * **Cliëntoverleg:** Organiseert afstemming en zorgt voor een overzicht bij veel betrokken hulpverleners. Dit is ook belangrijk voor de hulpverlening na 18 jaar. Een externe voorzitter organiseert het overleg, leidt het in goede banen en stelt een werkplan op met afspraken. * **Bemiddeling:** Wordt ingezet bij onenigheid tussen jongeren, ouders en hulpverleners, of bij conflicten tussen jongere en ouders, of wanneer een jongere dreigt uit een voorziening gezet te worden. Een bemiddelaar ontknoopt conflicten en zoekt mee naar oplossingen die voor iedereen aanvaardbaar zijn. * Casusvoorbeeld: Ruben (5), die in pleegzorg verblijft, heeft een ontwikkelingsvertraging en mogelijke ASS. Er zijn veel hulpverleners betrokken, en een cliëntoverleg is nodig om de verschillende perspectieven (mama, tante, pleegzorgbegeleider, zorgleerkracht, kinesist, CLB-medewerker) op elkaar af te stemmen. Bij Lina's situatie is bemiddeling nodig omdat de mama een andere visie heeft op de mogelijke oorzaken van gedragsproblemen dan de tante. ### 2.2 Doelstellingen decreet integrale jeugdhulp (IJH) Het decreet integrale jeugdhulp (2014) hertekent de jeugdhulpverlening in Vlaanderen met als doel samenwerking en afstemming tussen alle actoren, en een gezamenlijk engagement voor minderjarigen, ouders en hun omgeving. #### 2.2.1 Basisprincipes * Iedereen heeft recht op jeugdhulp. * Het beleid ondersteunt kinderen en jongeren om hun eigen krachten en die van hun netwerk aan te spreken en te versterken. * Wie hulp nodig heeft, moet snel hulp kunnen vinden. * Kinderen, jongeren en ouders moeten op evidente plaatsen een vraag kunnen stellen. * De toegangspoort zorgt voor heldere werkingsprocessen voor wie frequente, intense en langdurige hulp zoekt. * Het decreet streeft naar hulpcontinuïteit, zodat kinderen en jongeren zonder breuken een traject kunnen afleggen. #### 2.2.2 Doelstellingen 1. **Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp:** * Nadruk op informele netwerken (familie, sociale omgeving, buurt, vrijwilligers). * Hulp bij voorkeur in de eigen leefomgeving. * Inzet en ondersteuning van eigen krachten en die van de omgeving. * Vermijden van instroom in hulpverlening waar mogelijk. * Pleegzorg als eerste optie. * **Voorbeeldvraag:** Youssef (23), die zelf ervaring heeft met de jeugdrechtbank, werkt als vrijwilliger op pleintjes om jongeren via voetbal te begeleiden. Dit sluit aan bij de doelstelling van vermaatschappelijking. 2. **Tijdige toegang tot de jeugdhulp organiseren:** * RTJ moet vlot en snel bereikbaar zijn. * Betere toegang tot NRTJ. * Ingrijpende hulpverlening enkel installeren wanneer strikt noodzakelijk (subsidiariteitsprincipe) via de toegangspoort. * Onderscheid tussen indicatiestelling en jeugdhulpregie om vraag en aanbod te ontkoppelen. * Mogelijkheden om hulp te versnellen (hoogdringende maatregel, prior). 3. **Flexibiliteit en continuïteit van de jeugdhulpverlening waarborgen:** * Minimale breuken in het hulpverleningstraject. * Contactpersoon-aanmelder volgt aanmeldingen op. * Cliëntoverleg voor naadloze trajecten. * Bemiddeling om onenigheid te overwinnen en continuïteit na te streven. 4. **Gepast omgaan met verontrustende situaties:** * Herkennen en omgaan met verontrusting is een gedeelde verantwoordelijkheid. * Pleidooi voor constructieve dialoog (bv. Signs of Safety). * Gemandateerde voorzieningen (OCJ en VK) schatten in, volgen op, onderzoeken maatschappelijke noodzaak en kunnen doorverwijzen naar het parket. * **Voorbeeldvraag:** De gemandateerde voorzieningen (OCJ en VK) sluiten het beste aan bij de doelstelling "Gepast omgaan met verontrustende situaties". 5. **Een subsidiair aanbod van crisisjeugdhulpverlening voorzien:** * Crisismeldpunt verleent consult, interventie, begeleiding en opvang. * Inzet van crisisnetwerk is tijdelijk en enkel wanneer reguliere hulpverleners niet tijdig en gepast kunnen reageren. 6. **Minderjarigen en hun context maximaal in de jeugdhulp laten participeren:** * Participatie op individuele casusniveau, op het niveau van de voorziening en op structureel beleidsniveau. * Erkennen en subsidiëren van cliëntenorganisaties. * Vertrouwenspersoon en akkoord van de minderjarige nodig bij aanvraag NRTJ. * Minderjarige heeft recht op toegang tot zijn dossier. 7. **Een integrale aanpak realiseren bij het organiseren en aanbieden van de jeugdhulp:** * Betere samenwerking en afstemming van alle actoren. * Invoeren van typemodules (bv. brede instap, informatie en advies, diagnostiek, begeleiding, behandeling, training, hulpcontinuïteit, verblijf, dagopvang). * Onderscheid tussen hulpvormen op basis van hun functie. ### 2.3 Casuïstiek De casuïstiek illustreert de toepassing van de principes en structuren van de jeugdhulp. > **Tip:** Het is cruciaal om de casussen te analyseren vanuit de verschillende niveaus van het jeugdhulplandschap (RTJ, NRTJ, GV, gerechtelijke hulp) en de doelstellingen van het decreet IJH te herkennen in de interventies en uitkomsten. * **Casusvoorbeeld Gezin van Mieke/Yana:** (Dit is een algemene verwijzing en geen uitgewerkte casus in de brontekst, maar impliceert de noodzaak van casusgerichte analyse.) #### 2.3.1 De rol van de hulpverlener Een goede hulpverlener: * Is open en transparant. * Heeft aandacht en oprechte interesse voor ieder individu. * Houdt rekening met de kwetsbaarheid van mensen in de jeugdhulp. * Geeft het gevoel dat het kind/de jongere waardevol is en gelooft in hen. * Hanteert een professionele nabijheid in plaats van afstand. * Geloof in de kracht van het netwerk. * Maakt een verschil. --- # Doelstellingen van het decreet Integrale Jeugdhulp Het decreet integrale jeugdhulp heeft als overkoepelend doel de jeugdhulpverlening in Vlaanderen grondig te hertekenen door in te zetten op samenwerking, afstemming en een gezamenlijk engagement voor minderjarigen, hun ouders en hun leefomgeving. ## 3.1 Basisprincipes van het decreet Het decreet is gestoeld op een aantal fundamentele principes die de kern vormen van de jeugdhulpverlening: * **Recht op jeugdhulp:** Iedereen heeft recht op jeugdhulp. Het beleid dient kinderen en jongeren maximaal te ondersteunen bij het aanspreken en versterken van hun eigen krachten en die van hun netwerk. * **Snelle toegang tot hulp:** Personen die hulp nodig hebben, moeten deze snel kunnen vinden. Kinderen, jongeren of hun ouders moeten op laagdrempelige plaatsen een hulpvraag kunnen stellen en van daaruit verder geholpen worden. * **Duidelijkheid en voorspelbaarheid:** De invoering van de toegangspoort zorgt ervoor dat iedereen die intensieve hulp zoekt, weet waar hij aan toe is en wat hij kan verwachten door heldere werkingsprocessen. * **Hulpcontinuïteit:** Door de samenwerking tussen hulpverleners kunnen kinderen en jongeren steeds bij iemand terecht en een traject afleggen zonder breuken of onderbrekingen. ## 3.2 De zeven kernstellingen van het decreet Het decreet integrale jeugdhulp formuleert zeven specifieke doelstellingen die de werking van de jeugdhulp sturen: ### 3.2.1 Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp Deze doelstelling benadrukt het belang van het informele netwerk, zoals familie, sociale omgeving, buurt en vrijwilligers. Hulpverlening dient bij voorkeur plaats te vinden in de eigen leefomgeving van het kind of de jongere. De focus ligt op het inzetten en ondersteunen van de eigen krachten van het individu en zijn omgeving, met formele hulp als aanvulling. Het vermijden van instroom in gespecialiseerde hulpverlening waar mogelijk is cruciaal. > **Voorbeeld:** Iedereen betrekken bij het uitwerken van een ondersteuningsplan. Pleegzorg kan als een eerste optie overwogen worden wanneer het eigen gezin tijdelijk of structureel niet kan instaan voor de zorg. ### 3.2.2 Tijdige toegang tot de jeugdhulp organiseren Deze doelstelling beoogt een vlotte en snelle bereikbaarheid van zowel rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) als niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ). Zeer ingrijpende hulpverlening mag enkel worden ingezet wanneer er een duidelijke behoefte aan is (subsidiariteitsprincipe), wat wordt geregeld via de toegangspoort. Het loskoppelen van indicatiestelling en jeugdhulpregie moet de vraag en het aanbod beter op elkaar afstemmen. Waar nodig kunnen processen versneld worden door hoogdringende maatregelen of prior-aanvragen. ### 3.2.3 Flexibiliteit en continuïteit van de jeugdhulpverlening waarborgen Het minimaliseren van breuken in het hulpverleningstraject van een kind of jongere staat centraal. De rol van de contactpersoon-aanmelder is hierin cruciaal voor het opvolgen van aanmeldingen bij de toegangspoort of gemandateerde voorzieningen. Cliëntoverleg wordt ingezet voor een naadloos traject, en bemiddeling dient om onenigheid te overkomen en continuïteit na te streven. > **Voorbeeld:** Ruben verblijft in pleegzorg en gaat naar zijn mama in het weekend. Hij blijkt een ontwikkelingsvertraging te hebben en er wordt gedacht aan ASS. Er zijn veel hulpverleners betrokken (pleegzorgbegeleider, zorgleerkracht, kinesist, CLB-medewerker). Om de hulpverlening op elkaar af te stemmen en een doorstroming naar lager onderwijs of buitengewoon onderwijs te bespreken, wordt een cliëntoverleg georganiseerd. ### 3.2.4 Gepast omgaan met verontrustende situaties Het herkennen en hanteren van verontrusting is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle actoren binnen de jeugdhulp. De methodiek 'Signs of Safety' pleit voor een constructieve dialoog. Gemandateerde voorzieningen (OCJ en VK) spelen een rol in de inschatting, opvolging en het onderzoeken van de maatschappelijke noodzaak, en kunnen de situatie doorverwijzen naar het parket. > **Voorbeeld:** Een medewerker van een voorziening maakt zich zorgen over de veiligheid van een jong kind wiens ouder opgenomen wordt in een psychiatrisch centrum. Een ander voorbeeld is een jongere die thuis klappen krijgt van haar vader, wat leidt tot een bloeduitstorting. ### 3.2.5 Een subsidiair aanbod van crisisjeugdhulpverlening voorzien Crisisjeugdhulp is een vangnet dat wordt ingezet wanneer er onmiddellijk ingrijpen nodig is en hulpverleners zelf niet tijdig en gepast kunnen reageren. Het crisismeldpunt biedt consult, interventie, begeleiding en opvang. De inzet van het crisisnetwerk is tijdelijk. > **Voorbeeld:** Een ouder neemt een overdosis medicatie en haar kind is uitgeput en alleen thuis. Er is onmiddellijke crisishulp nodig. Een ander voorbeeld is een jongere die na een ernstig incident van intrafamiliaal geweld een veilige plek nodig heeft omdat thuiswonen niet meer mogelijk is. ### 3.2.6 Minderjarigen en hun context maximaal in de jeugdhulp laten participeren Participatie van de minderjarige en zijn context kan op verschillende niveaus plaatsvinden: binnen de individuele casus, op het niveau van de voorziening, en in het structurele beleid. Het erkennen en subsidiëren van cliëntenorganisaties wordt gepromoot. De minderjarige heeft recht op een vertrouwenspersoon en op inzage in zijn dossier. > **Voorbeeld:** De akkoordverklaring van een ouder en/of minderjarige is vereist bij de aanvraag van niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. ### 3.2.7 Een integrale aanpak realiseren bij het organiseren en aanbieden van de jeugdhulp Deze doelstelling focust op betere samenwerking en afstemming tussen alle actoren in de jeugdhulp. De invoering van typemodules, waarbij hulpvormen worden onderscheiden op basis van hun functie (brede instap, informatie en advies, diagnostiek, begeleiding, behandeling, training, hulpcontinuïteit, verblijf, dagopvang), draagt bij aan deze integrale aanpak. > **Voorbeeld:** De integratie van verschillende hulpvormen binnen een brede instap creëert een meer samenhangend hulpaanbod, waardoor de overgang tussen verschillende hulpfasen vloeiender verloopt. --- > **Tip:** De zeven doelstellingen van het decreet vormen een essentieel kader om de werking van de integrale jeugdhulp te begrijpen. Het is belangrijk om deze doelstellingen te kunnen relateren aan concrete casussen en te herkennen hoe ze de praktijk sturen. Denk bij het studeren aan concrete situaties die illustreren hoe elk van deze doelstellingen wordt nagestreefd. > **Voorbeeldvraag voor examen:** Youssef (23 jaar), die in het verleden in contact kwam met de jeugdrechter, zet nu zijn ervaring om in een kracht door als vrijwilliger op pleintjes te werken. Hij voetbalt met jongeren, leert hen nieuwe vaardigheden en bouwt een vertrouwensband op. Met welke doelstelling van het decreet integrale jeugdhulp is dit voorbeeld het meest congruent? > > * A. Tijdige toegang tot jeugdhulp organiseren > * B. Gepast omgaan met verontrustende situaties > * C. Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp > * D. Minderjarigen en hun context maximaal in de jeugdhulp laten participeren > > **Antwoord:** C. Inzetten op vermaatschappelijking van de jeugdhulp, omdat Youssef actief in het informele netwerk en de leefomgeving van jongeren werkt, hun eigen krachten aanspreekt en instroom in formele hulpverlening probeert te vermijden. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Integrale Jeugdhulp (IJH) | Een systeem binnen Vlaanderen dat gericht is op het hertekenen van jeugdhulpverlening door samenwerking en afstemming van alle betrokken actoren om minderjarigen, hun ouders en hun omgeving maximaal te ondersteunen. | | Jeugdhulplandschap | Het geheel van alle voorzieningen, structuren en procedures die betrokken zijn bij de jeugdhulpverlening in Vlaanderen, inclusief zowel rechtstreeks toegankelijke als niet-rechtstreeks toegankelijke hulp. | | Decreet Integrale Jeugdhulp | Een wetgevend kader uit 2014 dat de jeugdhulpverlening in Vlaanderen grondig heeft hervormd met als doel een betere samenwerking, afstemming en continuïteit van zorg voor kinderen en jongeren. | | Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) | Laagdrempelige hulpverlening waar jongeren of ouders zelf rechtstreeks terechtkunnen voor informatie, hulp of ondersteuning, vaak via instellingen zoals CLB of CAW. | | Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ) | Gespecialiseerde, intensieve en ingrijpende hulpverlening die een aanmelding vereist via een jeugdhulpaanbieder en goedkeuring van een intersectorale toegangspoort, zoals pleegzorg of verblijf in voorzieningen. | | Toegangspoort | Een orgaan binnen de jeugdhulp dat aanvragen voor niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp onderzoekt, de hulpvraag en situatie beoordeelt, en bepaalt welke vorm van jeugdhulp het meest geschikt is, waarbij ook de jeugdhulpregie wordt verzorgd. | | Indicatiestelling | Het proces binnen de toegangspoort waarbij de hulpvraag en de specifieke situatie van het kind of de jongere worden beoordeeld om de meest geschikte vorm van jeugdhulp te bepalen. | | Jeugdhulpregie | Het onderdeel van de toegangspoort dat onderzoekt wie de uiteindelijke hulpverlening zal uitvoeren nadat de indicatiestelling is voltooid. | | Multidisciplinair team (MDT) | Een team van professionals uit verschillende disciplines dat wordt ingeschakeld bij onduidelijkheid over de aard van de problematiek of de in te zetten hulp, teneinde diagnostiek te leveren en hulp te indiceren. | | Gemandateerde voorziening (GV) | Organisaties zoals het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg (OCJ) en Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) die belast zijn met het consult bieden aan hulpverleners, het onderzoeken van maatschappelijke noodzaak en het opstarten of opvolgen van hulpverlening bij verontrusting. | | Verontrusting | Situaties waarbij de ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd worden of waarbij de psychische, fysieke of seksuele integriteit van een minderjarige of gezinsleden wordt aangetast, wat een interventie van de jeugdhulp kan vereisen. | | Gerechtelijke jeugdhulp | Hulp die wordt ingeschakeld wanneer er sprake is van verontrusting en vrijwilligheid niet mogelijk is, waarbij de jeugdrechter een beslissing neemt en eindverantwoordelijkheid draagt voor opgelegde maatregelen. | | Crisisjeugdhulp | Onmiddellijk noodzakelijke hulpverlening die wordt geboden wanneer er een acute situatie ontstaat, via een crisismeldpunt, en kan bestaan uit ambulante interventie, begeleiding of opvang. | | Continuïteit van hulpverlening | Het streven naar een hulpverleningstraject zonder breuken, waarbij de samenwerking tussen hulpverleners ervoor zorgt dat kinderen en jongeren steeds bij iemand terechtkunnen, ook tijdens de overgang naar volwassenheid. | | Cliëntoverleg | Een overleg georganiseerd bij complexe problematiek met veel betrokken hulpverleners, om de hulpverlening af te stemmen en een werkplan met duidelijke afspraken op te stellen voor optimale zorgcontinuïteit. | | Bemiddeling | Een proces waarbij een bemiddelaar helpt om conflicten tussen jongeren, ouders en hulpverleners te ontknopen en te zoeken naar oplossingen die voor alle partijen aanvaardbaar zijn, ter bevordering van de continuïteit. |