Aanmeldingsklachten en rode vlaggen Vanbrabant P.pptx

# Aanmeldingsklachten en rode vlaggen bij triage Aanmeldingsklachten en rode vlaggen bij triage is een cruciaal aspect van spoedgeneeskunde dat gericht is op het identificeren van levensbedreigende situaties op basis van de initiële presentatie van een patiënt. ## 1. Triageconcepten en instrumenten ### 1.1 Definitie en doel van triage Triage is het proces waarbij de urgentie van de medische situatie van een patiënt wordt bepaald. Het hoofddoel is het identificeren van patiënten die onmiddellijke medische interventie nodig hebben om levens, ledematen of organen te redden. ### 1.2 Emergency Severity Index (ESI) De Emergency Severity Index (ESI) is een vijf-niveau triage-instrument dat wordt gebruikt om de urgentie van de zorg te bepalen. Het instrument evalueert de acute aard van de ziekte of aandoening, de levensbedreigende status, de stabiliteit van vitale functies en het verwachte aantal benodigde middelen voor een dispositionele beslissing. * **Niveau 1:** Patiënt is stervende en heeft onmiddellijke aandacht nodig. * **Niveau 2:** Patiënt zou niet mogen wachten; bijvoorbeeld retrogadale thoracale pijn. * **Niveau 3:** Vereist meerdere middelen. * **Niveau 4:** Vereist één middel. * **Niveau 5:** Vereist geen middelen. ### 1.3 Conceptueel schema triage Het triageproces omvat de inschrijving, dispatching en de daadwerkelijke triage. Patiënten met een lage urgentie (groen) kunnen in de wachtzaal wachten, terwijl patiënten met een hogere urgentie (geel, rood) direct worden geholpen. ## 2. Aanmeldingsklachten en bijbehorende rode vlaggen Dit gedeelte beschrijft specifieke klachten en de bijbehorende waarschuwingssignalen die wijzen op een potentieel levensbedreigende situatie. ### 2.1 Thoracale pijn Thoracale pijn is een veelvoorkomende aanmeldingsklacht. Rode vlaggen bij thoracale pijn omvatten: * **Retrogadale thoracale pijn:** Pijn die zich naar achteren uitstraalt, kan wijzen op ernstige cardiale of vasculaire problematiek. * **Presyncope:** Een voorbijgaand bewustzijnsverlies dat voorafgaat aan de thoracale pijn is een alarmsignaal. * **ST-elevaties op ECG:** Directe aanwijzing voor een acuut myocardinfarct. * **Verhoogde troponines:** Geeft schade aan het hartspierweefsel aan. **Differentiaaldiagnoses (DD) bij acute retrostinale thoracale pijn:** * Oesofagitis * Maaglast, gastritis * Longvliesontsteking (pleuritis) * Pneumothorax * Aortadissectie: Moet worden overwogen bij verschil in bloeddruk (BD) en pulsaties tussen beide armen. Diagnostiek via CT-scan. Een verwijde aorta op beeldvorming noodt verdere CT-evaluatie uit. #### 2.1.1 Aortadissectie Een aortadissectie ontstaat wanneer de wand van de aorta scheurt. * **Risico's:** CVA (cerebrovasculair accident), darimischaemie, nierschade. * **Klinische tekenen:** Verschil in BD tussen links en rechts, difference in pulse amplitude. * **Klinische presentatie bij shock:** Shock kan optreden door: * Scheuren in een aneurysma (hypovolemische shock). * Scheuren naar het hartzakje (pericard) met tamponnade (obstructieve shock). Dit is de meest frequente oorzaak van shock bij aortadissectie. * **Combinatie van bevindingen die wijzen op hoog risico:** * Plotseling ontstane, hevige pijn. * Verschil in BD links en rechts. * Verbreed mediastinum op röntgenfoto. * **Aanvullende diagnostiek:** CT-scan is geïndiceerd bij verdenking op aortadissectie, vooral bij risicofactoren. Bij jonge personen zonder risicofactoren en zonder klinische tekenen is een CT mogelijk niet direct nodig. * **Beleid afhankelijk van plaats van scheur:** * Type I en II: Chirurgische interventie is altijd nodig. * Type III: Conservatief beleid met tensiecontrole, tenzij er ischemie optreedt, dan chirurgische behandeling. #### 2.1.2 Longembolie (LE) LE ontstaat door een bloedstolsel (trombus) in de longslagader. * **Risico's:** Zadelembool, overbelasting van de rechterventrikel (RV). * **Diagnostiek:** * Beeldvorming van de longslagaders om trombose te visualiseren. * Biomarkers zoals D-dimeren (verhoogd bij trombo-embolisch probleem). * ECG en troponines om effect op het hart te evalueren. * Echocardiografie kan vocht of pericardtamponnade aantonen. * **Behandeling:** Cathlab via katheter om embolen te verwijderen. ### 2.2 Abdominale pijn Abdominale pijn is een veelvoorkomende klacht die 7-10% van de spoedbezoeken uitmaakt. Hoewel vaak niet levensbedreigend, kan het een symptoom zijn van ernstige onderliggende aandoeningen die onmiddellijke (chirurgische) behandeling vereisen. * **Redenen voor urgentie:** * Acute appendicitis (tweede meest voorkomende oorzaak van medische aansprakelijkheidseisen). * Torsio testis (kan pijn in de rechter fossa geven). * Ischemie van de darmwand: Lucht in de darmwand op beeldvorming is een teken van ischemie tot het tegendeel bewezen is en vereist chirurgische urgentie. **Voorbeeld:** Een patiënt met acute lumbale pijn die ontstaan is na bukken, kan wijzen op een niersteen of een andere urologische oorzaak. ### 2.3 Hoofdpijn Hoofdpijn kan zowel primair als secundair zijn. Secundaire hoofdpijn kan wijzen op een urgente situatie. * **Rode vlaggen die wijzen op urgentie:** * Focale neurologische tekens. * Koorts. * Hoofdpijn die ontstaat tijdens inspanning. * **Mogelijke oorzaken van urgente secundaire hoofdpijn:** * Intracraniële bloeding. * CVA. * Aneurysma/ruptuur. * Meningitis. * **Aanvullende diagnostiek:** CT-scan is geïndiceerd bij verdenking op secundaire hoofdpijn met rode vlaggen. ### 2.4 Duizeligheid (Vertigo) Duizeligheid omvat verschillende sensaties zoals draaierigheid, presyncope en disequilibrium. * **Onderscheid tussen vormen van duizeligheid:** * **Vertigo:** Draaierigheid, het gevoel dat de omgeving of de patiënt zelf draait. * **Presyncope:** Het gevoel flauw te vallen. * **Disequilibrium:** Gevoel van instabiliteit, onbalans. * **Niet-specifieke duizeligheid:** Moeilijk te categoriseren sensaties. * **Rode vlaggen bij duizeligheid:** * **Inspanningsgebonden syncope:** Kan wijzen op hypertrofisch myocard of structureel cardiaal lijden. * **Duur van syncope:** Kortdurende syncope valt eerder onder TLOC; langdurige bewustzijnsverlies wijst op coma. * **Familiale belasting:** Cardiale aandoeningen zoals brugada, aortadissectie. * **Palpitaties en liggende positie:** Verhoogt de verdenking op cardiale oorzaak. * **CVA met klinische rode vlaggen:** Ischemische zone met neurologische uitval. * **Paradoxaal embool:** Via een open foramen ovale (PFO) kan een stolsel vanuit de veneuze circulatie naar de arteriële circulatie gaan. **Voorbeeld:** Een 44-jarige man die tijdens stoelgang plots misselijk wordt met braken en vertigo, met een valneiging, kan duiden op een cardiovasculaire gebeurtenis. ### 2.5 Shock Shock is een levensbedreigende aandoening waarbij de weefselperfusie ontoereikend is. * **Soorten shock:** * **Cardiogene shock:** Probleem met de pompfunctie van het hart. * **Hypovolemische shock:** Tekort aan circulerend volume (bv. bloedverlies). * **Obstructieve shock:** Mechanische obstructie van de bloedcirculatie (bv. pericardtamponnade, longembolie). * **Distributieve shock:** Vasodilatatie van het vaatbed, waardoor het circulerend volume relatief tekortschiet (bv. sepsis, anafylaxie). * **Meest voorkomende shock op de spoedafdeling:** Distributieve shock (sepsis), gevolgd door hypovolemische en dan cardiogene en obstructieve shock. #### 2.5.1 Shock bij aortadissectie Zoals eerder vermeld, kan shock bij aortadissectie ontstaan door hypovolemische shock (scheuren in aneurysma) of obstructieve shock (pericardtamponnade). #### 2.5.2 Shock bij pericarditis/tamponnade Pericarditis kan leiden tot een pericardeffusie en eventueel een pericardtamponnade, wat een obstructieve shock veroorzaakt. #### 2.5.3 Vocht in het hartzakje (pericard) Vocht in het pericard kan wijzen op pericarditis of een bloeding en kan leiden tot een tamponnade. ### 2.6 Andere rode vlaggen * **Klam zweterig, bleke indruk, zwakke rustige pols:** Kan wijzen op een vagale reactie op pijn of een beginnend shockbeeld. * **Arbritmieën:** Vooral bij ouderen, bradycardie kan gevaarlijk zijn. * **Pacemaker:** Lange pauzes (> 3 seconden) kunnen wijzen op een noodzaak voor een pacemaker. * **Rechter nier niet geperfundeerd:** Kan wijzen op een trombose van de arteria renalis. * **Verhoogde D-dimeren:** Wijzen op een trombo-embolisch probleem. > **Tip:** Bij patiënten met een geschiedenis van veneuze trombo-embolie (VTE) en plotselinge dyspneu of thoracale pijn, moet een longembolie altijd worden overwogen, zelfs als de symptomen mild zijn. > **Tip:** Nauwkeurige anamnese, inclusief het vragen naar eerdere episodes en de omstandigheden waaronder de klachten zijn ontstaan, is cruciaal tijdens de triage. Deze samenvatting biedt een gedetailleerd overzicht van de belangrijkste aanmeldingsklachten en rode vlaggen die tijdens triage in de spoedafdeling worden gebruikt om de urgentie van medische situaties te beoordelen. Het correct identificeren van deze signalen is essentieel voor tijdige en adequate patiëntenzorg. --- # Specifieke oorzaken van aanmeldingsklachten en diagnostiek Dit document behandelt specifieke aanmeldingsklachten, de diagnostische benaderingen en de kritieke rode vlaggen die wijzen op potentieel levensbedreigende aandoeningen. ## 2. Specifieke oorzaken van aanmeldingsklachten en diagnostiek ### 2.1 Triage en rode vlaggen De triage is een essentieel proces om patiënten met potentieel ernstige aandoeningen snel te identificeren. De Emergency Severity Index (ESI) is een veelgebruikt triage-instrument met vijf niveaus, gebaseerd op de urgentie van de situatie, de stabiliteit van vitale functies en het verwachte aantal benodigde middelen voor diagnostiek en behandeling. #### 2.1.1 Transiënte loss of consciousness (TLOC) TLOC, ook wel kortstondig bewustzijnsverlies genoemd, kenmerkt zich door een snelle en volledige recuperatie. Wanneer TLOC optreedt, zijn specifieke vragen in de triagebox cruciaal: * Komt dit vaker voor? Is dit al eerder gebeurd? * Wat is er vooraf gedaan? **Rode vlaggen bij TLOC:** * **Inspanningsgebonden syncope:** Kan wijzen op hypertrofisch myocard, structureel cardiaal lijden. * **Duur van syncope:** Kortstondig is kenmerkend voor syncope; een langere duur valt eerder onder coma. * **Familiale belasting:** Kan duiden op genetische aandoeningen zoals brugada of aortadissectie. * **Palpitaties en liggend optreden:** Een rode vlag. * **Thoracale pijn met presyncope:** Sterk verdacht voor cardiale problematiek en vereist verdere evaluatie, zoals een coronaire angiografie of inspanningstest. **Diagnostiek bij TLOC:** * **Biochemie:** Verhoogde D-dimeren kunnen wijzen op een trombo-embolisch probleem en vereisen uitsluiting middels CT-scan. * **Monitoren:** Continue monitoring is aangewezen. * **Cardiale voorgeschiedenis:** Bij afwezigheid van cardiale voorgeschiedenis is de verdenking op een cardiale oorzaak lager, maar nog steeds mogelijk. * **Aritmie:** Kan de oorzaak zijn van syncope, zeker bij ouderen (bradycardie). Lange periodes van asystolie (> 3 seconden) kunnen wijzen op de noodzaak voor een pacemaker. * **ECG:** Een ECG is een standaardonderzoek. * **Troponine:** Het bepalen van troponine is belangrijk om myocardinfarcten uit te sluiten of te bevestigen. ### 2.2 Thoracale pijn Thoracale pijn is een veelvoorkomende aanmeldingsklacht met een breed differentiaaldiagnostisch spectrum. **Acute retrosternale thoracale pijn - Differentiaaldiagnoses:** * Oesofagitis * Maaglast, gastritis * Longvliesontsteking (pleuritis) – vaak ademhalingsgebonden pijn * Pneumothorax * Aortadissectie **Diagnostiek bij thoracale pijn:** * **Laboratoriumonderzoek:** Binnen 10 minuten na aankomst. * **ECG:** Onmiddellijk uitvoeren. * **ST-elevaties en concrete afwijkingen op ECG:** Indien aanwezig, wijzen deze op een acuut myocardinfarct. * **Monitoring:** Continue monitoring van vitale parameters. * **Troponine:** Een eerste bepaling, gevolgd door een tweede bepaling in een latere fase. #### 2.2.1 Aortadissectie Een aortadissectie is een ernstige aandoening waarbij de binnenste laag van de aorta scheurt. **Diagnostiek bij verdenking aortadissectie:** * **Verschil in bloeddruk (BD) en pulsaties:** Een significant verschil in BD en/of pulsaties tussen de linker- en rechterarm kan wijzen op een aortadissectie. * **CT-scan:** Essentieel voor de diagnose en classificatie van de dissectie. Dit helpt bij het beoordelen of de aorta ascendens (AO) of descendens (AD) is aangedaan. **Classificatie en behandeling:** * **Type I en II:** Aortadissecties van type I en II (waarbij de ascendens is aangedaan) vereisen altijd chirurgische interventie. * **Type III:** Type III dissecties kunnen conservatief behandeld worden met tensiecontrole, tenzij er sprake is van ischemie, wat alsnog chirurgische behandeling vereist. **Complicaties van aortadissectie:** * Cerebrovasculair accident (CVA) * Darimischemie * Nierinsufficiëntie (nierischemie) * Tamponnade (obstructieve shock) door scheuren naar het hartzakje. * Hypovolemische shock door scheuren van een aneurysma. **Klinische tekens die een hoog risico op aortascheur indiceren:** * Plotseling ontstaan, hevige pijn. * BD-verschil links en rechts. * Bindweefselstoornissen (bv. Marfan syndroom). * Familiale belasting. **Bij afwezigheid van deze tekens bij een jong persoon, is een CT-scan vaak niet nodig.** #### 2.2.2 Longembolie Een longembolie ontstaat door een bloedstolsel (trombus) dat zich in de longslagader bevindt. **Diagnostiek bij verdenking longembolie:** * **CT-angiografie:** Beeldvorming van de longslagaders om trombose (slierten die niet kleuren) te detecteren. * **Biomarkers:** B-type natriuretisch peptide (BNP) en troponines kunnen verhoogd zijn, wat wijst op overbelasting van de rechterventrikel (RV). **Risico's bij longembolie:** * Zadelembool (embolie van een groter stolsel). * Overbelasting van de rechterventrikel met verminderde perfusie. **Behandeling van longembolie:** * **Catheterisatie:** Embolen kunnen via een katheter uit de longslagaders worden verwijderd. * **Anticoagulatie:** Bloedverdunners zijn essentieel. ### 2.3 Abdominale pijn Abdominale pijn is een veelvoorkomende aanmeldingsklacht die 7-10% van de spoedbezoeken uitmaakt. Hoewel vaak niet levensbedreigend, kan het een symptoom zijn van een ernstige onderliggende aandoening die onmiddellijke chirurgische behandeling vereist. Het is ook een frequente oorzaak van heropnames. **Specifieke oorzaken van abdominale pijn:** * **Torsio testis:** Kan pijn geven in de rechter fossa. * **Acute lumbago met discushernia:** Kan zich presenteren als acute lumbale pijn. * **Aorta-aneurysma:** Kan abdominale pijn veroorzaken. * **Ischemie van de darmwand:** Kan lucht in de darm veroorzaken en vormt een chirurgische urgentie. **Rode vlaggen bij abdominale pijn:** * Acute, hevige pijn die bewegingsdrang veroorzaakt. * Klam zweet, bleke indruk, zwakke pols (mogelijk vagale reactie op pijn). * Lichte nierslagpijn, drukpijn over de m. psoas. * Weerstandige patiënt door pijnscheuten. ### 2.4 Hoofdpijn Hoofdpijn is een veelvoorkomend symptoom dat onderverdeeld wordt in primaire (bv. migraine, spanningshoofdpijn) en secundaire hoofdpijn. Secundaire hoofdpijn kan wijzen op een ernstige onderliggende aandoening en vereist vaak urgentie. **Rode vlaggen bij hoofdpijn die urgentie indiceren:** * **Focale neurologische tekens:** Duidt op mogelijke intracraniële bloeding, CVA, aneurysma ruptuur of meningitis. * **Optreden tijdens inspanning:** Kan wijzen op vaatproblemen. * **Koorts:** Kan duiden op infectieuze oorzaken zoals meningitis. * **Plotseling ontstaan, hevige hoofdpijn ("thunderclap headache").** **Diagnostiek bij hoofdpijn:** * **CT-scan:** Noodzakelijk bij verdenking op een ernstige secundaire oorzaak. ### 2.5 Duizeligheid (Vertigo) Duizeligheid, of vertigo, is een draaierigheid met een incidentie van 27 per 1000 per jaar. Het wordt onderverdeeld in: * Vertigo * (Pre)syncope * Disequilibrium * Niet-specifieke duizeligheid **Rode vlaggen bij duizeligheid:** * **Plotselinge nausea (met braken) en vertigo:** Kan wijzen op CVA of andere neurologische oorzaken. * **Valneiging:** Kan wijzen op neurologische problemen. **Diagnostiek bij duizeligheid:** * **Echocardiografie (TTE):** Kan een patent foramen ovale identificeren, wat een risico op paradoxale embolie inhoudt. * **Neurologisch onderzoek:** Beoordeling van focale neurologische tekens. ### 2.6 Shock Shock is een levensbedreigende aandoening waarbij de weefsels onvoldoende van zuurstof worden voorzien. De meest voorkomende vormen op de spoedafdeling zijn: * **Distributieve shock (bv. sepsis):** Meest frequent. * **Hypovolemische shock:** Door verlies van circulerend volume. * **Cardiogene shock:** Door pomp falen van het hart. * **Obstructieve shock:** Door mechanische obstructie van de circulatie. **Oorzaken van shock bij specifieke aandoeningen:** * **Aortadissectie:** Kan leiden tot hypovolemische shock (scheur in aneurysma) of obstructieve shock (tamponnade door scheur naar pericard). **Diagnostiek bij shock:** * **Bloeddruk en polsmeting:** Beoordeling van lage bloeddruk en/of snelle, zwakke pols. * **Beoordeling van orgaanperfusie:** Inclusief nierperfusie. * **Echocardiografie:** Om de pompfunctie van het hart en de aanwezigheid van vocht in het hartzakje (pericard tamponade) te beoordelen. * **Onderzoek naar de oorzaak:** Afhankelijk van de aanmeldingsklacht, zoals CT-scan bij verdenking op aortadissectie of longembolie. **Tip:** Een verschil in bloeddruk tussen de linker- en rechterarm (RE > LI) is abnormaal en dient verder onderzocht te worden. --- # Abdominale pijn en shock Hieronder volgt een studiegids voor het onderwerp "Abdominale pijn en shock". ## 3. Abdominale pijn en shock Dit onderwerp bespreekt de evaluatie van abdominale pijn, mogelijke oorzaken buiten het abdomen, en de verschillende types shock met hun oorzaken en kenmerken. ### 3.1 Abdominale pijn in de spoedafdeling Abdominale pijn vertegenwoordigt 7-10% van alle bezoeken aan de spoedafdeling. Hoewel vaak niet levensbedreigend, kan het een symptoom zijn van een ernstige onderliggende aandoening die onmiddellijke (chirurgische) behandeling vereist. Het is ook een veelvoorkomende oorzaak van heropnames en leidt tot medisch-juridische claims, waarbij acute appendicitis de tweede meest voorkomende diagnose is. #### 3.1.1 Oorzaken van abdominale pijn buiten het abdomen Abdominale pijn kan ook klachten hebben met een oorzaak buiten het abdomen. > **Tip:** Wees alert op oorzaken zoals torsio testis, die pijn in de rechter fossa kan geven. #### 3.1.2 Onderzoek en differentiaaldiagnose Een casus beschrijft een patiënt met acute lumbale pijn, ontstaan na het bukken, met voorafgaande fietstocht. Bij aankomst is de patiënt in distress, klam, zweterig en krijgt zuurstof toegediend. Na intraveneuze toediening van fentanyl is er slechts beperkte pijnverbetering. Klinisch onderzoek toont lichte nierslagpijn links en drukpijn over de m. psoas links. Ademweg is vrij, saturatie is rond de 97% met zuurstof. De patiënt heeft een bleke indruk en een zwakke, rustige pols, wat kan wijzen op een vagale reactie op pijn. De lichaamstemperatuur is 35.5°C. > **Tip:** De differentiaaldiagnose bij acute lumbale pijn omvat acute lumbago met een discushernia. ### 3.2 Shock Shock is een levensbedreigende toestand gekenmerkt door een inadequate weefselperfusie, leidend tot cellulaire disfunctie en orgaanfalen. Het kan ontstaan als gevolg van diverse onderliggende oorzaken. #### 3.2.1 Types van shock De belangrijkste types shock zijn: * **Cardiogene shock:** Veroorzaakt door een falen van de pompfunctie van het hart (lage Cardiac Output - CO). * **Hypovolemische shock:** Veroorzaakt door een tekort aan circulerend volume. Dit kan hemorragisch (bloedverlies) of non-hemorragisch zijn. * **Obstructieve shock:** Veroorzaakt door een mechanische obstructie van de circulatie. * **Distributieve shock:** Veroorzaakt door vasodilatatie van het vaatbed en perifere circulatie. Sepsis is de meest voorkomende oorzaak van distributieve shock op de spoedafdeling. > **Tip:** Distributieve shock (vooral sepsis) is het meest voorkomend op de spoedafdeling, gevolgd door hypovolemische, cardiogene en obstructieve shock. #### 3.2.2 Shock bij aortadissectie Een aortadissectie kan een shockbeeld veroorzaken door: * **Hypovolemische shock:** Scheuren van het aneurysma kan leiden tot bloedverlies. * **Obstructieve shock:** Scheuren naar het hartzakje (pericard) kan een tamponnade veroorzaken. > **Example:** Een aortadissectie kan leiden tot syncope, stroke, of paraplegia, afhankelijk van de locatie van de scheur. Een verschil in bloeddruk en polsslag tussen links en rechts kan wijzen op een aortadissectie. #### 3.2.3 Shock bij longembolie Een longembolie kan leiden tot overbelasting van de rechter ventrikel (RV). Hoewel de RV nog kan pompen, is er onvoldoende perfusie. Dit kan samengaan met gestegen D-dimeren, troponines en andere biochemische markers die wijzen op trombo-embolische problemen. #### 3.2.4 Cardiogene shock Bij ouderen zijn ritmestoornissen, met name bradycardie, een belangrijke oorzaak van shock. Ook myocardinfarcten kunnen leiden tot cardiogene shock. #### 3.2.5 Obstructieve shock (pericardtamponnade) Een pericardtamponnade is een potentieel levensbedreigende aandoening waarbij vocht zich ophoopt in het pericardzakje, wat de hartfunctie belemmert. Echo-cardiografie is een belangrijk diagnostisch hulpmiddel om vocht en tamponnade te detecteren. ### 3.3 Rode vlaggen en diagnostiek De Emergency Severity Index (ESI) is een triage-instrument met 5 niveaus dat helpt bij het beoordelen van de urgentie van de situatie, rekening houdend met de acute aard van de aandoening, levensbedreigende situaties en stabiliteit van vitale functies. #### 3.3.1 Rode vlaggen bij thoracale pijn * Retrogastrale thoracale pijn kan wijzen op een ernstige aandoening. * Thoracale pijn met een presyncope is een rode vlag en vereist inplanning voor een cardiale evaluatie. * Acute retrostinale thoracale pijn vereist differentiaaldiagnostiek met onder andere aortadissectie. #### 3.3.2 Rode vlaggen bij hoofdpijn * Hoofdpijn die optreedt tijdens inspanning kan wijzen op vaatproblemen. * Hoofdpijn gepaard gaand met koorts of neurologische tekens is een urgentie en vereist mogelijk een CT-scan. * Focale neurologische tekens bij hoofdpijn zijn een rode vlag die kan wijzen op intracraniële bloeding, CVA, aneurysma-ruptuur of meningitis. #### 3.3.3 Rode vlaggen bij duizeligheid * Inspanningsgebonden syncope is een rode vlag die kan wijzen op hypertrofisch myocard of structureel cardiaal lijden. * Langdurige syncope (anders dan kortdurende TLOC) kan wijzen op coma. * Familiaire belasting (bijvoorbeeld een brug van het aorta of aortadissectie) is een risicofactor. * Palpitaties en liggend optreden van duizeligheid/syncope zijn rode vlaggen. * Transiënte loss of consciousness (TLOC) met snelle en volledige recuperatie is een belangrijk symptoom dat nader onderzoek vereist. > **Example:** Een 44-jarige man met diepe veneuze trombose (DVT) en hypercholesterolemie ervaart plotselinge misselijkheid (met braken) en vertigo tijdens het maken van stoelgang, met valneiging. Dit kan wijzen op een ischemische zone of CVA met klinische rode vlaggen. #### 3.3.4 Diagnostische middelen * **Biochemie:** Verhoogde D-dimeren duiden op een trombo-embolisch probleem. * **ECG:** Essentieel bij thoracale pijn. * **Troponine:** Eerste bepaling en vervolgmetingen zijn cruciaal bij verdenking op myocardinfarct. * **CT-scan:** Noodzakelijk bij verdenking op aortadissectie, longembolie, of intracraniële pathologie bij hoofdpijn. * **Echocardiografie:** Kan helpen bij het diagnosticeren van pericardvocht en tamponnade. > **Tip:** Bij patiënten met een verhoogd risico op aortascheur (bindweefselstoornissen zoals Marfan syndroom, familiale belasting), plotselinge hevige pijn, of een verschil in bloeddruk tussen de linker en rechter arm, is een CT-scan noodzakelijk. Bij een jong persoon zonder deze tekens is een CT vaak niet direct nodig. > > **Tip:** Het monitoren van het effect op het hart bij een longembolie is belangrijk, zelfs als de trombose niet altijd symptomatisch is. BMP en troponines kunnen hierbij verhoogd zijn. > > **Tip:** Een verschil in bloeddruk tussen links en rechts kan wijzen op een aortadissectie. Een rechtse nier die niet geperfundeerd wordt kan wijzen op een A. renalis trombose. ### 3.4 Shock en abdominale pijn Abdominale pijn kan, zelfs bij afwezigheid van interne abdominale letsels, leiden tot een shockbeeld. De aard van de pijn, de hemodynamische respons en de onderliggende oorzaak zijn cruciaal voor de diagnose en behandeling. #### 3.4.1 Aortadissectie en shock Zoals eerder vermeld, kan een aortadissectie hypovolemische of obstructieve shock veroorzaken. Afhankelijk van de plaats van de scheur kan de behandeling conservatief zijn met tensiecontrole (bij IV en I) of chirurgisch. #### 3.4.2 Shock door mechanische obstructie Naast tamponnade kan ook een darmischemie, waarbij lucht in de darmwand aanwezig is, een chirurgische urgentie zijn en bijdragen aan een shockbeeld. > **Example:** Bij contrastonderzoek is de darmwand wit (contrast) en de lucht zwart, wat duidt op lucht in de darmwand, een teken van ischemie totdat het tegendeel bewezen is. Dit is een chirurgische urgentie. #### 3.4.3 Secundaire oorzaken van hoofdpijn en shock Hoofdpijn kan een symptoom zijn van secundaire oorzaken die tot shock kunnen leiden, zoals intracraniële bloedingen, CVA's of rupturen van aneurysma's. #### 3.4.4 Duizeligheid en syncope Duizeligheid, met name vertigo, kan gepaard gaan met misselijkheid, braken en valneiging. Soms is er sprake van een paradoxaal embool via een Patent Foramen Ovale, wat kan leiden tot syncope of zelfs shock. ### 3.5 Shock bij aandoeningen met een oorzaak buiten het abdomen Oorzaken van abdominale pijn die buiten het abdomen liggen, zoals aandoeningen van de urinewegen of de skeletspieren, kunnen indirect bijdragen aan een shockbeeld door hevige pijn en de daaruit voortvloeiende fysiologische respons (bv. vagale reactie). ### 3.6 Diagnostische benadering van abdominale pijn * **Anamnese:** Vraag naar de aard, locatie, duur, uitstraling van de pijn, en geassocieerde symptomen. * **Lichamelijk onderzoek:** Beoordeel de algemene indruk, vitale functies, en verricht specifiek onderzoek van de buik. Let op tekenen van shock. * **Aanvullend onderzoek:** Laboratoriumonderzoek (bloedbeeld, elektrolyten, nierfunctie, leverfunctie), ECG, beeldvorming (echo, CT-scan) afhankelijk van de klinische verdenking. > **Tip:** Bij een patiënt die niet kan zitten of stil liggen door lumbale pijn, klam zweten en een bleke indruk, dient men alert te zijn op een mogelijke vagale reactie op pijn, die kan leiden tot hemodynamische instabiliteit. > > **Tip:** Een verschil tussen de linker en rechter nierperfusie (bv. bij een nierarterietrombose) kan ernstige abdominale pijn veroorzaken en mogelijk bijdragen aan shock. > > **Tip:** Het Royal College of Physicians (2001) rapporteert dat de linkse nier (RE > LI) als abnormaal wordt beschouwd, wat kan duiden op perfusieproblemen. Dit is echter een verouderde referentie en de interpretatie van renale perfusie dient in de hedendaagse context te worden geplaatst. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Triage | Een proces om patiënten te classificeren op basis van de ernst van hun aandoening, om zo de prioriteit van behandeling te bepalen, vooral in een spoedeisende setting. | | Rode vlaggen | Klinische tekenen of symptomen die wijzen op een potentieel levensbedreigende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. | | Thoracale pijn | Pijn gelokaliseerd in de borstkas, die kan wijzen op cardiale, pulmonale of gastro-intestinale oorzaken, waaronder ernstige aandoeningen zoals myocardinfarct of longembolie. | | Abdominale pijn | Pijn gelokaliseerd in de buikholte, die diverse oorzaken kan hebben, variërend van relatief onschuldig tot levensbedreigend, zoals appendicitis of een aortadissectie. | | Hoofdpijn | Pijn in het hoofd, die primair kan zijn of secundair aan ernstige neurologische aandoeningen zoals hersenbloedingen, beroertes of meningitis. | | Duizeligheid (Vertigo) | Een sensatie van draaien of beweging, vaak geassocieerd met problemen in het vestibulair systeem, maar kan ook wijzen op cardiovasculaire of neurologische oorzaken. | | Shock | Een levensbedreigende toestand waarbij de weefsels onvoldoende zuurstof krijgen door een falend bloedsomloopsysteem, onderverdeeld in cardiogene, hypovolemische, obstructieve en distributieve shock. | | Emergency Severity Index (ESI) | Een triage-instrument dat patiënten categoriseert in 5 niveaus van urgentie op basis van hun acute toestand en de benodigde middelen voor diagnostiek en behandeling. | | Vitale functies | Basismetingen van de belangrijkste lichaamsfuncties, waaronder hartslag, ademhaling, bloeddruk en lichaamstemperatuur, essentieel voor het beoordelen van de stabiliteit van een patiënt. | | Dispositionele beslissing | De uiteindelijke beslissing over het vervolg van de patiëntenzorg, zoals opname, ontslag, doorverwijzing of verdere diagnostiek. | | Transient loss of consciousness (TLOC) | Kortstondig bewustzijnsverlies met snelle en volledige herstel, ook wel syncope genoemd, dat diverse oorzaken kan hebben, waaronder cardiale ritmestoornissen. | | Syncope | Een tijdelijk bewustzijnsverlies dat wordt veroorzaakt door een onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, vaak kortdurend en met een volledig herstel. | | Aortadissectie | Een ernstige aandoening waarbij de binnenste laag van de aorta scheurt, wat kan leiden tot een levensbedreigende bloeding of orgaanischemie. | | Longembolie | Een obstructie van een bloedvat in de longen door een bloedstolsel, wat kan leiden tot ademhalingsproblemen en overbelasting van het hart. | | Myocardinfarct | Een hartaanval, veroorzaakt door een onderbreking van de bloedtoevoer naar een deel van de hartspier, wat leidt tot schade aan de hartspier. | | Oesofagitis | Ontsteking van de slokdarm, vaak veroorzaakt door maagzuur dat terugvloeit, en kan leiden tot thoracale pijn. | | Pneumothorax | Een klaplong, waarbij lucht ontsnapt uit de long en zich ophoopt in de ruimte tussen de long en de borstwand, wat ademhalingsproblemen veroorzaakt. | | Aneurysma | Een abnormale verwijding of uitzetting van een bloedvat, zoals de aorta, die kan scheuren en leiden tot ernstige bloedingen. | | Torsio testis | Een draaiing van de zaadstreng, die de bloedtoevoer naar de testikel kan afsluiten en ernstige pijn kan veroorzaken, soms refererend naar de lies of flank. | | Pericardtamponnade | Een levensbedreigende situatie waarbij overtollig vocht zich ophoopt in het hartzakje (pericardium), waardoor het hart niet goed kan pompen. | | Sepsis | Een potentieel levensbedreigende reactie van het lichaam op een infectie, die leidt tot orgaanbeschadiging en shock. |