Informatie zoeken (per 2) Inleiding Wetenschappelijk Werk.pptx

# Inleiding tot wetenschappelijk onderzoek en literatuurstudie Dit gedeelte van de studiehandleiding introduceert de fundamentele principes van wetenschappelijk onderzoek, het belang van literatuurstudie en de verschillende soorten wetenschappelijke bronnen en vindplaatsen. ## 1. Inleiding tot wetenschappelijk onderzoek en literatuurstudie Wetenschappelijk onderzoek kenmerkt zich door de principes van cumulativiteit, controleerbaarheid en repliceerbaarheid, en start met het formuleren van een heldere onderzoeksvraag. ### 1.1 De kernprincipes van wetenschappelijk onderzoek Wetenschappelijk onderzoek is gebaseerd op drie fundamentele principes: * **Cumulatief:** Dit betekent dat nieuw onderzoek voortbouwt op bestaande kennis. Het is essentieel om op de hoogte te zijn van wat reeds bekend en onderzocht is. > **Tip:** Het kennen van de bestaande literatuur is cruciaal om te weten wat er al gedaan is en waar de lacunes in kennis liggen. * **Controleerbaar:** De methoden en resultaten van een onderzoek moeten controleerbaar zijn. Andere wetenschappers moeten kunnen nagaan hoe tot bepaalde conclusies is gekomen. * **Repliceerbaar:** Een onderzoek moet zodanig beschreven zijn dat het door anderen herhaald kan worden onder dezelfde omstandigheden, om zo de betrouwbaarheid van de resultaten te toetsen. ### 1.2 De vorm en structuur van een onderzoek Het proces van wetenschappelijk onderzoek kan worden geschetst aan de hand van de volgende elementen, die doorgaans terug te vinden zijn in de inleiding van een onderzoeksrapport: * **Situering van het onderzoeksdomein:** Het afbakenen van het brede thema waarbinnen het onderzoek zich afspeelt. * **Situering van het onderzoeksdoel:** Het bepalen van het soort kennis dat men wil vergaren. * **Stellen van een onderzoeksvraag:** Het formuleren van de specifieke vraag waarop het onderzoek een antwoord tracht te geven. * **Aanreiken van een conceptueel kader:** Het introduceren van de theoretische concepten en de terminologie die in het onderzoek gebruikt zal worden. * **Methoden en eventuele beperkingen:** Het beschrijven van de gebruikte onderzoeksaanpak en eventuele beperkingen van het onderzoek. > **Tip:** Het stellen van een duidelijke onderzoeksvraag is het kompas van het onderzoek. ### 1.3 De noodzaak van een literatuurstudie Een literatuurstudie is van fundamenteel belang om verschillende redenen: * **Kennis van de bestaande literatuur:** Het stelt onderzoekers in staat te weten wat er al is geweten en onderzocht. * **Bijdragen aan de kennis:** Het helpt bij het identificeren van lacunes in de huidige kennis, waardoor men een originele bijdrage kan leveren. * **Conceptueel kader opstellen:** Het biedt de basis voor het ontwikkelen van een theoretisch raamwerk voor het onderzoek. * **Klassieke literatuur leren kennen:** Het introduceert de fundamentele werken en ideeën binnen een onderzoeksveld. * **Op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen:** Het informeert over de meest recente bevindingen en trends in het vakgebied. De exponentiële groei van wetenschappelijke literatuur vormt echter een uitdaging. Het effectief filteren van relevante informatie uit deze enorme hoeveelheid is een cruciale vaardigheid. > **Gevaar:** Blind vertrouwen op vermeende "canon"-werken kan leiden tot kortzichtigheid, oppervlakkigheid en intellectuele luiheid. Het is belangrijk om kritisch te blijven en niet te snel te concluderen dat iets tot de canon behoort. ### 1.4 Wetenschappelijke versus niet-wetenschappelijke bronnen Niet elke bron die door academici is geschreven, is per definitie wetenschappelijk. De beoordeling van een bron hangt af van de auteur, de bron zelf en de inhoud: * **Auteur:** De expertise en positie van de auteur (bv. professor aan een universiteit) zijn indicatoren, maar geen garantie voor wetenschappelijkheid. * **Bron:** Een universitaire bibliotheek bevat niet enkel wetenschappelijke literatuur (bv. ook krantenarchieven). * **Inhoud:** De methodologie, het doel (nieuwe kennis genereren), de publicatie in een gemeenschap van wetenschappers en het gebruik van systematische, controleerbare methoden zijn bepalend. **Definitie van een "wetenschappelijke" bron:** Een wetenschappelijke bron heeft als doel nieuwe kennis te genereren binnen een gemeenschap van wetenschappers, door gebruik te maken van een systematische en controleerbare methode, en dient cumulatief te zijn. Peer review is een essentieel proces waarbij collega's de kwaliteit en validiteit van het onderzoek beoordelen. ### 1.5 Primaire en secundaire bronnen * **Primaire bronnen:** Dit zijn originele ideeën, onderzoeksresultaten of data. * **Secundaire bronnen:** Dit zijn verwijzingen naar, of samenvattingen van, primaire ideeën of bronnen. > **Nuttig:** Secundaire bronnen kunnen helpen om snel een overzicht te krijgen van een bepaald onderzoeksveld en de belangrijkste werken te identificeren. ### 1.6 De vorm van een onderzoeksvraag Een onderzoeksvraag moet specifiek, helder en afgebakend zijn. De elementen die bijdragen aan de vorm van een onderzoeksvraag zijn: * **Domein:** Waar gaat het thema over? * **Doel:** Welk soort kennis wil men bereiken? * **Vraag:** Wat wil men precies weten? * **Concept:** Met welk jargon spreekt men? ### 1.7 Verschillende soorten wetenschappelijke bronnen Er is een breed scala aan wetenschappelijke bronnen, elk met hun eigen kenmerken: #### 1.7.1 Tijdschriftartikelen Dit zijn artikelen die in academische tijdschriften worden gepubliceerd. Ze worden gekenmerkt door: * Publicatiefrequentie: Meestal 4 tot 6 nummers per jaar. * Focus: Tekstgericht. * Auteurs: Geschreven door wetenschappers. * Controle: Ondergaan externe en interne controle (peer review). * Publiek: Wetenschappers of een specifiek academisch publiek. * Archivering: Systematische archivering, individuele artikelen zijn duidelijk herkenbaar. * Structuur: Bevatten doorgaans een titel, auteurs, affiliatie, sleutelwoorden, abstract en een bibliografie. > **Opmerking:** Veel wetenschappelijke publicaties worden tegenwoordig in het Engels gepubliceerd. Databanken zoals "Web of Science" indexeren een groot aantal tijdschriften wereldwijd. #### 1.7.2 Boeken Boeken kunnen ook wetenschappelijke bronnen zijn, maar hun beoordeling is complexer dan bij tijdschriftartikelen: * **Monografie:** Geschreven door één of enkele auteurs over een specifiek thema dat het hele boek bestrijkt. * **Reader/Compilatie:** Samengesteld door één of meerdere editors, met hoofdstukken geschreven door verschillende auteurs. Deze delen kunnen elk hun eigen thema hebben en ondergaan vaak peer review. * **Onderzoeksrapport:** Vaak in eigen beheer uitgegeven, soms in boekvorm. * **Jaarboek:** Een tijdschrift dat één keer per jaar verschijnt, functioneert vaak volgens de logica van een tijdschrift maar kan lijken op een reader. #### 1.7.3 Overheidsdocumenten Deze documenten zijn belangrijk als contextueel materiaal, maar zijn geen georganiseerde databanken: * **Soorten:** Beleidsnota's, beleidslijnen van ministers, meerjarenplannen, jaarverslagen. * **Niveaus:** Verschijnen op federaal, Vlaams, regionaal (provincie, gemeente) niveau. #### 1.7.4 Statistieken en databanken Vroeger in stoffige boeken, nu grotendeels online en interactief. * **Wie maakt statistieken?** Voornamelijk overheden. De centrale actor is het Nationaal Instituut voor de Statistiek (nu Statbel). * **Niet te verwarren met:** Statistieken van drukkingsgroepen of gegevens uit wetenschappelijk onderzoek; dit zijn weliswaar data, maar worden geen "statistieken" genoemd in deze context. * **Bronnen:** Eurostat (Europees), VN, WHO, OECD (Internationaal), Statbel (Federaal), Studiedienst van de Vlaamse Regering (Vlaams), ministeries, autonome agentschappen. * **Inhoud:** Omvat een breed scala aan beleidsdomeinen zoals nationale rekeningen, economie, bevolkingsgegevens, armoede, media, leefmilieu. * **Definitie:** Ruim: data verzameld voor wetenschappelijk onderzoek. Eng (in deze context): Wetenschappelijke data die via online tools geraadpleegd kunnen worden. * **Voorbeeld:** European Social Survey (ESS), die via tools zoals Nesstar online tabellen genereert. > **Nut van databanken:** Gratis toegang tot onderzoeksgegevens, snelle analysemogelijkheden voor eenvoudige tabellen, en de mogelijkheid om subjectieve indicatoren te maken voor vergelijkend onderzoek. Bekende platformen zijn ZACAT en GESIS. #### 1.7.5 Andere bronnen * **Wetenschappelijke woordenboeken:** In tegenstelling tot klassieke woordenboeken (zoals Van Dale), bieden wetenschappelijke woordenboeken (bv. Blackwell Dictionary of Sociology) gespecialiseerde definities binnen een vakgebied. * **Wetenschappelijke encyclopedieën:** Deze zijn betrouwbaarder dan klassieke of online encyclopedieën zoals Wikipedia (bv. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences). * **Congresbijdragen (Proceedings):** Dit zijn vaak de snelste manier om artikelen te publiceren, maar de status is soms nog "work in progress". Ze kunnen zowel offline als online beschikbaar zijn. ### 1.8 Waar wetenschappelijke bronnen zoeken Er zijn diverse locaties en middelen om wetenschappelijke literatuur te vinden: #### 1.8.1 In het bibliotheekgebouw Hoewel veel materiaal gedigitaliseerd is, blijft de bibliotheek zinvol voor: * Computerklassen en leesruimtes. * Studeerruimtes. * Vergaderruimtes. * Kopiëren en scannen. * Verzameling van niet-digitaal materiaal (voornamelijk boeken). #### 1.8.2 Via de bibliotheekcatalogus De catalogus van de universiteitsbibliotheek (bv. UA-Catalogus) biedt toegang tot: * **UA-Catalogus:** Voor fysieke boeken. * **UA E-info catalogus:** Voor online materiaal. * **Databanken:** Verwijzingen naar gespecialiseerde databases. * **UA Discovery Service:** Een brede zoekfunctie. * **Persoonlijke informatie:** Gekoppeld aan uw studentenkaart. De catalogus vermeldt de vindplaats van boeken (bv. UA- CST, Magazijn) en de leenstatus. Voor tijdschriftartikelen wordt de beschikbaarheid aangegeven, inclusief offline en online vindplaatsen als de universiteit een abonnement heeft. > **Tip:** Zorg dat de VPN op uw computer is geïnstalleerd en geactiveerd voor beveiligde toegang tot betaalde online bronnen van de universiteit. #### 1.8.3 In referentiedatabanken Dit zijn gespecialiseerde databases die academische tijdschriften indexeren. Ze bieden: * **Breed aanbod per discipline:** In tegenstelling tot algemene databases die over alle disciplines heen zoeken. * **Artikelen direct toegankelijk:** Indien de universiteit een abonnement heeft. * **Bibliografische koppeling en bibliometrische analyse:** Mogelijkheden om citaties te onderzoeken. Belangrijke uitgevers van referentiedatabanken zijn Sage, Routledge, Elsevier en Springer. Belangrijkste databanken zijn: Web of Science, Proquest, EBSCO en OVID SP. > **Werkwijze:** Zoeken kan via de website van tijdschriften (reeds verschenen artikelen, richtlijnen voor auteurs, etc.) of direct via de zoekfuncties van de databanken. #### 1.8.4 Op het internet * **Niet zoeken met Google of Wikipedia:** De resultaten zijn vaak niet wetenschappelijk bruikbaar. * **Wel zoeken in gespecialiseerde zoekmachines:** De belangrijkste gratis optie is Google Scholar (scholar.google.be). > **Let op:** Veel online beschikbare informatie kan achter een betaalmuur zitten. AI kan helpen bij het samenvatten en integreren van literatuur, maar is nog beperkt in het omzeilen van paywalls en het beoordelen van de wetenschappelijke waarde van bronnen. ### 1.9 Hoe zoeken naar wetenschappelijke literatuur Een effectieve zoekstrategie combineert verschillende instrumenten en technieken: #### 1.9.1 Zoekinstrumenten * **Booleaanse operatoren:** * `AND`: Beide termen moeten voorkomen. * `OR`: Eén van beide termen moet voorkomen. * `NOT` (of `-`): De ene term mag niet voorkomen. * **Verkorte schrijfwijzen:** * `*`: Staat voor een onbeperkt aantal tekens. * `?`: Staat voor een enkel teken. * **Exact zoeken:** Gebruik aanhalingstekens `"` om een exacte woordgroep te zoeken. * **Andere instrumenten:** Zoeken op bibliografische componenten (auteur, titel), op beschikbaarheid (bv. Full Text), of op type document. #### 1.9.2 Zoekstrategieën 1. **Open rek snuisteren:** Het systematisch doorlopen van de boekenrekken in de bibliotheek op basis van thematische ordening. Dit kan leiden tot het ontdekken van relevante boeken die moeilijk vindbaar zijn via zoekopdrachten. 2. **Publicaties leiden naar publicaties:** Gebruik de literatuur die u al heeft gevonden als uitgangspunt. * **Opwaarts zoeken:** Zoeken naar bronnen die een reeds gevonden publicatie citeren (bv. "Citations" in Web of Science of "Geciteerd door" in Google Scholar). Dit helpt om recenter onderzoek te vinden dat voortbouwt op een basiswerk. * **Neerwaarts zoeken:** Zoeken naar de bronnen die door een gevonden publicatie worden geciteerd (de bibliografie van het artikel). Dit helpt om oudere, fundamentele werken te vinden die relevant zijn voor het thema. * **Zijwaarts zoeken:** Zoeken naar verwante publicaties (bv. "Related Records" in Web of Science of "Verwante artikelen" in Google Scholar). Dit is nuttig om bronnen te vinden die over hetzelfde thema gaan, mogelijk vanuit een iets andere invalshoek of van onderzoeksscholen rond een bepaald thema. #### 1.9.3 Academische zoekmachines * **Web of Science:** De referentie voor alle disciplines, met uitgebreide analyse- en exportmogelijkheden (naar EndNote). * **Proquest:** Vooral sterk in sociologie en politieke wetenschappen. * **EBSCO:** Vooral sterk in communicatiewetenschappen. * **Google Scholar:** Een breed toegankelijke zoekmachine, geschikt voor alle disciplines. > **Tip:** Maak gebruik van de "Advanced Search" opties in deze zoekmachines om uw zoekopdrachten te verfijnen (bv. selecteren van "Peer reviewed" of "Full Text"). Let op de beschikbaarheid van documenten via de UAntwerpen bibliotheek. Exporteer zoekresultaten naar reference management software zoals EndNote. --- # Soorten wetenschappelijke bronnen en hun kenmerken Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over de verschillende soorten wetenschappelijke bronnen en hun kenmerken, gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Soorten wetenschappelijke bronnen en hun kenmerken Wetenschappelijke bronnen vormen de basis voor onderzoek en bieden nieuwe kennis binnen een gemeenschap van wetenschappers, waarbij systematische en controleerbare methoden worden toegepast. ### 2.1 Algemene kenmerken van wetenschappelijke bronnen Een wetenschappelijke bron draagt bij aan de bestaande kennis (cumulatief) en is onderworpen aan peer review, wat inhoudt dat collega-wetenschappers de kwaliteit en validiteit ervan beoordelen. Wetenschappelijke bronnen kunnen primair zijn (originele ideeën) of secundair (verwijzingen naar bestaande ideeën). > **Tip:** Hoewel professoren auteurs zijn, is niet alles wat zij schrijven per definitie een wetenschappelijke bron. De inhoud, methodologie en beoordelingsproces zijn cruciaal. Ook niet alles in een bibliotheek is wetenschappelijk; de context is belangrijk. ### 2.2 Soorten wetenschappelijke literatuur Er is een breed scala aan wetenschappelijke literatuur, elk met specifieke kenmerken en structuur. #### 2.2.1 Tijdschriftartikelen Tijdschriftartikelen zijn een veelgebruikte vorm van wetenschappelijke communicatie. Ze verschijnen doorgaans meerdere keren per jaar, zijn tekstgericht en geschreven door wetenschappers. De controle vindt plaats via externe en interne peer reviews, en het publiek bestaat uit collega-wetenschappers. Systematische archivering is gebruikelijk, en individuele artikelen zijn duidelijk herkenbaar. Belangrijke kenmerken van een tijdschriftartikel omvatten: * **Titel:** De onderwerpaanduiding van het artikel. * **Auteurs:** De personen die het artikel hebben geschreven. * **Affiliatie:** De instelling (universiteit, onderzoeksbureau, etc.) waar de auteurs werkzaam zijn. * **Offline/Online plaats:** De DOI (Digital Object Identifier) voor online vindbaarheid. * **Sleutelwoorden:** Termen die de inhoud van het artikel representeren en gebruikt worden voor indexering in databases. * **Abstract:** Een korte samenvatting van het artikel. * **Bibliografie:** Een lijst van de geraadpleegde bronnen. > **Tip:** Het abstract is vaak het enige deel van een tijdschriftartikel dat gratis toegankelijk is. #### 2.2.2 Boeken Boeken vormen een ander belangrijk type wetenschappelijke bron, maar de beoordeling ervan kan moeilijker zijn en er is geen universeel redactiecomité. De variëteit in inhoud en de beoordelingscriteria kunnen per discipline verschillen. Er zijn verschillende soorten boeken: 1. **Monografie:** Geschreven door één of enkele auteurs, die een specifiek thema door het hele boek behandelen. Dit kan een uitgebreid wetenschappelijk verhaal zijn. 2. **Reader:** Samengesteld door één of enkele editors, waarbij verschillende auteurs per hoofdstuk bijdragen. De delen kunnen eigen thema's behandelen en zijn vaak onderworpen aan peer review. 3. **Rapport:** Uitgegeven in eigen beheer door de auteur(s), soms in de vorm van een reader of boek. 4. **Jaarboek:** Een tijdschrift dat één keer per jaar verschijnt en de logica van een tijdschrift volgt, maar wel lijkt op een reader qua samenstelling. #### 2.2.3 Overheidsdocumenten Overheidsdocumenten dienen als contextueel materiaal en zijn divers in type en verspreiding. Ze worden niet altijd in gestructureerde databanken gevonden. Voorbeelden zijn: * **Beleidsnota's:** Bevatten beleidslijnen van een minister, meerjarenplannen, etc. * **Jaarverslagen:** Een overzicht van het gevoerde beleid in een specifiek jaar. Deze documenten kunnen op verschillende niveaus voorkomen: federaal, Vlaams, regionaal (provincie, gemeente), en binnen ministeries, autonome agentschappen en instellingen. #### 2.2.4 Statistieken en databanken Vroeger verschenen statistieken in gedrukte boeken, maar tegenwoordig zijn ze voornamelijk online beschikbaar, kant-en-klaar en interactief. De belangrijkste producenten van wetenschappelijk bruikbare statistieken zijn overheden (zoals Statbel in België) en internationale organisaties (Eurostat, VN, WHO, etc.). Andere "statistieken" geproduceerd door bijvoorbeeld drukkingsgroepen of in wetenschappelijk onderzoek worden weliswaar als statistisch materiaal beschouwd, maar niet als officiële "statistieken". > **Tip:** Wetenschappelijke data die via online tools geraadpleegd kunnen worden, worden in de engere zin van het woord als wetenschappelijke data beschouwd. Voorbeelden van databanken met onderzoeksgegevens op individueel niveau zijn: * **ESS (European Social Survey):** Biedt online tabellen en maakt de creatie van indicatoren voor vergelijkend onderzoek mogelijk. * **ZACAT – GESIS:** Een groot Duits archief dat databestanden online laat analyseren, waaronder ISSP, Eurobarometer, EVS en European Social Survey. * **Google Public Data Explorer:** Een andere online tool voor statistieken. #### 2.2.5 Andere bronnen Naast de bovengenoemde categorieën zijn er ook andere bronnen die relevant kunnen zijn: * **Woordenboeken:** Klassieke woordenboeken zoals Van Dale zijn geen wetenschappelijke bronnen. Wetenschappelijke woordenboeken, zoals de Blackwell Dictionaries, zijn wel nuttig. * **Encyclopedieën:** Algemene encyclopedieën (Winkler Prins) en Wikipedia zijn geen wetenschappelijke bronnen. De *International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences* is een voorbeeld van een wetenschappelijke encyclopedie. * **Congresbijdragen (Proceedings):** Dit zijn bijdragen aan congressen en conferenties. Ze kunnen de snelste manier zijn om artikels te publiceren, maar de status is vaak "work in progress" en ze worden minder gebruikt in de sociale wetenschappen. > **Tip:** Bij het beoordelen van "andere bronnen" is het cruciaal om te differentiëren tussen algemene en wetenschappelijke naslagwerken. --- # Methoden en vindplaatsen voor het zoeken naar wetenschappelijke informatie Dit deel behandelt de verschillende locaties en instrumenten die beschikbaar zijn voor het efficiënt vinden van wetenschappelijke informatie, met een focus op bibliotheken, gespecialiseerde databanken en het internet. ## 3.1 Waarom informatie zoeken? Het starten van een onderzoek vereist een grondige kennis van wat er reeds bekend is binnen een bepaald domein. Dit omvat het situeren van het onderzoeksdomein, het bepalen van het onderzoeksdoel, het formuleren van een onderzoeksvraag en het opstellen van een conceptueel kader. Wetenschap is cumulatief; men moet weten wat reeds geweten is om bij te dragen aan nieuwe kennis en om de literatuur te kennen. Een literatuurstudie helpt bij het opstellen van het conceptueel kader, het leren kennen van de klassieke literatuur en het volgen van de laatste ontwikkelingen. De explosie van literatuur en het selecteren van relevante bronnen zijn echter uitdagingen. ## 3.2 Wetenschappelijke versus niet-wetenschappelijke bronnen Niet alles wat door academici wordt geschreven, is per definitie wetenschappelijk (bv. fictie). Evenmin is alles wat in een universiteitsbibliotheek staat wetenschappelijk (bv. kranten). De inhoud zelf is cruciaal. Een wetenschappelijke bron heeft als doel nieuwe kennis te genereren, maakt gebruik van een systematische en controleerbare methode, is peer-reviewed binnen een gemeenschap van wetenschappers en draagt bij aan de cumulatieve kennis. Een auteur kan een professor zijn, maar de publicatie moet voldoen aan wetenschappelijke criteria. ### 3.2.1 Kenmerken van wetenschappelijke bronnen * **Doel:** Nieuwe kennis genereren. * **Methodologie:** Systematisch en controleerbaar. * **Context:** Gepresenteerd binnen een gemeenschap van wetenschappers. * **Bijdrage:** Cumulatief, voegt toe aan bestaande kennis. * **Validatie:** Peer review door collega's. ### 3.2.2 Primair en secundair onderzoek * **Primair:** Origineel onderzoek dat nieuwe data of ideeën presenteert. * **Secundair:** Verwijzingen naar en analyses van bestaand primair onderzoek. ## 3.3 Soorten wetenschappelijke literatuur Verschillende soorten bronnen kunnen wetenschappelijke informatie bevatten: ### 3.3.1 Tijdschriftartikels Dit zijn tekstgerichte publicaties, meestal met vier tot zes nummers per jaar. Ze worden geschreven door wetenschappers, ondergaan interne en externe controle, en richten zich tot een publiek van wetenschappers. Individuele artikels zijn duidelijk herkenbaar en er is systematische archivering. Kenmerken zijn titel, auteurs, affiliatie, abstract en bibliografie. ### 3.3.2 Boeken Boeken kunnen moeilijker te beoordelen zijn en kennen een grotere variëteit aan inhoud. Ze kunnen verschillende vormen aannemen: * **Monografie:** Eén of enkele auteurs behandelen één thema doorheen het hele boek. * **Reader:** Een verzameling van hoofdstukken door verschillende auteurs, samengesteld door één of meerdere editors. Deze kunnen peer-reviewed zijn. * **Onderzoeksrapport:** Publicatie door een auteur of enkele auteurs, uitgegeven in eigen beheer. * **Jaarboek:** Een tijdschrift dat jaarlijks verschijnt en via de logica van tijdschriften werkt. ### 3.3.3 Overheidsdocumenten Deze documenten bieden contextueel materiaal en zijn divers in type en verspreiding. Voorbeelden zijn beleidsnota's, beleidslijnen van ministers, meerjarenplannen, en jaarverslagen. Ze komen voor op verschillende overheidsniveaus (federaal, Vlaams, regionaal) en worden gepubliceerd door regeringen, parlementen, ministeries, autonome agentschappen en instellingen. ### 3.3.4 Statistieken en databanken Statistieken, voorheen in boeken, zijn nu voornamelijk online beschikbaar en interactief. Overheden zijn de belangrijkste producenten van deze statistieken (bv. Statbel, Eurostat, VN). De term "statistieken" verwijst specifiek naar cijfergegevens van een overheid. Andere verzamelde gegevens, zoals die van drukkingsgroepen of binnen wetenschappelijk onderzoek, worden wel als statistisch materiaal beschouwd, maar niet als "statistieken" in de strikte zin. Ze bestrijken diverse beleidsdomeinen zoals nationale rekeningen, economie, bevolkingsgegevens, en leefmilieu. > **Tip:** Voor wetenschappelijk onderzoek zijn gegevens die via online tools geraadpleegd kunnen worden, relevant. Databases zoals de European Social Survey (ESS) bieden toegang tot onderzoeksgegevens op individueel niveau, en applicaties zoals Nesstar maken online tabelberekeningen mogelijk. ### 3.3.5 Andere bronnen * **Woordenboeken:** Klassieke woordenboeken zijn geen wetenschappelijke bronnen, maar gespecialiseerde wetenschappelijke woordenboeken (bv. Blackwell Dictionary series) wel. * **Encyclopedieën:** Klassieke encyclopedieën en Wikipedia zijn geen wetenschappelijke bronnen. Wetenschappelijke encyclopedieën, zoals de International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, zijn dat wel. * **Congresbijdragen (Proceedings):** Dit is een snelle manier om artikels te publiceren, maar de status is vaak "work in progress" en ze worden minder in de sociale wetenschappen gebruikt. ## 3.4 Vindplaatsen van wetenschappelijke informatie Er zijn vier hoofdcategorieën van vindplaatsen: ### 3.4.1 De bibliotheek (gebouw) Hoewel veel informatie digitaal beschikbaar is, blijft het bibliotheekgebouw functies vervullen zoals: * Computerklassen * Leesruimte (incl. kranten) * Studeerruimte * Vergaderruimtes * Kopieer- en scanfaciliteiten * Verzameling van niet-digitaal materiaal (vooral boeken) ### 3.4.2 De bibliotheekcatalogus Universiteitsbibliotheekcatalogi (bv. UA-catalogus) bieden toegang tot online materiaal, boeken en tijdschriftartikels. Ze bevatten: * **UA Catalogus:** Een overzicht van beschikbare boeken en tijdschriften. * **UA E-info catalogus:** Specifiek voor online materiaal. * **Databanken:** Verwijzingen naar gespecialiseerde databanken. * **UA Discovery Service:** Een brede zoekfunctie. * **Persoonlijke informatie:** Gekoppeld aan studentenkaarten. * **Andere informatie:** Over openingsuren, VPN-verbinding, etc. > **Tip:** Installeer en activeer de VPN-verbinding op je computer. Dit biedt beveiligde toegang tot de campus en alle online bronnen waarvoor de universiteit een abonnement heeft, inclusief gespecialiseerde databanken en de mogelijkheid tot geavanceerd zoeken in Google Scholar. #### 3.4.2.1 Zoeken naar boeken en tijdschriftartikels * **Boeken:** De catalogus geeft de vindplaats aan (bv. UA-CST, MAG) en de leenstatus. * **Tijdschriftartikels:** De catalogus toont de beschikbaarheid (offline of online) en eventuele abonnementsvoorwaarden. Artikels kunnen via de IBL-service besteld worden. ### 3.4.3 Referentiedatabanken Referentiedatabanken zijn cruciale instrumenten voor het vinden van wetenschappelijke artikels. Ze inventariseren en indexeren publicaties van wetenschappelijke tijdschriften. Belangrijke uitgevers van dergelijke databanken zijn Sage, Routledge, Elsevier en Springer. > **Tip:** De website van een tijdschrift zelf bevat vaak alle reeds verschenen artikels, waarschuwingen voor nieuwe publicaties, richtlijnen voor auteurs, de missie van het tijdschrift, de samenstelling van het redactiecomité en abonnementsinformatie. Belangrijke databanken zijn: * **Web of Science:** Een referentie voor alle disciplines, met geavanceerde zoekmogelijkheden, gedetailleerde citatie-analyse en exportmogelijkheden naar reference managers. * **ProQuest:** Sterk in sociologie en politieke wetenschappen. Biedt uitgebreide zoekopties en de mogelijkheid om direct te zoeken naar "peer reviewed" en "full text" publicaties. * **EBSCO:** Vooral relevant voor communicatiewetenschappen, met gespecialiseerde zoekopties en exportmogelijkheden. * **Google Scholar:** Een belangrijke gratis zoekmachine voor wetenschappelijke literatuur. Biedt naast algemene zoekfuncties ook geavanceerde zoekopties, export naar reference managers, en de mogelijkheid om de aanwezigheid in de bibliotheek van de Universiteit Antwerpen te controleren. ### 3.4.4 Het internet Het internet biedt toegang tot een breed scala aan informatie. Het is echter cruciaal om onderscheid te maken tussen algemene zoekmachines en gespecialiseerde zoekmachines. > **Opmerking:** Algemene zoekmachines zoals Google zijn meestal niet bruikbaar voor het vinden van wetenschappelijke informatie, omdat de resultaten vaak niet voldoen aan wetenschappelijke criteria. * **Gespecialiseerde zoekmachines:** * **Google Scholar:** Een essentiële gratis tool met geavanceerde zoekmogelijkheden en bibliografische functies. * **AI-gestuurde zoekmachines:** Hulpmiddelen zoals Elicit, Consensus en SciSpace kunnen helpen bij het samenvatten en integreren van literatuur. Echter, ze hebben beperkingen zoals het omzeilen van paywalls, het gebrek aan weging van resultaten en het ontbreken van uitgebreide zoekstrategieën zoals opwaarts, neerwaarts of zijwaarts zoeken. ## 3.5 Hoe zoeken? Zoekstrategieën en instrumenten Een effectieve zoekstrategie combineert het gebruik van zoekinstrumenten met specifieke technieken. ### 3.5.1 Zoekinstrumenten * **Booleaanse operatoren:** * `AND`: Beide termen moeten aanwezig zijn. * `OR`: Minstens één van de termen moet aanwezig zijn. * `NOT`: De eerste term moet aanwezig zijn, de tweede niet. * **Verkorte schrijfwijzen (Truncation/Wildcards):** * `*`: Vervangt een onbeperkt aantal tekens (bv. `educat*` vindt `education`, `educational`, `educate`). * `?`: Vervangt één enkel teken (bv. `wom?n` vindt `woman` en `women`). * **Andere instrumenten:** * `" "` (dubbele aanhalingstekens): Zoekt naar een exacte woordgroep. * Bibliografische componenten zoeken: Zoeken op auteur, titel, jaar, etc. * Zoeken op beschikbaarheid: Filteren op beschikbare documenten. * Zoeken op type document: Filteren op bv. tijdschriftartikels, boeken. ### 3.5.2 Belangrijkste zoekmachines * **Web of Science:** Dé referentie voor alle disciplines. Biedt AI-gestuurde zoekfuncties en klassieke geavanceerde zoekopties. Maakt gedetailleerde citatie-analyse mogelijk en export naar reference managers zoals Endnote. * **ProQuest:** Sterk voor sociologie en politieke wetenschappen. Beperk de zoekopdracht tot specifieke databases, gebruik de uitgebreide opties en selecteer "peer reviewed" publicaties. * **EBSCO:** Vooral relevant voor communicatiewetenschappen. Gebruik gespecialiseerde zoekopties en exporteer naar RIS-formaat voor reference managers. * **Google Scholar:** Zeer breed, met geavanceerde zoekopties en instellingen voor export naar Endnote. Het toont ook de beschikbaarheid van full text en de bibliografische status bij de Universiteit Antwerpen. ### 3.5.3 Zoekstrategieën * **Open rek snuisteren:** Traditionele methode in de bibliotheek waarbij thematisch geordende boeken worden bekeken. Vaak een sneeuwbaleffect vanuit een bibliografie of een half uur doorbladeren kan veel relevante boeken opleveren. * **Publicaties leiden naar publicaties (Sneeuwbalmethode):** * **Opwaarts zoeken:** Zoeken naar bronnen die een reeds gevonden artikel citeren ("Cited by" in Web of Science, "Geciteerd door" in Google Scholar). Dit identificeert recenter onderzoek dat voortbouwt op of reageert op de oorspronkelijke bron. * **Neerwaarts zoeken:** Onderzoeken van de bibliografie van een gevonden artikel om oudere, potentieel belangrijke bronnen te identificeren ("References" in Web of Science). Dit is niet direct beschikbaar in Google Scholar. * **Zijwaarts zoeken:** Zoeken naar gerelateerde artikelen of bronnen die thematisch vergelijkbaar zijn ("Related Records" in Web of Science, "Verwante artikelen" in Google Scholar). Dit kan helpen bij het ontdekken van "scholen" rond een thema. > **Tip:** De "Related Records" functie in Web of Science toont bronnen met gemeenschappelijke citaties, wat een goede indicatie geeft van thematische verwantschap. Wees echter voorzichtig met de definitie van "Verwante artikelen" in Google Scholar, aangezien de methode minder transparant is. --- # Zoekstrategieën en instrumenten voor literatuuronderzoek Hieronder volgt een gedetailleerde samenvatting over zoekstrategieën en instrumenten voor literatuuronderzoek, bedoeld als studiehandleiding voor examens. ## 4. Zoekstrategieën en instrumenten voor literatuuronderzoek Dit onderdeel behandelt de methoden en tools die gebruikt worden om effectief wetenschappelijke literatuur te vinden voor onderzoek. ### 4.1 Zoekinstrumenten Effectief zoeken vereist kennis van de beschikbare instrumenten en hoe deze te gebruiken. #### 4.1.1 Booleaanse operatoren Booleaanse operatoren zijn logische functies die gebruikt worden om zoektermen te combineren en de resultaten te verfijnen. * **AND**: Vereist dat alle opgegeven zoektermen in de resultaten voorkomen. Dit verkleint het aantal treffers. * *Voorbeeld:* `kinderopvang AND kwaliteit` levert resultaten op die zowel "kinderopvang" als "kwaliteit" bevatten. * **OR**: Vereist dat ten minste één van de opgegeven zoektermen in de resultaten voorkomt. Dit vergroot het aantal treffers en is nuttig voor synoniemen of gerelateerde concepten. * *Voorbeeld:* `studiebeurs OR beurs` levert resultaten op die ofwel "studiebeurs" ofwel "beurs" (of beide) bevatten. * **NOT**: Sluit zoektermen uit van de resultaten. Dit verkleint het aantal treffers door specifieke, ongewenste resultaten te elimineren. * *Voorbeeld:* `klimaatverandering NOT politiek` levert resultaten op over klimaatverandering, maar sluit publicaties uit die ook het woord "politiek" bevatten. #### 4.1.2 Verkorte schrijfwijzen (Truncatie en Wildcards) Verkorte schrijfwijzen helpen om variaties van een woord op te nemen in de zoekopdracht. * **Truncatie (bv. `*` of `$`)**: Vervangt een deel van een woord door een willekeurig aantal karakters. Dit is handig om meervouden, verschillende grammaticale vormen of afleidingen van een woord te vinden. De specifieke wildcard kan per zoekmachine verschillen (vaak `*` of `$`). * *Voorbeeld:* `kinder*` kan leiden tot `kinderen`, `kinderlijk`, `kinderopvang`, etc. * **Wildcards (bv. `?`)**: Vervangt een enkel karakter in een woord. Dit is nuttig voor alternatieve spellingen of kleine variaties binnen een woord. * *Voorbeeld:* `wom?n` kan leiden tot `woman` en `women`. #### 4.1.3 Andere instrumenten Naast Booleaanse operatoren en verkorte schrijfwijzen zijn er andere nuttige zoekinstrumenten: * **Exact zoeken (aangehaalde tekst, bv. `" "` )**: Zoekt naar de exacte woordgroep zoals deze tussen de aanhalingstekens staat. Dit is essentieel om de betekenis van een specifieke frase te behouden. * *Voorbeeld:* `"sociale media marketing"` zoekt specifiek naar deze vier woorden in deze volgorde. * **Bibliografische componenten zoeken**: Mogelijkheid om te zoeken op specifieke onderdelen van een publicatie, zoals titel, auteur, abstract, trefwoorden, of de referentielijst. * **Zoeken op type document**: Sommige zoekmachines bieden de mogelijkheid om te filteren op het type publicatie, zoals artikelen, boeken, proefschriften, etc. ### 4.2 Zoekstrategieën Effectief literatuuronderzoek vereist een gestructureerde aanpak die verder gaat dan enkel het invoeren van zoektermen. #### 4.2.1 Open rek snuisteren Deze strategie houdt in dat men fysiek door de rekken van een bibliotheek bladert, met name in secties die thematisch relevant zijn. Het is een uitstekende methode om boeken te vinden, aangezien de titels op de rug van een boek vaak een indicatie geven van de inhoud en de nieuwigheid of belangrijkheid van het werk. Dit kan leiden tot onverwachte, maar relevante vondsten die via een zuivere zoekopdracht gemist zouden worden. #### 4.2.2 Publicaties leiden naar publicaties Dit is een van de meest gebruikte en effectieve strategieën. Vertrekkende van een reeds gevonden relevant artikel of boek, onderzoekt men de literatuur die daarin geciteerd wordt (neerwaarts zoeken) en de literatuur die dit werk citeert (opwaarts zoeken). * **Voordeel**: De gevonden publicaties zijn per definitie relevant, omdat ze direct gerelateerd zijn aan het startpunt. Belangrijke auteurs en concepten binnen een onderzoeksveld komen hierdoor vaak naar boven. #### 4.2.3 Opwaarts zoeken Bij opwaarts zoeken (ook wel 'cited by'-analyse genoemd) zoekt men naar publicaties die een reeds gevonden, relevant artikel of boek *later* hebben geciteerd. * **Hoe**: In databases zoals Web of Science of Google Scholar kan men klikken op een optie zoals "Citeren door" of "Cited by". * **Nut**: Dit onthult recenter onderzoek dat voortbouwt op, reageert op, of de oorspronkelijke publicatie gebruikt als basis. Het helpt om de evolutie van een bepaald onderzoeksgebied te volgen en de meest recente ontwikkelingen te ontdekken. #### 4.2.4 Neerwaarts zoeken Bij neerwaarts zoeken (ook wel 'referenties' of 'bibliography'-analyse genoemd) onderzoekt men de literatuurlijst of bibliografie van een reeds gevonden, relevant artikel of boek. * **Hoe**: Men bekijkt de lijst met bronnen die door de auteur zijn gebruikt en geraadpleegd. * **Nut**: Dit leidt naar oudere, fundamentele werken binnen een onderzoeksveld. Het helpt om de historische context en de canonieke teksten van een onderwerp te begrijpen. Deze methode is niet altijd direct beschikbaar in alle zoekmachines (bv. niet in Google Scholar). #### 4.2.5 Zijwaarts zoeken Zijwaarts zoeken richt zich op het vinden van publicaties die thematisch vergelijkbaar zijn met een reeds gevonden bron, maar niet noodzakelijk een directe citatieband hebben. * **Hoe**: Databases zoals Web of Science bieden functies als "Related records" of "Verwante artikelen" in Google Scholar. De beoordeling van de relevantie gebeurt vaak op basis van gedeelde referenties of door de titels en abstracts te bekijken. * **Nut**: Dit kan helpen om alternatieve perspectieven, vergelijkbare studies in andere disciplines of werken die op een andere manier met het thema verbonden zijn te ontdekken. ### 4.3 De belangrijkste zoekmachines Er zijn diverse gespecialiseerde databases en zoekmachines die cruciaal zijn voor academisch literatuuronderzoek. #### 4.3.1 Web of Science * **Kenmerken**: Wordt beschouwd als dé referentie voor alle disciplines. Biedt uitgebreide zoekmogelijkheden, waaronder geavanceerde zoekopdrachten, citatie-analyse (opwaarts zoeken), en de mogelijkheid om resultaten te exporteren naar referentiemanagers zoals EndNote. AI-integratie is aanwezig via "Smart Search". #### 4.3.2 ProQuest * **Kenmerken**: Sterk in sociologie en politieke wetenschappen. Biedt verschillende databases en zoekopties, waaronder geavanceerde zoekfuncties en de mogelijkheid om te filteren op peer-reviewed publicaties. Resultaten kunnen geëxporteerd worden. #### 4.3.3 EBSCOhost * **Kenmerken**: Vooral sterk in communicatiewetenschappen. Net als ProQuest biedt het gespecialiseerde databases (bv. Communication Source) en opties om te filteren op peer-reviewed publicaties. Ondersteunt "Natural Language Searching" en export naar referentiemanagers via het RIS-formaat. #### 4.3.4 Google Scholar * **Kenmerken**: Een gratis, breed toegankelijke zoekmachine voor wetenschappelijke literatuur over alle disciplines. Biedt functies voor opwaarts zoeken ("Geciteerd door") en zijwaarts zoeken ("Verwante artikelen"). Het is belangrijk om rekening te houden met de open access aard en de potentieel lagere drempel voor publicatie in vergelijking met meer selectieve databases. De aanwezigheid van een publicatie in de collectie van de Universiteit Antwerpen kan via de instellingen gecontroleerd worden. > **Tip:** Activeer altijd de VPN-verbinding van je instelling wanneer je deze databases gebruikt. Dit zorgt voor beveiligde toegang en garandeert dat je toegang hebt tot alle abonnementsgebonden bronnen. ### 4.4 De rol van AI bij literatuuronderzoek Kunstmatige intelligentie (AI) biedt nieuwe mogelijkheden voor literatuuronderzoek, maar ook belangrijke beperkingen. #### 4.4.1 Potentiële voordelen van AI * **Samenvatten van literatuur**: AI kan lange teksten snel samenvatten, wat een eerste indruk kan geven van de inhoud. * **Integreren van informatie**: Sommige AI-tools kunnen informatie uit verschillende bronnen combineren en synthetiseren. * **AI-gestuurde zoekmachines**: Tools zoals Bing, Google (met AI-integratie), Elicit, Consensus en SciSpace gebruiken AI om zoekopdrachten te interpreteren en directere antwoorden te bieden. #### 4.4.2 Beperkingen van huidige AI-tools * **Toegang tot betaalde content (paywalls)**: Veel academische artikelen zijn achter een betaalmuur, en AI-tools hebben hier vaak geen directe toegang toe. * **Pseudo-wetenschap en predatory open access**: AI kan moeite hebben met het onderscheiden van legitieme wetenschappelijke bronnen van minder betrouwbare publicaties, blogs of predatory tijdschriften. * **Gebrek aan diepgaande analyse**: AI-tools bieden vaak geen totaaloverzicht, wegen resultaten niet op waarde en maken geen geavanceerde zoekstrategieën zoals opwaarts, neerwaarts of zijwaarts zoeken mogelijk op dezelfde manier als gespecialiseerde databases. * **"Hallucinaties"**: AI kan feitelijk onjuiste informatie genereren die feitelijk lijkt. > **Tip:** Gebruik AI als een *ondersteunend* instrument, niet als een vervanging voor traditionele zoekmethoden. Controleer altijd de door AI gegenereerde informatie kritisch en verifieer de bronnen. ### 4.5 Waar te zoeken? De keuze van de vindplaats hangt af van het type bron dat gezocht wordt. #### 4.5.1 Bibliotheekgebouw Hoewel veel informatie nu digitaal beschikbaar is, blijft het bibliotheekgebouw een belangrijke fysieke locatie met functies zoals studieruimtes, computerklassen en toegang tot niet-digitale materialen (vooral boeken). #### 4.5.2 Bibliotheekcatalogus De catalogus van de universiteitsbibliotheek (bv. UA-Catalogus) is essentieel. Hier vindt men: * **Boekencollectie**: Via de catalogus kan gezocht worden naar boeken, hun vindplaats (bv. stadscampus) en uitleenstatus. * **Online materiaal**: De e-informatiecatalogus geeft toegang tot online tijdschriften, e-books en andere digitale bronnen waarop de universiteit een abonnement heeft. * **Databanken**: Een overzicht van beschikbare referentiedatabases. * **Discovery Service**: Een geïntegreerde zoekfunctie over verschillende collecties heen. #### 4.5.3 Referentiedatabank Referentiedatabases (zoals Web of Science, ProQuest, EBSCO) indexeren artikelen uit wetenschappelijke tijdschriften. Ze bieden gedetailleerde zoekmogelijkheden en zijn vaak disciplinegericht. Ze kunnen zowel online als offline worden gedistribueerd. * **Belangrijkste uitgevers**: Sage, Routledge, Elsevier, Kluwer, Springer. * **Toegang**: Vaak via de website van de uitgever of via de gespecialiseerde databases. Toegang is meestal gebonden aan universitaire abonnementen. #### 4.5.4 Internet Hoewel het internet een enorme bron van informatie is, is het cruciaal om gespecialiseerde, wetenschappelijke zoekmachines te gebruiken en algemene zoekmachines zoals Google of encyclopedieën zoals Wikipedia te vermijden voor academisch werk. * **Aanbevolen**: **Google Scholar** is de belangrijkste gratis, gespecialiseerde zoekmachine. * **Vermijden**: Algemene zoekmachines zoals Google (zonder Scholar), Wikipedia. Resultaten zijn vaak niet wetenschappelijk genoeg voor academisch gebruik. ### 4.6 Soorten wetenschappelijke bronnen Het is belangrijk om de verschillende soorten wetenschappelijke bronnen te herkennen en hun specifieke kenmerken te begrijpen. #### 4.6.1 Tijdschriftartikels * **Kenmerken**: Maandelijks of wekelijks verschijnend, tekstgericht, geschreven door wetenschappers, onderworpen aan peer review (externe en interne controle), gericht op een wetenschappelijk publiek. Individuele artikelen zijn duidelijk herkenbaar en systematisch gearchiveerd. * **Samenstelling**: Bestaat uit titel, auteurs, affiliatie (instelling waar de auteur werkzaam is), abstract, sleutelwoorden, de eigenlijke tekst en een bibliografie. #### 4.6.2 Boeken * **Kenmerken**: Moeilijker te beoordelen dan tijdschriftartikelen, geen gestandaardiseerde redactieprocedure, grote variëteit in inhoud en beoordelingsniveau per discipline. * **Soorten**: * **Monografie**: Eén of enkele auteurs behandelen één thema door het hele boek. * **Reader**: Eén of enkele editors verzamelen bijdragen van verschillende auteurs per hoofdstuk. Kan peer-reviewed zijn. * **Onderzoeksrapport**: Vaak in eigen beheer uitgegeven, kan boekvorm aannemen. * **Jaarboek**: Een tijdschrift dat één keer per jaar verschijnt, werkt via tijdschriftlogica maar lijkt qua opzet op een reader. #### 4.6.3 Overheidsdocumenten * **Kenmerken**: Belangrijk als contextueel materiaal. Grote diversiteit in type en verspreiding, vaak geen gestandaardiseerde databanken. * **Soorten**: Beleidsnota's, beleidslijnen, meerjarenplannen, jaarverslagen. * **Niveaus**: Federaal, Vlaams, Regionaal (provincie, gemeente). #### 4.6.4 Statistieken en databanken * **Kenmerken**: Vroeger in boeken, nu voornamelijk online, kant-en-klaar en interactief. * **Wie maakt ze**: Voornamelijk overheden (bv. Statbel, Eurostat, VN). Statistieken van drukkingsgroepen of wetenschappelijk onderzoek zijn statistisch materiaal, maar worden niet als "statistieken" in deze context benoemd. * **Inhoud**: Brede waaier aan beleidsdomeinen zoals nationale rekeningen, economie, bevolkingsgegevens, milieu, etc. * **Nut**: Gratis toegang tot onderzoeksgegevens, snelle analysemogelijkheden voor eenvoudige tabellen, maken van indicatoren. #### 4.6.5 Andere bronnen * **Wetenschappelijke woordenboeken**:bv. Blackwell Dictionary of Sociology. Klassieke woordenboeken zijn geen wetenschappelijke bronnen. * **Wetenschappelijke encyclopedieën**:bv. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Klassieke encyclopedieën en Wikipedia zijn geen wetenschappelijke bronnen. * **Congresbijdragen (Proceedings)**: De snelste manier om artikels te publiceren, maar vaak 'work in progress'. ### 4.7 Hoe te zoeken? Een systematische aanpak met de juiste instrumenten is cruciaal voor een succesvolle zoektocht. #### 4.7.1 De belangrijkste zoekmachines * **Web of Science**: De referentie voor alle disciplines, met geavanceerde zoekopties en citatie-analyse. * **ProQuest**: Sterk voor sociologie en politieke wetenschappen. * **EBSCOhost**: Vooral relevant voor communicatiewetenschappen. * **Google Scholar**: Een gratis, brede zoekmachine, nuttig voor opwaarts en zijwaarts zoeken, maar vereist kritische beoordeling van de bronnen. #### 4.7.2 Integratie met AI AI kan helpen bij het samenvatten en integreren van informatie, en moderne zoekmachines integreren AI in hun functionaliteit (bv. "Smart Search" in Web of Science, "Natural Language searching" in EBSCO). Echter, de beperkingen met betrekking tot paywalls, betrouwbaarheid en analysecapaciteit maken AI een ondersteunend instrument in plaats van een volledige vervanging. #### 4.7.3 Strategieën in combinatie met zoekmachines De zoekstrategieën (open rek, publicaties leiden naar publicaties, opwaarts, neerwaarts, zijwaarts) kunnen effectief worden toegepast binnen de zoekfuncties van de belangrijkste academische zoekmachines. Bijvoorbeeld: * **Opwaarts zoeken**: Gebruik de "Cited by" functie in Web of Science en Google Scholar. * **Neerwaarts zoeken**: Raadpleeg de bibliografieën van gevonden artikelen; deze functie is beter geïntegreerd in sommige databases dan in andere. * **Zijwaarts zoeken**: Gebruik functies zoals "Related Records" in Web of Science of "Verwante artikelen" in Google Scholar. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Wetenschappelijke bron | Een bron die nieuwe kennis genereert binnen een gemeenschap van wetenschappers, gebruikmakend van een systematische, controleerbare en cumulatieve methode. Deze bronnen worden onderworpen aan peer review en dragen bij aan bestaande kennis. | | Cumulatief | Verwijst naar het principe dat wetenschap voortbouwt op eerdere kennis. Onderzoekers moeten weten wat al bekend is en hoe hun werk hieraan bijdraagt of op voortbouwt, om de literatuur te verrijken. | | Controleerbaar | Betekent dat de methoden en resultaten van een onderzoek zodanig gedocumenteerd moeten zijn dat ze door anderen herhaald en geverifieerd kunnen worden. Dit garandeert de betrouwbaarheid van de bevindingen. | | Repliceerbaar | Dit principe stelt dat een onderzoek zo uitgevoerd moet worden dat het in theorie door andere onderzoekers herhaald kan worden met vergelijkbare resultaten, wat de validiteit van de conclusies ondersteunt. | | Conceptueel kader | Een theoretisch raamwerk dat de belangrijkste concepten, variabelen en de relaties daartussen definieert en structureert, wat helpt bij het begrijpen en analyseren van een onderzoeksprobleem. | | Literatuurstudie | Een systematische verzameling en evaluatie van bestaande publicaties over een specifiek onderwerp, met als doel de huidige stand van kennis te identificeren en hiaten te ontdekken. | | Tijdschriftartikel | Een origineel onderzoekspaper gepubliceerd in een peer-reviewed academisch tijdschrift, dat specifieke methoden, resultaten en discussies bevat binnen een bepaald vakgebied. | | Monografie | Een diepgaand, thematisch gericht boek geschreven door één of enkele auteurs, dat een specifiek onderwerp uitputtend behandelt en een originele bijdrage levert aan de wetenschappelijke literatuur. | | Reader | Een verzameling van bestaande artikelen en hoofdstukken over een bepaald thema, geredigeerd door één of meerdere editors. Elk hoofdstuk kan een eigen auteur hebben en verschillende subthema's behandelen. | | Overheidsdocument | Een officieel document geproduceerd door een overheidsinstantie op federaal, regionaal of lokaal niveau, zoals beleidsnota's, jaarverslagen of beleidslijnen, dat informatie verschaft over overheidsactiviteiten en -beleid. | | Statistieken | Kwantitatieve gegevens verzameld en gepubliceerd door overheidsinstellingen of andere officiële organen, die gebruikt worden voor beleidsvorming, analyse en beleidsbeoordeling op diverse domeinen. | | Databank | Een georganiseerde verzameling van gegevens, vaak digitaal, die toegankelijk en doorzoekbaar is, en specifieke informatie bevat over een bepaald onderwerp of domein, zoals onderzoeksgegevens of statistische informatie. | | Referentiedatabank | Een gespecialiseerde database die academische publicaties indexeert en doorzoekbaar maakt, vaak met mogelijkheden voor bibliografische koppeling en analyse, zoals Web of Science of Scopus. | | Booleaanse operatoren | Logische termen (AND, OR, NOT) die gebruikt worden in zoekopdrachten om de relatie tussen zoektermen te specificeren en de zoekresultaten te verfijnen. | | Verkorte schrijfwijzen | Tekens zoals asterisk (*) of vraagteken (?) die gebruikt worden in zoekopdrachten om variaties van een woord te omvatten of om een onbeperkt aantal tekens te vervangen, wat de zoekflexibiliteit vergroot. | | "Open rek snuisteren" | Een zoekstrategie waarbij men fysiek door de rekken van een bibliotheek bladert, boeken selecteert en doorneemt om relevante literatuur te ontdekken, vaak thematisch geordend. | | Opwaarts zoeken | Een zoekstrategie waarbij men vertrekt van een bekend artikel of boek en zoekt naar recentere publicaties die dit werk citeren, vaak via functies als "cited by" in databases. | | Neerwaarts zoeken | Een zoekstrategie waarbij men vertrekt van een bekend artikel of boek en diens bibliografie analyseert om oudere, fundamentele bronnen te vinden die aan de basis liggen van het werk. | | Zijwaarts zoeken | Een zoekstrategie waarbij men vertrekt van een bekend artikel en zoekt naar gerelateerde of vergelijkbare publicaties, vaak via functies als "related articles" of door auteurs met vergelijkbare onderzoeksinteresses te identificeren. | | AI-gestuurde zoekmachines | Zoekmachines die gebruikmaken van kunstmatige intelligentie om zoekopdrachten te verwerken, resultaten te analyseren, samenvattingen te genereren of aanbevelingen te doen, zoals Elicit of SciSpace. |