les 8_MVO_INO.pptx

# Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en het profit, people, planet model Het onderwerp Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en het Profit, People, Planet model behandelt de integratie van economische, sociale en ecologische overwegingen in bedrijfsactiviteiten, met de focus op duurzame ontwikkeling. ## 1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en het profit, people, planet model ### 1.1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een proces waarbij bedrijven naast economische overwegingen ook milieu- en sociale overwegingen integreren, wat bijdraagt aan duurzame ontwikkeling. #### 1.1.1 De drie pijlers van MVO: Profit, People, Planet Het Profit, People, Planet model is een raamwerk voor MVO dat drie kernelementen omvat: * **Profit (Economische pijler):** * Winst is essentieel voor het voortbestaan en de groei van elk bedrijf. Het dient als vergoeding voor genomen risico's en is direct verweven met de waarde van een aandeel. * Winst is echter niet het hoogste doel; het is vergelijkbaar met zuurstof voor een persoon: noodzakelijk om te overleven, maar niet de essentie van het leven zelf. * **People (Sociale pijler):** * Bedrijven ondersteunen diverse belangen van stakeholders, waaronder klanten (informatie, goede prijzen, service), werknemers (goede omstandigheden, verantwoordelijkheid, groei), leveranciers (selectie, controle), aandeelhouders (transparantie) en de bredere samenleving (leefbare omgeving, werkgelegenheid). * Zonder mensen is er geen winst. Dit principe kan worden gerelateerd aan de Piramide van Maslow, die de fundamentele menselijke behoeften en drijfveren illustreert, van fysiologische behoeften tot zelfontplooiing. * **Planet (Ecologische pijler):** * Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om het milieu te beschermen door middel van afvalscheiding, recycling, duurzame productieprocessen en zuinig energieverbruik. * Duurzaam ondernemen betekent voldoen aan de behoeften van het heden zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Dit wordt mede vormgegeven door de UN Sustainable Development Goals (SDG's). * De integratie van SDG's in de kern van het bedrijf, zoals in de missie, visie, doelstellingen, productieprocessen en leveranciersrelaties, is cruciaal. * De relatie tussen de pijlers is interdependent: zonder planeet geen mensen, zonder mensen geen winst, en zonder aandacht voor duurzaamheid geen toekomst. > **Tip:** Het is belangrijk te beseffen dat duurzaamheid niet alleen een milieukwestie is, maar een integraal onderdeel van een toekomstbestendig bedrijfsmodel. ### 1.2 Deugdelijk bestuur (Corporate Governance) Deugdelijk bestuur, ook wel Corporate Governance genoemd, omvat een reeks regels en gedragingen die bepalen hoe een bedrijf wordt bestuurd, geleid en gecontroleerd. #### 1.2.1 Pijlers van deugdelijk bestuur Er zijn drie belangrijke pijlers voor deugdelijk bestuur: 1. **Transparantie:** Open communicatie over de bedrijfsvoering. 2. **Onafhankelijkheid:** Objectieve besluitvorming zonder belangenconflicten. 3. **Verantwoordelijkheid:** Duidelijke toewijzing van taken en plichten. #### 1.2.2 Structuur en belang Deugdelijk bestuur streeft naar harmonie tussen management, raad van bestuur, aandeelhouders en andere stakeholders. * **Management:** Is verantwoordelijk voor de dagelijkse operationele leiding en rapporteert aan de raad van bestuur. * **Raad van bestuur:** Bepaalt de strategie, vertegenwoordigt het bedrijf en legt verantwoording af aan de aandeelhouders. * **Aandeelhouders:** Zijn de eigenaars van het bedrijf en verwachten winst. Ze stemmen over belangrijke beslissingen. Harmonie is cruciaal om belangenconflicten, gebrek aan onafhankelijkheid, transparantie en toezicht te voorkomen, wat kan leiden tot foute beslissingen en gebrek aan diversiteit. > **Voorbeeld:** Coöperaties, waarbij werknemers of klanten mede-eigenaar zijn, kunnen een goed voorbeeld zijn van deugdelijk bestuur met een (bijna) altijd positieve impact op de omgeving, doordat belangenconflicten worden geminimaliseerd. ### 1.3 De don'ts van MVO (Groene schijn en misleiding) De "don'ts" van MVO betreffen situaties waarin bedrijven zich onethisch gedragen, ondanks beweringen van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit omvat: * **Greenwashing:** Zichzelf "groener" of duurzamer voordoen dan feitelijk het geval is. * **Misleidende reclame:** Informatie die de indruk wekt van duurzaamheid, terwijl dit niet het geval is. * **Niet transparant zijn:** Bewust informatie achterhouden of manipuleren. * **Sjoemelen of liegen:** Actief bedriegen van consumenten en stakeholders. Dergelijk gedrag is maatschappelijk ONverantwoord ondernemen en beschadigt het imago, de winst, het bedrijf, de werknemers, stakeholders, de omgeving en de wereld als geheel. Het is essentieel om verantwoordelijkheid te nemen en ethisch te handelen. > **Voorbeeld:** Een "gezonde" frisdrank die veel suiker bevat, een "zuinige" dieselwagen die veel vervuilt, een "duurzame" sneaker gemaakt van niet-gerecyclede materialen, of een "papieren" verpakking die toch plastic bevat, zijn allemaal voorbeelden van misleiding. ### 1.4 De sociaal-ethische audit Een sociaal-ethische audit is een systematisch en onafhankelijk onderzoek naar de mate waarin een bedrijf zijn sociale en ecologische doelstellingen effectief uitvoert en ethisch gedrag vertoont. #### 1.4.1 Doel en reikwijdte Het doel van een audit is na te gaan of een bedrijf doet wat het claimt te doen. Een sociaal-ethische audit screent met name: 1. **Sociaal beleid:** Hoe het bedrijf omgaat met werknemers en interne stakeholders (arbeidsvoorwaarden, communicatie, transparantie, inspraak). Gelukkigere werknemers leiden tot gemotiveerdere werknemers. 2. **Milieubeleid:** Hoe het bedrijf zorg draagt voor het milieu (ecologische waarden, doelstellingen, keurmerken, impact van bedrijfsprocessen en aanbod). 3. **Maatschappelijk en ethisch beleid:** De relatie van het bedrijf met de bredere samenleving, het nakomen van wettelijke en zakelijke verplichtingen, en de bredere impact van het bedrijf (is de wereld beter of slechter af door het bestaan van het bedrijf? Is het bedrijf zinvol?). > **Tip:** Keurmerken en labels kunnen nuttig zijn, maar moeten altijd met een kritische blik worden bekeken, aangezien ze soms misleidend kunnen zijn. ### 1.5 Het probleem van groei Het huidige economische systeem, met name het kapitalisme, is sterk gebaseerd op groei. Niet groeien wordt vaak gelijkgesteld aan stilstaan of achteruitgaan, en welvaart wordt gemeten op basis van economische groei. #### 1.5.1 Oneindige groei op een eindige planeet Het fundamentele probleem is dat een economisch systeem dat oneindige groei vereist, niet kan functioneren op een planeet met eindige resources. Oneindige groei op een eindige planeet is onmogelijk. #### 1.5.2 Alternatieven voor groei Kapitalisme is niet heilig, en er zijn alternatieven die de focus verleggen van pure groei naar welzijn en duurzaamheid: * **Degrowth:** Een beweging die pleit voor een vermindering van de economische productie en consumptie om welzijn, gelijkheid en duurzaamheid te bevorderen. Dit vereist een culturele shift naar "consuminderen" en werkt het best wanneer iedereen meedoet. * **Donut economie:** Dit model, ontwikkeld door Kate Raworth, stelt een sociaal fundament voor (de ondergrens van de donut) dat garandeert dat iedereen toegang heeft tot basisbehoeften zoals voedsel, huisvesting en gezondheidszorg. Tegelijkertijd definieert het een ecologisch plafond (de bovengrens van de donut) om te voorkomen dat de mensheid de planetaire grenzen overschrijdt. De ruimte binnen de donut vertegenwoordigt een veilige en rechtvaardige leefruimte voor iedereen. Toegevoegde waarde boven de bovengrens wordt geïnvesteerd om iedereen binnen de grenzen te houden. > **Voorbeeld:** In de donut economie kan rijkdom worden verworven, maar excessieve rijkdom die leidt tot het overschrijden van planetaire grenzen wordt ontmoedigd en de surpluswaarde wordt gebruikt om de ondergrens voor iedereen te garanderen. Het is belangrijk om kritisch te blijven en nieuwsgierig te zijn naar alternatieve economische modellen die verder gaan dan de focus op constante groei. --- # Deugdelijk bestuur en de 'don'ts' van MVO Dit onderdeel verkent de principes van goed corporate governance en de valkuilen die komen kijken bij Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), met name greenwashing. ### 2.1 Deugdelijk bestuur (Corporate Governance) Deugdelijk bestuur, ook wel corporate governance genoemd, omvat de regels en gedragingen die bepalen hoe een bedrijf wordt bestuurd, geleid en gecontroleerd. Het hoofddoel is het verhogen van het verantwoordelijkheidsgevoel, het verbeteren van het management en het intensiveren van de controle binnen een organisatie. #### 2.1.1 De drie pijlers van deugdelijk bestuur 1. **Transparantie:** Dit houdt in dat er open communicatie is over de bedrijfsvoering. Alle relevante informatie over de activiteiten, financiën en besluitvorming moet toegankelijk zijn. 2. **Onafhankelijkheid:** Besluitvorming dient objectief te gebeuren, zonder dat er sprake is van belangenconflicten. Bestuurders en toezichthouders moeten onafhankelijk kunnen opereren. 3. **Verantwoordelijkheid:** Er dient een duidelijke toewijzing te zijn van taken en plichten. Iedereen binnen de organisatie, van het management tot het bestuur, moet weten waar hij of zij verantwoordelijk voor is. #### 2.1.2 Structuur van deugdelijk bestuur Een effectief deugdelijk bestuur streeft naar harmonie tussen de verschillende betrokkenen: * **Management:** Verantwoordelijk voor de dagelijkse operationele leiding en rapporteert aan de raad van bestuur. * **Raad van bestuur:** Bepaalt de strategie, vertegenwoordigt het bedrijf en legt verantwoording af aan de aandeelhouders. * **Aandeelhouders:** De eigenaren van het bedrijf die winst verwachten en stemmen over belangrijke beslissingen. * **Andere stakeholders en de samenleving:** Alle partijen die door het bedrijf worden beïnvloed of er belang bij hebben. Het belang van harmonie is groot; zonder dit kunnen er belangenconflicten ontstaan, de onafhankelijkheid in het gedrang komen, transparantie afnemen, toezicht tekortschieten, foute beslissingen worden genomen en diversiteit beperkt worden. Duidelijke regels voor deugdelijk bestuur zijn essentieel om deze problemen te voorkomen. #### 2.1.3 Voorbeelden van deugdelijk bestuur Hoewel de tekst enkele negatieve voorbeelden uit Amerika aanhaalt, wordt ook een positief voorbeeld genoemd uit België: de Code Buysse. Dit suggereert dat er specifieke initiatieven en codes bestaan die als richtlijn kunnen dienen voor goed bestuur. #### 2.1.4 Alternatieven voor traditionele structuren Coöperaties worden gepresenteerd als een aantrekkelijk alternatief waarbij eigendom, macht en effectief werk niet gescheiden hoeven te zijn. In coöperaties zijn werknemers, klanten of andere belanghebbenden mede-eigenaar. Dit vermindert de kans op belangenconflicten en leidt vaak tot een positieve impact op de omgeving. ### 2.2 De 'don'ts' van MVO Bij de uitvoering van MVO kunnen er valkuilen ontstaan, met name wanneer bedrijven zich groener of maatschappelijk verantwoorder voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Dit wordt ook wel "Maatschappelijk ONverantwoord ondernemen" genoemd. #### 2.2.1 Greenwashing Greenwashing is het proces waarbij een bedrijf zichzelf "groener" voordoet dan het daadwerkelijk is. Dit omvat: * **Misleidende reclame:** Claims maken over duurzaamheid of maatschappelijke verantwoordelijkheid die niet worden waargemaakt. * **Niet transparant zijn:** Bewust informatie achterhouden of verdraaien over de werkelijke impact van het bedrijf. * **Sjoemelen of liegen:** Opzettelijk onwaarheden vertellen om een positiever imago te creëren. Dit gedrag is onethisch en kan leiden tot ernstige reputatieschade, zowel voor het bedrijf als voor de werknemers, stakeholders en de bredere samenleving. #### 2.2.2 Voorbeelden van misleidende claims * Het promoten van "gezonde" frisdrank zonder de suiker- of kunstmatige zoetstofinhoud adequaat te vermelden. * Het adverteren met "zuinige" dieselwagens, terwijl deze aan strengere milieunormen hadden moeten voldoen. * Het claimen van "duurzame" sneakers, terwijl de productieketen of materialen verre van duurzaam zijn. * Het presenteren van een "papieren" verpakking als duurzaam, zonder rekening te houden met de ecologische voetafdruk van de productie en recycling daarvan. * Het claimen van een "win-win"-situatie die in werkelijkheid onevenwichtig is en een van de partijen benadeelt. * Algemene uitspraken als "We doen echt ons best!", zonder concrete acties of meetbare resultaten te tonen. #### 2.2.3 Gevolgen van misleiding Maatschappelijk ONverantwoord ondernemen beschadigt het imago, de winstgevendheid en de levensvatbaarheid van een bedrijf. Uiteindelijk heeft het negatieve gevolgen voor werknemers, stakeholders, de omgeving en de hele wereld. Het nemen van verantwoordelijkheid is cruciaal. ### 2.3 De sociaal-ethische audit Een sociaal-ethische audit is een systematisch en onafhankelijk onderzoek naar de werking van een bedrijf, met name gericht op de effectiviteit van de sociale en ecologische doelstellingen en het ethische gedrag. #### 2.3.1 Doel van de audit Het doel is om te verifiëren of een bedrijf daadwerkelijk doet wat het claimt te doen op het gebied van sociale en ecologische verantwoordelijkheid. Dit kan zowel intern als extern worden uitgevoerd. #### 2.3.2 Componenten van de sociaal-ethische audit De audit screent drie belangrijke gebieden: 1. **Sociaal beleid:** Dit beoordeelt hoe het bedrijf omgaat met werknemers en andere interne stakeholders. Kernpunten zijn arbeidsvoorwaarden, interne communicatie, transparantie, inspraak en overleg. 2. **Milieubeleid:** Dit evalueert de zorg van het bedrijf voor het milieu. Belangrijke aspecten zijn ecologische waarden, doelstellingen, het gebruik van keurmerken en labels, en de impact van bedrijfsprocessen en aanbod op het milieu. 3. **Maatschappelijk en ethisch beleid:** Dit onderzoekt de relatie tussen het bedrijf en de bredere samenleving. Hierbij wordt gekeken naar het nakomen van wettelijke en zakelijke verplichtingen, de bredere impact van het bedrijf op de wereld en de zinvolheid van het bestaan van het bedrijf. #### 2.3.3 Kritische kanttekeningen bij labels en keurmerken Het is belangrijk om labels en keurmerken met een korrel zout te nemen, omdat ze niet altijd een volledig accuraat beeld geven van de werkelijke duurzaamheid of ethische praktijken van een bedrijf. Soms kan beleid, ondanks goede bedoelingen, onbedoelde negatieve effecten hebben. ### 2.4 Het probleem van groei Het economisch systeem, met name in het kapitalisme, is sterk gericht op groei. Niet groeien wordt vaak gelijkgesteld aan stilstaan of achteruitgaan, en welvaart wordt gemeten aan de hand van groei. In een laatkapitalistisch systeem is groei zelfs het ultieme doel, wat echter ten koste kan gaan van andere cruciale factoren. #### 2.4.1 Oneindige groei op een eindige planeet Het huidige economische systeem vereist oneindige groei, maar de aarde en haar resources zijn eindig. Dit maakt oneindige groei op een eindige planeet onmogelijk. Een bedrijf dat winstgevend is, kan toch waarde verliezen als het niet groeit, wat de druk tot voortdurende expansie verhoogt. Dit probleem wordt versterkt door de "Great Acceleration" sinds de industriële revolutie en de overschrijding van planetaire grenzen. #### 2.4.2 Alternatieven voor groei-gedreven economie Het kapitalisme is niet heilig en er zijn alternatieven mogelijk: * **Degrowth:** Deze benadering focust op welzijn en gelijkheid. Het pleit voor "consuminderen" en een culturele verschuiving naar een economie die minder gericht is op materiële welvaart. Dit vereist duurzaamheid en erkenning van beperkte grondstoffen, en werkt het best als iedereen deelneemt. * **Donut economie:** Dit model stelt een onder- en bovengrens voor de economische activiteit. De ondergrens garandeert dat iedereen recht heeft op een gezond, gelukkig en comfortabel leven. De bovengrens stelt dat rijkdom mag toenemen, maar binnen bepaalde limieten om de planeet niet uit te putten. Overschrijdende winsten of welvaart worden geherinvesteerd om de ondergrens te ondersteunen en het systeem te stabiliseren. De grenzen worden bepaald door de behoefte aan een comfortabel leven (ondergrens) en de draagkracht van de aarde (bovengrens). Deze alternatieven benadrukken dat het economisch systeem anders kan en niet per se om constante groei hoeft te draaien. Kritisch blijven en nieuwsgierig zijn naar deze modellen is van belang. --- # De sociaal-ethische audit en het probleem van groei Dit deel bespreekt de methoden om de effectiviteit van sociale en ecologische doelstellingen te meten via een audit, en introduceert de kritiek op groei als ultiem economisch doel. ## 3.1 De sociaal-ethische audit Een sociaal-ethische audit is een systematisch en onafhankelijk onderzoek naar de werking van een bedrijf, gericht op de effectiviteit van de uitvoering van sociale en ecologische doelstellingen en ethisch gedrag. Dit kan zowel intern als extern worden uitgevoerd en dient als een belangrijk hulpmiddel om te verifiëren of een bedrijf daadwerkelijk doet wat het claimt te doen. De audit screent drie belangrijke gebieden: ### 3.1.1 Sociaal beleid Dit aspect onderzoekt hoe een bedrijf omgaat met werknemers en andere interne stakeholders. Kernpunten zijn onder andere: * Arbeidsvoorwaarden * Interne communicatie * Transparantie binnen het bedrijf * De mate van inspraak voor werknemers * Overlegstructuren Een positief sociaal beleid draagt bij aan gemotiveerdere werknemers. ### 3.1.2 Milieubeleid Dit deel beoordeelt de zorg die een bedrijf draagt voor het milieu. Belangrijke elementen zijn: * Ecologische waarden en doelstellingen * Het gebruik van keurmerken en labels * De impact van bedrijfsprocessen op het milieu * De impact van aangeboden producten of diensten op het milieu ### 3.1.3 Maatschappelijk en ethisch beleid Dit aspect richt zich op de relatie tussen het bedrijf en de bredere samenleving. Het omvat de naleving van wettelijke en zakelijke verplichtingen, de bredere impact van het bedrijf op de wereld, en de zinvolheid van het bestaan van het bedrijf in de maatschappij. > **Tip:** Labels en keurmerken kunnen nuttig zijn, maar ze moeten altijd kritisch worden bekeken. ## 3.2 Het probleem van groei Het huidige economische systeem, met name het kapitalisme, is grotendeels gebaseerd op het principe van continue groei. Niet groeien wordt vaak geassocieerd met stilstaan of achteruitgaan, en welvaart wordt primair gemeten aan de hand van economische groei. In een laat stadium van kapitalisme wordt groei zelfs het ultieme doel, wat echter vaak ten koste gaat van andere belangrijke aspecten. ### 3.2.1 Kapitalisme en oneindige groei De kern van het probleem ligt in het streven naar oneindige groei binnen een systeem dat gebaseerd is op de aanname van ongelimiteerde mogelijkheden. De realiteit is echter dat de aarde en haar hulpbronnen eindig zijn. Oneindige economische groei op een eindige planeet is dus een fundamentele onmogelijkheid. Dit kan leiden tot aanzienlijke maatschappelijke en ecologische problemen, waaronder toenemende ongelijkheid en uitputting van natuurlijke bronnen. ### 3.2.2 Alternatieven voor groei-obsessie Het economische systeem hoeft niet per se op continue groei gericht te zijn. Er zijn alternatieven die een andere focus leggen: #### 3.2.2.1 Degrowth Degrowth (ontgroeiing) pleit voor een focus op welzijn, gelijkheid en duurzaamheid. Het idee is dat we het ook met minder kunnen doen en dat een culturele verschuiving naar "consuminderen" nodig is. Dit werkt het beste wanneer een brede acceptatie en deelname vanuit de samenleving plaatsvindt. #### 3.2.2.2 De donut economie De donut economie stelt een model voor met een onder- en bovengrens om welzijn en ecologische duurzaamheid te waarborgen. * **Ondergrens:** Deze garandeert dat iedereen recht heeft op een gezond, gelukkig en comfortabel leven. Dit omvat basisbehoeften en sociale zekerheid. * **Bovengrens:** Deze wordt bepaald door de ecologische draagkracht van de planeet. Rijkdom boven deze grens wordt geherinvesteerd om de ondergrens voor iedereen te ondersteunen en het systeem in balans te houden. Het bepalen van de grenzen van de donut economie is deels subjectief (voor de ondergrens) en deels ecologisch bepaald (voor de bovengrens). > **Tip:** Blijf kritisch en nieuwsgierig naar economische modellen en hun impact op mens en planeet. --- # Alternatieven voor groei: degrowth en de donut economie Dit onderwerp verkent alternatieve economische modellen zoals degrowth en de donut economie als reactie op de beperkingen van oneindige groei op een eindige planeet. ### 4.1 Het probleem van groei Het huidige economische systeem, met name het kapitalisme, is fundamenteel gebaseerd op groei. Niet groeien wordt in dit systeem vaak gelijkgesteld aan stilstaan of achteruitgaan. Welvaart wordt primair gemeten op basis van economische groei, waarbij groei in het laatkapitalisme het ultieme doel is geworden. Dit doel wordt echter nagestreefd ten koste van andere belangrijke factoren. #### 4.1.1 Oneindige groei op een eindige planeet Een fundamenteel probleem ontstaat doordat het economische systeem streeft naar oneindige groei, terwijl de aarde en haar hulpbronnen eindig zijn. Dit leidt tot een onhoudbare situatie waarbij de vraag naar grondstoffen en de impact op het milieu de planetaire grenzen overschrijden. De "Great Acceleration" sinds de industriële revolutie illustreert de exponentiële toename van menselijke activiteit en de gevolgen daarvan voor de planeet. > **Tip:** Het idee van oneindige groei op een eindige planeet is een fundamentele contradictie die leidt tot ecologische en sociale problemen. #### 4.1.2 Kritiek op het groeimodel Het huidige economische systeem, dat gericht is op continue groei, is niet zonder kritiek. Extreme rijkdom, die voortkomt uit dit model, heeft vaak geen nut meer voor de individuen die het bezitten en vergroot de ongelijkheid. Het verschil tussen armsten en rijksten groeit enorm, wat maatschappelijke spanningen kan veroorzaken. ### 4.2 Degrowth Degrowth, ofwel "ontgroeiing", is een alternatief economisch model dat de focus verlegt van economische groei naar welzijn en gelijkheid. Het pleit ervoor dat we met minder middelen toe kunnen en moeten komen. Dit model benadrukt duurzaamheid en het respecteren van beperkte grondstoffen. Een cruciale component van degrowth is een culturele verschuiving naar "consuminderen", oftewel minder consumeren. Dit model werkt echter alleen effectief als een breed scala aan mensen en actoren hieraan meedoet. > **Voorbeeld:** Degrowth zou bijvoorbeeld kunnen inhouden dat er minder nadruk komt te liggen op het continu vernieuwen van consumentengoederen en meer op het repareren, delen en lokaal produceren. ### 4.3 De donut economie De donut economie, ontwikkeld door Kate Raworth, stelt een sociaal en ecologisch duurzaam economisch model voor door een "ondergrens" en een "bovengrens" in te bouwen. * **Ondergrens:** Dit vertegenwoordigt de sociale basis. Iedereen heeft recht op een gezond, gelukkig en comfortabel leven, wat betekent dat de basisbehoeften vervuld moeten zijn. Dit omvat toegang tot voedsel, water, gezondheidszorg, onderwijs en een leefbaar inkomen. * **Bovengrens:** Dit is de ecologische plafond. Rijkdom en welvaart vergaren mag, maar binnen de ecologische grenzen van de planeet. Het overschrijden van deze grenzen leidt tot aantasting van het milieu en ondermijnt de levensvatbaarheid van de planeet. De kern van de donut economie is dat winst, toegevoegde waarde of geld dat boven de bovengrens wordt gegenereerd, wordt geïnvesteerd om iedereen uit het "gat" (de ondergrens) te helpen en het gehele systeem te ondersteunen. De aarde zelf wordt hierbij gezien als de ultieme bepaling van de bovengrens, terwijl de ondergrens meer subjectief, maar toch redelijk te beredeneren, is. > **Tip:** De donut economie biedt een raamwerk om zowel sociale rechtvaardigheid als ecologische duurzaamheid te waarborgen, door "binnen de donut" te opereren. ### 4.4 Conclusie: kapitalisme is niet heilig Het kapitalisme is geen onveranderlijk gegeven; het kan zich aanpassen en alternatieven zijn mogelijk. Naast coöperaties, die al binnen het huidige systeem een goed voorbeeld zijn van een meer inclusieve structuur, bieden degrowth en de donut economie fundamenteel andere benaderingen. Het is belangrijk om kritisch te blijven, nieuwsgierig te zijn naar nieuwe modellen en actief deel te nemen aan de discussie over de toekomst van economische systemen. --- # Case studie en recapitulatie Deze sectie biedt een diepgaande case studie en vat de kernconcepten van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) samen, inclusief de Profit, People, Planet-benadering, deugdelijk bestuur, de valkuilen van MVO, de sociaal-ethische audit, en het kritische perspectief op groei. ### 5.1 De Profit, People, Planet-benadering Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) omvat het integreren van economische, ecologische en sociale overwegingen in de bedrijfsvoering, wat bijdraagt aan duurzame ontwikkeling. #### 5.1.1 Profit: De economische pijler * **Essentieel voor overleving:** Winst is noodzakelijk voor het voortbestaan van een bedrijf, dient als vergoeding voor genomen risico's en stimuleert groei. * **Verweven met waarde:** Winst is direct gekoppeld aan de waarde van een aandeel. * **Niet het hoogste doel:** Hoewel cruciaal, wordt winst vergeleken met zuurstof voor een persoon; essentieel om te functioneren, maar niet het enige doel van het leven. #### 5.1.2 People: De sociale pijler Deze pijler richt zich op de belangen van diverse groepen: * **Klanten:** Informatie, goede prijzen, service en support. * **Werknemers:** Goede arbeidsomstandigheden, verantwoordelijkheid, en groeimogelijkheden. * **Leveranciers:** Selectie en controle. * **Aandeelhouders:** Transparantie. * **Brede samenleving:** Leefbare omgeving en werkgelegenheid. De Piramide van Maslow kan hierbij als referentie dienen om de verschillende niveaus van behoeften te begrijpen, van fysiologische behoeften tot zelfontplooiing, wat de motivatie en tevredenheid van werknemers kan beïnvloeden. Het principe "Without people... No profit" benadrukt de fundamentele rol van mensen in het succes van een bedrijf. #### 5.1.3 Planet: De ecologische pijler Deze pijler streeft naar milieubescherming door middel van: * Afvalscheiding en recycling. * Duurzame productieprocessen. * Zuinig en groen energieverbruik. **Duurzaam ondernemen** wordt gedefinieerd als het voldoen aan de behoeften van het heden zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Dit wordt verder uitgewerkt aan de hand van de UN Sustainable Development Goals (SDG's), die bedrijven kunnen integreren in hun kernmissie, visie en doelstellingen. De onderlinge afhankelijkheid wordt benadrukt: zonder planeet geen mensen, zonder mensen geen winst, en zonder aandacht voor duurzaamheid geen toekomst. ### 5.2 Deugdelijk bestuur Deugdelijk bestuur, ook wel Corporate Governance genoemd, omvat de regels en gedragingen die bepalen hoe een bedrijf wordt bestuurd, geleid en gecontroleerd. Het doel is het verhogen van het verantwoordelijkheidsgevoel, het verbeteren van het management en het versterken van controlemechanismen. #### 5.2.1 Drie pijlers van deugdelijk bestuur 1. **Transparantie:** Open communicatie over de bedrijfsvoering. 2. **Onafhankelijkheid:** Objectieve besluitvorming zonder belangenconflicten. 3. **Verantwoordelijkheid:** Duidelijke toewijzing van taken en plichten. #### 5.2.2 Harmonie binnen het bedrijf Het streven naar harmonie tussen management, raad van bestuur en aandeelhouders is cruciaal. Conflicten, gebrek aan onafhankelijkheid, transparantie of toezicht kunnen leiden tot foute beslissingen en verminderde diversiteit. Duidelijke regels voor deugdelijk bestuur zijn daarom essentieel. #### 5.2.3 Voorbeelden * **Slechte voorbeelden:** Vermeld wordt dat er slechte voorbeelden uit Amerika bestaan (zonder specifieke namen te noemen in deze samenvatting). * **Mooie voorbeelden:** * **Code Buysse** in België wordt genoemd als een goed voorbeeld van corporate governance. * **Coöperaties** worden gepresenteerd als een alternatief waarbij werknemers of klanten mede-eigenaar zijn, wat de kans op belangenconflicten verkleint en een positieve impact op de omgeving bevordert. ### 5.3 De don'ts van MVO Dit gedeelte waarschuwt voor de valkuilen en onethische praktijken binnen MVO. #### 5.3.1 Greenwashing Greenwashing is het zich 'groener' of duurzamer voordoen dan men werkelijk is, door middel van misleidende reclame, gebrek aan transparantie, of regelrechte leugens. Dit wordt als onethisch beschouwd en kan het imago, de winst, het bedrijf en uiteindelijk de werknemers, stakeholders en de bredere samenleving schaden. #### 5.3.2 Voorbeelden van onethisch handelen De volgende voorbeelden worden gegeven om greenwashing te illustreren, hoewel de specifieke claims hier niet worden uitgewerkt: * "Gezonde" frisdrank? * "Zuinige" dieselwagen? * "Duurzame" sneaker? * "Papieren" verpakking? * "Win-win"? * "We doen echt ons best!" * "Oeps! Misschien toch niet." Het principe is dat bedrijven niet alleen winstgevend moeten zijn en de wet moeten volgen, maar ook ethisch moeten handelen om de toekomst leefbaar te houden. ### 5.4 De sociaal-ethische audit Een audit is een systematisch en onafhankelijk onderzoek naar de werking van een bedrijf, dat intern of extern kan worden uitgevoerd. Het is een belangrijk hulpmiddel om te verifiëren of een bedrijf doet wat het beweert te doen. #### 5.4.1 Doel van de sociaal-ethische audit De audit onderzoekt in welke mate een bedrijf zijn sociale en ecologische doelstellingen effectief uitvoert en of het bedrijf zich ethisch gedraagt. Drie hoofdelementen worden gescreend: 1. **Sociaal beleid:** Hoe het bedrijf omgaat met werknemers en interne stakeholders, inclusief arbeidsvoorwaarden, interne communicatie, transparantie, inspraak en overleg. Dit is gerelateerd aan bedrijfscultuur en motivatie. 2. **Milieubeleid:** De zorg van het bedrijf voor het milieu, inclusief ecologische waarden, doelstellingen, keurmerken, labels en de impact van bedrijfsprocessen en aanbod. 3. **Maatschappelijk en ethisch beleid:** De relatie van het bedrijf met de bredere samenleving, het nakomen van wettelijke en zakelijke verplichtingen, de bredere impact van het bedrijf, en de zinvolheid van het bestaan van het bedrijf. #### 5.4.2 Kanttekeningen bij audits en keurmerken Het is belangrijk om labels en keurmerken altijd met een korrel zout te nemen, omdat beleid soms een verkeerd effect kan hebben ondanks goede bedoelingen. ### 5.5 Het probleem van groei Het economische systeem, met name het kapitalisme, is sterk gebaseerd op groei. Niet groeien wordt vaak gelijkgesteld aan stilstaan of achteruitgaan, en welvaart wordt gemeten aan de hand van groei. In een laat stadium van kapitalisme wordt groei vaak het ultieme doel, wat ten koste kan gaan van andere waarden. #### 5.5.1 Oneindige groei op een eindige planeet Het kapitalistische systeem vereist oneindige groei, terwijl de aarde en haar grondstoffen eindig zijn. Oneindige groei op een eindige planeet is daarom onmogelijk. Een bedrijf kan zelfs waarde verliezen als het niet groeit, zelfs als het winstgevend is. #### 5.5.2 Alternatieven voor groei Het bestaande economische systeem hoeft niet heilig te zijn, en er zijn alternatieven mogelijk: * **Degrowth:** Een beweging die focust op welzijn en gelijkheid, waarbij men erkent dat minder consumeren mogelijk is en aandacht besteedt aan duurzaamheid en beperkte grondstoffen. Dit vereist een culturele verschuiving en effectieve deelname van iedereen. * **Donut economie:** Dit model stelt een ondergrens voor (het recht op een gezond, gelukkig en comfortabel leven voor iedereen) en een bovengrens (rijkdom mag, maar binnen bepaalde grenzen). Winst of waarde boven de bovengrens wordt geïnvesteerd om de ondergrens te ondersteunen en het systeem te stabiliseren. De aarde fungeert hier als de bovengrens. Het is essentieel om kritisch te blijven en nieuwsgierig te blijven naar alternatieve economische modellen die verder gaan dan de focus op constante groei. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) | Een proces waarbij bedrijven economische, milieugerichte en sociale overwegingen integreren in hun bedrijfsvoering, gericht op duurzame ontwikkeling. | | Profit, People, Planet | Het drieledige model dat de kern vormt van MVO, bestaande uit economische winstgevendheid (Profit), zorg voor mensen (People) en bescherming van het milieu (Planet). | | Profit (Economische pijler) | De financiële winst die essentieel is voor het voortbestaan en de groei van een bedrijf op lange termijn, als beloning voor genomen risico's. | | People (Sociale pijler) | De aandacht die een bedrijf besteedt aan de belangen van diverse groepen, waaronder klanten, werknemers, leveranciers, aandeelhouders en de bredere samenleving. | | Planet (Ecologische pijler) | De inspanningen van een bedrijf om het milieu te beschermen door middel van afvalscheiding, duurzame productie en zuinig energieverbruik. | | Duurzaam ondernemen | Het voldoen aan de behoeften van het heden zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen, door de VN Sustainable Development Goals te integreren in de kernactiviteiten van het bedrijf. | | VN Sustainable Development Goals (SDG’s) | Een set van 17 wereldwijde doelen opgesteld door de Verenigde Naties om een duurzame toekomst te bevorderen, die bedrijven kunnen integreren in hun missie en visie. | | Deugdelijk bestuur (Corporate Governance) | Een reeks regels en gedragingen die bepalen hoe een bedrijf wordt bestuurd, geleid en gecontroleerd, met als doel het verhogen van verantwoordelijkheidsgevoel, verbeteren van management en zorgen voor meer controle. | | Transparantie | Een pijler van deugdelijk bestuur die open communicatie over de bedrijfsvoering inhoudt, essentieel voor het opbouwen van vertrouwen bij stakeholders. | | Onafhankelijkheid | Een pijler van deugdelijk bestuur die objectieve besluitvorming zonder belangenconflicten nastreeft, wat cruciaal is voor eerlijk management. | | Verantwoordelijkheid | Een pijler van deugdelijk bestuur die zorgt voor een duidelijke toewijzing van taken en plichten binnen het bedrijf, om zo verantwoording af te leggen aan diverse stakeholders. | | Greenwashing | Een praktijk waarbij bedrijven zich "groener" of duurzamer voordoen dan ze werkelijk zijn, vaak door middel van misleidende reclame of het bagatelliseren van negatieve milieueffecten. | | Sociaal-ethische audit | Een systematisch en onafhankelijk onderzoek naar de mate waarin een bedrijf zijn sociale en ecologische doelstellingen effectief uitvoert en ethisch handelt. | | Sociaal beleid | Het beleid van een bedrijf met betrekking tot de omgang met werknemers en andere interne stakeholders, inclusief arbeidsvoorwaarden, communicatie en inspraak. | | Milieubeleid | Het beleid van een bedrijf dat gericht is op zorg voor het milieu, inclusief ecologische waarden, doelstellingen, keurmerken en het minimaliseren van de impact van bedrijfsprocessen en aanbod. | | Maatschappelijk en ethisch beleid | Het beleid dat de relatie tussen een bedrijf en de bredere samenleving regelt, inclusief het nakomen van wettelijke verplichtingen en het beoordelen van de bredere impact van het bedrijf. | | Degrowth | Een economisch en sociaal concept dat pleit voor een geplande en rechtvaardige krimp van de productie en consumptie, met een focus op welzijn, gelijkheid en duurzaamheid in plaats van continue economische groei. | | Donut economie | Een economisch model dat een ondergrens (sociale basis) en een bovengrens (ecologische limieten) definieert, met als doel welvaart te creëren binnen deze veilige en rechtvaardige grenzen voor iedereen. |