Actuele tendensen psychotrauma.pptx

# De aard van psychotrauma in de verpleegkunde ### 1.1 Definitie van psychotrauma Psychotrauma wordt gedefinieerd als een gebeurtenis die buiten de gebruikelijke menselijke ervaring valt en die bij vrijwel iedereen aanzienlijk leed veroorzaakt. **Hierbij wordt de betrokkene emotioneel verwond, komt het gevoel van veiligheid in het gedrang, en wordt het normaal functioneren na de gebeurtenis bemoeilijkt.** Emotionele betrokkenheid impliceert tevens een openheid voor emotionele pijn. > **Tip:** Psychotrauma is een reactie op een buitengewone gebeurtenis die het normale functioneren aantast. ### 1.2 Psychotrauma in de verpleegkunde * Ambulancezorg * Oncologie * Kinderverpleegkunde * Thuiszorg * Psychiatrie > Voorbeelden: hevige agressie, mislukte CRP, overlijden kind, vpk fouten met fatale gevolgen, seksuele intimiteit. > > **Tip:** De nabijheid tot de patiënt en de aard van de zorgverlening verhogen het risico op psychotrauma in de verpleegkunde. ### 1.3 Drie hoofdkenmerken van psychotrauma Psychotrauma manifesteert zich door drie kenmerkende reacties die vaak samen voorkomen of elkaar afwisselen: #### 1.3.1 Herbelevingsreacties * Recidiverende herinneringen bv. beelden, nachtmerries. * Overstuur geraken door gelijkaardige traumata. * Vaak gepaard met schuldgevoelens, angst, onmacht, woede. #### 1.3.2 Ontkenning en vermijding * Niet willen spreken over de gebeurtenis. * Afleidingen zoeken > vluchten in andere handelingen bv. on line shoppen. * Niet meer herinneren > gevoelens zodanig verdringen. * Ziektemeldingen, emotionele vervreemding. > **Tip:** Herbeleving en ontkenning wisselen elkaar vaak af als onderdeel van een **natuurlijk verwerkingsproces** dat gericht is op emotionele gewenning. #### 1.3.3 Verhoogde alertheid en prikkelbaarheid * Continue waakzaam, verhoogde alertheid bv. schrikken van een geluid. * Moeilijkheden met focussen bv. werk. * Piekeren, verhoogde prikkelbaarheid. * Slecht slapen. ### 1.4 Verschil tussen psychotrauma en posttraumatische stressstoornis (PTSS) Het cruciale onderscheid tussen een psychotrauma en een posttraumatische stressstoornis ligt in de **duur van de symptomen**. * **Psychotrauma:** Dit is op zich een **normaal** proces waarbij het lichaam zorgt voor natuurlijke "heling". Het is een reactie op een ongebruikelijke en ingrijpende gebeurtenis. * **Posttraumatische stressstoornis (PTSS):** Dit kan ontstaan wanneer de klachten die voortvloeien uit het psychotrauma **blijven duren** en niet vanzelf overgaan. > **Tip:** Het verschil zit dus primair in de persistentie en intensiteit van de klachten over een langere periode. Een normale reactie op een trauma kan leiden tot PTSS als de symptomen aanhouden. ### 1.5 Risico- en beschermende factoren Verschillende factoren kunnen de kans op het ontwikkelen van PTSS beïnvloeden: #### 1.5.1 Kwetsbaarheidsfactoren * Duur en intensiteit van de traumatische gebeurtenis. * Persoonlijkheidskenmerken van het individu. * Onvoorspelbaarheid van de gebeurtenis. * Geringe controleerbaarheid van de situatie. * Sterke identificatie met het slachtoffer of de gebeurtenis. * Het uitblijven van sociale steun. #### 1.5.2 Beschermende factoren * Voorspelbaarheid van de situatie. * Controleerbaarheid van de gebeurtenissen. * Effectieve copingstijlen. * Adequate sociale steun. ### 1.6 Verwerking van psychotrauma #### 1.6.1 Kenmerken van verwerking * Confrontatie en wisseling van herbeleving en ontkenning > leiden tot emotionele gewenning. * Actief proces > kost inspanningen. * Ondersteunende maatregelen zoals zelfhulp en professionele hulp zijn aan te raden! * Confrontatie aangaan < ontlopen > andere lichamelijke/ psychische klachten OW. #### 1.6.2 Doelen en mechanismen van verwerking Confrontatie tijdens de verwerking zorgt voor: * **Emotionele gewenning:** De intensiteit van de emoties neemt telkens verder af. * **Nieuw wereldbeeld:** Het wereldbeeld en de zekerheden moeten soms bijgesteld worden. * **Voorkomen van nieuwe incidenten:** Door analyse van de gebeurtenis kan mogelijk een andere aanpak voor de toekomst worden ontwikkeld. Het verwerkingsproces leidt tot het verkrijgen van betekenis en het terugkrijgen van controle. Dit omvat: 1. **Zoeken naar een verklaring:** Waarom gebeurde het? Waarom mij? Het vinden van een reden is essentieel voor het herwinnen van controle. Dit kan gepaard gaan met het zoeken naar een "schuldige" (ikzelf, een ander, of niemand). 2. **Het verhaal vertellen:** Het delen van de gebeurtenis, herhaaldelijk, is een belangrijke strategie. Dit kan in het begin chaotisch en onsamenhangend zijn, maar wordt na verloop van tijd meer gestructureerd. Emotie en inhoud komen geleidelijk samen tot een duidelijk geheel. Het laten vertellen is de belangrijkste hulp die men in eerste instantie kan bieden. 3. **Vergelijken met anderen:** Initiële gevoelens van woede of jaloezie jegens anderen kunnen plaatsmaken voor het besef dat "er anderen zijn die het slechter hebben". Dit helpt bij het versterken van de geschonden eigenwaarde. Lotgenotengroepen kunnen hierin ondersteunend zijn. 4. **Positieve interpretatie:** Dit kan leiden tot uitspraken als "Ik ben er sterker uitgekomen" of "Ik heb veel geleerd over mezelf en de situatie, mijn inzicht is groter geworden." > **Tip:** Naast zelfhulpbronnen zoals websites en checklists, is professionele hulp vaak noodzakelijk. Ook tips voor naasten en specifieke procedures binnen instellingen, zoals supportteams, kunnen ondersteunend zijn. > > **Tip:** Tijd heelt niet alle wonden; herstel vereist inspanning en confrontatie met de traumatische ervaring. > **Voorbeeld:** Een verpleegkundige die een heftige agressie-ervaring heeft meegemaakt, kan door het vertellen van haar verhaal aan collega's en het aangaan van confrontatie met de angstgevoelens, uiteindelijk weer meer controle over haar emoties krijgen en de gebeurtenis in een nieuw perspectief plaatsen. * * *

| Term | Definition | |------|------------| | Psychotrauma | Een gebeurtenis die buiten het normale patroon van menselijke ervaringen valt en die leed veroorzaakt, waarbij de betrokkene emotioneel gewond raakt en het gevoel van veiligheid in het gedrang komt. | | Posttraumatische stressstoornis (PTSS) | Een psychische stoornis die kan ontstaan na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis, gekenmerkt door langdurige klachten zoals herbeleving, vermijding en verhoogde alertheid. | | Herbelevingsreacties | De terugkerende en opdringerige herinneringen aan een traumatische gebeurtenis, vaak in de vorm van beelden of nachtmerries, die gepaard gaan met schuld-, angst-, onmacht- of kwaadheidsgevoelens. | | Ontkenning/Vermijding | Een copingmechanisme waarbij men probeert de traumatische gebeurtenis en de bijbehorende gevoelens te ontkennen, te vermijden of te negeren, bijvoorbeeld door er niet over te spreken of afleiding te zoeken. | | Verhoogde alertheid en prikkelbaarheid | Een constante staat van waakzaamheid en overmatige reactiviteit op prikkels na een traumatische gebeurtenis, wat kan leiden tot moeite met focussen, snel geïrriteerd zijn en slaapproblemen. | | Kwetsbaarheidsfactoren | Omstandigheden of eigenschappen die iemands gevoeligheid voor het ontwikkelen van psychotrauma verhogen, zoals de duur en intensiteit van de gebeurtenis, persoonlijkheidskenmerken en een gebrek aan controle. | | Beschermende factoren | Omstandigheden of eigenschappen die iemands weerstand tegen de negatieve impact van psychotrauma vergroten, zoals voorspelbaarheid, controleerbaarheid, effectieve copingstijlen en sociale steun. | | Verwerking | Het actieve proces van het omgaan met een psychotrauma, waarbij confrontatie met de gevoelens en gebeurtenis centraal staat om emotionele gewenning te bereiken, een nieuw wereldbeeld te vormen en toekomstige incidenten te voorkomen. | | Emotionele gewenning | Het proces waarbij de intense emoties die door een traumatische gebeurtenis worden opgeroepen, geleidelijk in intensiteit afnemen als gevolg van confrontatie en verwerking. | | Verkrijgen van betekenis | Het proces van het zoeken naar een verklaring voor de traumatische gebeurtenis, het vertellen van het verhaal en het vergelijken met anderen om de gebeurtenis te begrijpen en er een plaats aan te geven. | | Verkrijgen van controle | Het herwinnen van een gevoel van autonomie en macht over de eigen situatie na een traumatische gebeurtenis, vaak bereikt door het zoeken naar een verklaring en het vertellen van het verhaal. | | Actieve coping | Een proactieve benadering van stress, waarbij men direct probeert de problemen aan te pakken en de situatie te veranderen, in tegenstelling tot passieve coping waarbij men de situatie accepteert of vermijdt. | | Lotgenotengroepen | Groepen mensen die vergelijkbare traumatische ervaringen hebben meegemaakt en samenkomen om elkaar te steunen, ervaringen te delen en te leren van elkaars verwerkingsproces. |