Titel I - Hoofdstuk I - Afdeling VII nieuwe wetgeving..pptx

# Ontbinding van het wettelijk stelsel Dit onderwerp behandelt de verschillende situaties en de bijbehorende tijdstippen die leiden tot de ontbinding van het wettelijk huwelijksvermogensstelsel. ### 1.1 Algemene bepalingen betreffende de ontbinding Vier hoofdsituaties leiden tot de ontbinding van het wettelijk stelsel: 1. Overlijden van een der echtgenoten. 2. Echtscheiding of scheiding van tafel en bed. 3. Gerechtelijke scheiding van goederen. 4. Overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel. De scheiding van tafel en bed en de gerechtelijke scheiding van goederen ontbinden weliswaar het huwelijksvermogensstelsel, maar niet het huwelijk zelf. ### 1.2 Ontbinding door overlijden De ontbinding van het wettelijk stelsel door overlijden vindt plaats op de dag van het overlijden. **Speciaal geval:** Indien een echtscheidingsvonnis in kracht van gewijsde is gegaan, maar één der echtgenoten overlijdt alvorens het vonnis werd overgeschreven in de registers van de burgerlijke stand, geldt het volgende: * Tussen de echtgenoten geldt de ontbinding op basis van het echtscheidingsvonnis. * Tegenover derden geldt de ontbinding vanaf het overlijden, maar wel onder de opschortende voorwaarde van de overschrijving in de registers van de burgerlijke stand. ### 1.3 Ontbinding door echtscheiding of scheiding van tafel en bed Bij echtscheiding of scheiding van tafel en bed zijn er drie ontbindingsmomenten te onderscheiden: * Ontbinding ten aanzien van derden. * Ontbinding van de vermogensrechtelijke relatie. * Ontbinding van de persoonlijke relatie. De scheiding van tafel en bed ontbindt niet het huwelijk, maar brengt wel een scheiding van goederen tot stand. Bij een echtscheiding wordt zowel de vermogensrechtelijke als de persoonlijke relatie ontbonden. #### 1.3.1 Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO) Het ogenblik van ontbinding van het huwelijksvermogensstelsel is cruciaal en kan verschillen: **Tussen echtgenoten:** De ontbinding werkt retroactief terug tot de dag van de instelling van de echtscheidingsvordering. Dit betekent dat de ontbinding vaststaat zodra het definitieve echtscheidingsvonnis in kracht van gewijsde is gegaan. **Tegenover derden:** De ontbinding wordt tegenstelbaar vanaf de overschrijving van het vonnis in de registers van de burgerlijke stand. **Vervroegde ontbinding:** Omdat de retroactieve werking tot de instelling van de vordering soms onbillijk kan zijn (bijvoorbeeld wanneer tijdens de feitelijke scheiding al afzonderlijke vermogensrechtelijke daden werden gesteld), kan tijdens de procedure of de vereffening-verdeling een vervroegde ontbinding van het stelsel worden gevraagd. Dit kan door elke echtgenoot worden gevraagd onder volgende voorwaarden: 1. De eisende echtgenoot moet bijzondere omstandigheden aantonen. 2. De vervroegde ontbinding geldt enkel voor goederen en schulden die zijn verworven of aangegaan tijdens de periode van feitelijke scheiding. Er is geen sprake van algemene terugwerkende kracht. 3. De vervroegde ontbinding heeft geen betrekking op goederen die tot het eigen vermogen (EV) behoren; het betreft enkel het gemeenschappelijk vermogen (GV). 4. De vervroegde retroactiviteit geldt enkel *inter partes* (tussen de echtgenoten) en niet ten aanzien van derden. 5. Alle goederen en schulden die uit de vereffening worden gesloten, worden geacht tot het eigen vermogen te behoren. Om een echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting te kunnen vragen, moet men aantonen dat men minstens zes maanden feitelijk gescheiden leeft. Als de partner niet verschijnt voor de rechtbank, moet men mogelijk wachten tot twaalf maanden feitelijke scheiding. #### 1.3.2 Echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) Ook bij echtscheiding door onderlinge toestemming is de ontbinding tussen echtgenoten terugwerkend tot de instelling van de vordering. Echter, hier is de retroactiviteit vaak ruimer en kan deze worden vervroegd: * **Conventionele vervroeging:** De retroactiviteit kan worden teruggevoerd tot het moment van de opmaak van de verplichte regelingsakte. * **Potentiële terugwerking:** In de regelingsakte kan eventueel ook teruggewerkt worden tot het moment van de start van de feitelijke scheiding. Een echtscheiding door onderlinge toestemming kan niet worden aangevraagd zonder een regelingsakte die door een notaris wordt opgesteld. ### 1.4 Gerechtelijke scheiding van goederen De gerechtelijke scheiding van goederen is een repressieve maatregel op vordering van een echtgenoot. Het huwelijk blijft hierbij bestaan, maar het huwelijksvermogensstelsel wordt ontbonden. **Vereisten:** De verzoeker moet aantonen dat het gemeenschappelijk vermogen en de belangen van de eisende echtgenoot in gevaar worden gebracht door wanorde, wanbeheer, verkwisting of systematische vervreemding van gemeenschapsgoederen zonder adequate tegenprestatie. Een faillissement van de partner of een claim van een slachtoffer van een onrechtmatige daad zijn op zich geen gronden voor een gerechtelijke scheiding van goederen. Indien de echtgenoot die de procedure start overlijdt tijdens de procedure, kunnen de erfgenamen deze voortzetten. **Ontbindingstijdstip:** * **Tussen echtgenoten:** De ontbinding werkt retroactief terug tot de dag van de eis tot gerechtelijke scheiding. * **Tegenover derden:** De ontbinding werkt eveneens retroactief terug tot de dag van de eis. Dit is een belangrijk voordeel ten opzichte van andere procedures waar tegenstelbaarheid pas geldt na overschrijving. De uitspraak tot gerechtelijke scheiding van goederen moet worden ingeschreven in een bijzonder register en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De vereffening en verdeling moeten binnen één jaar na publicatie worden afgerond met een authentieke akte, tenzij de rechter verlenging toestaat. Schuldeisers kunnen hiertegen verzet aantekenen via een paulianevordering. ### 1.5 Overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel Bij de overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel blijft het huwelijk bestaan, maar het bestaande stelsel wordt ontbonden. **Ontbindingstijdstip:** * **Tussen echtgenoten:** De ontbinding geldt vanaf de datum van de notariële wijzigingsakte. * **Tegenover derden:** De ontbinding geldt vanaf de publicatie van een uittreksel van de wijzigingsakte in het Belgisch Staatsblad. De procedure omvat een wijzigingsakte opgemaakt door een notaris. De vereffening van het gemeenschappelijk vermogen moet opgemaakt worden bij authentieke akte binnen één jaar na publicatie in het Belgisch Staatsblad, tenzij de rechter verlenging toestaan. Schuldeisers kunnen verzet aantekenen. ### 1.6 Gevolgen van de ontbinding: het ontstaan van een post-communautaire onverdeeldheid De ontbinding van het wettelijk stelsel leidt tot het einde van het gemeenschappelijk vermogen. De goederen en schulden die tot het gemeenschappelijk vermogen behoorden, vormen nu een post-communautaire onverdeeldheid, vergelijkbaar met mede-eigendom. Het vermoeden van gemeenschappelijkheid valt weg. Beroepsinkomsten, inkomsten uit eigen goederen (zoals huurgelden) en beroepsschulden behoren niet langer tot het gemeenschappelijk vermogen, maar tot de post-communautaire onverdeeldheid. Deze onverdeeldheid wordt beschouwd als een mobiele massa. Opmaak van twee afrekeningen is nodig: 1. Vereffening van alle goederen en schulden die tot stand kwamen tijdens het huwelijk tot op de datum van ontbinding. 2. Verrekening van de post-communautaire onverdeeldheid vanaf de datum van ontbinding tot op de finale verdeling. De verdeling gebeurt in principe bij helften. Vorderingen tussen echtgenoten onderling worden voldaan nadat de gemeenschappelijke schuldeisers zijn voldaan. #### 1.6.1 Aandachtspunten bij de post-communautaire onverdeeldheid * **Beheersvergoeding:** Een billijke vergoeding ten gunste van de echtgenoot die na ontbinding het exclusief beheer heeft over de onverdeelde boedel, zeker indien een handelszaak verder wordt uitgebaat. * **Woonstvergoeding:** Te betalen door de partner die na ontbinding een onverdeeld onroerend goed blijft bewonen. Dit bedraagt doorgaans 50% van de normale huurwaarde van dit goed, tenzij dit als onderhoudsuitkering kan worden beschouwd. #### 1.6.2 De vereffening en verdeling * **Vereffening:** Het in kaart brengen van de rechten en plichten van de deelgenoten in de ontbonden gemeenschap en de post-communautaire onverdeeldheid. * **Verdeling:** De concrete opdeling en beëindiging van de onverdeeldheid, in principe bij netto-helften. Het proces omvat de opmaak van een boedelbeschrijving, een overzicht van vergoedingen tussen GV en EV, een beheersrekening van de post-communautaire onverdeeldheid, en de verrekening van lasten en schulden. **Declaratief karakter:** De verdeling is declaratief, wat betekent dat goederen worden aangewezen die aan elke ex-echtgenoot toebehoren. De verdeling heeft een retroactieve kracht tot op de datum van ontbinding van het stelsel. **Niet-dwingend recht:** De bepalingen betreffende verdeling en veiling uit het Gerechtelijk Wetboek en de bepalingen betreffende verdeling van nalatenschappen uit het Burgerlijk Wetboek zijn niet van openbare orde of dwingend recht. Partijen kunnen hiervan afwijken in der minne na het ontstaan van de onverdeeldheid. **Verdeling in natura:** De verdeling gebeurt in principe in natura, d.w.z. de verdeling in twee gelijkwaardige kavels. Indien geen akkoord kan worden bereikt, volgt verdeling bij loting of, bij verschil in waarde, een opleg in geld of openbare verkoop. Er bestaat een speciale regeling voor de gezinswoning en huisraad (preferentiële toewijzing). **Samenstelling en waardering van de boedel:** * De samenstelling van de goederen en schulden gebeurt op de datum van ontbinding van het stelsel. * De waardering van de goederen vindt plaats op de datum van verdeling, met uitzondering van beroepsgoederen, aandelen en cliënteel, waarvan de waardebepaling op het moment van ontbinding geldt. * Rente, andere opbrengsten van de onverdeelde goederen en het resultaat van de beheersrekening worden afgerekend en verdeeld op de uiteindelijke datum van verdeling. #### 1.6.3 De boedelbeschrijving * **Wettelijke verplichting:** Verplicht bij ontbinding door overlijden, EOO, gerechtelijke scheiding van goederen en scheiding van tafel en bed. Facultatief bij EOT. * **Vorm:** Kan een notariële of onderhandse akte zijn. Bij minderjarigen of onbekwamen is tussenkomst van de notaris verplicht. * **Inhoud:** Vaststelling en schatting van alle aanwezige roerende en onroerende goederen, zowel gemeenschappelijke als eigen goederen. Fungeert als bewaringsmiddel en bewijsmiddel. * **Sanctie bij ontbreken:** Leidt niet tot ongeldigheid van de vereffening-verdeling. De grootte van het gemeenschappelijk vermogen kan met alle wettelijke bewijsmiddelen worden bewezen. #### 1.6.4 De vergoedingsrekeningen * **Begripsomschrijving:** Verrekening van vermogensverschuivingen tussen het eigen vermogen (EV) en het gemeenschappelijk vermogen (GV) tijdens het stelsel. Dit gebeurt wanneer er geen intentie was om zich te verrijken of te verarmen. * **Wettelijke vergoedingsgevallen:** * Vergoeding verschuldigd aan het GV door het EV (bv. wederbelegging van een eigen goed deels gefinancierd met GV). * Vergoeding verschuldigd aan het EV door het GV (bv. verkoop van een eigen OG waarvan de opbrengst in GV is gestort). * **Bewijs:** Door alle middelen van recht. De eisende echtgenoot draagt de bewijslast, behalve wanneer het vermoeden van gemeenschappelijkheid geldt ten voordele van het GV. * **Bedrag van de vergoeding:** * **Nominale waarde:** De algemene regel, waarbij geen rekening wordt gehouden met muntontwaarding. * **Herwaardering (valorisme):** De uitzondering, waarbij rekening wordt gehouden met de gerealiseerde meerwaarde. Dit principe geldt ook voor beroepsgoederen die bij ontbinding doorgaans slechts een restwaarde hebben. * **Compensatie van vergoedingen:** Vergoedingen tussen EV en GV van beide echtgenoten worden tegen elkaar weggestreept ten belope van het kleinste bedrag. * **Intresten op vergoedingen:** Vanaf de dag van ontbinding brengen de vergoedingen intrest op, zonder noodzaak tot ingebrekestelling. Dit geldt ook voor de geherwaardeerde vergoeding. #### 1.6.5 De verrekening van de lasten Gemeenschappelijke lasten gaan vooraf aan de verrekening van vergoedingen. Gemeenschappelijke schuldeisers hebben voorrang op de echtgenoten en hun persoonlijke schuldeisers. De volgorde is bepaald door bevoorrechte schuldeisers, gevolgd door algemene hypothecaire en pandhoudende schuldeisers. Bij ontoereikendheid van het GV voor de gemeenschappelijke schuldeisers, kunnen zij zich na de verdeling verhalen op de ex-echtgenoten. #### 1.6.6 De verrekening van de vergoedingen * **Hypothese 1:** Eén partner heeft recht op een vergoeding van het GV. Dit wordt betaald met beschikbare gelden of een voorafname op gemeenschappelijke activa (niet op de gezinswoning, huisraad of beroepsgoederen). * **Hypothese 2:** De vergoedingsgerechtigde partner kon zijn vergoeding niet of niet volledig verhalen op het GV. Hij wordt schuldeiser van zijn ex-partner voor de helft van het resterende bedrag. * **Hypothese 3:** De echtgenoot is nog een vergoeding verschuldigd aan het GV. Dit wordt voldaan in geld, waarna het GV wordt verdeeld. Er vindt een verdeling 'bij mindere ontvangst' plaats. #### 1.6.7 De verdeling * **Principe:** Verdeling bij helften in natura. * **Regelgeving:** Bepalingen uit het Gerechtelijk Wetboek (procedure) en het Burgerlijk Wetboek (materiële verdeling). Niet van dwingend recht. * **Verdeling in natura:** Verdeling in twee gelijkwaardige kavels. Bij gebrek aan akkoord volgt loting of openbare verkoop. * **Preferentiële toewijzing:** Mogelijkheid tot toewijzing bij voorrang van de gezinswoning en huisraad, of onroerend goed voor beroepsdoeleinden en beroepsgoederen. Dit kan uitgeoefend worden door één van de echtgenoten en vereist een compensatie in geld (afkoopsom). * **Na overlijden:** Exclusief recht voor de langstlevende echtgenoot. * **Na echtscheiding, scheiding van tafel en bed of scheiding van goederen:** Minnelijke schikking of verzoek gericht tot de rechtbank, rekening houdend met maatschappelijke en gezinsbelangen. Strafrechtelijke veroordeling wegens partnergeweld leidt in principe tot toekenning van de preferentiële overname. De preferentiële overname kan ook betrekking hebben op goederen in onverdeeldheid. #### 1.6.8 Uitzondering op de verdeling bij helften: heling * **Begripsomschrijving:** Het op bedrieglijke wijze proberen te verbreken van de gelijkheid van verdeling door het stelen of verbergen van gemeenschapsgoederen. Dit kan ook vóór de ontbinding van het stelsel plaatsvinden. * **Sanctie:** Het betreffende goed wordt onttrokken aan de verdeling en toegewezen aan de bedrogen partner. Indien dit in natura niet mogelijk is, volgt een vergoeding in tegenwaarde. De sanctie kan worden kwijtgescholden bij bekentenis en berouw. De heling moet door de benadeelde partner worden ingeroepen; de vereffenaar of familierechtbank kan de sanctie niet ambtshalve toepassen. #### 1.6.9 Kosten van vereffening-verdeling Elke partner draagt bij in de helft van de kosten, tenzij anders bedongen. Dit omvat onder meer kosten van verzegeling, boedelbeschrijving, beheer, veiling, erelonen van de notaris-vereffenaar en registratiebelasting. #### 1.6.10 De schulden tussen echtgenoten Dit betreft schuldvorderingen van de ene echtgenoot op de andere, bijvoorbeeld bij wederbelegging van een eigen goed met eigen gelden van de partner. Deze kunnen na ontbinding van het stelsel verhaald worden op de activa die de andere echtgenoot na de verdeling heeft ontvangen. Gemeenschappelijke schuldeisers hebben echter steeds voorrang. Schuldvorderingen tussen echtgenoten brengen intresten op zonder ingebrekestelling. --- # Gevolgen van de ontbinding: vereffening en verdeling Dit hoofdstuk behandelt de juridische en financiële gevolgen die voortvloeien uit de ontbinding van het wettelijk stelsel, met een focus op de post-communautaire onverdeeldheid, de procedure van vereffening en verdeling, en de specifieke regels omtrent boedelbeschrijvingen en vergoedingsrekeningen. ### 2.1 De post-communautaire onverdeeldheid De ontbinding van het wettelijk stelsel brengt het einde van het gemeenschappelijk vermogen (GV) met zich mee. De goederen en schulden die voorheen tot het GV behoorden, vormen vanaf dat moment een post-communautaire onverdeeldheid. Dit is vergelijkbaar met mede-eigendom en is een dynamische massa. * **Einde van het GV:** Na ontbinding vallen beroepsinkomsten, inkomsten uit eigen goederen (zoals huurgelden) en beroepsschulden niet langer onder het GV, maar worden ze geacht tot de eigen vermogens (EV) te behoren. * **Afwikkeling:** De afwikkeling omvat twee fasen: 1. **Vereffening:** Het in kaart brengen van alle goederen (A) en schulden (P) die tot stand zijn gekomen tijdens het huwelijk tot aan de datum van ontbinding. 2. **Verrekening van de onverdeeldheid:** Het afrekenen van de post-communautaire onverdeeldheid vanaf de datum van ontbinding tot de finale verdeling. * **Verdeling:** In principe gebeurt de verdeling van de netto-activa bij helften, tenzij anders overeengekomen. Vorderingen tussen echtgenoten onderling worden pas voldaan nadat de gemeenschappelijke schuldeisers zijn voldaan. #### 2.1.1 Aandachtspunten bij de post-communautaire onverdeeldheid * **Beheersvergoeding:** Een billijke vergoeding aan de echtgenoot die na de ontbinding exclusief beheer voert over de onverdeelde boedel, zeker indien er een handelszaak wordt verder uitgebaat. * **Woonstvergoeding:** Wanneer een echtgenoot na ontbinding de onverdeelde gezinswoning blijft bewonen, is er een woonstvergoeding verschuldigd aan de andere echtgenoot. Deze wordt berekend op basis van 50% van de normale huurwaarde van de woning, tenzij dit als onderhoudsuitkering zou worden beschouwd. ### 2.2 De vereffening en verdeling De vereffening en verdeling starten op de dag van de ontbinding van het stelsel. #### 2.2.1 Algemeen: de wettelijke verplichtingen * **Vereffening:** Het in kaart brengen van de rechten en plichten van de deelgenoten in de ontbonden gemeenschap en de post-communautaire onverdeeldheid. * **Verdeling:** De concrete opdeling en beëindiging van de onverdeeldheid, doorgaans in netto-helften. Het proces omvat de opmaak van: 1. Een boedelbeschrijving van de te verdelen goederen en schulden. 2. Een overzicht van de vergoedingen tussen het gemeenschappelijk vermogen (GV) en de eigen vermogens (EV). 3. Een beheersrekening over de post-communautaire onverdeeldheid. 4. De verrekening van lasten en betaling van gemeenschappelijke schulden. Bij een positief saldo volgt de verdeling, in principe bij helften. De verdeling gebeurt in natura en heeft een declaratief karakter, met terugwerkende kracht tot op de datum van ontbinding van het stelsel. Overeenkomsten tot verdeling van het GV tijdens het huwelijk zijn niet toegestaan, behalve in specifieke gevallen zoals echtscheiding met onderlinge toestemming of via een wijzigingsakte. #### 2.2.2 De boedelbeschrijving * **Wettelijke verplichting:** Een boedelbeschrijving is verplicht bij ontbinding door overlijden, echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO), gerechtelijke scheiding van goederen, scheiding van tafel en bed, en bij de overgang naar een ander huwelijksstelsel. Ze is facultatief bij echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT). * **Vorm:** Kan gebeuren via een notariële akte, een onderhandse akte (indien alle betrokkenen 18+ en bekwaam zijn), een boedelbeschrijving op verklaring, of een boedelbeschrijving ter plaatse. * **Inhoud:** Een vaststelling van de aanwezige goederen (lichamelijke en onlichamelijke roerende en onroerende goederen), inclusief een schatting. Alle belanghebbenden geven een opgave en verklaring af. Er moet melding gemaakt worden van zowel gemeenschappelijke als eigen goederen. * **Sanctie:** Het ontbreken van een boedelbeschrijving leidt niet tot de ongeldigheid van de vereffening-verdeling. De grootte van het GV kan met alle wettelijke bewijsmiddelen worden bewezen, inclusief getuigen en vermoedens. #### 2.2.3 De vergoedingsrekeningen Tijdens het wettelijk stelsel kunnen er vermogensverschuivingen plaatsvinden tussen het EV en het GV. Vergoedingsrekeningen dienen om deze verschuivingen ongedaan te maken of te verrekenen. * **Begripsomschrijving:** Vergoedingsrekeningen worden opgemaakt bij verschuivingen of schadevergoedingen tussen EV en GV tijdens het stelsel. Ze hebben geen betrekking op schuldvorderingen tussen de EV's van de echtgenoten. Verschuivingen tussen EV en de post-communautaire onverdeeldheid worden beheerst door de regels van verrijking zonder oorzaak. * **Wettelijke vergoedingsgevallen:** * **Vergoeding verschuldigd aan het GV door het EV:** Bijvoorbeeld bij wederbelegging van een eigen goed deels gefinancierd met GV, of bij werken uitgevoerd aan een eigen goed met minder beroepsinkomsten tot gevolg. * **Vergoeding verschuldigd aan het EV door het GV:** Bijvoorbeeld de verkoop van een eigen onroerend goed tijdens het huwelijk waarbij de opbrengst in het GV werd gestort. * **Bewijs:** Door alle middelen van recht. De eisende echtgenoot draagt de bewijslast, behalve wanneer een vergoeding wordt geëist ten voordele van het GV (hier geldt het vermoeden van gemeenschappelijkheid). * **Bedrag van de vergoeding:** * **Nominale waarde:** De algemene regel, waarbij geen rekening wordt gehouden met muntontwaarding. * **Herwaardering (valorisme/goederenwaardetheorie):** De uitzondering, waarbij rekening wordt gehouden met meerwaarden. * **Compensatie van de vergoedingen:** * Vorderingen tussen EV en GV worden met elkaar verrekend tot het laagste bedrag. * Vergoedingsrekeningen van beide echtgenoten worden naast elkaar gelegd en verrekend tot het laagste bedrag. * Wanneer de ene echtgenoot een vordering op het GV heeft en de andere een schuld aan het GV, worden beide vergoedingen uitgevoerd. * **Intresten op vergoedingen:** Vanaf de dag van ontbinding brengen de vergoedingen intrest op, zonder noodzaak tot ingebrekestelling. Enkel op de gecompenseerde vergoeding. #### 2.2.4 De verrekening van de lasten De verrekening van gemeenschappelijke lasten gaat vóór de verrekening van vergoedingen. Gemeenschappelijke schuldeisers hebben voorrang op de echtgenoten en hun persoonlijke schuldeisers. * **Rangorde:** Bevoorrechte schuldeisers (fiscus, RSZ), algemene hypothecaire schuldeisers, pandhoudende schuldeisers. * **Gemeenschappelijke schulden:** * **Volkomen gemeenschappelijke schulden:** Verhaalbaar op de drie deelvermogens (GV en beide EV's). * **Onvolkomen gemeenschappelijke schulden:** Verhaalbaar op het GV en slechts één EV. * **Probleem bij ontoereikend GV:** Indien het GV ontoereikend is om gemeenschappelijke schuldeisers te betalen, kunnen zij na de verdeling verhaal halen op de ex-echtgenoten. #### 2.2.5 De verrekening van de vergoedingen * **Hypothese 1:** Een partner heeft recht op een vergoeding van het GV. Betaling gebeurt met beschikbare gelden of een voorafname op gemeenschappelijke activa (met uitzondering van gezinswoning, huisraad, onroerend goed voor beroepsdoeleinden en beroepsgoederen). * **Hypothese 2:** De vergoedingsgerechtigde partner kan zijn vergoeding niet of niet volledig verhalen op het GV. Hij wordt schuldeiser van zijn ex-partner voor de helft. * **Hypothese 3:** Een echtgenoot is nog een vergoeding verschuldigd aan het GV. Dit wordt in geld voldaan, waarna het GV wordt verdeeld (in praktijk via een verdeling 'bij mindere ontvangst'). ### 2.3 De verdeling Het principe is de verdeling bij helften in natura. * **Gerechtelijk Wetboek & Burgerlijk Wetboek:** Bepalingen betreffende verdeling en veiling uit het Gerechtelijk Wetboek en materiële verdeling uit het Burgerlijk Wetboek zijn van toepassing. Deze zijn niet van openbare orde of dwingend recht, dus partijen kunnen er in onderlinge toestemming van afwijken. * **Verdeling in natura:** De verdeling in twee gelijkwaardige kavels (met een gelijke hoeveelheid RG en OG, indien mogelijk). * Bij gebrek aan akkoord kan verdeling bij loting of openbare verkoop plaatsvinden. * Bij een waardeverschil kan een opleg in geld of rente worden betaald. * **Samenstelling en waardering van de boedel:** * De samenstelling van goederen en schulden gebeurt op de datum van ontbinding van het stelsel. * De waardering van goederen en schulden vindt plaats op de datum van verdeling, met uitzonderingen voor beroepsgoederen, aandelen en cliënteel (waarvoor de waarde op datum van ontbinding geldt). * Rente, andere opbrengsten en het resultaat van de beheersrekening worden afgerekend op de uiteindelijke datum van verdeling. #### 2.3.1 Het recht van toewijzing bij voorrang (preferentiële toewijzing) Dit recht voorziet in een voorrang bij de toewijzing van bepaalde goederen. * **Toepassingsgebied:** * Gezinswoning en huisraad (ruime interpretatie: elk OG dat als gezinswoning diende, inclusief vakantiewoningen). * Onroerend goed voor beroepsdoeleinden en beroepsgoederen. * Voorwaarde is dat deze goederen tot het ontbonden GV behoren. * **Toewijzing na ontbinding door overlijden:** Exclusief toegekend aan de langstlevende echtgenoot (LLE). Indien de waarde van deze goederen hoger is dan het aandeel van de LLE in het GV, betaalt de LLE een opleg. De rechter heeft hier geen beoordelingsbevoegdheid. * **Toewijzing na echtscheiding, scheiding van tafel en bed, of scheiding van goederen:** * Bij EOT is dit niet van toepassing (zie regelingsakte). * In andere gevallen via minnelijke schikking of verzoek tot de rechtbank, waarbij rekening wordt gehouden met maatschappelijke en gezinsbelangen (kinderen, beroepsactiviteit). * Kan ook betrekking hebben op goederen in onverdeeldheid, ongeacht het aandeel van elke partner. * **Bijzondere situatie bij partnergeweld:** Bij een strafrechtelijke veroordeling wegens partnergeweld is toekenning van de preferentiële overname de regel, tenzij uitzonderlijke omstandigheden. #### 2.3.2 Uitzondering op de verdeling bij helften: heling * **Begripsomschrijving:** Het verlies van het aandeel in een bepaald goed van het GV door diefstal of het bedrieglijk verbergen van goederen om de gelijkheid van verdeling te verbreken. Kan ook vóór de ontbinding van het stelsel plaatsvinden. * **Concrete sanctie:** Het betreffende goed wordt aan de bedrogen partner onttrokken aan de verdeling en toegewezen. Dit gebeurt in natura, of bij tegenwaarde indien de sanctie in natura onmogelijk is. * **Kwijtschelding van sanctie:** Mogelijk bij bekentenis en berouw van de heler, of indien de benadeelde partner de heling niet inroept. De vereffenaar of familierechtbank kan de sanctie van heling niet ambtshalve toepassen. ### 2.4 Kosten van vereffening en verdeling Elke partner draagt bij in de helft van de kosten, tenzij anders bedongen. Dit omvat onder andere kosten van verzegeling, boedelbeschrijving, onderhoud en beheer van de onverdeeldheid, veiling en verdeling, erelonen van de notaris-vereffenaar en registratiebelasting bij toebedeling van OG. ### 2.5 De schulden tussen echtgenoten Dit betreft schuldvorderingen van de ene echtgenoot op de andere. Deze kunnen na ontbinding verhaald worden op de activa die de andere echtgenoot na de verdeling heeft verkregen. Gemeenschappelijke schuldeisers hebben echter steeds voorrang op vorderingen van ex-partners. Schuldvorderingen tussen echtgenoten brengen intresten op zonder noodzaak tot ingebrekestelling. --- # Specifieke regelingen bij verdeling Dit onderwerp behandelt de uitzonderlijke regels en uitzonderingen die van toepassing zijn bij de verdeling van gemeenschapsgoederen, waaronder het recht van toewijzing bij voorrang voor de gezinswoning en beroepsgoederen, en de sanctie van heling bij bedrieglijke handelingen. ### 3.1 De post-communautaire onverdeeldheid Na ontbinding van het wettelijk stelsel ontstaat er een post-communautaire onverdeeldheid. Dit is een toestand van mede-eigendom over de gemeenschapsgoederen die nog niet verdeeld zijn. Het vermoeden van gemeenschappelijkheid valt weg voor goederen en schulden die na ontbinding worden verworven of aangegaan. Deze onverdeeldheid wordt beschouwd als een dynamische, bewegende massa. **Verrekening en verdeling:** Er worden twee afrekeningen opgesteld: 1. **Vereffening:** Het in kaart brengen van alle goederen en schulden die tot de gemeenschap behoorden tot de datum van ontbinding. 2. **Verrekening van de onverdeelde boedel:** Het verrekenen van de goederen en schulden vanaf de datum van ontbinding tot de finale verdeling. De verdeling van de gemeenschappelijke goederen gebeurt in beginsel bij helften. Vorderingen tussen echtgenoten onderling worden pas voldaan nadat de gemeenschappelijke schuldeisers zijn betaald. **Aandachtspunten bij de onverdeeldheid:** * **Beheersvergoeding:** Een billijke vergoeding aan de echtgenoot die na ontbinding het exclusieve beheer heeft over de onverdeelde boedel, zeker indien een handelszaak wordt verdergezet. * **Woonstvergoeding:** Te betalen door de partner die na ontbinding de onverdeelde gezinswoning blijft bewonen. Dit bedraagt doorgaans 50% van de normale huurwaarde, tenzij dit wordt verrekend met een onderhoudsuitkering. > **Tip:** De opmaak van twee afrekeningen (vereffening en verrekening van de onverdeelde boedel) is een belangrijk examenonderwerp. Begrijp de volgorde en de inhoud van beide processen. ### 3.2 Vereffening en verdeling: algemene beginselen De vereffening omvat het in kaart brengen van de rechten en plichten van de deelgenoten in de ontbonden gemeenschap en de post-communautaire onverdeeldheid. De verdeling is de concrete opdeling en beëindiging van deze onverdeeldheid, in principe bij netto-helften. **Het procesverloop:** 1. Opmaak van een boedelbeschrijving van de te verdelen goederen en schulden. 2. Opmaak door elke echtgenoot van een overzicht van de vergoedingen tussen het gemeenschappelijk vermogen (GV) en het eigen vermogen (EV). 3. Opmaak van een beheersrekening over de post-communautaire onverdeeldheid. 4. Verrekening van de lasten en betaling van de nog openstaande gemeenschappelijke schulden. 5. Bij een batig saldo volgt de verdeling bij helften, tenzij anders conventioneel is beslist. De verdeling gebeurt in principe 'in natura', wat betekent dat men streeft naar de opdeling in twee gelijkwaardige kavels. Dit is geen dwingend recht; partijen kunnen hiervan afwijken in onderling overleg na het ontstaan van de onverdeeldheid. #### 3.2.1 De boedelbeschrijving De boedelbeschrijving is een vaststelling van de aanwezige goederen, bestaande uit een beschrijving en schatting van zowel de gemeenschappelijke als de eigen goederen. Het dient een bewarende en bewijsfunctie. **Wettelijke verplichting:** Een boedelbeschrijving is verplicht bij ontbinding door: * Overlijden * Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO) * Gerechtelijke scheiding van goederen * Scheiding van tafel en bed * Overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel Bij echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) is een boedelbeschrijving facultatief, aangezien de regelingsakte primair van belang is. **Vorm:** Een boedelbeschrijving kan opgemaakt worden via: * Notariële akte * Onderhandse akte (mits betrokken partijen meerderjarig en bekwaam zijn) * Boedelbeschrijving op verklaring * Boedelbeschrijving ter plaatse **Sanctie bij ontbreken:** Het ontbreken van een boedelbeschrijving leidt niet tot de ongeldigheid van de vereffening-verdeling. De grootte van het GV kan met alle wettelijke bewijsmiddelen worden bewezen, inclusief getuigen en vermoedens. #### 3.2.2 De vergoedingsrekeningen Vergoedingsrekeningen worden opgemaakt om vermogensverschuivingen tussen het EV en het GV te verrekenen. Dit gebeurt wanneer er betaald is vanuit een 'verkeerd' vermogen, met de intentie om de vermogensverschuiving ongedaan te maken, tenzij het EV niet significant benadeeld werd of de uitgave bijdroeg aan de lasten van het huwelijk. **Wettelijke vergoedingsgevallen:** * **Vergoeding aan het GV door het EV:** Bijvoorbeeld bij wederbelegging van een eigen goed met gemeenschapsgelden, of bij werken aan een eigen goed die de echtgenoot uitvoert met minder beroepsinkomsten tot gevolg. * **Vergoeding aan het EV door het GV:** Bijvoorbeeld bij de verkoop van een eigen goed en storting van de opbrengst op een gemeenschappelijke rekening. **Bewijs:** De bewijslast van vergoedingen draagt de eisende echtgenoot ('actori incumbit probatio'). Echter, bij vorderingen ten voordele van het GV draagt de echtgenoot die dit eist geen bewijslast; de tegenpartij moet het vermoeden van gemeenschappelijkheid weerleggen. **Bedrag van de vergoeding:** De regel is de nominale waarde, zonder rekening te houden met muntontwaarding. De uitzondering is de herwaardering volgens het principe van valorisme (goederenwaardetheorie), waarbij rekening gehouden wordt met de realisatie van een meerwaarde. Bij beroepsgoederen, die vaak een restwaarde hebben en met GV zijn aangekocht, is een vergoeding tegen de restwaarde aan het GV billijk. Dit kan best contractueel worden voorzien. **Compensatie van vergoedingen:** Vergoedingen tussen EV en GV worden eerst met elkaar verrekend tot het kleinste bedrag. Daarna worden de resterende vergoedingen naast elkaar gelegd en gecompenseerd. Indien er nog een schuld is aan het GV, wordt deze in geld voldaan, waarna het GV wordt verdeeld. **Intresten op vergoedingen:** Vanaf de dag van ontbinding brengen vergoedingen intrest op, zonder noodzaak tot ingebrekestelling. Dit geldt ook voor de geherwaardeerde vergoeding. #### 3.2.3 De verrekening van de lasten Gemeenschappelijke schuldeisers gaan voor op de echtgenoten en hun persoonlijke schuldeisers. De volgorde van betaling respecteert bevoorrechte schuldeisers (bv. fiscus, RSZ), gevolgd door hypothecaire en pandhoudende schuldeisers. **Probleemsituatie:** Indien het GV ontoereikend is om de gemeenschappelijke schuldeisers te betalen, hebben zij na de verdeling een verhaalsrecht op de ex-echtgenoten. Dit is een volledig verhaalsrecht voor volkomen gemeenschappelijke schulden en een beperkt verhaalsrecht voor onvolkomen gemeenschappelijke schulden. De echtgenoot die een gemeenschappelijke schuld volledig heeft betaald, kan 50% verhalen op de andere ex-echtgenoot. #### 3.2.4 De verrekening van de vergoedingen Er zijn drie hypothesen voor de verrekening van vergoedingen: 1. **Recht op vergoeding van het GV:** Betaling met beschikbare gelden of voorafname op gemeenschappelijke activa (niet op de gezinswoning, huisraad, OG voor beroep of beroepsgoederen). 2. **Onvolledig verhaalde vergoeding:** De vergoedingsgerechtigde partner wordt SE van zijn ex-partner voor de helft. 3. **Nog verschuldigde vergoeding aan het GV:** Te voldoen in geld, waarna het GV wordt verdeeld ('bij mindere ontvangst'). ### 3.3 De verdeling De verdeling van het gemeenschappelijk vermogen gebeurt in principe bij helften en in natura. De bepalingen uit het Gerechtelijk Wetboek (procedure) en Burgerlijk Wetboek (materiële verdeling) zijn hierop van toepassing, maar zijn niet van openbare orde of dwingend recht. Partijen kunnen hiervan afwijken. **Verdeling 'in natura':** Dit betekent een opdeling in twee gelijkwaardige kavels, indien mogelijk met een gelijke hoeveelheid roerende en onroerende goederen. Bij onenigheid kan dit leiden tot loting of openbare verkoop. **Samenstelling en waardering van de boedel:** * **Samenstelling:** Gebeurt op de datum van ontbinding van het stelsel. * **Waardering:** Vindt plaats op de datum van verdeling. Uitzonderingen hierop zijn beroepsgoederen, aandelen en cliënteel, waarvan de waardebepaling op de datum van ontbinding gebeurt. ### 3.4 Het recht van toewijzing bij voorrang Dit recht houdt in dat bepaalde goederen bij voorrang kunnen worden toegewezen aan één van de echtgenoten, mits deze tot het ontbonden GV behoren. **Toepassingsgebied:** * **Gezinswoning en huisraad:** Een ruime interpretatie geldt, inclusief elk OG dat als gezinswoning diende. Het recht kan worden uitgeoefend voor de gezinswoning of voor de huisraad. * **Onroerend goed voor beroepsdoeleinden en beroepsgoederen:** Het recht kan op één van beide worden uitgeoefend. **Na ontbinding door overlijden:** Het overname-recht behoort exclusief toe aan de langstlevende echtgenoot (LLE). Indien de waarde van de goederen groter is dan het aandeel van de LLE in de ontbonden gemeenschap, betaalt de LLE een opleg. **Na beëindiging door echtscheiding, scheiding van tafel en bed of scheiding van goederen:** * **EOT:** De regelingsakte is primair. * **Andere situaties:** Minnelijke schikking tussen ex-partners of een verzoek aan de rechtbank. De rechter houdt rekening met maatschappelijke en gezinsbelangen. * **Partnergeweld:** Bij een strafrechtelijke veroordeling is toekenning van de preferentiële overname de regel. * **Goederen in onverdeeldheid:** Vanaf 1 september 2018 kan het recht ook worden uitgeoefend voor goederen in onverdeeldheid, ongeacht het aandeel van elke partner. ### 3.5 De uitzondering op de verdeling bij helften: heling Heling is het op bedrieglijke wijze proberen te verbreken van de gelijkheid van verdeling van het gemeenschappelijk vermogen, door goederen te stelen of verborgen te houden. Dit kan ook vóór de ontbinding van het stelsel gebeuren. **Concrete sanctie:** Bij bewezen heling wordt het betreffende goed onttrokken aan de verdeling en toegewezen aan de bedrogen partner. Dit gebeurt in natura, tenzij dit onmogelijk is, dan volgt een vergoeding in tegenwaarde. Kwijtschelding van de sanctie is mogelijk bij bekentenis en berouw van de heler, of indien de benadeelde partner de heling niet inroept. De vereffenaar of familierechtbank kan de sanctie niet ambtshalve toepassen. ### 3.6 Kosten van vereffening-verdeling Elke partner draagt bij in de helft van de kosten, tenzij anders bedongen. Dit omvat kosten voor verzegeling, boedelbeschrijving, onderhoud en beheer van de onverdeeldheid, veiling en verdeling, erelonen van de notaris-vereffenaar, en registratiebelasting bij toebedeling van onroerende goederen. ### 3.7 Schulden tussen echtgenoten Schuldvorderingen van de ene echtgenoot op de andere (bv. bij wederbelegging) kunnen tijdens het stelsel enkel worden geregulariseerd tussen de eigen vermogens. Na ontbinding kunnen deze verhaald worden op de activa die de andere echtgenoot verkreeg na de verdeling, waarbij gemeenschappelijke schuldeisers steeds voorrang hebben. Schuldvorderingen tussen echtgenoten brengen, zonder ingebrekestelling, intresten op. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Wettelijk stelsel | Het wettelijk huwelijksvermogensstelsel is het standaardstelsel dat van toepassing is op gehuwden, tenzij zij anders overeenkomen middels een huwelijkscontract. Dit stelsel kenmerkt zich door de aanwezigheid van een gemeenschappelijk vermogen waarin bepaalde goederen en inkomsten samenvloeien. | | Ontbinding | Het beëindigen van de juridische en vermogensrechtelijke relatie die voortvloeit uit een huwelijksstelsel. Dit kan gebeuren door diverse oorzaken zoals overlijden, echtscheiding of een gerechtelijke uitspraak. | | Echtscheiding | Een juridische procedure die de huwelijkse band tussen twee personen beëindigt. Er bestaan verschillende vormen van echtscheiding, zoals op grond van onherstelbare ontwrichting of door onderlinge toestemming, elk met specifieke gevolgen voor het huwelijksvermogensstelsel. | | Scheiding van tafel en bed | Een juridische figuur waarbij de echtgenoten gescheiden gaan leven en hun vermogensrechtelijke relatie wordt ontbonden, maar waarbij de huwelijkse band blijft bestaan. Dit betekent dat zij niet opnieuw mogen trouwen met een ander persoon. | | Gerechtelijke scheiding van goederen | Een procedure waarbij een echtgenoot een scheiding van de gemeenschappelijke goederen kan vorderen wanneer de belangen van het gemeenschappelijk vermogen in gevaar worden gebracht door wanbeheer, verkwisting of systematische vervreemding door de andere echtgenoot. | | Overgang naar een ander stelsel | De situatie waarbij gehuwden besluiten hun huidige huwelijksvermogensstelsel te wijzigen en over te stappen naar een ander stelsel, zoals scheiding van goederen of een algehele scheiding van goederen. Dit vereist een notariële akte. | | Post-communautaire onverdeeldheid | De toestand waarin het gemeenschappelijk vermogen zich bevindt na de ontbinding van het huwelijksstelsel, en voordat de definitieve verdeling heeft plaatsgevonden. Het wordt beschouwd als een vorm van mede-eigendom. | | Vereffening | Het proces van het in kaart brengen van alle rechten en plichten van de deelgenoten binnen een ontbonden gemeenschap of onverdeeldheid. Dit omvat het vaststellen van activa en passiva, en het opstellen van afrekeningen. | | Verdeling | De concrete opdeling en beëindiging van de onverdeeldheid, waarbij de gemeenschappelijke goederen en schulden tussen de deelgenoten worden verdeeld, in beginsel bij helften. | | Boedelbeschrijving | Een officiële vaststelling van de aanwezige goederen en schulden die behoren tot een nalatenschap of een ontbonden huwelijksvermogensstelsel. Dit document dient als bewijs en heeft een bewarende functie. | | Vergoedingsrekeningen | Rekeningen die worden opgemaakt om vermogensverschuivingen tussen het eigen vermogen van de echtgenoten en het gemeenschappelijk vermogen te compenseren. Dit is noodzakelijk wanneer middelen uit het ene vermogen worden gebruikt ten behoeve van het andere. | | Gemeenschappelijk vermogen (GV) | Het vermogen dat door beide echtgenoten gezamenlijk wordt aangehouden onder het wettelijk stelsel. Het omvat onder andere inkomsten uit arbeid en bepaalde goederen die tijdens het huwelijk zijn verkregen. | | Eigen vermogen (EV) | Het vermogen dat een echtgenoot individueel bezit, zowel vóór als tijdens het huwelijk. Dit omvat goederen die privé verkregen zijn, zoals erfenissen of schenkingen, en die niet samenvloeien met het gemeenschappelijk vermogen. | | Heling | Het op bedrieglijke wijze verbergen, stelen of onttrekken van goederen uit de gemeenschap met als doel de gelijkheid van de verdeling te verbreken. Dit kan leiden tot sancties waarbij het betrokken goed aan de bedrogen partner wordt toegewezen. | | Preferentiële toewijzing | Het recht om bij voorrang bepaalde goederen, zoals de gezinswoning of beroepsgoederen, te verkrijgen bij de verdeling van een ontbonden huwelijksstelsel. Dit kan gepaard gaan met een opleg van geld. |