D2_student_PP1_week 3_Sociale regel- en wetgeving.pptx

# Afstamming langs moeders- en vaderszijde Dit topic behandelt de juridische band tussen een kind en zijn/haar ouders, met specifieke aandacht voor hoe afstamming wordt vastgesteld via geboorteaktes, erkenning, en gerechtelijk onderzoek voor zowel de moederlijke als de vaderlijke lijn. ## 1. Juridische afstamming Afstamming definieert de juridische band tussen een kind en zijn/haar ouder(s). Er zijn twee lijnen van afstamming: langs moederszijde voor een vrouw, en langs vaderszijde voor een man. Een kind kan juridisch slechts één moeder en één vader hebben. Juridisch ouderschap is doorgaans gebaseerd op biologisch ouderschap, met uitzonderingen zoals adoptie. ### 1.1. Afstamming langs moederszijde #### 1.1.1. Vaststelling via geboorteakte De moeder van een kind is de vrouw die het kind gebaard heeft. Afstamming langs moederszijde komt automatisch tot stand door de vermelding van de naam van de moeder in de geboorteakte. #### 1.1.2. Vaststelling via erkenning Indien de afstamming niet vaststaat op basis van de geboorteakte, kan deze worden vastgesteld door een erkenning van het kind door de moeder. #### 1.1.3. Vaststelling via gerechtelijk onderzoek Wanneer er een gebrek is aan een geboorteakte, de naam van de moeder niet in de geboorteakte staat, of het kind onder valse namen is ingeschreven, wordt afstamming langs moederszijde vastgesteld via een gerechtelijk onderzoek. #### 1.1.4. Erkenning van een kind tijdens het huwelijk Als een gehuwde moeder een kind erkent dat tijdens het huwelijk is geboren, dient zij dit te melden aan haar echtgenoot. ### 1.2. Afstamming langs vaderszijde #### 1.2.1. Vaderschap binnen het huwelijk Binnen een huwelijk geldt een vermoeden van vaderschap als het kind geboren wordt tijdens het huwelijk of binnen 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk. Dit vermoeden geldt niet na 300 dagen na een geregistreerde scheiding over verdwijning. #### 1.2.2. Vaderschap buiten het huwelijk Wanneer de ouders niet gehuwd zijn, geldt er geen automatisch vermoeden van vaderschap. De vader dient het kind te erkennen, waarvoor toestemming nodig is van de ouder bij wie de afstamming al vaststaat en/of van het kind zelf (vanaf 12 jaar). #### 1.2.3. Prenatale erkenning buiten het huwelijk Erkenning kan plaatsvinden tijdens de zwangerschap. Hiervoor is de voorafgaande toestemming van de moeder verplicht. De erkenning wordt pas effectief als het kind levend en levensvatbaar wordt geboren. #### 1.2.4. Gerechtelijk onderzoek bij onduidelijke afstamming Als de vaderschapsafstamming niet vaststaat, er geen vaderschapsvermoeden is, de vader het kind niet erkent, en ook het meemoederschap niet vaststaat, kan de rechtbank de afstamming langs vaderszijde vaststellen via een gerechtelijk onderzoek. #### 1.2.5. Vaderschap bij meervoudige huwelijken Wanneer een kind wordt geboren binnen 300 dagen na het einde van een vorig huwelijk én na een nieuw huwelijk, wordt de nieuwe echtgenoot vermoed de vader te zijn. Wordt dit vaderschap betwist, dan wordt de vorige echtgenoot geacht de vader te zijn, tenzij diens vaderschap ook wordt betwist of het vaderschap van een derde wordt vastgesteld. #### 1.2.6. Tenietdoening van het vaderschapsvermoeden Het vermoeden van vaderschap kan worden opgeheven indien met wettelijk toegestane middelen wordt bewezen dat iemand niet de vader is, bijvoorbeeld middels een DNA-test. #### 1.2.7. Beperkingen bij betwisting van vaderschap Het is niet mogelijk om het vaderschap te betwisten als de echtgenoot toestemming heeft gegeven voor kunstmatige inseminatie of een andere voortplantingshandeling, tenzij het kind niet hierdoor verwekt kan zijn. Bij betwisting door een vrouw die meemoederschap opeist, is dit alleen gegrond indien bewezen wordt dat zij toestemde aan medisch begeleide voortplanting en het kind hierdoor is verwekt. ### 1.3. Afstamming langs meemoederszijde #### 1.3.1. Meemoederschap binnen het huwelijk Tussen gehuwde vrouwen geldt een vermoeden van meemoederschap als het kind tijdens het huwelijk of binnen 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk wordt geboren. Dit vermoeden geldt niet na 300 dagen na een geregistreerde scheiding over verdwijning. #### 1.3.2. Meemoederschap buiten het huwelijk Er geldt geen automatisch vermoeden van meemoederschap. De meemoeder kan het kind actief erkennen volgens de wettelijke regels voor kindererkenning. #### 1.3.3. Gerechtelijk onderzoek bij onduidelijke afstamming Als de afstamming langs meemoederszijde niet vaststaat, er geen vermoeden van meemoederschap is, het kind niet erkend is, en ook het vaderschap niet vaststaat, kan de familierechtbank de afstamming langs meemoederszijde vaststellen. ### 1.4. Bezit van staat Bestaat wanneer iemand steeds als ouder heeft gehandeld tegenover het kind, en door de buitenwereld ook als zodanig wordt beschouwd. Dit feitelijk oudergedrag, onafhankelijk van juridische erkenning of vermoeden, kan niet meer betwist worden nadat de afstammingsband is vastgesteld. > **Tip:** Het concept 'bezit van staat' benadrukt het belang van de feitelijke uitoefening van ouderschap naast de formele juridische vaststelling van afstamming. --- **Aanvullende informatie met betrekking tot geboorte en ouderschap (hoewel niet direct kern van dit topic, wel contextueel relevant):** * **Abortus:** Sinds 15 oktober 2018 is abortus volledig uit het strafrecht gehaald in België, met behoud van wettelijke termijnen en procedurele regels. De vaste wil van de vrouw is beslissend, zelfs voor minderjarigen, zonder noodzaak van ouderlijke toestemming. Er geldt een wachttijd van 6 dagen na de eerste consultatie. Na 12 weken is abortus enkel toegestaan bij ernstig gevaar voor de vrouw of een ongeneeslijke afwijking van het kind. Artsen kunnen niet gedwongen worden tot medewerking, maar wel tot doorverwijzing. Er is een voorstel om de termijn uit te breiden naar 18 weken. * **Rechten van een (on)geboren kind:** Rechtspersoonlijkheid ontstaat bij levend en levensvatbaar geboren worden. * **Wrongful life-vordering:** Een kind kan een zorgverlener aansprakelijk stellen als een aandoening niet (tijdig) is onderkend, waardoor een therapeutische zwangerschapsafbreking mogelijk niet is overwogen. * **Wrongful birth-vordering:** Ouders kunnen schadevergoeding eisen voor vermogensschade die voortvloeit uit de geboorte van een kind (bv. bij een kind met een ongeneeslijke ziekte). * **Strafrechtelijke bescherming foetus:** Geldt vanaf de start van de arbeid. Zorgverleners moeten de gezondheid van de foetus bewaken, nalatigheid kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. * **Burgerlijke rechtspersoonlijkheid van pasgeborenen:** Ontstaat bij levend en levensvatbaar geboren worden. Ouders vertegenwoordigen de patiëntenrechten van hun kind. In het belang van de baby kunnen zorgverleners ingrijpen tegen de wens van de ouders. Documentatie van ingrepen is verplicht. --- --- # Meemoederschap en bezit van staat Dit onderdeel behandelt de juridische erkenning van meemoederschap, zowel binnen als buiten het huwelijk, en de procedures ter vaststelling hiervan. Daarnaast wordt het concept van bezit van staat geïntroduceerd, dat verwijst naar feitelijk oudergedrag en de gevolgen daarvan voor de juridische afstammingsband. ### 2.1 Afstamming langs moederszijde De juridische band tussen een kind en zijn/haar moeder wordt primair vastgesteld via de geboorteakte. #### 2.1.1 Geboorteakte * De vrouw die het kind heeft gebaard, is de juridische moeder. * De afstamming langs moederszijde komt automatisch tot stand door de vermelding van de naam van de moeder in de geboorteakte, conform artikel 312 van het Burgerlijk Wetboek. #### 2.1.2 Erkenning door de moeder * Indien de afstamming niet op basis van de geboorteakte kan worden vastgesteld (bijvoorbeeld omdat de naam van de moeder ontbreekt), kan de moeder het kind erkennen. * Dit wordt geregeld in artikel 313 van het Burgerlijk Wetboek, met specifieke voorwaarden in artikel 329bis van het Burgerlijk Wetboek. #### 2.1.3 Gerechtelijk onderzoek * Een gerechtelijk onderzoek naar moederschap is noodzakelijk in situaties waarin: * Er geen geboorteakte beschikbaar is. * De naam van de moeder niet op de geboorteakte staat vermeld. * Het kind onder valse namen is ingeschreven. * Via een gerechtelijk onderzoek, vastgelegd in artikel 314 van het Burgerlijk Wetboek, kan de afstamming langs moederszijde alsnog worden vastgesteld. #### 2.1.4 Erkenning door een gehuwde moeder * Wanneer een gehuwde moeder een kind erkent dat tijdens haar huwelijk is geboren, dient zij haar echtgenoot hiervan op de hoogte te stellen. ### 2.2 Afstamming langs vaderszijde De vaststelling van vaderschap kent verschillende regels, afhankelijk van de huwelijkse staat van de ouders. #### 2.2.1 Vaderschap binnen het huwelijk * Er geldt een wettelijk vermoeden van vaderschap wanneer het kind geboren wordt binnen een huwelijk tussen een man en een vrouw. * De echtgenoot van de moeder wordt vermoed de vader te zijn indien het kind: * Tijdens het huwelijk wordt geboren. * Binnen 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk wordt geboren (artikel 313 van het Burgerlijk Wetboek). * Dit vermoeden geldt niet meer na 300 dagen na een geregistreerde scheiding van tafel en bed, of na een verklaring van verdwijning van de echtgenoot (artikelen 316 en 316bis van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.2 Vaderschap buiten het huwelijk * Wanneer de ouders niet gehuwd zijn, geldt er geen automatisch vermoeden van vaderschap. * De vader dient het kind te erkennen. * Voor deze erkenning is toestemming vereist van: * De ouder bij wie de afstamming reeds vaststaat (in dit geval de moeder). * Het kind zelf, indien het de leeftijd van 12 jaar heeft bereikt (artikel 319 van het Burgerlijk Wetboek, met algemene voorwaarden in artikel 329bis van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.3 Prenatale erkenning * Erkenning van een kind door de vader kan reeds tijdens de zwangerschap plaatsvinden (prenatale erkenning). * De moeder dient hiervoor voorafgaande toestemming te geven. * Deze erkenning wordt pas juridisch effectief zodra het kind levend en levensvatbaar wordt geboren (artikel 328 van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.4 Gerechtelijk onderzoek bij onduidelijke vaderschap * Indien het vaderschap niet vaststaat door een vermoeden of door erkenning, en ook het meemoederschap niet is vastgesteld, kan de familierechtbank de afstamming langs vaderszijde vaststellen via een gerechtelijk onderzoek (artikel 322 van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.5 Vaderschap bij meerdere huwelijken * Indien een kind wordt geboren binnen 300 dagen na het einde van een vorig huwelijk, en tegelijkertijd na een nieuw huwelijk, wordt de nieuwe echtgenoot vermoed de vader te zijn. * Indien dit vaderschap wordt betwist, wordt de vorige echtgenoot als vader beschouwd, tenzij diens vaderschap eveneens wordt betwist of het vaderschap van een derde wordt vastgesteld (art. 317 van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.6 Tenietdoen van het vaderschapsvermoeden * Het wettelijke vermoeden van vaderschap kan worden weerlegd door bewijs te leveren, met alle wettelijk toegestane middelen, dat de echtgenoot niet de biologische vader is. * Een veelvoorkomend bewijsmiddel is een DNA-test (art. 318 §§ 1 en 2 van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.2.7 Beperkingen bij betwisting van vaderschap * De echtgenoot kan het vaderschap niet betwisten indien hij toestemming heeft gegeven voor kunstmatige inseminatie of een andere techniek met voortplantingsdoel, tenzij kan worden aangetoond dat het kind niet door deze techniek is verwekt (art. 318 §4 van het Burgerlijk Wetboek). * Bij een betwisting door een vrouw die meemoederschap claimt, is deze enkel gegrond indien bewezen wordt dat zij instemde met medisch begeleide voortplanting en het kind hierdoor is verwekt (art. 318 §6 van het Burgerlijk Wetboek). ### 2.3 Meemoederschap De juridische erkenning van meemoederschap kent specifieke regels, analoog aan vaderschap, maar met eigen nuances. #### 2.3.1 Meemoederschap binnen het huwelijk (twee vrouwen) * Wanneer het kind wordt geboren binnen een huwelijk tussen twee vrouwen, geldt een wettelijk vermoeden van meemoederschap voor de echtgenote van de moeder. * Dit vermoeden geldt: * Bij geboorte tijdens het huwelijk. * Binnen 300 dagen na ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk (artikel 325/2 van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.3.2 Meemoederschap buiten het huwelijk * Bij een samenleving tussen twee vrouwen zonder huwelijk, geldt er geen automatisch vermoeden van meemoederschap. * De meemoeder kan het kind actief erkennen, volgens de algemene wettelijke regels voor erkenning van kinderen (artikel 325/4 van het Burgerlijk Wetboek, met algemene voorwaarden in artikel 329bis van het Burgerlijk Wetboek). #### 2.3.3 Gerechtelijk onderzoek bij onduidelijk meemoederschap * Indien de afstamming langs meemoederszijde niet vaststaat door een vermoeden of erkenning, en het vaderschap van het kind eveneens niet is vastgesteld, kan de familierechtbank de afstamming langs meemoederszijde vaststellen middels een gerechtelijk onderzoek (artikel 325/8 van het Burgerlijk Wetboek). ### 2.4 Bezit van staat Buiten de formele juridische procedures om, is er het concept van 'bezit van staat'. * **Definitie:** Bezit van staat is de situatie waarin een persoon zich consequent als ouder gedraagt ten opzichte van een kind, en door de buitenwereld ook als zodanig wordt beschouwd. * **Kenmerken:** Het gaat hier om feitelijk oudergedrag, los van juridische erkenning of wettelijke vermoedens van afstamming. * **Gevolgen:** Een persoon die bezit van staat heeft, kan een vastgestelde afstammingsband niet zomaar betwisten. Dit principe erkent de sociale realiteit van ouderschap. > **Tip:** Bezit van staat benadrukt het belang van de feitelijke ouder-kindrelatie naast de formele juridische vaststelling van afstamming. Het is een aanvullend element dat de juridische realiteit kan beïnvloeden. --- # Abortus in België Dit topic behandelt de wettelijke regels en procedures rondom abortus in België sinds 1990, met speciale aandacht voor de recente de-criminalisering in 2018 en de bijbehorende voorwaarden en termijnen. ### 3.1 Wettelijke evolutie en de-criminalisering Sinds 1990 is abortus in België niet langer strafbaar, mits aan bepaalde voorwaarden werd voldaan. Op 15 oktober 2018 werd abortus volledig uit het strafrecht gehaald, wat een significante stap betekende in de autonomie van de vrouw. Ondanks deze de-criminalisering blijven wettelijke termijnen en procedurele regels van kracht. ### 3.2 Procedure en voorwaarden Een abortus vindt plaats in een erkende abortusfaciliteit, hetzij een abortuscentrum of een ziekenhuis met een abortusdienst. Beide typen instellingen moeten een voorlichtingsdienst voor patiënten aanbieden. #### 3.2.1 Zelfbeschikking van de vrouw De vaste wil van de vrouw is doorslaggevend voor de beslissing tot zwangerschapsafbreking. Deze beslissing kan niet worden aangevochten. Dit geldt ook voor minderjarige vrouwen, die geen toestemming van hun ouders of voogd nodig hebben. #### 3.2.2 Wachttijd en termijnen * **Schriftelijke bevestiging:** Op de dag van de abortus is een schriftelijke bevestiging door de vrouw vereist. * **Verplichte wachttijd:** Er geldt een verplichte wachttijd van 6 dagen tussen de eerste consultatie en de daadwerkelijke abortus binnen hetzelfde centrum. * **Na 12 weken zwangerschap:** Abortus na 12 weken zwangerschap is enkel toegestaan onder specifieke medische omstandigheden: * Ernstig gevaar voor het leven van de vrouw door het uitdragen van de zwangerschap. * De foetus heeft een ongeneeslijke afwijking. ### 3.3 Abortus na 12 weken en gewetensvrijheid #### 3.3.1 Doorverwijzing naar het buitenland Na 12 weken zwangerschap kan, afhankelijk van de specifieke omstandigheden, doorverwijzing naar Nederland of Groot-Brittannië mogelijk zijn, tot een zwangerschapsduur van 24 weken. #### 3.3.2 Gewetensvrijheid van zorgverleners Zorgverleners (artsen, verpleegkundigen, vroedvrouwen) kunnen niet gedwongen worden om mee te werken aan een abortus. Zij zijn echter wel verplicht om de patiënte door te verwijzen naar een collega of een andere instelling waar de ingreep wel kan worden uitgevoerd. ### 3.4 Het voorstel tot uitbreiding van de wettelijke termijn Er is een actueel voorstel in België om de wettelijke termijn voor abortus uit te breiden van 12 weken naar 18 weken. Dit voorstel is nog in politieke discussie en nog niet als wet aangenomen. ### 3.5 Rechten van het (on)geboren kind #### 3.5.1 Rechtspersoonlijkheid Een kind verkrijgt rechtspersoonlijkheid vanaf het moment dat het levend en levensvatbaar wordt geboren. #### 3.5.2 Wrongful life- en wrongful birth-vorderingen * **Wrongful life-vordering:** Een kind kan een vordering instellen tegen een zorgverlener indien deze een aandoening niet (tijdig) heeft onderkend of gesignaleerd aan de ouders, waardoor een therapeutische zwangerschapsafbreking mogelijk niet is overwogen. * **Wrongful birth-vordering:** Deze vordering is gericht op de ouders van het kind en beoogt een schadevergoeding voor vermogensschade die voortvloeit uit de geboorte van het kind. Een voorbeeld hiervan is de zaak Rukiyé, waarbij bijna 400.000 euro schadevergoeding werd toegekend. #### 3.5.3 Strafrechtelijke bescherming van de foetus De strafrechtelijke bescherming van de foetus geldt vanaf de start van de arbeid. Zorgverleners hebben de plicht de gezondheid van de foetus te bewaken. Nalatigheid kan leiden tot strafrechtelijke vervolging, vaak onder de noemer schuldig verzuim. ### 3.6 Patiëntenrechten van de pasgeborene Burgerlijke rechtspersoonlijkheid ontstaat bij een levend en levensvatbaar geboren baby. De ouders vertegenwoordigen de patiëntenrechten van hun kind. Zorgverleners mogen ingrijpen tegen de wens van de ouders indien dit in het belang van de baby is. Goede documentatie, motivatie en registratie in het medisch dossier zijn verplicht, evenals het recht op kwalitatieve zorgverlening. > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid te maken tussen de algemene wettelijke termijn voor abortus (12 weken) en de uitzonderingen die gelden na deze termijn, evenals de gewetensvrijheid van zorgverleners. Begrijp ook de concepten van 'wrongful life' en 'wrongful birth' vorderingen in relatie tot de rechtspersoonlijkheid van het kind. --- # Rechten van (on)geboren kind en vaccinatie Dit gedeelte behandelt de juridische status, rechten en bescherming van het kind, zowel voor als na de geboorte, met specifieke aandacht voor de bepaling van afstamming, zwangerschapsafbreking en de verplichte vaccinatiebeleid. ### 4.1 Juridische status en rechten van het kind #### 4.1.1 Rechtspersoonlijkheid Het kind verkrijgt rechtspersoonlijkheid vanaf het moment van een levende en levensvatbare geboorte. Dit betekent dat het kind vanaf dat moment juridische rechten en plichten kan hebben. #### 4.1.2 Wrongful life- en wrongful birth-vorderingen * **Wrongful life-vordering:** Een vordering die het kind kan instellen tegen een zorgverlener. Deze vordering is gebaseerd op het niet (tijdig) onderkennen of signaleren van een aandoening bij de ouders, waardoor een therapeutische zwangerschapsafbreking mogelijk niet is overwogen. * **Wrongful birth-vordering:** Een vordering die gericht is op de ouders van het kind. Het betreft een vordering tot schadevergoeding voor vermogensschade die voortvloeit uit de geboorte van het kind. > **Voorbeeld:** De zaak Rukiyé, waarbij een meisje met een ongeneeslijke stofwisselingsziekte een schadevergoeding van bijna 400 000 dollars ontving. #### 4.1.3 Strafrechtelijke bescherming van de foetus De strafrechtelijke bescherming van de foetus begint vanaf de start van de arbeid. Zorgverleners hebben de plicht om de gezondheid van de foetus te bewaken. Nalaten hierin kan leiden tot strafrechtelijke vervolging, vaak in de vorm van schuldig verzuim. #### 4.1.4 Patiëntenrechten van de pasgeborene Pasgeborenen worden, na levend en levensvatbaar geboren te zijn, beschouwd als burgerlijke rechtspersonen. Hun ouders vertegenwoordigen hun patiëntenrechten. In situaties waarin het belang van de baby in het geding is, kunnen zorgverleners ingrijpen, zelfs tegen de wens van de ouders in. Documentatie en registratie in het medisch dossier van de motivatie hiervoor zijn verplicht. Het recht op kwalitatieve zorgverlening geldt ook voor pasgeborenen. ### 4.2 Afstamming Afstamming definieert de juridische band tussen een kind en zijn of haar ouder(s). Er is sprake van afstamming langs moederszijde en afstamming langs vaderszijde. Een kind kan maximaal één juridische moeder en één juridische vader hebben. Juridisch ouderschap is doorgaans gebaseerd op biologisch ouderschap, met uitzonderingen zoals adoptie. #### 4.2.1 Afstamming langs moederszijde * **Geboorteakte:** De vrouw die het kind baart, wordt automatisch als moeder erkend door vermelding van haar naam op de geboorteakte. * **Erkenning:** Indien de afstamming niet uit de geboorteakte blijkt, kan de moeder het kind erkennen. * **Gerechtelijk onderzoek:** Wanneer de afstamming niet uit de geboorteakte blijkt en er geen erkenning is, kan afstamming worden vastgesteld via een gerechtelijk onderzoek. Dit geldt ook indien het kind onder valse namen is ingeschreven. * **Erkenning door gehuwde moeder:** Een gehuwde moeder die een kind erkent dat tijdens het huwelijk is geboren, dient haar echtgenoot hiervan op de hoogte te stellen. #### 4.2.2 Afstamming langs vaderszijde * **Binnen het huwelijk:** Er geldt een wettelijk vermoeden van vaderschap als het kind geboren wordt tijdens het huwelijk van de ouders of binnen 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk. Dit vermoeden geldt niet na 300 dagen na een geregistreerde scheiding of verdwijning. * **Buiten het huwelijk:** Bij ongehuwde ouders geldt geen vermoeden van vaderschap. De vader dient het kind te erkennen, wat toestemming vereist van de ouder bij wie de afstamming al vaststaat en/of van het kind zelf (vanaf 12 jaar). * **Prenatale erkenning:** Erkenning van een kind kan plaatsvinden tijdens de zwangerschap, mits toestemming van de moeder. Deze erkenning wordt pas definitief na een levende en levensvatbare geboorte. * **Gerechtelijk onderzoek bij onduidelijke afstamming:** Indien er geen vermoeden van vaderschap is, het kind niet wordt erkend en er ook geen meemoederschap is vastgesteld, kan de rechtbank de vaderschapsafstamming vaststellen. * **Vermoeden bij nieuw huwelijk:** Als een kind binnen 300 dagen na het einde van een vorig huwelijk wordt geboren en de moeder vervolgens hertrouwt, wordt de nieuwe echtgenoot vermoed de vader te zijn. Indien dit vaderschap betwist wordt, wordt de vorige echtgenoot geacht de vader te zijn, tenzij diens vaderschap ook wordt betwist of het vaderschap van een derde wordt vastgesteld. * **Tenietdoen van het vermoeden:** Het vermoeden van vaderschap kan worden opgeheven indien bewezen wordt dat iemand niet de vader is, bijvoorbeeld door een DNA-test. * **Beperkingen bij betwisting:** Vaderschap kan niet worden betwist indien de echtgenoot toestemming gaf voor kunstmatige inseminatie of een andere voortplantingshandeling, tenzij het kind hierdoor niet verwekt kan zijn. Bij betwisting door een vrouw die meemoederschap opeist, is dit enkel gegrond als bewezen wordt dat zij toestemde aan medisch begeleide voortplanting en het kind hierdoor is verwekt. #### 4.2.3 Afstamming langs meemoederszijde * **Meemoederschap binnen het huwelijk:** Tussen gehuwde vrouwen geldt een vermoeden van meemoederschap indien het kind geboren wordt tijdens het huwelijk of binnen 300 dagen na ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk. * **Meemoederschap buiten het huwelijk:** Er geldt geen automatisch vermoeden van meemoederschap. De meemoeder kan het kind erkennen volgens de wettelijke regels. * **Gerechtelijk onderzoek:** Als de afstamming langs meemoederszijde niet vaststaat, er geen erkenning is en het vaderschap ook niet is vastgesteld, kan de familierechtbank de meemoederschapsafstamming vaststellen. #### 4.2.4 Bezit van staat Bestaat wanneer iemand feitelijk steeds als ouder heeft gehandeld ten opzichte van het kind, en de buitenwereld deze persoon ook als ouder beschouwt. Dit is onafhankelijk van juridische erkenning of vermoedens. De vastgestelde afstammingsband kan niet worden betwist bij bezit van staat. ### 4.3 Abortus Sinds 1990 is abortus in België niet langer strafbaar onder bepaalde voorwaarden. Sinds 15 oktober 2018 is abortus volledig uit het strafrecht gehaald, hoewel er nog wettelijke termijnen en procedurele regels gelden. * **Procedure en wachttijd:** De abortus vindt plaats in een abortuscentrum of een ziekenhuis met een voorlichtingsdienst. Op de dag van de abortus is schriftelijke bevestiging door de vrouw vereist. Er is een verplichte wachttijd van 6 dagen tussen de eerste consultatie en de abortus in hetzelfde centrum. * **Na 12 weken zwangerschap:** Abortus na 12 weken is enkel mogelijk indien de voortzetting van de zwangerschap een ernstig gevaar voor het leven van de vrouw betekent, of indien het kind een ongeneeslijke afwijking heeft. * **Zelfbeschikking:** De vaste wil van de vrouw is doorslaggevend voor de zwangerschapsafbreking, ook indien ze minderjarig is. Ouders of voogden hoeven niet op de hoogte te worden gebracht. * **Gewetensvrijheid van zorgverleners:** Een arts, verpleegkundige of vroedvrouw kan niet gedwongen worden mee te werken aan abortus, maar is wel verplicht door te verwijzen naar een collega of instelling die de ingreep uitvoert. * **Actueel voorstel:** Er loopt een voorstel om de wettelijke termijn voor abortus uit te breiden naar 18 weken, maar dit is nog niet aangenomen als wet. ### 4.4 Verplichtingen rondom vaccinatie #### 4.4.1 Poliovaccinatie * **Bescherming:** Beschermt tegen spierverlamming en hersenvliesontsteking. * **Status:** Is de enige verplichte vaccinatie in België, vastgelegd bij koninklijk besluit van 26 oktober 1966. * **Administratie:** Bij geboorteaangifte dient een polioattest te worden bijgehouden tot de volledige vaccinatie is uitgevoerd. Na de laatste dosis (op 15 maanden) moet het attest door de vaccinerende zorgverlener worden ingevuld en bezorgd aan de dienst Bevolking van de gemeente vóór 18 maanden leeftijd. * **Nederland:** Poliovaccinatie is daar niet verplicht, maar wel aanbevolen. #### 4.4.2 Meningokokken B-vaccinatie * **Bescherming:** Beschermt tegen meningitis en sepsis. * **Risicogroepen:** Personen tussen 2 maanden en 5 jaar, en tussen 15 en 19 jaar. * **Toediening:** Kan tegelijk met andere routinevaccins worden toegediend. * **Kosten:** Bijvoorbeeld het vaccin Bexsero® kost 86,52 dollars per dosis en wordt niet terugbetaald vanuit de verplichte ziekteverzekering. #### 4.4.3 Varicella (waterpokken) vaccinatie * **Bescherming:** Beschermt tegen waterpokken en complicaties. * **Status:** Aanbevolen, maar niet verplicht. * **Toediening:** Meestal op 12-15 maanden leeftijd, soms met een tweede dosis tussen 4-6 jaar. * **Kosten:** Niet altijd terugbetaald, met een kostprijs van ongeveer 50 dollars. --- # Sociale regelgeving en ziekteverzekering Dit topic behandelt de basisprincipes van de sociale regelgeving in België, met specifieke aandacht voor de rol van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) en de financiering en werking van de ziekte- en invaliditeitsverzekering. ### 5.1 De Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) De werkgever is verplicht zich aan te sluiten bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). De RSZ fungeert als een innings- en verdelingsorgaan, maar is zelf geen verzekeringsinstelling. De geïnde bedragen worden vervolgens verdeeld over verschillende takken van de sociale zekerheid, waaronder: * Gezinsbijslag * Werkloosheidsverzekering * Pensioenen * Jaarlijkse vakantiepremie (voor arbeiders) * Ziekte- en invaliditeitsverzekering ### 5.2 De ziekte- en invaliditeitsverzekering De ziekte- en invaliditeitsverzekering heeft als voornaamste doelstellingen: * Het bieden van sociale zekerheid tegen de kosten van gezondheidszorgen voor nagenoeg de gehele bevolking. * Het bieden van verzekering tegen loonverlies bij arbeidsongeschiktheid voor zowel werknemers als zelfstandigen, met inbegrip van begrafeniskosten. Het is belangrijk op te merken dat arbeidsongevallen en beroepsziekten hierop een uitzondering vormen, aangezien de kosten hiervoor verhaald worden op de werkgever. #### 5.2.1 Financiering van de ziekteverzekering De financiering van de ziekteverzekering in België is niet gebaseerd op een 'National Health Service', maar rust op de basis van ziekenfondsen. De financiering gebeurt via een combinatie van: * Bijdragen van werknemers * Bijdragen van werkgevers * Staatssubsidies Er kunnen saneringsmaatregelen nodig zijn wanneer er een discrepantie ontstaat tussen de ontvangen bijdragen en de uit te keren tegemoetkomingen. #### 5.2.2 Wie is verzekerd? Nagenoeg de volledige Belgische bevolking is verzekerd onder de ziekte- en invaliditeitsverzekering. De volgende categorieën worden als gerechtigden beschouwd: * **Werknemer:** Zowel de arbeidsongeschikte werknemer als de werknemer die in normale omstandigheden werkt. * **Zelfstandige:** Zelfstandigen zijn ook verzekerd. * **Ambtenaar in openbare dienst:** Ambtenaren vallen onder deze verzekering. * **Gepensioneerde:** Gepensioneerden genieten van deze verzekering. * **Weduwe/Weduwnaar:** Nabestaanden kunnen ook verzekerd zijn. * **Wees:** Wezen genieten van sociale bescherming. * **Bijzondere reeksen:** Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op personen met een handicap. Daarnaast zijn er de **rechtverkrijgenden of personen ten laste**: * **Echtgenoot/Echtgenote:** De partner van de verzekerde. * **Descendenten:** Kinderen, kleinkinderen, etc., tot de leeftijd van 25 jaar of bij verlengde minderjarigheid. * **Ascendenten:** Ouders en grootouders kunnen ook als persoon ten laste worden beschouwd. ### 5.3 Het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Het RIZIV fungeert als een verdelingsinstelling. Het verdeelt de geïnde bijdragen over de verschillende verzekeringsinstellingen, zoals de ziekenfondsen en de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering. Het RIZIV wordt bestuurd door het Algemeen Beheerscomité, waarin vertegenwoordigers van zelfstandigen, werknemers en werkgevers zetelen. Belangrijke diensten van het RIZIV omvatten: * Geneeskundige verzorging: Het regelen van terugbetalingen voor medische prestaties. * Uitkeringen: Het uitbetalen van vergoedingen bij arbeidsongeschiktheid. * Geneeskundige controle: Het controleren van medische attesten en de arbeidsongeschiktheid. * Administratieve controle: Het toezien op de correcte naleving van de regels. #### 5.3.1 De nomenclatuur en terugbetaalbare prestaties De nomenclatuur van het RIZIV is een overzicht van alle medische prestaties die (gedeeltelijk) terugbetaald worden door de ziekteverzekering. * Zorgverleners moeten beschikken over een RIZIV-nummer om erkend te worden voor terugbetalingen. * Een specifieke prestatie wordt aangeduid met een nummer, een sleutelletter, de relatieve waarde van de prestatie en een omschrijving. > **Tip:** De nomenclatuur is een cruciaal instrument om te begrijpen welke medische handelingen en geneesmiddelen (gedeeltelijk) terugbetaald worden en onder welke voorwaarden. Een grondige studie hiervan kan nuttig zijn voor specifieke situaties of vervolgonderzoek. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Afstamming | De juridische band die een kind verbindt met zijn of haar ouder(s), gebaseerd op biologische of adoptieve relaties. | | Geboorteakte | Een officieel document dat de geboorte van een kind registreert, inclusief de namen van de ouders, en dat als primair bewijs van afstamming dient. | | Erkenning (kind) | Een juridische handeling waarbij een ouder, die niet automatisch als zodanig wordt erkend, zijn of haar vaderschap of moederschap over een kind vaststelt. | | Gerechtelijk onderzoek (afstamming) | Een procedure bij de rechtbank om de afstamming van een kind vast te stellen wanneer deze niet op andere wijze kan worden bepaald, bijvoorbeeld bij gebrek aan een geboorteakte of erkenning. | | Vermoeden van vaderschap | Een wettelijke aanname dat de echtgenoot van de moeder automatisch de juridische vader van het kind is, onder specifieke voorwaarden met betrekking tot de geboortedatum van het kind ten opzichte van het huwelijk. | | Bezit van staat | Een juridisch concept dat verwijst naar de situatie waarin iemand feitelijk als ouder optreedt ten opzichte van een kind en door de buitenwereld ook als zodanig wordt beschouwd, onafhankelijk van formele juridische erkenning. | | Abortus | De kunstmatige beëindiging van een zwangerschap, waarbij in België sinds 2018 de wettelijke regels voornamelijk gericht zijn op de zelfbeschikking van de vrouw binnen vastgestelde termijnen. | | Rechtspersoonlijkheid | Het juridische vermogen om rechten en plichten te hebben. Een kind verkrijgt rechtspersoonlijkheid op het moment dat het levend en levensvatbaar wordt geboren. | | Wrongful life-vordering | Een juridische actie die een kind kan instellen tegen een zorgverlener wegens een aandoening die niet tijdig is vastgesteld, waardoor een therapeutische abortus mogelijk niet is overwogen. | | Wrongful birth-vordering | Een vordering tot schadevergoeding die ouders kunnen instellen na de geboorte van hun kind, bijvoorbeeld vanwege nalatigheid van een zorgverlener die heeft geleid tot een ongewenste zwangerschap of geboorte. | | Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) | Een Belgische overheidsinstelling die verantwoordelijk is voor de inning en verdeling van sociale bijdragen, en die de financiering van diverse sociale zekerheidssystemen regelt. | | Ziekte- en invaliditeitsverzekering | Een tak van de sociale zekerheid die bescherming biedt tegen de kosten van gezondheidszorg en compensatie biedt voor loonverlies bij arbeidsongeschiktheid voor werknemers en zelfstandigen. | | RIZIV | Het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, een Belgische instelling die de bijdragen verdeelt onder de verzekeringsinstellingen en toezicht houdt op de medische prestaties. | | Nomenclatuur | Een systematisch overzicht van medische prestaties die door de ziekteverzekering worden terugbetaald, inclusief hun specifieke codes, omschrijvingen en relatieve waarden. | | Poliomyelitis (polio) | Een besmettelijke virale ziekte die spierverlamming en hersenvliesontsteking kan veroorzaken, waarvoor in België een vaccinatie verplicht is. |