Cursus_versie_09_25.pdf

# Bewijswaarde en authentieke waarde van vaststellingen door gerechtsdeurwaarders ### Kernidee * Deontologie omvat gedragsregels voor juridische beroepen, essentieel voor het vertrouwen van rechtzoekenden en de maatschappij [9](#page=9). * Deze regels zijn cruciaal gezien de monopoliepositie en de impact van juridische beroepen op het maatschappelijke leven [12](#page=12) [9](#page=9). * Deontologie beschermt tegen eigenbelang van de dienstverlener, overmatige identificatie met de cliënt, en kortetermijnvisie die loyaliteit aan de cliënt schaadt [11](#page=11). ### Kernfeiten * De term "deontologie" is afkomstig van Jeremy Bentham en betreft de wetenschap van wat men behoort te doen [10](#page=10). * Deontologie is een juridisch geconcretiseerde gedragsregel, voortvloeiend uit morele voorwaarden zoals loyaliteit en verantwoordelijkheidszin [10](#page=10). * Onmisbare hoedanigheden voor juridische beroepen zijn bekwaamheid, loyaliteit, objectiviteit en discretie [10](#page=10). * Recente fenomenen zoals mondialisering, specialisering, mediatisering en commercialisering beïnvloeden de deontologische plichten [10](#page=10) [12](#page=12). * Europese regelgeving, met name concurrentie- en vestigingsvrijheid en grondrechten, interfereren steeds meer met deontologie [12](#page=12). * De nood aan deontologie is groter naarmate een beroep een grotere impact heeft op het maatschappelijk leven [12](#page=12). ### Kernconcepten * **Vrijwaring van vertrouwen:** Cruciaal omdat rechtzoekenden afhankelijk zijn van juridische dienstverleners met een monopoliepositie [9](#page=9). * **Monopoliepositie:** Juridische beroepen hebben wettelijk gereglementeerde monopolieposities voor specifieke handelingen [12](#page=12) [9](#page=9). * **Vangrails van macht:** Deontologische regels fungeren als beperkingen op de aanzienlijke macht van juridische beroepen [9](#page=9). * **Gedragsregel:** Deontologische regels concretiseren morele waarden tot gedragsnormen [10](#page=10). * **Historische veranderlijkheid:** Deontologische regels evolueren mee met maatschappelijke zeden en technologische ontwikkelingen [12](#page=12). ### Implicaties * De naleving van deontologische regels is essentieel voor de correcte uitoefening van juridische beroepen [9](#page=9). * De deontologie waarborgt het vertrouwen van de rechtzoekende in de rechtsbedeling [12](#page=12). * De evoluerende juridische wereld vereist niet enkel technische kennis, maar ook menselijke kwaliteiten zoals praktische wijsheid en empathie [10](#page=10). * Deontologie speelt een rol in het reguleren van specifieke gedragingen, zoals het verbod voor gerechtsdeurwaarders om zichzelf goederen toe te wijzen die hun zijn toevertrouwd [11](#page=11). ### Tip - > **Tip:** Het onderscheid tussen deontologie en tuchtrecht (en strafrecht) is belangrijk om de specifieke aard en reikwijdte van deontologische regels te begrijpen [2](#page=2) --- * Deontologie omvat gedragsregels die maatschappelijk verantwoord beroepsgedrag waarborgen, zowel geschreven als ongeschreven [13](#page=13). * Tucht is het instrument om deontologische normen af te dwingen en te sanctioneren [13](#page=13). * Er is een onderscheid tussen deontologie, tucht en strafrecht, waarbij tucht intern gericht is op de beroepsgroep [14](#page=14). * Juridische beroepen met titelbescherming en monopolie vereisen waarborgen van kwaliteit en naleving van gedragsregels [13](#page=13). * Deontologie regelt de verhoudingen tussen de professional en de rechtzoekende, onderling en met de maatschappij [14](#page=14). * Tuchtrechtelijke organen zijn vaak de eigen beroepsgroepen, belast met snelle en efficiënte sanctionering [14](#page=14). * Sinds de Dutroux-affaire is er een roep om meer externe controle op juridische beroepen [15](#page=15). * Het Gerechtelijk Wetboek (art. 404) specificeert de toepasbaarheid van tuchtstraffen bij ambtsverzuim of aantasting van de waardigheid [14](#page=14). * Deontologische regels kunnen ongeschreven zijn en toch leiden tot tuchtrechtelijke vervolging [15](#page=15). * Bronnen van deontologie zijn internationaal (EVRM), nationaal (Grondwet, wetten) en zelfregulering door beroepsorganisaties [16](#page=16). * De invulling van deontologische regels evolueert mede door maatschappelijke veranderingen en internationalisering [17](#page=17). * **Deontologie:** Het geheel van gedragsregels die de concrete uitoefening van een beroep beheersen [13](#page=13). * **Tucht:** Het mechanisme voor het sanctioneren van overtredingen van deontologische normen [13](#page=13). * **Corporatisme:** Een historische tendens waarbij deontologie vooral gericht was op interne cohesie en reputatie van de beroepsgroep [15](#page=15). * **"Justice must not only be done it must also be seen to be done":** Een fundamenteel principe dat de schijn van onpartijdigheid vereist [20](#page=20). * **Titelbescherming:** Wettelijke bescherming van bepaalde beroepstitels om kwaliteit te waarborgen [13](#page=13). * De deontologie en tucht zijn essentieel voor het waarborgen van het vertrouwen van de rechtszoekende in juridische beroepen [22](#page=22). * Mediatisering en de mondigheid van de burger vergroten de aandacht voor deontologische perikelen van juridische professionals [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19). * De deontologie van magistraten, advocaten en gerechtsdeurwaarders vereist constante kritische analyse en naleving [23](#page=23). * De HRJ streeft naar objectivering van benoemingen en bevordering van magistraten en houdt toezicht op de goede werking van de rechterlijke macht [23](#page=23). * Juridische professionals moeten voorzichtig zijn met het gebruik van sociale media om de schijn van onpartijdigheid te vermijden [19](#page=19) [20](#page=20). ### Voorbeelden * Kritiek op de rechter en wantrouwen in justitie na vrijspraak in een drugzaak door ongeldige telefoontaps [18](#page=18). * Een Vlaams Parlementslid dat informeert bij een jeugdrechter over een hangende zaak [19](#page=19). * Rechters die op sociale media uitlatingen doen die de rechterlijke macht in diskrediet brengen of de schijn van partijdigheid wekken [19](#page=19) [20](#page=20). * De persrechter die commentaar geeft op een lopende zaak, wat leidt tot een wrakingsverzoek [20](#page=20). --- ## Juridische plichten van de rechter * De rechter lost geschillen op door rechtsregels toe te passen op feiten, maar is gebonden aan juridische beperkingen zoals het beschikkingsbeginsel en het recht van verdediging [25](#page=25). ### Sleutelprincipes en beperkingen * **Beschikkingsbeginsel (principe dispositif):** Partijen bepalen het onderwerp, de partijen en de omvang van het geschil [26](#page=26). * De rechter mag niet meer toekennen dan gevraagd (ultra petita), behalve bij dwangsommen [25](#page=25). * Materiële verschrijvingen en omissies in rechterlijke beslissingen kunnen verbeterd worden (art. 794, 797 Ger.W.) [25](#page=25). * De rechter mag niet oordelen op basis van feiten die hij buiten de rechtszaal verneemt of uit persoonlijke kennis kent, zonder tegenspraak [26](#page=26). * "Algemeen bekende feiten" (notoire feiten) of feiten uit algemeen toegankelijke bronnen mogen wel gebruikt worden [27](#page=27). * Ervaringsregels mogen door de rechter gebruikt worden in zijn oordeel [27](#page=27). * Processuele feiten uit andere rechtsgedingen mogen niet ambtshalve gebruikt worden [27](#page=27). * **Iura novit curia:** De rechter kent het recht en past dit toe; partijen hoeven de juridische norm niet te noemen [28](#page=28). * De rechter mag de oorzaak of het voorwerp van de vordering niet ambtshalve wijzigen [28](#page=28). * **Recht van verdediging:** De rechter respecteert de tegensprekelijkheid en het principe van hoor en wederverhoor [29](#page=29). * Beslissingen mogen niet gebaseerd zijn op stukken die niet aan de tegenpartij werden meegedeeld [29](#page=29). * De rechter dient conclusies die na de termijn zijn neergelegd ambtshalve te weren [29](#page=29). * De rechter dient debatten te heropenen vooraleer een vordering af te wijzen op basis van een niet ingeroepen exceptie [29](#page=29). * De rechter moet antwoorden op alle middelen en argumenten van eis en verweer [29](#page=29). ### Rechterlijke activiteit en onpartijdigheid * Toenemende rechterlijke activiteit in civiele procedures kan botsen met partijautonomie en het recht op een onpartijdige rechter (art. 6 EVRM) [30](#page=30). * Een te actieve rechter kan de schijn van partijdigheid wekken door feiten te ontdekken die niet ter discussie stonden of door suggestieve vragen te stellen [30](#page=30) [31](#page=31). * De mening in de rechtsleer is verdeeld over de toelaatbaarheid van ambtshalve aansnijden van onderwerpen door de rechter [31](#page=31). * De rechter mag ambtshalve het debat heropenen en vragen stellen indien deze noodzakelijk zijn voor de beoordeling en partijen hun kijk hierop kunnen geven [31](#page=31). * Suggestieve opmerkingen die de indruk wekken van een reeds gevormd oordeel dienen te worden vermeden [31](#page=31). ### Uitspraak binnen redelijke termijn * Principe: uitspraak binnen één maand na sluiten debatten (art. 770 Ger.W.) [31](#page=31). * Deze termijn is niet op straffe van nietigheid; bij overschrijding moet de oorzaak vermeld worden op het proces-verbaal [32](#page=32). * **Sancties:** Tuchtrechtelijke sancties en onttrekking van de zaak aan de rechter bij langdurige vertraging [32](#page=32) [33](#page=33). * Vordering tot onttrekking wegens meer dan zes maanden verzuim (art. 648, 4° Ger.W.) [33](#page=33). * De Belgische staat kan aansprakelijk zijn wegens overschrijding van de redelijke termijn (art. 6 EVRM) [34](#page=34). ### Persoonlijke aansprakelijkheid magistraat --- ## Onafhankelijkheid en deonto logische plichten van magistraten * Magistraten moeten vertrouwelijk gedrag vertonen gebaseerd op bekwaamheid, onafhankelijkheid, onpartijdigheid en objectiviteit [39](#page=39). * Onafhankelijkheid van de rechter is cruciaal voor het rechtsstaatbeginsel en wordt beschermd door internationale en nationale wetgeving [45](#page=45). ### Key facts * Fouten in rechterlijke beslissingen kunnen slechts via rechtsmiddelen worden aangevochten, niet via directe aansprakelijkheid van de magistraat [37](#page=37). * De Belgische Staat kan aansprakelijk worden gesteld voor schade veroorzaakt door een ambtsfout van een rechter of Openbaar Ministerie, conform art. 1382-1383 (oud) B.W. [37](#page=37). * Een rechterlijke fout wordt beoordeeld aan de hand van het criterium van een normaal zorgvuldig en voorzichtig magistraat [38](#page=38). * Elk vonnis moet gemotiveerd zijn en openbaar worden uitgesproken (art. 149 Gw.) [38](#page=38). * De motivering van een rechterlijke beslissing moet duidelijk en begrijpelijk zijn voor de rechtzoekende [39](#page=39). * Internationale verdragen zoals het EVRM en het IVBPR garanderen het recht op een eerlijk proces en een onafhankelijke en onpartijdige rechter [40](#page=40). * De Belgische Grondwet garandeert de onafhankelijkheid van rechters (art. 151, §1 Gw.) en de scheiding der machten [41](#page=41). * Het Gerechtelijk Wetboek bevat bepalingen over o.a. de plicht om recht te spreken en de tuchtrechtelijke organisatie van magistraten [42](#page=42). * De Gids voor de Magistraten (2012, bijgewerkt 2024) biedt een leidraad voor professioneel gedrag, maar is geen bindende tuchtrechtelijke code [43](#page=43) [44](#page=44). ### Key concepts * **Personen aansprakelijkheid magistraat:** Zeer uitzonderlijk mogelijk bij bedrog of list (art. 1140-1147 Ger. W.) [37](#page=37). * **Staatsaansprakelijkheid:** Voor fouten van magistraten, zowel binnen als buiten hun bevoegdheid, erkend sinds het ANCA-arrest [37](#page=37). * **Motiveringsplicht:** Essentiële waarborg tegen willekeur en bewijs van zorgvuldig onderzoek door de rechter [38](#page=38). * **Openbaarheid van de uitspraak:** Vonnis moet in openbare zitting worden uitgesproken (art. 149 Gw.) [38](#page=38). * **Deontologische plichten:** Gevestigd in internationale verdragen, Grondwet en Gerechtelijk Wetboek [39](#page=39) [41](#page=41) [42](#page=42). * **Gids voor de Magistraten:** Raadgevende richtlijn met kernwaarden en principes voor magistraten [43](#page=43). * **Onafhankelijkheid:** Autonomie van besluitvorming, beschermd tegen invloeden, druk of bedreigingen [45](#page=45). * **Europese controle op onafhankelijkheid:** Hof van Justitie oordeelt over nationale maatregelen die rechterlijke onafhankelijkheid bedreigen (bv. Polen) [46](#page=46) [47](#page=47) [48](#page=48). ### Implications * De bescherming van rechterlijke onafhankelijkheid is essentieel voor het functioneren van de rechtsstaat, ook op Europees niveau [45](#page=45) [48](#page=48). * Internationale rechterlijke uitspraken (bv. over Polen) tonen aan hoe lidstaten onder druk kunnen komen te staan inzake rechterlijke onafhankelijkheid [46](#page=46) [47](#page=47). * Tuchtrecht mag niet gebruikt worden voor politiek toezicht op rechterlijke beslissingen [48](#page=48). ### Common pitfalls * Onvoldoende of onduidelijke motivering van beslissingen kan gelijkgesteld worden aan afwezigheid van motieven [39](#page=39). * Tuchtrechtelijke vervolging wegens de inhoud van beslissingen of het stellen van prejudiciële vragen ondermijnt de onafhankelijkheid [47](#page=47). --- ## Rechterlijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid ### Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht * Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is een algemeen rechtsbeginsel, expliciet verankerd in artikel 151 van de Grondwet [50](#page=50). * Het principe beschermt rechters tegen willekeur en zorgt voor objectieve benoemingsprocedures [49](#page=49). * Dit principe is essentieel voor rechtszoekenden en waarborgt vrijheid en rechten binnen de rechtsstaat [49](#page=49). * Onafhankelijkheid betekent dat de magistraat de wet toepast op basis van dossierkenmerken, zonder externe invloeden (uitvoerende macht, politiek, media, etc.) [49](#page=49). * De kern van onafhankelijkheid is de beslissing baseren op persoonlijk, vrij oordeel, vrij van beïnvloeding [49](#page=49). ### Nuancering van rechterlijke onafhankelijkheid * Enige nuancering is nodig, aangezien rechters, net als iedereen, aan externe invloeden worden blootgesteld [50](#page=50). * Onderscheid tussen: * **Functionele onafhankelijkheid:** Onafhankelijkheid bij het beslechten van concrete geschillen [50](#page=50). * **Organieke onafhankelijkheid:** Waarborgen tegen uitwendige druk [50](#page=50). ### Functionele onafhankelijkheid * Geldt ten aanzien van de wetgevende en uitvoerende macht door onderbrenging in een derde staatsmacht [50](#page=50). * Geldt ook ten aanzien van collega-rechters en hiërarchische oversten, hoewel hiërarchie en onafhankelijkheid moeilijk verenigbaar zijn [50](#page=50). * Onafhankelijkheid van publieke opinie, pers, drukkingsgroepen en politieke partijen is vereist [50](#page=50). * Rechters mogen zich niet laten beïnvloeden door mediacommentaar op lopende zaken [51](#page=51). * De sub judice-regel (pers onthoudt zich van commentaar) wordt besproken in relatie tot vrijheid van meningsuiting [51](#page=51). * Rechters moeten onafhankelijk oordelen ten aanzien van eigen levensbeschouwelijke of privé-overtuigingen [51](#page=51). ### Organieke onafhankelijkheid * Betreft onafhankelijkheid buiten concrete geschillen, bij algemene ambtsuitoefening [52](#page=52). * Magistraten van het Openbaar Ministerie (OM) zijn ook onafhankelijk, maar hun interne onafhankelijkheid is beperkter door de hiërarchische structuur [52](#page=52). * De Minister van Justitie heeft een injunctierecht en kan bindende richtlijnen vastleggen voor het OM [52](#page=52). * Contacten tussen minister en OM over individuele zaken zijn strikt gereguleerd [52](#page=52). ### Waarborgen van rechterlijke onafhankelijkheid * Scheiding der machten [52](#page=52). * Wettelijke en constitutionele grondslag van rechtbanken en hoven [52](#page=52). * Wijze en duur van benoeming van rechters (voordracht door Hoge Raad, benoeming voor het leven) [52](#page=52). * Onzetting uit ambt enkel via vonnis [52](#page=52). * Niet overplaatsen zonder toestemming (art. 152 Gw.) [52](#page=52). * Wedde bepaald bij wet (art. 154 Gw.) [52](#page=52). ### Toezicht van de Hoge Raad voor de Justitie ### Onpartijdigheid van de magistraat ### Onverenigbaarheden inzake onpartijdigheid ### Draagwijdte van onpartijdigheid ### Sanctie: Wraking van de rechter --- ### Kernconcepten van wraking en onpartijdigheid * Het instituut van wraking is een belangrijk mechanisme voor het bewaken van rechterlijke onpartijdigheid [69](#page=69). * Onpartijdigheid, hoor en wederverhoor, en respect voor verhalen zijn cruciaal voor acceptatie van beslissingen [69](#page=69). * Wraking kan op verzoek van een partij, gebaseerd op feiten die rechterlijke onpartijdigheid kunnen schaden [69](#page=69). * Onderscheid tussen subjectieve onpartijdigheid (persoonlijke instelling rechter) en objectieve onpartijdigheid (schijn van partijdigheid) [69](#page=69). ### Subjectieve versus objectieve onpartijdigheid * Subjectieve onpartijdigheid: daadwerkelijke partijdigheid van de rechter [69](#page=69). * Voorbeelden: uitlatingen die advocaat niet serieus nemen, veroordeling al klaar hebben, eenzijdig beperken van pleitduur [69](#page=69). * Objectieve onpartijdigheid: schijn van partijdigheid die redelijkerwijs kan ontstaan [69](#page=69). * Voorbeelden: rechter die samenwerkte met advocaat, zetelt in bestuur van procespartij [69](#page=69). ### Toenemend aantal wrakingsverzoeken * Stijging in aantal wrakingsverzoeken, toegeschreven aan veranderd tijdsbeeld en toegenomen bekendheid met de rechtsfiguur [70](#page=70). * Erosie van gezag van instituties en toegenomen mondigheid/kritische houding van bevolking spelen rol [70](#page=70). * Media-aandacht voor wrakingsverzoeken vergroot bekendheid en maakt indienen gemakkelijker [70](#page=70). * Polarisatie, met name in strafrecht, kan leiden tot meer wrakingsverzoeken [70](#page=70). * Meer communicatie door rechters tijdens zitting kan leiden tot meer zicht op beweegredenen, maar ook tot de perceptie van sturing/vooringenomenheid [70](#page=70). * De prijs van een veranderende rol van rechtspraak in de samenleving kan een toename van wrakingsverzoeken zijn [70](#page=70). ### Procedurele aspecten van wraking * Een rechter die weet van een wrakingsgrond moet zich van de zaak onthouden [67](#page=67). * Wraking moet vóór aanvang van pleidooien worden ingediend, tenzij de grond later ontstaat [67](#page=67). * Wrakingsverzoeken moeten onverwijld gebeuren zodra de grond bekend is, en in elk geval vóór sluiting van debatten [67](#page=67). * Laattijdigheid kan leiden tot onontvankelijkheid, zeker indien de zaak reeds is afgedaan [68](#page=68). * De vordering tot wraking wordt ingeleid bij akte, ondertekend door advocaat met meer dan 10 jaar inschrijving [68](#page=68). * De akte van wraking wordt overhandigd aan de gewraakte rechter, die binnen twee dagen moet antwoorden [68](#page=68). * Uitspraak over de wraking gebeurt binnen acht dagen in laatste aanleg [69](#page=69). * Wrakingsverzoek mag niet oneigenlijk gebruikt worden voor vertraging of als wanhoopspoging [71](#page=71). ### Bekwaamheid en aanstelling van magistraten * Wet van 18 juli 1991 wijzigde voorschriften voor opleiding en werving magistraten, met objectieve toegangscriteria [71](#page=71). * Twee (later drie) toegangswegen tot de magistratuur: vergelijkend toelatingsexamen met gerechtelijke stage, examen beroepsbekwaamheid, of vrijstelling met 20 jaar ervaring [71](#page=71). * Vereisten voor gerechtelijke stage zijn gewijzigd (o.a. stageverplichtingen met vrucht voltooien, verhoogde vereiste ervaring) [72](#page=72). --- ## Deontologie en tuchtrecht van magistraten * Het tuchtrecht voor magistraten is ingrijpend gewijzigd om sneller en efficiënter op te treden tegen afwijkend gedrag [78](#page=78) [79](#page=79). * De deontologie van magistraten omvat fundamentele normen en gedragsregels die zowel professioneel als privé gevolgd moeten worden [83](#page=83). * Een "positieve deontologie" benadrukt de maatschappelijk verantwoorde vervulling van de functie en wordt beter gediend door evaluatie dan door enkel tuchtrecht [84](#page=84). * De plicht tot beroepsgeheim voor magistraten is niet expliciet in het Gerechtelijk Wetboek vastgelegd, maar volgt uit de aard van het beroep [73](#page=73). * Schending van het beroepsgeheim is strafbaar op grond van artikel 458 Strafwetboek [74](#page=74). * Het Hof van Cassatie oordeelde in de Fortis-zaak dat het overmaken van een ontwerp-arrest aan een ere-magistraat voor taalkundige controle een schending van het beroepsgeheim inhield [74](#page=74) [75](#page=75) [76](#page=76). * Magistraten hebben recht op vrije meningsuiting, maar dit recht is beperkter dan bij andere burgers en onderhevig aan terughoudendheid [77](#page=77) [78](#page=78). * De wet van 15 juli 2013 heeft het tuchtrecht hervormd, met de invoering van tuchtrechtbanken in eerste aanleg en hoger beroep [79](#page=79) [81](#page=81). * Tuchtsancties worden onderverdeeld in lichte (terechtwijzing, blaam) en zware (inhouding wedde, schorsing, ontslag, etc.) [81](#page=81). * De tuchtrechtbanken worden samengesteld uit magistraten met minstens tien jaar ervaring [81](#page=81) [82](#page=82). * De bevoegde overheden voor het instellen van een tuchtprocedure worden opgesomd in artikel 412, §1 Ger.W [82](#page=82). * Klachten van particulieren moeten schriftelijk, gedagtekend en ondertekend zijn [83](#page=83). * **Beroepsgeheim:** De plicht van magistraten om vertrouwelijk om te gaan met informatie die zij in de uitoefening van hun functie verkrijgen [73](#page=73) [74](#page=74). * **Fortis-zaak:** Cruciale uitspraak van het Hof van Cassatie die het overleg tussen magistraten buiten collegiaal beraad nuanceerde in het licht van het beroepsgeheim [74](#page=74) [75](#page=75) [76](#page=76). * **Gedeeld beroepsgeheim:** Erkend door het Hof van Cassatie, maar enkel wanneer de mededeling noodzakelijk en pertinent is voor eenzelfde doelstelling en opdrachtgever [76](#page=76). * **Vrije meningsuiting van rechters:** Een recht dat kan worden beperkt ter bescherming van de onpartijdigheid, waardigheid van het ambt en het gezag van de rechterlijke macht [77](#page=77) [78](#page=78). * **"Positieve deontologie":** Een benadering die de nadruk legt op de maatschappelijk verantwoorde vervulling van de rechterlijke functie [84](#page=84). * **"Vangrails" van macht:** Deontologische regels die de macht van de magistraat moeten kanaliseren en misbruik moeten voorkomen [84](#page=84). * Magistraten moeten zorgvuldig omgaan met de informatie die zij verkrijgen om schending van het beroepsgeheim te vermijden [74](#page=74). * Rechters kunnen publiekelijk spreken ter verdediging van de rechtsstaat, maar dienen terughoudend te zijn in andere situaties om schijn van partijdigheid te voorkomen [78](#page=78). * Het tuchtrecht dient als "sterke arm" van de deontologie en is een instrument om vertrouwen in justitie te herstellen [84](#page=84). * Deontologische regels zijn essentieel voor het vertrouwen dat rechtzoekenden in de magistraat moeten kunnen stellen [84](#page=84). * Tuchtrecht is van residuair belang en vooral waardevol bij ernstige feiten die leiden tot strafrechtelijke veroordeling of een hardnekkig miskennen van gedragsregels [84](#page=84). --- ## Advocatendeontologie: samenwerking en toegang tot het beroep ### De impact van Europese invloed op samenwerkingsverbanden * Internationale en technologische ontwikkelingen hebben invloed op deontologische regels [85](#page=85). * Europese regelgeving beïnvloedt vrijheid van dienstverlening, vestiging, publiciteit en witwaspraktijken [85](#page=85). * De zaak Wouters/Savelbergh/Price Waterhouse beïnvloedde de reglementering van samenwerkingsverbanden [86](#page=86). * Nederlandse Samenwerkingsverordening stond samenwerking met niet-advocaten onder voorwaarden toe [86](#page=86). * Voorwaarden voor samenwerking met andere beroepsgroepen: vrij beroep, academische opleiding, tuchtrecht [86](#page=86). * Het Hof van Justitie oordeelde dat advocaten ondernemers zijn in de zin van het Verdrag [87](#page=87). * Besluiten van ondernemersverenigingen mogen handelingsvrijheid beperken, mits gerechtvaardigd door doelstellingen zoals integriteit en goede rechtsbedeling [87](#page=87). * Deontologische verplichtingen zoals onafhankelijkheid en beroepsgeheim zijn van belang bij samenwerking [87](#page=87). * Een advocaat mag niet deel uitmaken van een structuur die verslag doet van financiële resultaten [87](#page=87). * De Vlaamse Orde vaardigde op 22 januari 2003 een reglement uit inzake beroepsmatige samenwerking met niet-advocaten [88](#page=88). * Dit reglement legde de nadruk op onafhankelijkheid, partijdigheid, beroepsgeheim en vermijding van belangenconflicten [88](#page=88). * Een algemeen verbod op samenwerkingsverbanden met niet-advocaten werd opgelegd [88](#page=88). * Het Hof van Cassatie verklaarde de artikelen 2 en 3 van dit reglement nietig wegens te algemeen verbod [88](#page=88). * Samenwerking met bepaalde beroepsbeoefenaren kan onverenigbaar zijn door gevaar voor belangenconflicten [88](#page=88). ### Toegang tot het beroep van advocaat * Vereisten: nationaliteit (Belg of EU-burger), diploma rechten, eedaflegging, inschrijving op tableau of lijst stagiairs [89](#page=89). * EU-onderdanen kunnen beroep uitoefenen onder voorwaarden, met onderscheid tussen dienstverlening en vestiging [89](#page=89). * Dienstverlening: occasioneel werk met inachtneming van Belgische regels, behoudens verblijf of inschrijving [89](#page=89). * Onverenigbaarheden met advocatenberoep: magistraat, griffier, staatsambtenaar, notaris, gerechtsdeurwaarder, handel, nijverheid, bezoldigde betrekkingen die onafhankelijkheid of waardigheid schaden [90](#page=90). * De advocaat dient zijn beroep als zelfstandige uit te oefenen, zonder ondergeschiktheid [90](#page=90). - De advocateneed is een bron van normering, met elementen als getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de wet, eerbied aan het gerecht, en geen zaak aanraden die men niet gerechtvaardigd * Een advocaat mag geen feiten voorhouden waarvan hij weet dat ze onwaar zijn, noch de rechtbank voorliegen [93](#page=93). * De advocaat mag geen inbreuk plegen op de wet, noch als dader, noch als medeplichtige [94](#page=94). * Inschrijving op het tableau of de lijst van stagiairs is vereist; de raad van de Orde beslist hierover [94](#page=94). * Weigering van inschrijving moet gemotiveerd zijn en gebaseerd op wettelijke voorwaarden of onwaardigheid/onbevoegdheid [94](#page=94). * De procedure voor opname op de lijst van stagiairs/tableau moet voldoen aan artikel 6 EVRM [95](#page=95). ### Rechten van de advocaat --- ### Vrijheid van ambtsuitoefening van advocaten * Advocaten oefenen vrij hun ambt uit ter verdediging van recht en waarheid [97](#page=97). * Zij informeren over en bevorderen minnelijke oplossingen van geschillen [97](#page=97). * Ernstige feiten tegen eer en faam mogen niet worden aangevoerd, tenzij strikt noodzakelijk voor de zaak [97](#page=97). * Advocaten zijn vrij in de wijze van verdediging; zij zijn dominus litis en schikken zich niet naar cliëntinstructies [98](#page=98). * De advocaat bepaalt zelf of en wanneer de cliënt aan het woord komt tijdens een zitting [98](#page=98). ### Uitingsvrijheid van advocaten en rechtspraak EHRM * EHRM oordeelde dat strafsanctie tegen advocate wegens kritiek op Officier van Justitie strijdig was met vrije meningsuiting [98](#page=98). * Strafpleiters genieten een verhoogde bescherming voor uitingen die kritiek uiten op het OM [98](#page=98). * De grens van geoorloofde kritiek ligt bij persoonlijke beledigingen [98](#page=98). * Beperking van meningsvrijheid advocaat is enkel in uitzonderlijke gevallen aanvaardbaar [98](#page=98). * EHRM achtte vaststelling van overtreding gedragsregels door Nederlandse tuchtoverheid een schending van recht op vrije meningsuiting [98](#page=98). * Beschuldiging aan adres van een rechercheur in rechtszaal, die niet neerkwam op persoonlijke belediging, werd beschermd [99](#page=99). * Kritiek buiten de rechtszaal op rechters, gebaseerd op ongefundeerde generalisaties, wordt door EHRM veroordeeld [99](#page=99). * Kritiek op de tegenpartij binnen de rechtszaal is toegelaten, mits niet onnodig grievend [100](#page=100). * Gebruik van termen die het zakelijke processuele debat overstijgen, vormt de grens van geoorloofde kritiek [100](#page=100). * EHRM oordeelde in Alfantakis/Griekenland dat expressievrijheid advocaat diende te primeren bij kritiek op procureur in mediagevoelige zaak [100](#page=100). * EHRM Grote Kamer erkent recht van advocaten om openlijk kritiek te uiten op justitie als onderdeel van maatschappelijk debat . * Veroordeling Morice door Franse rechtbanken werd door EHRM Grote Kamer beschouwd als strijdig met artikel 10 EVRM . * EHRM kiest voor ruimer draagvlak voor expressievrijheid advocaten, met oog voor hun professionele rol . * Belgische rechtspraak aanvaardt duiding door advocaat bij rechterlijke uitspraak, ook al is die subjectief . * Belgische correctionele rechtbank sprak advocaat Van Steenbrugge vrij voor laster, verwijzend naar relatieve strafrechterlijke immuniteit . * De stellingname van advocaat over mogelijke beïnvloeding van OM behoorde tot de kern van de zaak . ### Plichten van de advocaat * Toetreding tot beroep legt advocaat wettelijke en deontologische plichten op . * Uniforme regels voor grensoverschrijdende activiteiten zijn vastgesteld, inclusief de Gedragscode voor Europese Advocaten . * De Codex Deontologie voor Advocaten beheerst de deontologische plichten . * Essentiële plichten advocaat: deskundige uitoefening, eerbiediging beroepsgeheim, onafhankelijkheid, partijdigheid, vermijden belangenconflicten, waardigheid, rechtschapenheid, kiesheid . --- ### Kernideeën * De vertrouwelijkheid van correspondentie tussen advocaat en cliënt is beschermd indien deze plaatsvindt ten behoeve van de verdediging en van een onafhankelijke advocaat afkomstig is . * In-house advocaten vallen niet onder deze bescherming voor vertrouwelijkheid . * Het beroepsgeheim van advocaten is niet absoluut en kent uitzonderingen, zoals noodtoestand, getuigenis in rechte, en specifieke wettelijke verplichtingen . ### Belangrijke feiten * Het Gerecht van Eerste Aanleg en het Hof van Justitie hebben strikt vastgehouden aan het vereiste van een externe, niet-in-dienstverband zijnde advocaat voor vertrouwelijkheidsbescherming . * Een advocaat die als getuige wordt opgeroepen, mag spreken maar kan niet gedwongen worden, tenzij de weigering ongegrond is . * Artikel 458bis Strafwetboek biedt een mogelijkheid tot het doorbreken van het beroepsgeheim bij ernstig en dreigend gevaar voor de integriteit van minderjarigen of kwetsbare personen . * Het Grondwettelijk Hof heeft de toepassing van artikel 458bis Sw. op advocaten vernietigd indien de informatie mogelijk belastend is voor de cliënt . * Artikel 1675/8 Ger.W. heeft de positie van de schuldbemiddelaar ten opzichte van het beroepsgeheim van advocaten meermaals zien wijzigen, met uitkomsten die het beroepsgeheim probeerden te beschermen . * De anti-witwasreglementering bevat specifieke meldingsplichten voor advocaten buiten hun kernactiviteiten, ter bestrijding van georganiseerde misdaad en terrorisme . ### Belangrijke concepten * **Noodtoestand:** Een toestand waarin het plegen van een handeling, die normaal gesproken een plicht zou schenden, gerechtvaardigd is ter vrijwaring van een hoger belang, mits specifieke voorwaarden zijn vervuld . * **Getuigen in rechte:** Advocaten zijn niet strafrechtelijk vervolgbaar als ze in rechte getuigen, maar wel tuchtrechtelijk vatbaar indien ze hun deontologische plicht verwaarlozen . * **Artikel 458bis Sw.:** Wetsartikel dat een doorbreking van het beroepsgeheim toelaat bij dreigend gevaar voor de integriteit van kwetsbare personen . * **Artikel 458ter Sw.:** Maakt informatie-uitwisseling mogelijk tussen samenwerkende professionals zonder schending van beroepsgeheim, onder voorwaarden . * **Anti-witwaswetgeving:** Wetgeving die, ter bestrijding van witwassen, specifieke identificatie- en meldingsplichten oplegt aan advocaten, zij het met belangrijke uitzonderingen voor hun kerntaak . ### Gevolgen * Het beroepsgeheim van advocaten is een fundamenteel element van de rechten van verdediging en kan slechts wijken voor een dwingende reden van algemeen belang en indien strikt evenredig . * De anti-witwaswetgeving impliceert een privatisering van het opsporingsbeleid, waarbij advocaten een rol spelen in het signaleren van verdachte transacties . * De bepalingen rond het beroepsgeheim worden voortdurend getoetst aan mensenrechtenverdragen en grondwetsartikelen . * De vrijstellingen voor advocaten in de anti-witwaswetgeving trachten een balans te vinden tussen internationale strijd tegen georganiseerde misdaad en het beroepsgeheim . - > **Tip:** Let goed op de specifieke formuleringen in wetsartikelen en de interpretatie daarvan door het Grondwettelijk Hof en het Hof van Justitie, daar deze de reikwijdte van het beroepsgeheim - bepalen - > **Tip:** De evolutie van de anti-witwaswetgeving toont een constante zoektocht naar evenwicht tussen meldingsplichten en het fundamentele beroepsgeheim van advocaten --- ### Anti-witwaswetgeving en de rol van advocaten * Advocaten moeten cliënten identificeren bij zakelijke relaties, verrichtingen van 10.000 euro of meer, of bij vermoeden van witwassen/terrorismefinanciering . * Identificatie vereist verificatie aan de hand van een bewijsstuk . * Ook lasthebbers en uiteindelijke begunstigden van cliënten moeten geïdentificeerd worden . * Informatie over het doel en de aard van de zakelijke relatie wordt ingewonnen . * Advocaten dienen bestendige waakzaamheid aan de dag te leggen ten aanzien van zakelijke relaties en uitgevoerde verrichtingen te onderzoeken . * Verrichtingen moeten stroken met de kennis van de cliënt, diens beroepsactiviteiten en risicoprofiel . * Verzamelde informatie wordt doorlopend geactualiseerd . * Advocaten moeten bijzondere aandacht besteden aan atypische of ongewone gedragingen, vragen of transacties van de cliënt . * Verscherpte waakzaamheidsmaatregelen zijn vereist voor cliënten die niet fysiek aanwezig zijn of politiek prominente personen zijn . * Interne methoden en procedures, inclusief een acceptatieprocedure voor cliënten, moeten worden toegepast . * Nationale en internationale informatiebronnen kunnen worden geraadpleegd . * Ongebruikelijke situaties zoals fondsen uit onverwachte bronnen of onverklaarbare wijzigingen in cliëntactiviteit vereisen nader onderzoek . * Transacties zonder redelijke zakelijke verantwoording of ondoorzichtige structuren vragen aandacht . * Operaties in baar geld of met negotieerbare titels, of verrichtingen via rekeningen van de advocaat voor onduidelijke personen, vereisen onderzoek . * Als de cliënt weigert informatie te verstrekken, mag de advocaat geen zakelijke relatie aangaan of moet hij deze beëindigen . * Uitzondering op meldingsplicht geldt bij het bepalen van de rechtspositie of verdediging in een rechtsgeding, mits schriftelijke bevestiging aan bewaarinstelling . * Advocaten informeren potentiële cliënten over wettelijk kader en procedures, en houden beroepsgeheim . * Verdachte feiten worden gemeld aan de stafhouder, die de CFI kan informeren . * De wet van 18 september 2017 implementeert de vierde Anti-witwas Richtlijn, met strengere sancties . * Grondwettelijk Hof oordeelde dat informatie over verdachte verrichtingen die de cliënt weigert op advies van de advocaat, onder het beroepsgeheim valt . * Advocaten kunnen enkel worden onderworpen aan meldingsplicht voor specifieke, buiten de kernberoepsactiviteit vallende materies . * De vijfde anti-witwasrichtlijn verlaagde identificatiedrempels van 250 naar 150 euro . ### Vertrouwelijkheid van briefwisseling tussen advocaten * Advocaten zijn verplicht het vertrouwelijk karakter van hun briefwisseling te respecteren . * Dit principe is vastgelegd in de Codex Deontologie voor Advocaten (artikelen 113-119) . * Het recht op eerbiediging van briefwisseling wordt gewaarborgd door artikel 8 EVRM . --- ### Huiszoeking bij een advocaat * Een huiszoeking bij een advocaat in het kader van een strafonderzoek creëert een conflict tussen de medewerkingsplicht en het beroepsgeheim . * Er is geen specifieke geschreven regeling voor huiszoekingen bij advocaten, maar deze moeten plaatsvinden met waarborgen voor het beroepsgeheim . * Een onafhankelijke waarnemer, gebonden door beroepsgeheim, moet aanwezig zijn en mag ingrijpen om het beroepsgeheim te beschermen . * In België wordt de huiszoeking uitgevoerd door een onderzoeksrechter, na verwittiging van de advocaat en in aanwezigheid van de stafhouder . * De stafhouder controleert of stukken onder het beroepsgeheim vallen; zo ja, weigert hij inzage/afgifte . * De onderzoeksrechter mag enkel beslag leggen op "corpus delicti", niet op vertrouwelijke brieven . * Het huiszoekingsbevel moet nauwkeurig zijn om gerichte controle mogelijk te maken . * De onderzoeksrechter is niet gebonden door het standpunt van de stafhouder betreffende inbeslagname . * Artikel 458 Strafwetboek en artikel 8 EVRM beletten de inbeslagname en gebruik van stukken die betrekking hebben op verdachte activiteiten van een advocaat niet . * Het is van belang dat informatie die bij huiszoeking wordt ingezien niet tegen de cliënt gebruikt kan worden . * Dit vereist controle door een onafhankelijke rechter die niet met de zaak belast is . * In België wordt artikel 8 EVRM geschonden als de behandelende rechter ook beslist over het beroepsgeheim en kennisneemt van briefwisseling die deel uitmaakt van een misdrijf . ### Beslag onder derden in handen van een advocaat * Het Reglement van de Nationale Orde van 1992, nu in de Codex Deontologie (artt. 23-24), regelt beslag op tegoeden van een cliënt die een advocaat onder zich houdt . - Een derde, bij wie beslag wordt gelegd op gelden die hij aan de debiteur verschuldigd is, heeft drie wettelijke plichten: afgifteverbod aan de schuldenaar, verklaring van derde-beslagene, en afgifteplicht aan * De verplichting tot verklaring van derde-beslagene kan moeilijk verzoend worden met het beroepsgeheim van de advocaat . * Een advocaat moet bij derdenbeslag het beroepsgeheim inroepen, het advies van de stafhouder inwinnen, en kan geen afstand doen van de beslagen bedragen zonder handlichting . ### Plicht tot afscheiding van financiële rekeningen * Advocaten zijn verplicht gelden voor cliënten of derden te deponeren op een specifieke "derdenrekening" bij een bank, gescheiden van eigen rekeningen . * Deze plicht is vastgelegd in de Codex Deontologie (artt. 128-140) en de Europese Gedragscode voor Advocaten . * De derdenrekening mag enkel gebruikt worden voor derdengelden, die zo spoedig mogelijk moeten worden doorgestort . * De stafhouder oefent toezicht uit op de derdenrekeningen . * Als gelden langere tijd geïmmobiliseerd blijven, moeten ze op een "rubriekrekening" worden gestort, specifiek aan een cliënt/zaak verbonden . - Een arrest van het Hof van Cassatie (27 januari 2011) bepaalde dat gelden op een derdenrekening deel uitmaken van de schuldvordering van de advocaat tegen de bank, wat leidde tot * Wetgeving (art. 446quater Ger.W.) heeft de kwaliteitsrekening, inclusief derden- en rubriekrekeningen, wettelijk verankerd . * De wet van 4 februari 2020 heeft de kwaliteitsrekening expliciet erkend in het Burgerlijk Wetboek (art. 3.37 BW), waardoor deze schuldvorderingen buiten de samenloop vallen . --- ## Advocaat en de deontologie betreffende publiciteit en media ### Advocaat en publiciteit * Advocaten hebben een informatieplicht over ereloon en kosten, zowel mondeling als schriftelijk . * Het verbod op 'pactum de quota litis' en 'no cure, no pay' geldt voor het direct koppelen van honoraria aan het resultaat . * De wet van 14 mei 2014 (Boek XIV WER) maakte reclame door vrije beroepers in principe toegelaten . * Misleidende reclame is altijd verboden; vergelijkende reclame is voorwaardelijk toegelaten . * Reclame mag niet strijdig zijn met rechtsnormen en deontologische regels . * Regels verbieden misleidende reclame, ongevraagd benaderen van cliënten in lopende zaken, en het adverteren met niet-aantoonbare deskundigheid . * Vermelding van succescijfers en concrete gegevens over behandelde zaken is niet toegestaan . * Publiciteit rond tarieven is toegestaan mits transparant en volledig, en mag niet enkel verwijzen naar basis- of minimumprijzen . * De Codex Deontologie (artt. 82-88) regelt publiciteit en is van kracht sinds 1 januari 2015 . * Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens erkent de vrijheid van meningsuiting voor advocaten, ook commerciële informatie . ### Advocaat en media * Regelgeving rond de omgang tussen advocaat/gerecht en media was dringend gewenst . * Advocaten dienen het belang van hun cliënt centraal te stellen bij mediaoptredens . * Uitspraken in de media vallen niet onder de immuniteit van het pleidooi (art. 444 Ger.W.) . * Advocaten mogen gegevens aan de pers verstrekken, mits met respect voor het vermoeden van onschuld en rechten van betrokkenen . * Codex Deontologie (artt. 156-160) bevat regels voor omgang met media . * Advocaten moeten correcte en seriene informatie verstrekken, met respect voor beroepsgeheim en cliëntbelang . * Onderscheid wordt gemaakt tussen optreden als commentator en als raadsman van de cliënt . * Bij optreden als raadsman is toestemming van de cliënt vereist . * De advocaat is verantwoordelijk voor zijn mededelingen in de media . --- ## Deontologie van de notaris * De notaris combineert de rol van openbaar ambtenaar met die van juridisch raadsman en vertrouwenspersoon . * De deontologie van de notaris is essentieel voor de rechtszekerheid, geschillenpreventie en het waarborgen van de integriteit van het ambt . * Recente wetgeving, met name de wet van 22 november 2022, heeft het tuchtrecht voor notarissen hervormd en geïntegreerd in het Gerechtelijk Wetboek . * De notaris is bevoegd authentieke akten te verlijden die uitvoerbare kracht bezitten . * De Nationale Kamer van Notarissen, opgericht bij wet van 4 mei 1999, stelt algemene deontologische regels vast . * De deontologische code voor het notariaat, goedgekeurd in 2004 en bindend sinds 2005, bevat de belangrijkste regels . * Artikel 95 van de Ventôsewet definieert voor het eerst een fout die kan leiden tot tuchtsancties . * Sinds 1 januari 2024 is het tuchtrecht voor notarissen vastgelegd in het Gerechtelijk Wetboek . * De Nationale Kamer oefent toezicht uit over de kamers van notarissen . * Genootschappen van notarissen stellen regels vast die na goedkeuring door de Koning bindend zijn . * Kamers van notarissen handhaven de tucht en regelen beroepsgeschillen . * Sinds de wet van 22 november 2022 hebben kamers van notarissen geen bevoegdheid meer om zelf tuchtsancties uit te spreken . * De notaris dient zich te onthouden van gedragingen die het vertrouwen in de notariële instelling schaden . * Notarissen zijn verplicht hun diensten te verlenen wanneer daartoe verzocht, met enkele uitzonderingen . * **Openbaar ambtenaar:** De notaris treedt op met overheidsgezag, onder andere voor het verlijden van authentieke akten . * **Juridisch raadsman/dienstverlener:** De notaris bijstaat cliënten met raad en daad . * **Authentieke akte:** Akte die door de notaris wordt verleden en uitvoerbare kracht bezit . * **Ventôsewet:** Wet van 25 Ventôse Jaar XI (16 maart 1803), de oorspronkelijke wet die het notarisambt regelde . * **Nationale Kamer van Notarissen:** Centrale instelling die algemene deontologische regels vaststelt . * **Deontologische Code:** Verzameling van de belangrijkste regels inzake notariële deontologie . * **Ongeschreven regels:** Morele plichten (bv. oprechtheid, discretie) die door rechtspraak en rechtsleer worden erkend en deel uitmaken van de beroepsplichten . * **Gerechtelijk Wetboek:** Sinds 1 januari 2024 bevat dit wetboek het tuchtrecht voor notarissen . * **Auditoraat:** Een binnen de Nationale Kamer op te richten orgaan dat tuchtzaken onderzoekt en inleidt bij de tuchtraad . * **Ministerieplicht:** De verplichting van de notaris om zijn diensten te verlenen . * De hervorming van het tuchtrecht versterkt de onafhankelijkheid van de tuchtrechtspraak voor notarissen . --- ## Verplichtingen van de notaris in verband met ambtsweigering en -verlening - De notaris heeft een plicht om ambtsweigering of uitstel van ambtsverlening te verlenen in specifieke, wettelijk omschreven situaties, teneinde de openbare orde en de rechten van derden te beschermen * Deze plicht is niet absoluut en houdt verband met de integriteit en de wettelijke bevoegdheid van de notaris . * De notaris moet zijn ambt weigeren als een akte strijdig is met de openbare orde of derden kan misleiden . * Weigering is verplicht bij miskenning van rechten van derden of de overheid door partijen . * De notaris moet weigeren indien hij niet bevoegd is, ratione loci of ratione materiae . * Ambtshandelingen mogen niet plaatsvinden zonder de naleving van wetten of de deontologische code . * De notaris mag ambtshandelingen weigeren bij zeer gespecialiseerde materies die verder reiken dan normaal verwacht mag worden . * De notaris kan weigeren materiële feiten vast te stellen of verklaringen te akteren zonder rechtsgevolg . * De notaris mag ambtsverlening uitstellen tot vervulling van formaliteiten zoals fiscale of hypothecaire opzoekingen . * **Verplichte ambtsweigering:** Limitief opgesomde gevallen in de Deontologische Code waarin de notaris *moet* weigeren . * Strijdigheid met wet van openbare orde of misleiding van derden . * Miskenning van rechten van derden of overheid door partijen . * Onbevoegdheid van de notaris (ratione loci/materia) . * Overtreding van wettelijke of deontologische verplichtingen . * **Uitstel van ambtsverlening:** Mogelijkheid om een akte uit te stellen tot bepaalde formaliteiten zijn vervuld . * **Authenticiteit:** De notaris beschrijft getrouw feiten en verklaringen; valsheid is een ernstige fout . * Bewijs van valsheid kan strafrechtelijk of burgerrechtelijk . * Authenticiteit dekt vaststellingen door de notaris, tenzij betwist via valsheidprocedure . * Authenticiteit van partijverklaringen dekt enkel het feit dát de verklaring werd afgelegd . * **Verificatieplicht van verklaringen:** De notaris moet weigeren bij een duidelijk valse verklaring of wanneer hij de juistheid moet verifiëren (bv. hypothecaire toestand) . * De notaris moet alert zijn op fraude en misleiding, zelfs zonder verwittiging van partijen . * Prijsbewimpeling en veinzing zijn voorbeelden van situaties die weigering rechtvaardigen . * De notaris is gebonden aan zijn ambtelijke territorium, met beperkte uitzonderingen . * De plicht tot raadgeving is essentieel en blijft bestaan, zelfs bij aanwezigheid van een tweede notaris of raadsman . * Valsheid in geschrifte is een ernstige schending met strafrechtelijke en civiele gevolgen . --- ## Tuchtregels en specifieke opdrachten voor notarissen ### Tuchtprocedure en organen * Notariaat en gerechtsdeurwaarderschap onderworpen aan één tuchtraad sinds 1 januari 2024 . * Kamers van notarissen kunnen geen tuchtstraffen meer opleggen; tuchtzaken komen bij de tuchtraad . * Tuchtprocedure en -straffen zijn nu uniform bepaald in het Gerechtelijk Wetboek . * Organen bevoegd voor tuchtzaken: auditoraat bij Nationale Kamer van notarissen en kamer van notarissen . * Het auditoraat bij de Nationale Kamer bestaat uit een Nederlandstalige en Franstalige afdeling van elk drie auditeurs . * Kamer van notarissen neemt kennis van tuchtzaken via de syndicus, ambtshalve, op klacht, of aangifte procureur des Konings . * Kamer van notarissen kan beslissen tot vervolging, seponering, of een minnelijke schikking voorstellen (125 euro tot 5.000 euro) . * De syndicus onderzoekt feiten en stelt een verslag op binnen drie maanden; bezorgt dit aan de secretaris van de kamer . * De kamer motiveert haar beslissing; minnelijke schikking pas geldig na beslissing auditoraat . * Het auditoraat onderzoekt tuchtzaken, stelt dossier samen en leidt procedure in bij de tuchtraad . * Auditoraat kan beslissing van de kamer tot seponering bevestigen, tot vervolging overgaan of een minnelijke schikking voorstellen . * Dossiers na aangifte procureur des Konings kunnen niet geseponeerd worden . * Minnelijke schikking niet mogelijk bij procedure na klacht derde of aangifte procureur des Konings; maximaal tweemaal per vijf jaar . * Bij beslissing tot vervolging door de kamer, bepaalt zij de vordering en stelt de syndicus aan om procedure voor tuchtraad in te leiden . * Bij beslissing tot vervolging door het auditoraat, stelt de auditeur de procedure in voor de tuchtraad . ### Tuchtsancties en maatregelen * Boek IVbis van Gerechtelijk Wetboek bevat "Tucht voor notarissen en gerechtsdeurwaarders" . * Mogelijke tuchtstraffen voor leden van een genootschap van notarissen of erenotarissen: terechtwijzing, blaam, geldboete (125 euro tot 25.000 euro), schorsing, afzetting . * Afzetting houdt automatisch verlies van de titel van (kandidaat-)notaris in . * Tuchtraad kan uitspraak van veroordeling opschorten of uitvoering van tuchtsanctie uitstellen onder voorwaarden . * Preventieve schorsing kan worden opgelegd indien er ernstige vermoedens zijn en kennelijk gevaar bestaat dat voortzetting beroepsactiviteit nadeel berokkent . * Er is één tuchtraad met een Nederlandstalige en een Franstalige tuchtkamer voor heel België . * Nederlandstalige tuchtkamer is bevoegd voor notarissen en gerechtsdeurwaarders met standplaats in Nederlandstalig gebied en Brussel (Nederlandse rol) . --- ### De bedrijfsjurist en de wetgeving rondom vertrouwelijkheid * Het Instituut voor Bedrijfsjuristen (IBJ) werd in 2000 wettelijk erkend om deontologische regels op te stellen en naleving te controleren . * De wet van 9 maart 2023 moderniseerde het statuut van de bedrijfsjurist en verankerde de positie ervan verder in de wet . * Juridische adviezen van bedrijfsjuristen ten gunste van de werkgever zijn beschermd door vertrouwelijkheid, ook het verzoek en voorbereidende documenten . * Bedrijfsjuristen verstrekken advies over de "bepaling van de rechtspositie" van de onderneming ter preventie van juridische conflicten . * De bedrijfsjurist werkt intellectueel onafhankelijk bij het begeleiden van zijn werkgever . * Sinds de wet van 9 maart 2023 kunnen bepaalde bedrijfsjuristen die deel uitmaken van het bestuursorgaan, ook lid worden van het IBJ . * De taken van het IBJ omvatten ledenlijsten, vaststellen en controleren van deontologie, opleiding, en behartiging van beroepsbelangen . ### Vereisten voor de hoedanigheid van bedrijfsjurist * Men dient in het bezit te zijn van een masterdiploma in rechten of een gelijkwaardig buitenlands diploma . * Men moet verbonden zijn aan een onderneming (publiek of privaat) die een economische activiteit uitoefent in België . * De hoofdverantwoordelijkheid dient op juridisch vlak te liggen en het beroep moet in volle intellectuele onafhankelijkheid worden uitgeoefend . * Afwijkend mag een persoon die lid is van een bestuursorgaan van een rechtspersoon, indien de wet dit verbiedt via een arbeidsovereenkomst, toch het statuut van bedrijfsjurist verkrijgen . ### Beroepsgeheim en confidentialiteit van de bedrijfsjurist * Confidentialiteit is essentieel voor de effectieve uitoefening van de bevoegdheden van de bedrijfsjurist, zowel ten aanzien van de werkgever als onderling . * Artikel 5 van de wet (sinds de wijziging van 9 maart 2023) stelt dat adviezen, verzoeken om advies, interne correspondentie hierover, ontwerpadviezen en voorbereidende documenten vertrouwelijk zijn . * De verwijzing naar artikel 458 Sw. inzake strafrechtelijke sanctionering van beroepsgeheim is verdwenen uit de wetgeving voor bedrijfsjuristen . * De Minister van Justitie stelde dat de overtreding van artikel 5 niet aan een strafrechtelijke sanctie onderhevig is . * Bezwaren tegen een beroepsgeheim voor bedrijfsjuristen omvatten de juridische ondergeschiktheid, het ontbreken van een strenge deontologie (nu opgevangen door IBJ), en het fundamenteel onderscheid met advocaten . * Het arrest AKZO Nobel (14 september 2010) bevestigde dat correspondentie met in-house lawyers geen vertrouwelijkheid geniet indien deze een dienstbetrekking betreft . * De Europese Commissie kan bij een bedrijfsinspectie geen beroep doen op de vertrouwelijkheid van adviezen van bedrijfsjuristen . * De confidentialiteit van artikel 5 dekt adviezen, verzoeken, correspondentie, ontwerpadviezen en werkdocumenten die verband houden met juridisch advies . * Notulen van vergaderingen met de tegenpartij of brieven die enkel informatie bevatten, zijn niet beschermd, tenzij ze deel uitmaken van de voorbereiding van juridisch advies . * De confidentialiteit geldt enkel indien duidelijk is dat het advies onder de verantwoordelijkheid van een bedrijfsjurist werd verleend . ### Verdere plichten en beroepstucht van de bedrijfsjurist * De bedrijfsjurist moet zich positioneren als een neutrale observator die intellectueel onafhankelijk beoordeelt en adviseert . * De bedrijfsjurist vervult een taak van algemeen belang door te waken over wetsconform handelen en het evenwicht tussen algemeen en individueel belang te bewaken . * De beroepstucht wordt gehandhaafd door een tuchtcommissie met een Nederlandstalige en Franstalige kamer, voorgezeten door een magistraat . * Tuchstraffen variëren van waarschuwing tot schrapping van de ledenlijst . --- * Gerechtsdeurwaarders zijn zowel ministeriële als openbare ambtenaren, met taken die voortvloeien uit wettelijke bevoegdheden . * De vaststellingen die een gerechtsdeurwaarder doet in het kader van zijn openbaar ambt hebben authentieke waarde en gelden tot inschrijving wegens valsheid . * Er is een onderscheid tussen vaststellingen die een gerechtsdeurwaarder doet als openbaar ambtenaar en die hij verricht in opdracht van een particulier . * Gerechtsdeurwaarders verlenen authenticiteit aan akten die zij opstellen als openbaar ambtenaar, conform artikel 8.1, 5° van het Burgerlijk Wetboek . * Vaststellingen door een gerechtsdeurwaarder met betrekking tot zuiver materiële feiten, gedaan op verzoek van magistraten of particulieren, zijn authentiek wat betreft zintuiglijk waarneembare feiten en gegevens . * De wet van 7 januari 2014 heeft artikel 519, §1, 2° Ger.W. ingevoerd, wat de beoordelingsbevoegdheid ten aanzien van vaststellingen op verzoek van particulieren heeft ingeperkt . * De fout van een gerechtsdeurwaarder kan onder omstandigheden overmacht opleveren, wat kan leiden tot verlenging van wettelijke termijnen . * **Authentieke waarde:** Vaststellingen door gerechtsdeurwaarders die binnen hun wettelijke monopolietaken vallen, hebben een hogere bewijswaarde en kunnen enkel door een valsheidsvordering worden betwist . * **Ministerieplicht:** Voor taken waarvoor alleen zij bevoegd zijn, zoals het opstellen en betekenen van exploten, zijn gerechtsdeurwaarders verplicht hun ambt uit te oefenen . - **Overmacht:** Fouten of nalatigheden van de gerechtsdeurwaarder in het kader van zijn wettelijk monopolie kunnen als overmacht worden beschouwd voor de opdrachtgever, wat de onontvankelijkheid van een rechtsmiddel kan voorkomen * **Residuaire bevoegdheden:** Taken waarvoor geen monopolie of ministerieplicht geldt, zoals het optreden als sekwester of het verlenen van rechtskundige adviezen . * Het onderscheid in bewijswaarde tussen vaststellingen als openbaar ambtenaar en op verzoek van particulieren is cruciaal . * De interpretatie van de fout van een gerechtsdeurwaarder als overmacht heeft gevolgen voor de rechtszekerheid en het recht op toegang tot de rechter . * Gerechtsdeurwaarders mogen niet optreden in situaties waarin belangenconflicten bestaan, zoals voor zichzelf, echtgenoot of nauwe bloedverwanten . ### Veelvoorkomende valkuilen * De bewijswaarde van vaststellingen buiten het wettelijk monopolie is overgelaten aan de appreciatie van de feitenrechter, wat tot onzekerheid kan leiden . * Soms treden schijnbaar tegenstrijdige arresten van het Hof van Cassatie op over de overmacht door fouten van gerechtsdeurwaarders . --- ### Uitlokking en aanvulling van vaststellingen * Een gerechtsdeurwaarder mag geen feiten uitlokken die de opdrachtgever wenst te laten vaststellen . * Dit leidt tot identificatie met de belangen van de opdrachtgever, waardoor de vaststellingen geen ernstig vermoeden vormen . * Verklaringen uitlokken mag indien het een noodzakelijke aanvulling is ter beperking van het onderzoek . ### Tenuitvoerlegging * De overhandiging van een vonnis-uitgifte of akte aan de gerechtsdeurwaarder geldt als volmacht voor tenuitvoerleggingen . * Wettelijke beperkingen bestaan voor onbeslagbare roerende goederen (art. 1408 Ger.W.) en inkomsten/uitkeringen (art. 1409 e.v. Ger.W.) . * Het collectieve karakter van beslag is van belang (art. 1391, 3° Ger.W.) . * De gerechtsdeurwaarder dient een voorzichtigheids- en zorgvuldigheidsplicht na te leven . * Misbruik van beslagrecht, zoals beslag op niet-beslagbare goederen of een onjuist aantal/omvang van beslagen, is verboden . * Bij collectief beslag dient de gerechtsdeurwaarder voorafgaand de beslagberichten te consulteren . * Indien een collega reeds beslag legde, dient de gerechtsdeurwaarder deze te contacteren en niet opnieuw beslag te leggen . * De gerechtsdeurwaarder is geen blinde uitvoeringsagent en mag niet blindelings instructies volgen . * Bij roerend beslag met geringe waarde dient de gerechtsdeurwaarder de opdrachtgever te informeren en te vragen of de executie verder moet . * Bij beslag op roerende goederen die toebehoren aan een derde samenwonende, dient de gerechtsdeurwaarder facturen/betalingsbewijzen te consulteren . * Een gerechtsdeurwaarder mag ingaan op een aanvaardbaar voorstel tot afbetaling van schulden . * De zorgvuldigheidsnormen blijven gelden, zelfs met een volmacht voor alle tenuitvoerleggingen . * Het niet naleven van zorgvuldigheidsnormen kan leiden tot aansprakelijkheid voor schade aan derden . * Bij uitvoerend roerend beslag dient de gerechtsdeurwaarder de vorige beslaglegger te bevragen en het uittreksel van het voorafgaand beslag op te vragen . * Een gemeengemaakt beslag wordt betekend op basis van een beslag dat niet ouder is dan drie jaar . ### Buitengerechtelijke tussenkomsten en informatieplicht * Bij buitengerechtelijke tussenkomsten heeft de gerechtsdeurwaarder geen ministerieplicht (verplichting om altijd in te gaan op een verzoek) . * Gerechtsdeurwaarders kunnen optreden voor invordering, schuldbemiddeling, familiezaken, alternatieve geschillenbeslechting en rechtskundige adviezen . * Artikel 519, §3 Ger.W. bevestigt de algemene informatieplicht jegens opdrachtgever en schuldenaar . * Bij dreigende insolvabiliteit moet de gerechtsdeurwaarder de schuldeiser informeren . * De schuldenaar moet geïnformeerd worden over de mogelijkheden van collectieve schuldenregeling . * Voordat een invorderingsprocedure wordt aangevat, moet de gerechtsdeurwaarder het bestand van berichten raadplegen (art. 1389bis/1 Ger.W.) . * Indien de continuïteit van de activiteit van een schuldenaar/onderneming bedreigd is, legt de gerechtsdeurwaarder een bericht van controle van dreigende insolventie neer . ### Deontologie van de gerechtsdeurwaarder --- # Kernbegrippen en doelstellingen van deontologie ### Situering en begripsomschrijving * Deontologie omvat regels voor juridische beroepen die gedrag bepalen t.o.v. cliënt, collega's en maatschappij [9](#page=9). * Naleving van deze regels beschermt het vertrouwen van cliënten en de maatschappij in juridische professionals [9](#page=9). * Juridische beroepen hebben een wettelijk gereglementeerde monopoliepositie, wat het belang van vertrouwen vergroot [9](#page=9). * Deontologie fungeert als "vangrails" voor de macht van juridische beroepen [9](#page=9). * "Deontologie" is afgeleid van het Griekse 'to déon' (doen wat betaamt/behoort) [10](#page=10). * Deontologie betreft de beoordeling van de gepastheid van gedragingen [10](#page=10). * Het geheel van fundamentele normen en waarden die professioneel en privé-leven van een magistraat sturen [10](#page=10). * Een deontologische regel is een juridisch geconcretiseerde gedragsregel, voortkomend uit morele hoedanigheden zoals loyaliteit en verantwoordelijkheidszin [10](#page=10). * Essentiële hoedanigheden voor juridische beroepen zijn bekwaamheid, loyaliteit, objectiviteit en discretie [10](#page=10). * Veranderende maatschappelijke context (complexiteit, digitalisering, individualisme) beïnvloedt de juridische praktijk en dus deontologie [10](#page=10). ### Doelstellingen * Deontologische regels beogen drie niveaus van bescherming: * Voorkomen van excessief eigenbelang bij de dienstenverlener [11](#page=11). * Voorkomen van te sterke identificatie met het cliëntbelang, ten koste van maatschappelijke verantwoordelijkheidszin [11](#page=11). * Voorkomen dat kortetermijnmaatschappelijk belang prevaleert boven loyaliteit aan de rechtzoekende [11](#page=11). ### Historische veranderlijkheid en bestaansreden * Deontologische regels zijn historisch veranderlijk en gebonden aan maatschappelijke zeden en technologische evolutie [12](#page=12). * Mondialisering, specialisering, mediatisering en commercialisering beïnvloeden de deontologie [12](#page=12). * Europese regelgeving (vrijheid van mededinging, grondrechten) beïnvloedt deontologische normen [12](#page=12). * De nood aan deontologie is groter naarmate een beroep meer impact heeft op het maatschappelijk leven [12](#page=12). * Juridische beroepen onderworpen aan deontologie vanwege hun grote impact op het maatschappelijke leven [12](#page=12). * Het waarborgen van het vertrouwen van de rechtzoekende in de rechtsbedeling is een primaire bestaansreden [12](#page=12). * Titelbescherming en monopoliepositie vereisen waarborgen van hoge kwaliteit en strikte gedragsregels [13](#page=13). * Sanctionering van deontologische overtredingen is noodzakelijk om vertrouwen te waarborgen [13](#page=13). ### Onderscheid deontologie en tucht * Deontologie omvat de regels die maatschappelijk verantwoorde beroepsuitoefening waarborgen [13](#page=13). * Deontologie is het geheel van gedragsregels, deels geschreven, deels ongeschreven [13](#page=13). * Schending van deontologische regels kan leiden tot disciplinaire vervolging, ook bij ongeschreven regels [13](#page=13). ### Onderscheid tucht en strafrecht ### Bronnen van deontologie ### Evolutie van juridische beroepen en invloed op deontologie --- ### Juridische plichten van de magistraat * De rechter lost geschillen op door rechtsregels toe te passen op aangevoerde feiten [25](#page=25). * De rechter is gebonden aan juridische beperkingen bij het uitvoeren van zijn taak [25](#page=25). ### Eerbied voor het beschikkingsbeginsel * Het beschikkingsbeginsel ('principe dispositif') bepaalt dat partijen beslissen of, tegen wie en waarover een geding wordt gevoerd [25](#page=25). * De eisende partij bepaalt de oorzaak en het voorwerp van de vordering; de verwerende partij bepaalt de verweermiddelen en eventuele tegenvordering [25](#page=25). * De rechter mag het voorwerp of de oorzaak van het geding niet wijzigen [25](#page=25). * De rechter mag niet meer toekennen dan gevraagd werd (ultra petita), met uitzondering van dwangsommen [25](#page=25). * Materiële verschrijvingen en omissies in een beslissing kunnen altijd verbeterd worden (art. 794 Ger.W.) [25](#page=25). * Een omissie kan hersteld worden binnen een jaar na kracht van gewijsde, zonder rechten te wijzigen (art. 794/1 Ger.W.) [26](#page=26). * De rechter mag een beslissing enkel verbeteren of omissies beoordelen indien deze niet bestreden is (art. 799 Ger.W.) [26](#page=26). * De rechter mag enkel oordelen op basis van feiten die partijen voorleggen via dagvaarding, conclusies en stukken [26](#page=26). * Hij mag niet oordelen op basis van persoonlijke kennis of feiten buiten het onderzoek en debatten, zonder tegenspraak [26](#page=26). * Algemeen bekende feiten, ervaringsregels of processuele feiten mogen wel als basis dienen [27](#page=27). * "Algemeen bekende feiten" zijn wat elke ontwikkeld mens kent of makkelijk kan kennen uit toegankelijke bronnen [27](#page=27). * Ervaringsregels die tot het algemene weten behoren, zoals dat post soms te laat aankomt, mogen worden gebruikt [27](#page=27). * Processuele feiten uit andere rechtsgedingen mogen niet ambtshalve worden gebruikt zonder tegenspraak [27](#page=27). * `Iura novit curia`: de rechter wordt geacht het recht te vinden en toe te passen, partijen hoeven de rechtsnorm niet te noemen [28](#page=28). * De rechter mag ambtshalve rechtsgronden opwerpen die voortvloeien uit de aangevoerde feiten [28](#page=28). ### Eerbied voor het recht van verdediging * Het recht van verdediging is een algemeen rechtsbeginsel, impliciet in het Gerechtelijk Wetboek [28](#page=28). * De rechter dient de tegensprekelijkheid van debatten en het principe "hoor en wederverhoor" te respecteren [28](#page=28). * De rechter mag pas oordelen na de debatten, en enkel op basis van elementen die aan tegenspraak zijn onderworpen [29](#page=29). * De rechter moet het recht van verdediging respecteren bij de inleiding, instaatstelling en behandeling van de zaak [29](#page=29). * De rechter dient misbruiken van het recht van verdediging tegen te gaan [29](#page=29). * Partijen moeten de kans krijgen om tegenspraak te voeren over alle relevante feitelijke en juridische elementen [30](#page=30). * Een toenemende rechterlijke activiteit in civiele procedures kan spanningen veroorzaken met partijautonomie en neutraliteit [30](#page=30). * Een actieve rechter kan sneller de schijn van partijdigheid wekken door feiten te laten toelichten die niet ter discussie stonden [30](#page=30). ### Uitspraak binnen een redelijke termijn --- ### Gerechtelijke vertraging en aansprakelijkheid * De Belgische staat kan aansprakelijk gesteld worden voor de overschrijding van de redelijke termijn gewaarborgd door artikel 6, §1 EVRM [35](#page=35). * Beoordeling van de schending van artikel 6, §1 EVRM gebeurt concreet, rekening houdend met complexiteit, houding van partijen en rechter [35](#page=35). * Een gerechtelijke achterstand die niet het gevolg is van de zaak of partijen, maar van structurele problemen, kan leiden tot schending [35](#page=35). * Lange duur van het beraad op zichzelf is geen criterium voor overschrijding van de redelijke termijn; de complexiteit van de zaak is bepalend [36](#page=36). * Verzuim van de rechter om binnen wettelijke of redelijke termijn recht te spreken, is niet gelijk aan rechtsweigering [35](#page=35). ### Rechtsweigering * Rechtsweigering treedt op wanneer een rechter weigert recht te spreken onder enig voorwendsel, inclusief stilzwijgen, duisterheid of onvolledigheid van de wet [35](#page=35). * Subjectieve en emotionele redenen rechtvaardigen geen weigering van een rechter om een beslissing te ondertekenen [35](#page=35). * Een rechter moet de beslissing van de meerderheid volgen in een collegiale kamer, zelfs als die tegen zijn eigen oordeel indruist [35](#page=35). * Geen rechtsweigering bij het terzijde laten van een middel, het niet beantwoorden op een punt, of het verwerpen van een deskundigenonderzoek [36](#page=36). * Foutief rechtspreken of het maken van een politiek statement leidt niet tot rechtsweigering, maar tot aanwendbare rechtsmiddelen [36](#page=36). * Rechtsweigering kan leiden tot verhaal op de rechter (art. 1140, 4° Ger.W.) en is strafbaar gesteld (art. 258 Sw.) [36](#page=36). ### Controle door Openbaar Ministerie * Het openbaar ministerie waakt over de regelmatigheid van de dienst van hoven en rechtbanken (art. 140 Ger.W.) [36](#page=36). * De procureur-generaal controleert processen-verbaal op naleving van art. 770 e.v. Ger.W. en kan verzuimen laten herstellen [36](#page=36). ### Persoonlijke aansprakelijkheid van de magistraat * Rechters oordelen in alle vrijheid zonder rekening te houden met richtlijnen of rechtspraak van hogere rechtbanken; het precedentenrecht is onbekend [36](#page=36). * Een cassatie-arrest is bindend na eerste cassatie sinds de wijziging van artikel 1110 Ger.W. [36](#page=36). * Een fout in een vonnis leidt in principe niet tot persoonlijke aansprakelijkheid of tuchtsanctie van de magistraat [37](#page=37). * Uitzonderlijk is verhaal op de rechter persoonlijk mogelijk bij bedrog of list (art. 1140-1147 Ger.W.) [37](#page=37). * De Belgische Staat kan aansprakelijk gesteld worden voor schade door een ambtsfout van een rechter of ambtenaar van het Openbaar Ministerie (ANCA-zaak) [37](#page=37). * Een fout van een magistraat bestaat uit verkeerd gedrag of schending van een rechtsnorm met directe werking [38](#page=38). * Niet-rechtsprekende handelingen van een rechter kunnen ook leiden tot aansprakelijkheid van de Staat [38](#page=38). ### Motiveringsplicht en openbaarheid van uitspraak * Elk vonnis moet met redenen omkleed zijn en in openbare zitting worden uitgesproken (art. 149 Gw.) [38](#page=38). * Motivering is een essentiële waarborg tegen willekeur en toont aan dat de rechter de middelen zorgvuldig heeft onderzocht [38](#page=38). * Motivering moet aantonen op welke feiten de rechter steunt en moet duidelijk en begrijpelijk zijn voor de rechtzoekende [39](#page=39). * Onvolledigheid of onduidelijkheid van redenen, of het niet antwoorden op verweren, is geen regelmatige motivering [39](#page=39). * Artikel 6 EVRM verplicht de rechter om op duidelijke gronden zijn uitspraak te steunen, wat geen gedetailleerd antwoord op elk argument vereist [39](#page=39). ### Bronnen van deontologische plichten --- ## Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechterlijke macht ### Kernbegrippen * Onafhankelijkheid en onpartijdigheid zijn fundamentele deontologische plichten van magistraten [56](#page=56). * Ze vormen de essentie van een eerlijk proces in een democratische rechtsstaat [56](#page=56). * **Functionele onafhankelijkheid** (sensu stricto) betreft autonome uitoefening van rechtsprekende taken zonder hiërarchisch verband of externe instructies [46](#page=46) [50](#page=50). * **Organieke onafhankelijkheid** (sensu lato) omvat waarborgen tegen uitwendige druk [50](#page=50). * **Subjectieve onpartijdigheid** verwijst naar de persoonlijke instelling en overtuiging van een rechter [56](#page=56). * **Objectieve onpartijdigheid** betreft gerechtvaardigde twijfel van procespartijen aan de onpartijdigheid van de rechter [56](#page=56). ### Onafhankelijkheid van de rechter * De rechtsstaat en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht zijn prominent in de rechtspraak van het Hof van Justitie [46](#page=46). * Onafhankelijkheid beschermt rechters tegen tussenkomsten of druk die oordeelsvorming kunnen beïnvloeden [46](#page=46). * Poolse maatregelen (pensioenleeftijd, verlenging ambtstermijn) werden door het HvJ strijdig geacht met onafzetbaarheid en onafhankelijkheid [47](#page=47). * Verschillende pensioenleeftijden voor mannen en vrouwen en vage criteria voor ambtstermijnverlenging door de minister van Justitie schonden het EU-recht [47](#page=47). * Een mechanisme voor opschorting van Europese fondsen bij schending van de rechtsstaat werd gevalideerd door het HvJ [47](#page=47). * Hervormingen in Polen, waaronder een tuchtkamer en wijzigingen in de Nationale Raad voor de rechterlijke macht, verminderden de onafhankelijkheid [47](#page=47). * Poolse rechters werden blootgesteld aan tucht- en strafrechtelijke procedures voor onafhankelijk oordelen of prejudiciële vragen stellen [47](#page=47) [48](#page=48). * Nieuwe rechters werden op politieke gronden benoemd om regeringsgezindheid te garanderen [47](#page=47). * De "muilkorfwet" verbood rechters de legitimiteit van Poolse instellingen in vraag te stellen, wat onafhankelijk oordelen bemoeilijkte [48](#page=48). * Het Belgisch recht beschouwt rechterlijke onafhankelijkheid als een algemeen rechtsbeginsel, verankerd in de Grondwet [49](#page=49). * Onafhankelijkheid betekent de wet toepassen op basis van dossier-elementen, zonder angst voor welke macht dan ook [49](#page=49). * De rechter moet onafhankelijkheid bewaren t.o.v. collega's, drukkingsgroepen, politiek, media en publieke opinie [49](#page=49) [50](#page=50). * Externe invloeden zijn onvermijdelijk; de kunst is deze te negeren [51](#page=51). * Rechters moeten ook onafhankelijk oordelen t.o.v. eigen levensbeschouwelijke overtuigingen en vooroordelen [51](#page=51). * De onafhankelijkheid van het Openbaar Ministerie is beperkter door hiërarchie en ministerieel injunctierecht [52](#page=52). * Waarborgen voor rechterlijke onafhankelijkheid omvatten scheiding der machten, wettelijke grondslag, benoemingswijze, ontslagbescherming en weddebepaling [52](#page=52). * De Belgische Grondwet garandeert onafzetbaarheid en benoeming voor het leven als waarborg voor onafhankelijkheid [53](#page=53). ### Toezicht op de rechterlijke macht * De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is geen totale vrijbrief; extern toezicht is noodzakelijk voor efficiëntie [53](#page=53). * De Hoge Raad voor de Justitie oefent extern toezicht uit op de werking van het justitiële apparaat [54](#page=54). ### Onpartijdigheid --- ## Kernbegrippen en doelstellingen van deontologie: Onpartijdigheid en wraking van de rechter ### Gedrag en onpartijdigheid * De plicht tot onpartijdigheid geldt zowel in de werksfeer als in het privé- en sociale leven [58](#page=58). * Magistraten moeten gedrag aannemen dat vertrouwen in onpartijdigheid bevordert, ook buiten de rechtszaal [58](#page=58). * Voorkom nauwe contacten of verstandhoudingen met partijen, raadslieden en andere procesactoren [58](#page=58). * Vrijheid van vereniging en meningsuiting zijn gewaarborgd, maar mogen onpartijdigheid niet in gevaar brengen [59](#page=59). * Objectieve rechtvaardiging van vrees voor partijdige behandeling is bepalend voor schending van onpartijdigheid [59](#page=59). * Niet neutraal (waardenvrij) zijn, maar maatschappelijk belangrijke waarden handhaven en uitdragen [59](#page=59). * Wetenschappelijke publicaties over juridische twistpunten leiden niet automatisch tot ongeldigheid, mits gematigd en genuanceerd [59](#page=59). ### Sanctie: De wraking van de rechter * Wraking is het recht van een partij om te weigeren berecht te worden door bepaalde leden van het gerecht [60](#page=60). * Het laat toe rechters buiten spel te zetten bij gegronde redenen om onpartijdigheid te betwijfelen [60](#page=60). * Er is een onderscheid tussen beslissende en gemotiveerde wraking; magistraten vallen onder gemotiveerde wraking [60](#page=60). * "Verschoning" is de deontologisch verplichte handeling van de rechter die zich zelf terugtrekt [60](#page=60). ### Onderscheid wraking vs. onttrekking/verwijzing * Vordering tot onttrekking (civiel) en verwijzing (straf) betreffen het rechtscollege/hof in zijn geheel [60](#page=60) [61](#page=61). * Wraking betreft individuele rechter(s) [60](#page=60). * Foutieve keuze tussen onttrekking en wraking leidt tot onontvankelijkheid [61](#page=61). * Onttrekking/verwijzing is exclusieve bevoegdheid van Hof van Cassatie; wraking wordt als tussengeschil behandeld [62](#page=62). ### Aard en gronden van wraking * Wrakingsgronden zijn volgens rechtspraak en rechtsleer limitatief opgesomd in artikel 828 Ger.W. [62](#page=62) [63](#page=63). * "Wettige verdenking" (art. 828, 1° Ger.W.) is een algemene grond voor situaties van bewezen of vermoede partijdigheid [63](#page=63) [64](#page=64). * Wettige verdenking veronderstelt onvermogen om onafhankelijk/onpartijdig uitspraak te doen of wekt gewettigde twijfel bij publieke opinie [64](#page=64). * De link met artikel 6 EVRM en 14 IVBPR is cruciaal voor wettige verdenking [64](#page=64). * Concrete wrakingsgronden omvatten o.a. persoonlijk belang, bloed-/aanverwantschap, geschil in gelijke zaak, schuldeiser/schuldenaar relatie, eerdere betrokkenheid bij geschil, advies geven, en deelname aan eerdere uitspraak [65](#page=65) [66](#page=66). * Hoge graad van vijandschap kan een grond zijn voor wraking [67](#page=67). ### Procedure van wraking * Een rechter met een wrakingsgrond moet zich van de zaak onthouden [67](#page=67). * Wraking moet onverwijld gebeuren zodra de grond bekend is, en vóór aanvang van pleidooien, tenzij de reden later ontstaat [67](#page=67). * Niet-ontvankelijk indien zaak niet meer aanhangig is omdat de rechter reeds uitspraak heeft gedaan [68](#page=68). * Vordering wordt ingeleid bij ter post neergelegde akte, ondertekend door advocaat met >10 jaar ervaring [68](#page=68). ### Subjectieve en objectieve onpartijdigheid --- ### Beroepsgeheim en discretie * De plicht van magistraten om het beroepsgeheim te respecteren is een fundamentele deontologische plicht [73](#page=73). * Deze plicht volgt uit de aard van het beroep en waarborgt het vertrouwen van rechtzoekenden [73](#page=73). * De Gids voor de magistraten bevat een principe van terughoudendheid en discretie [73](#page=73). * Dit impliceert een evenwicht tussen burgerrechten (meningsuiting, vereniging) en ambtsplichten [73](#page=73). * Magistraten dienen in hun privéleven het vertrouwen van rechtzoekenden en Justitie te vrijwaren [73](#page=73). * Schendingen van het beroepsgeheim zijn strafbaar volgens artikel 458 Sw. [74](#page=74). * Dit artikel stelt straffen (gevangenisstraf, boete) voor personen die geheimen openbaar maken [74](#page=74). * Uitzonderingen zijn getuigenis in rechte of voor parlementaire commissies, en wettelijke meldingsplichten [74](#page=74). * Magistraten gaan vertrouwelijk om met informatie verkregen uit hoofde van hun functie [74](#page=74). * Overleg met collega-magistraten is toegestaan, maar de Fortis-zaak nuanceerde dit [74](#page=74). ### De Fortis-zaak * De mogelijkheid tot overleg met collega's buiten collegiaal beraad kwam onder druk na het arrest van 13 maart 2012 [74](#page=74). * In deze zaak werd een raadsheer beschuldigd van schending van het beroepsgeheim [74](#page=74). * Een werkdocument (ontwerp-arrest) werd elektronisch gedeeld met een gewezen collega voor taalkundige controle [74](#page=74). * Het Hof van Beroep oordeelde dat de gegevens onder het beroepsgeheim vielen en ongeoorloofd werden uitgewisseld [74](#page=74). * Voor geoorloofde gegevensuitwisseling is meer nodig dan enkel dat de ontvanger gebonden is door beroepsgeheim [75](#page=75). * De uitwisseling was niet noodzakelijk voor de vertrouwensopdracht van de magistraat [75](#page=75). * Het Hof achtte de overdracht van gegevens aan de gewezen collega een schending van het beroepsgeheim [75](#page=75). * Bepaalde medegedeelde zinsneden uit een e-mail bevatten geen beroepsgeheimen en werden gedeeld om verontwaardiging te uiten [75](#page=75). * Het cassatieberoep tegen dit arrest werd verworpen op 13 maart 2012 [75](#page=75). * De beschuldigde magistraat betoogde dat het Hof van Cassatie vooraf publiekelijk als schuldig was bestempeld [75](#page=75). * Dit zou een schending zijn van artikel 6 EVRM en het beginsel van objectieve onpartijdigheid [75](#page=75). * Het Hof oordeelde dat de vrees voor partijdige behandeling objectief gerechtvaardigd moet zijn [75](#page=75). * De impact van de omstandigheden op het strafproces kan worden meegenomen bij beoordeling van schijn van partijdigheid [75](#page=75). - > **Tip:** De Fortis-zaak illustreert de delicate balans tussen collegiaal overleg en de strikte naleving van het beroepsgeheim, zelfs met voormalige collega's [74](#page=74) [75](#page=75) --- # De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ### Kernidee * Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is een fundamenteel rechtsbeginsel voor waarborging van rechtszoekenden [49](#page=49). * Dit beginsel beschermt rechters tegen externe invloeden en garandeert beslissingen gebaseerd op persoonlijk, vrij oordeel [49](#page=49). * Elke burger heeft recht op een rechterlijke macht die onafhankelijk staat van wetgevende en uitvoerende macht [49](#page=49). ### Belangrijke feiten * Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens benadrukt rechterlijke onafhankelijkheid als waarborg voor rechtszoekenden [49](#page=49). * In België is rechterlijke onafhankelijkheid expliciet verankerd in artikel 151 van de Grondwet [49](#page=49). * Het statuut van de magistraten bevat ook impliciete waarborgen voor onafhankelijkheid [49](#page=49). * De onafhankelijkheid geldt ten aanzien van de wetgevende en uitvoerende macht [50](#page=50). * Ook ten aanzien van collega-rechters en hiërarchische oversten is onafhankelijkheid vereist [50](#page=50). * Rechters moeten onafhankelijk zijn van publieke opinie, pers, drukkingsgroepen en politieke partijen [50](#page=50). * Het sub judice-beginsel houdt in dat de pers zich onthoudt van commentaar op lopende zaken [51](#page=51). * Rechters moeten onafhankelijk oordelen ten aanzien van hun eigen levensbeschouwelijke of privé-overtuigingen [51](#page=51). * De onafzetbaarheid en benoeming voor het leven van rechters zijn garanties voor hun onafhankelijkheid [53](#page=53). * De Hoge Raad voor de Justitie is opgericht voor extern toezicht op de werking van de rechterlijke macht [54](#page=54). ### Belangrijke concepten * **Functionele onafhankelijkheid:** Onafhankelijkheid bij de beslechting van concrete geschillen [50](#page=50). * **Organieke onafhankelijkheid:** Waarborgen tegen uitwendige druk buiten het concrete geschil [50](#page=50). * Het principe van de scheiding der machten is een structuur waarborg voor onafhankelijkheid [52](#page=52). * De wijze en duur van benoeming van rechters dragen bij aan hun onafhankelijkheid [52](#page=52). * De onafzetbaarheid van rechters, enkel door een vonnis, is een belangrijk aspect [52](#page=52). * De wedde van een rechter wordt bij wet bepaald, wat onafhankelijkheid bevordert [52](#page=52). * Civielrechtelijke immuniteit van rechters waarborgt hun onafhankelijkheid [52](#page=52). ### Implicaties * Onafhankelijkheid beschermt rechters tegen de wens om welke macht dan ook te behagen [49](#page=49). * Het EVRM beschermt rechters ook bij de uitoefening van hun ambt, niet enkel tegen ontslag [49](#page=49). * De mogelijkheid van hervorming in beroep kan rechters in eerste aanleg 'temperen' [50](#page=50). * Rechters moeten bestand zijn tegen commentaar in de media op zaken die aanhangig zijn [51](#page=51). * Rechtszaken kunnen deel uitmaken van een maatschappelijk debat, ook al is er nog geen eindoordeel [51](#page=51). --- # Deontologie van de advocaat ### Kernidee * De deontologie van de advocaat omvat een reeks normen en waarden die het gedrag sturen, zowel professioneel als privé [85](#page=85). * De advocaat dient de belangen van cliënten, de rechtsstaat en de beroepsgroep te beschermen [85](#page=85). * Internationale, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen hebben geleid tot aanpassingen en nieuwe regels in de deontologie [85](#page=85). ### Kernfeiten * De advocaat is essentieel voor de bescherming van mensenrechten tegen staatsmacht [85](#page=85). * De Gedragscode voor Europese Advocaten (CCBE) is van toepassing verklaard op Vlaamse balies en geïntegreerd in de Codex Deontologie [85](#page=85). * Europese regelgeving, zoals die inzake dienstverlening, vestiging, mededinging en publiciteit, beïnvloedt de deontologie [85](#page=85). * Specialisatie, schaalvergroting van kantoren en interdisciplinaire samenwerking vereisen deontologische aanpassing [85](#page=85). ### Kernconcepten * **Multidisciplinaire associaties (MDP's)**: Samenwerkingsverbanden tussen advocaten en niet-advocaten [85](#page=85). * **Europese invloed**: De rol van het Hof van Justitie en Europese regelgeving op de deontologie van advocaten [85](#page=85) [86](#page=86) [87](#page=87). * **Onafhankelijkheid, partijdigheid, beroepsgeheim**: Fundamentele principes die de samenwerking met niet-advocaten kunnen beperken [87](#page=87) [88](#page=88). * **Positieve deontologie (magistraten)**: Een recenter besef dat deontologie de maatschappelijk verantwoorde vervulling van de functie waarborgt [84](#page=84). ### Implicaties * Deontologische regels dienen aangepast te worden aan de evoluerende beroepsuitoefening [85](#page=85). * Het verbod op bepaalde samenwerkingsverbanden met niet-advocaten is een gevolg van deontologische principes en Europese rechtspraak [86](#page=86) [87](#page=87) [88](#page=88). * Het Hof van Justitie erkent dat deontologische verplichtingen de mogelijkheden tot samenwerking met andere beroepsbeoefenaren kunnen beperken [87](#page=87). * Het Hof van Justitie oordeelde dat de Nederlandse Orde van Advocaten de samenwerking mocht verbieden die de onafhankelijkheid en het beroepsgeheim in gevaar bracht [87](#page=87). * De Orde van Vlaamse Balies vaardigde een reglement uit inzake beroepsmatige samenwerking met niet-advocaten, met een algemeen verbod, dat later door het Hof van Cassatie deels nietig werd verklaard [88](#page=88). ### Voorbeeld: Samenwerking met niet-advocaten * **Zaak Wouters/Savelbergh/Price Waterhouse**: Betrof de verboden samenwerking van Nederlandse advocaten met accountants en belastingadviseurs [86](#page=86). * **Nederlandse Samenwerkingsverordening 1993**: Verbood samenwerking met leden van andere beroepsgroepen, tenzij erkend onder specifieke voorwaarden [86](#page=86). * **Arrest Hof van Justitie (19/02/2002)**: Bevestigde dat advocaten economische activiteiten uitoefenen, maar dat deontologische regels samenwerking kunnen beperken indien zij onafhankelijkheid, partijdigheid of beroepsgeheim schaden [87](#page=87). * **Reglement Orde van Vlaamse Balies (22/01/2003)**: Legde een algemeen verbod op aan samenwerking met niet-advocaten om onafhankelijkheid en beroepsgeheim te beschermen [88](#page=88). * **Arrest Hof van Cassatie (25/09/2003)**: Verklaarde delen van het Vlaamse reglement nietig wegens een te algemeen verbod op samenwerking [88](#page=88). --- ## Deontologie van de advocaat (pag. 89-100) ### Toelating tot het beroep * Toegang tot het beroep vereist nationaliteit van EU-lidstaat, diploma rechten, eedaflegging, en inschrijving op tableau of lijst stagiairs [89](#page=89). * Onderdanen van EU-lidstaten mogen als advocaat optreden, met onderscheid tussen dienstverlening (occasioneel) en vestiging (permanent) [89](#page=89). * Bij dienstverlening zijn advocaten uit andere lidstaten onderworpen aan Belgische beroepsregels, exclusief verblijfs- of inschrijvingsvoorwaarden [89](#page=89). ### Onverenigbaarheden * Het beroep van advocaat is onverenigbaar met magistraat, griffier, staatsambtenaar, notaris, gerechtsdeurwaarder [89](#page=89). * Handel en nijverheid zijn uitgesloten, net als bezoldigde betrekkingen die onafhankelijkheid of waardigheid van de balie schaden [90](#page=90). * Advocaten moeten het beroep uitoefenen als zelfstandige, zonder hiërarchische band [90](#page=90). ### De advocateneed * De eedformule bevat getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en wetten, eerbied aan het gerecht en de overheid, en het niet aanraden of verdedigen van ongerechtvaardigde zaken [92](#page=92). * Discussie bestaat over de actualiteit van de getrouwheid aan de Koning en gehoorzaamheid aan de wetten [92](#page=92). * Eerbied aan het gerecht betekent correctheid en hoffelijkheid, niet onderdanigheid; de advocaat is dienaar van het recht [92](#page=92). * Een zaak is rechtvaardig indien de advocaat een redelijke grond ziet om ervoor te vechten, onafhankelijk van het latere oordeel van de rechter [92](#page=92). * Ook in strafzaken kan een advocaat bijstand weigeren indien de zaak naar eer en geweten niet gerechtvaardigd is [93](#page=93). ### Verdediging van cliëntbelangen * Advocaten moeten de belangen van hun cliënt boven eigen belangen stellen, maar mogen geen feiten voorhouden waarvan zij weten dat ze onwaar zijn [93](#page=93). * Advocaten mogen de rechtbank niet voorliegen; ze hebben geen waarheidsplicht zoals de cliënt in Nederland of Duitsland [93](#page=93). * Een advocaat mag stukken achterhouden of zaken verzwijgen, zolang hij niet manifest liegt of een ongegronde vordering verdedigt [94](#page=94). * De advocateneed impliceert geen eigen wetsinbreuk, noch als dader, noch als medeplichtige (bv. geen advies over frauduleuze constructies) [94](#page=94). ### Inschrijving op het tableau * Inschrijving op het tableau of de lijst van stagiairs is vereist om de titel advocaat te voeren [94](#page=94). * Weigering van inschrijving moet adequaat gemotiveerd zijn [94](#page=94). * Een kandidaat-stagiair mag niet geweigerd worden enkel op basis van een reeds opgebouwde loopbaan buiten de balie [95](#page=95). * Een advocaat-stagiair moet drie jaar stage verrichten, met vaststelling van stageverplichtingen door de raad van de Orde [95](#page=95). ### Rechten van de advocaat * Advocaten hebben een monopolie op vertegenwoordiging voor de rechtscolleges, met uitzonderingen voor familieleden of gemachtigden bij lagere gerechten [96](#page=96). * Accountants, boekhouders of bedrijfsrevisoren kunnen op verzoek van de belastingplichtige of advocaat gehoord worden [96](#page=96). * Afgevaardigden van werknemers- of werkgeversorganisaties kunnen de werknemer vertegenwoordigen bij arbeidsgerechten [96](#page=96). * Advocaten hebben het pleitmonopolie voor alle gerechten, behalve bij wettelijke uitzonderingen [97](#page=97). * Een advocaat die optreedt voor een rechtspersoon wordt vermoed een regelmatige lastgeving te hebben [97](#page=97). * Een bijzondere lastgeving is vereist voor daden van beschikking zoals berusten in een vonnis of dading sluiten [97](#page=97). ### Vrijheid van meningsuiting en kritiek --- ### Expressievrijheid van advocaten * Advocaten hebben recht op vrije meningsuiting, ook over lopende zaken, als onderdeel van het maatschappelijk debat . * Het EHRM oordeelde dat een advocaat die in een tv-interview zijn cliënt verdedigde en kritiek uitte op rechters, niet gestraft mocht worden . * Het sub-judice principe (verbod op publicaties over lopende zaken) werd in deze zaak terzijde geschoven . * Een arrest van het EHRM in 2015 benadrukt het recht van advocaten om openlijk kritiek te uiten op justitie en integriteitskwesties van rechters via de media aan te kaarten . * Eerder oordeelde het EHRM in een zaak uit 2013 dat een advocaat die lasterlijke uitlatingen deed in een krant, wel gestraft mocht worden . * De Grote Kamer van het EHRM herzag dit en oordeelde dat de veroordeling van de advocaat een schending was van artikel 10 EVRM (vrije meningsuiting) . * Belgische rechtspraak aanvaardt toenemend dat advocaten duiding geven bij rechterlijke uitspraken via media, zelfs indien subjectief . * Een advocaat werd vrijgesproken voor laster na uitlatingen in een zaak en media-optredens, deels vanwege de relatieve strafrechterlijke immuniteit van het pleidooi (art. 452 Sw.) . * De rechtbank achtte de uitlatingen relevant voor de kern van de zaak en benadrukte het belang van expressievrijheid voor de verdedigingsstrategie . ### Deontologische plichten * Advocaten zijn gebonden aan wettelijke en deontologische plichten; schending kan leiden tot tuchtrechtelijke vervolging . * De Codex Deontologie voor Advocaten (vanaf 2015) bevat de belangrijkste deontologische plichten . * Essentiële plichten omvatten deskundigheid, beroepsgeheim, onafhankelijkheid, partijdigheid, vermijden van belangenconflicten, waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid . #### Plicht tot bijstand * Een advocaat mag enkel optreden op opdracht van een cliënt, een andere advocaat of een bevoegde instantie . * De advocaat moet de zaak met spoed en gewetensvol behandelen, adviseren, verdedigen en de cliënt op de hoogte houden . * Een advocaat mag een verzoek tot bijstand in principe niet weigeren, tenzij er specifieke uitzonderingen zijn . * Uitzonderingen zijn o.a. wanneer de zaak niet naar eer en geweten rechtvaardig geacht wordt, onvoldoende bekwaamheid, onmogelijkheid tot spoedige behandeling, of een belangentegenstelling tussen cliënten . #### Plicht tot beroepsgeheim * Het beroepsgeheim is een fundamentele deontologische plicht, erkend in de Europese Gedragscode en de Codex Deontologie . * Het beroepsgeheim strekt zich uit tot alle vertrouwelijke informatie die de advocaat in de uitoefening van zijn opdracht verneemt of vaststelt, en geldt onbeperkt in de tijd . * Informatie mag enkel gedeeld worden met de rechtbank, scheidsgerechten of derden indien het relevant is, in het belang van de cliënt, met cliëntakkoord, en niet wettelijk verboden . * De grondslag van het beroepsgeheim ligt in de rechten van verdediging, het recht op een eerlijk proces en het recht op eerbiediging van privéleven (art. 6 en 8 EVRM) . * Het beroepsgeheim beschermt de vertrouwelijkheid van briefwisseling tussen een advocaat en cliënt, mits deze plaatsvond voor de verdediging en de advocaat onafhankelijk is (niet in dienstverband) . * Correspondentie met interne advocaten (in-house) valt niet onder dit beschermde beroepsgeheim volgens het Hof van Justitie . * Het beroepsgeheim heeft geen absoluut karakter en kent grenzen, zoals wettelijke verplichtingen tot melding in specifieke gevallen . * Noodtoestand kan een uitzondering vormen op de geheimhoudingsplicht onder strikte voorwaarden . * Een advocaat die in rechte getuigt, mag zijn zwijgplicht doorbreken maar kan niet gedwongen worden te spreken; hij is wel tuchtrechtelijk aansprakelijk indien hij tekortschiet . --- ## Deontologie van de advocaat: uitzonderingen op het beroepsgeheim ### Beroepsgeheim in strafzaken en de rol van het Grondwettelijk Hof * De advocaat is houder van vertrouwelijke informatie van zijn cliënt en mag deze niet openbaar maken . * Het beroepsgeheim is een fundamenteel element van de rechten van verdediging en zorgt voor veiligheid bij cliënten . * Het Grondwettelijk Hof erkent het beroepsgeheim als essentieel, maar niet onaantastbaar . * Een uitzondering op het beroepsgeheim is enkel toegestaan indien gerechtvaardigd door een dwingende reden van algemeen belang en strikt evenredig . * Bescherming van kwetsbare personen is een dwingende reden, maar kan het beroepsgeheim niet rechtvaardigen indien de informatie incriminerend is voor de cliënt . * Noodtoestand vereist een daadwerkelijk en ernstig gevaar dat enkel door het melden van het misdrijf kon worden vermeden . ### Artikel 458ter Sw. en artikel 1675/8 Ger.W. * Artikel 458ter Sw. staat informatie-uitwisseling toe bij casusoverleg tussen hulpverleners, politie en parket, zonder schending van het beroepsgeheim . * Artikel 1675/8 Ger.W. vereist transparantie van de schuldenaar in een collectieve schuldenregeling . * Initiële versies van artikel 1675/8 Ger.W. stonden schuldbemiddelaars toe informatie te vragen aan advocaten zonder beroepsgeheim . * Het Arbitragehof (nu Grondwettelijk Hof) vernietigde deze algemene uitzondering op het beroepsgeheim als disproportioneel . * Latere wijzigingen maakten het mogelijk voor de rechter om op verzoek van de schuldbemiddelaar het beroepsgeheim op te heffen, maar ook dit werd als te absoluut beschouwd . * Het recht op transparantie van de schuldeiser kan niet zwaarder wegen dan het beroepsgeheim van de advocaat . ### Anti-witwasreglementering * De anti-witwasreglementering bevat specifieke uitzonderingen op het beroepsgeheim van de advocaat buiten zijn kernactiviteiten . * Deze plichten vloeien voort uit Europese richtlijnen ter bestrijding van georganiseerde misdaad en terrorismefinanciering . * De tweede Europese Witwasrichtlijn bracht advocaten onder de toepassingsgebied, wat leidde tot nieuwe plichten . * Het doel is een evenwicht te vinden tussen het bemoeilijken van witwassen en het respecteren van het beroepsgeheim . * De plichten gelden enkel voor activiteiten zoals aan- en verkoop van onroerend goed/bedrijven, beheer van financiële activa, en oprichting/beheer van vennootschappen/trusts . * Advocaten hebben een meldingsplicht aan de stafhouder bij verdenking van witwassen of terrorismefinanciering . * Deze meldingsplicht geldt niet bij het bepalen van de rechtspositie van de cliënt, het verdedigen of vertegenwoordigen in rechte, inclusief advies hierover (litigation privilege) . * Advocaten moeten voortdurend waakzaam zijn en de verrichtingen van cliënten controleren . * Het Grondwettelijk Hof heeft bepaald dat werknemers en vertegenwoordigers van advocaten geen gegevens persoonlijk mogen doorgeven aan de CFI . * Gegevens verkregen tijdens de uitoefening van de wezenlijke beroepsactiviteiten blijven gedekt door het beroepsgeheim . * Melding aan de CFI verloopt via de stafhouder . * De derde anti-witwasrichtlijn versterkte de identificatieplicht van cliënten . * Advocaten zijn vrijgesteld van bepaalde identificatieverplichtingen wanneer zij de rechtspositie van de cliënt bepalen of vertegenwoordigen in rechte . --- ## Beroepsgeheim en briefwisseling van de advocaat ### Beroepsgeheim en anti-witwaswetgeving - De wet van 18 september 2017 legde een meldingsplicht aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) op voor vermoedens van witwassen, zelfs als de cliënt een verdachte verrichting op advies * Het beroepsgeheim dekt alle informatie verkregen in het kader van het bijstaan, juridisch verdedigen en adviseren van cliënten . * Uitzonderingen op het beroepsgeheim voor de anti-witwaswet gelden enkel als de advocaat zelf deelnam aan witwasactiviteiten, hierover advies gaf, of weet dat de cliënt hierover advies vroeg . - Het Grondwettelijk Hof oordeelde op 24 september 2020 dat informatie over een geweigerde verdachte verrichting, op advies van de advocaat, onder het beroepsgeheim valt en niet meldingsplichtig is aan de * Een advocaat is enkel meldingsplichtig voor gegevens die buiten zijn specifieke opdracht van verdediging en juridisch advies vallen en limitatief zijn opgesomd in de anti-witwaswet . * De wet van 20 juli 2020 implementeert de vijfde anti-witwasrichtlijn, die onder meer de vrijstellingsdrempels voor cliëntidentificatie verlaagt van 250 naar 150 euro . ### Rechtspraak Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) * Het EHRM heeft geoordeeld dat het afluisteren van telefoongesprekken van een advocaat een schending van artikel 8 EVRM kan inhouden . * In andere gevallen werd het inkijken van briefwisseling of afluisteren van telefoongesprekken niet strijdig met het EVRM geacht indien noodzakelijk voor nationale veiligheid of misdrijfpreventie . - Het arrest Versini-Campinchi en Crasnianski v. Frankrijk liet de transcriptie van telefoongesprekken tussen advocaat en cliënt toe, zelfs als dit het beroepsgeheim schond, indien de inhoud aanleiding gaf tot een * Dit arrest werd beschouwd als een verzwakking van het beroepsgeheim door een uitgebreide interpretatie van uitzonderingen . ### Nationale rechtspraak en vertrouwelijkheid briefwisseling * Het Hof van Cassatie oordeelde op 29 juni 2022 dat schending van het beroepsgeheim enkel strafbaar is als de derde effectief kennis neemt van de geheime informatie . * De vertrouwelijkheid van briefwisseling tussen advocaten wordt geregeld door de Codex Deontologie (artikelen 113-119) en artikel 8 EVRM . * Het EHRM beschouwt de briefwisseling tussen cliënt en advocaat als bevoorrecht, waarbij elke inmenging ernstige verantwoording vereist . * In het arrest Laurent v. Frankrijk schond een politieagent artikel 8 EVRM door brieven tussen advocaat en cliënt te intercepteren zonder dringende maatschappelijke noodzaak . * Briefwisseling met gevangenen mag enkel geopend worden bij noodzaak tot voorkoming van misbruiken of indien de inhoud de veiligheid in gevaar brengt . * Het doel van de vertrouwelijkheid van briefwisseling is om advocaten in vrijheid te laten communiceren en onderhandelen . * **Principe vertrouwelijkheid:** Briefwisseling tussen advocaten is vertrouwelijk, tenzij met toestemming van het hoofd van de Orde of indien de cliënt de briefwisseling met zijn raadsman overlegt voor zijn verdediging . - **Uitzonderingen (officieel karakter):** Briefwisseling verliest vertrouwelijkheid indien het een akte van rechtspleging is, een eenzijdige, onvoorwaardelijke verbintenis, een mededeling op verzoek om kennis te geven aan een andere partij met * Ook een mededeling, zelfs vertrouwelijk, die onvoorwaardelijke aanneming van voorstellen van de tegenpartij behelst, wordt officieel . * Uitzonderingen worden restrictief uitgelegd; bij betwisting over het officieel karakter, treden stafhouders op . * Na opvolging door een andere raadsman, verliest de briefwisseling haar vertrouwelijk karakter bij onderzoek naar de uitvoering van het mandaat en aansprakelijkheid van de vorige advocaat . * Rechterlijk toezicht op overlegging van betwiste briefwisseling is complex, met verschillende interpretaties over de bevoegdheid van de rechter versus de stafhouder . ### Huiszoeking bij een advocaat * Een huiszoeking bij een advocaat vereist maatregelen om het beroepsgeheim te waarborgen, met aanwezigheid van een onafhankelijke waarnemer . * In België wordt de huiszoeking uitgevoerd door de onderzoeksrechter, in aanwezigheid van de stafhouder, die toeziet op het beroepsgeheim . * De onderzoeksrechter mag enkel beslag leggen op "corpus delicti" en niet op vertrouwelijke brieven, maar is niet gebonden door het oordeel van de stafhouder . ### Beslag onder derden en afscheiding financiële rekeningen --- ### Derdenrekening en rubriekrekening * Advocaten zijn verplicht derdengelden uitsluitend te beheren via een derdenrekening, geopend bij een financiële instelling met een overeenkomst met de OVB . * Deze rekening dient voor gelden die bestemd zijn voor cliënten of derden en moet zo spoedig mogelijk worden doorgestort . * Bij langdurige immobilisatie van gelden moeten deze worden gestort op een speciale rubriekrekening, specifiek verbonden aan een cliënt/zaak . * Rubriekrekeningen zijn geïndividualiseerd voor een bepaald dossier of cliënt . * Gelden op een derdenrekening moeten binnen twee maanden worden doorgestort, tenzij ze op een rubriekrekening worden gezet, met een vrijstelling tot 2.500 EUR per persoon . * De stafhouder oefent toezicht uit op het gebruik van derdenrekeningen . * Ingevolge kritiek op een arrest van het Hof van Cassatie uit 2011, werd wetgeving gewijzigd om de kwaliteitsrekening wettelijk te erkennen . * Schuldvorderingen op gelden op derden- en rubriekrekeningen zijn afgescheiden van het vermogen van de rekeninghouder en vallen buiten samenloop of vereffening van huwelijksvermogen/nalatenschap . ### Plicht tot confraterniteit * Advocaten hebben een plicht tot loyauteit en confraterniteit jegens collega's ter bevordering van een eerlijke rechtspleging en het vertrouwen tussen advocaten . * Deze plicht mag nooit de belangen van de cliënt ondergeschikt maken aan die van collega's . * Advocaten hoeven hun confrater niet te verwittigen over vervaltermijnen, verjaringen of nietigheid . * De plicht tot confraterniteit geldt ook tussen advocaten uit verschillende EU-lidstaten . - Voorbeelden van confraternele plichten: informatieplicht bij onderhandelingen, geen eenzijdig contact met rechter/deskundige zonder kennisgeving aan confrater, overlegging stukken in der minne, geen rechtstreeks contact met wederpartij met raadsman, nuttig organiseren ### Plicht tot waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid * Deze plicht waarborgt een behoorlijke beroepsuitoefening en volgt uit artikel 456 Ger.W. . * De advocaat dient zich waardig te gedragen in professioneel en privéleven, zonder drankmisbruik, excessieve schuldenlast of relaties met cliënten . * Publieke opspraak door privé-handelingen die de waardigheid van het beroep schaden, kan leiden tot tuchtrechtelijke sancties . * Ernstige inbreuken kunnen leiden tot schorsing of schrapping van het tableau . * Kiesheid verbiedt optreden voor goede vrienden/familieleden, in eigen echtscheiding of voor partijen met tegenstrijdige belangen . ### Begroting van het ereloon * Advocaten hebben het recht en de plicht een ereloon aan te rekenen . * Het principe "no cure, no pay" is niet toegestaan . * Advocaten begroten hun ereloon met bescheidenheid; een beding uitsluitend verbonden aan het resultaat is verboden (pactum de quota litis) . * Indien het ereloon niet met gematigdheid is vastgesteld, kan de raad van de Orde het verminderen . * Er bestaan geen bindende wettelijke ereloontarieven in België, wat de onafhankelijkheid van het beroep zou dienen . * Invloed van mededingingsrecht: lange tijd werden tariefafspraken van beroepsorganisaties als strijdig met mededingingsrecht beschouwd . * Het Hof van Justitie oordeelde dat nationale recht en deontologie de toepassing van mededingingsrecht niet mogen belemmeren . --- ### Invordering ereloon * Voor invordering ereloon bij de cliënt is steeds toelating van de stafhouder nodig . * Dit dient ter controle en om minnelijke schikkingen te onderzoeken . * Na toelating tot dagvaarding, moet de advocaat zich laten vertegenwoordigen door een confrater . * De advocaat mag het vonnis betekenen en beslag leggen, verdere stappen vereisen nieuwe toestemming . ### Betwisting van het ereloon * Erelonen kunnen betwist worden via taxatie, gerechtelijke procedure of arbitrage . * **Taxatieprocedure voor de Raad van de Orde:** * Kan worden ingezet door stafhouder, advocaat of cliënt, of ambtshalve . * Advocaat bezorgt dossier, omschrijving zaak, vervulde plichten, kosten en ereloon . * Cliënt kan opmerkingen maken aan verslaggever . * Cliënt is geen partij; de Orde heeft eenzijdige controle op de advocaat . * De Orde oordeelt niet over fouten of aansprakelijkheden, enkel deontologische inbreuken . * Niet-billijke erelonen kunnen verminderd worden, met mogelijke teruggave . * **Gerechtelijke invordering:** Elke partij kan zich tot de rechter wenden bij honorariumgeschillen . * **Arbitrage:** Mogelijk mits vrijwillige overeenkomst; opleggen van arbitrage aan advocaat kan strijdig zijn met vrije wil . ### Recente ontwikkelingen * Juridische dienstverlening wordt steeds meer als economisch product gezien . * Cliënten zoeken prijs/kwaliteit; advocaten trachten cliënteel te vergroten . * Publiciteit is belangrijker geworden, mede door Europese regelgeving . * Reglement inzake publiciteit aangenomen door OVB op 4 juni 2003, opgenomen in Codex Deontologie (artt. 82-88) . * Advocaten hebben nieuwe plichten inzake antiwitwaswetgeving (Codex Deontologie, artt. 67-72) . * Regels inzake de verhouding advocaat en media gereglementeerd (Codex Deontologie, artt. 156-160) . ### Advocaat en publiciteit * Voorheen een algeheel reclameverbod, geleidelijk aan in vraag gesteld . * Europese rechtspraak en regelgeving leidden tot nieuw reglement (OVB, 4 juni 2003) . * Deontologische regels bewaren evenwicht tussen commercialisering en beroepsregels . * **Europese invalshoek:** * **Vrijheid van meningsuiting:** Artikel 10 EVRM geldt ook voor commerciële informatie van advocaten . --- # Het beroepsgeheim van de advocaat en de uitzonderingen hierop ### Kernidee * Het beroepsgeheim is een fundamentele deontologische plicht van de advocaat, essentieel voor een vertrouwensrelatie en eerlijk proces . * De plicht strekt zich uit tot alle vertrouwelijke informatie verkregen in de uitoefening van de opdracht en geldt onbeperkt in de tijd . * Het beroepsgeheim dient de belangen van de cliënt, de advocaat en de maatschappij . ### Gevolgen van schending * Schending kan leiden tot strafrechtelijke, tuchtrechtelijke en contractuele aansprakelijkheid . * Het kan een eerlijk proces onmogelijk maken . * Schending door houders van beroepsgeheim is strafbaar gesteld door artikel 458 Strafwetboek . ### Grondslag en reikwijdte * De grondslag ligt in de rechten van verdediging, gekoppeld aan het recht op een eerlijk proces en privacy . * Het beroepsgeheim geldt voor elke vertrouwelijke mededeling verkregen in het kader van beroepsactiviteiten . * Het omvat briefwisseling, telefoongesprekken, e-mails en faxen tussen advocaat en cliënt . * Het Europees Hof van Justitie erkende het beroepsgeheim als fundamenteel rechtsbeginsel in communautair recht . ### Uitzonderingen op het beroepsgeheim * Het beroepsgeheim is niet absoluut en kent verschillende grenzen . * Situaties die uitzonderingen vormen: * Noodtoestand . * Getuigen in rechte . * Artikel 458bis Strafwetboek (meldingsplicht ernstig/dreigend gevaar minderjarige/kwetsbare persoon) . * Artikel 458ter Strafwetboek (overleg met toestemming OM) . * Anti-witwaswetgeving . * Inlichtingen bij collectieve schuldenregeling . ### Noodtoestand * Noodtoestand vereist dat de waarde van het opgegeven belang lager is dan of gelijk aan het te vrijwaren belang . * Er moet een dadelijk en ernstig gevaar lopen voor het te vrijwaren recht of belang . * Het kwaad mag enkel door het misdrijf voorkomen worden, en de betrokkene mag de noodtoestand niet zelf hebben doen ontstaan . ### Getuigen in rechte * Een advocaat die getuigt, schendt zijn beroepsgeheim niet, maar kan wel tuchtrechtelijk worden vervolgd . * De advocaat kan zich beroepen op het beroepsgeheim en zwijgen, maar kan gedwongen worden te spreken op straffe van een boete . * Een advocaat kan zich niet beroepen op het beroepsgeheim tegenover zijn tuchtoverheden . ### Artikel 458bis Strafwetboek * Oorspronkelijk bedoeld voor bescherming van minderjarigen/kwetsbare personen tegen aantastingen van integriteit . --- ## Uitzonderingen op het beroepsgeheim van de advocaat ### Artikel 458ter Strafwetboek * Staat informatie-uitwisseling toe bij casusoverleg tussen hulpverleners, politie en parket zonder schending van het beroepsgeheim . * Doel is de aanpak van radicalisering en intrafamiliaal geweld door informatie-uitwisseling in lokale veiligheidscellen . * Vereist specifieke voorwaarden voor het casusoverleg . ### Artikel 1675/8 Gerechtelijk Wetboek (Schuldbemiddelaar) * Schuldbemiddelaar kan inlichtingen vragen over vermogen van schuldenaar . * Schuldenaar moet transparantie bieden over zijn vermogenstoestand . #### Historische ontwikkeling en toetsing door het Arbitragehof * Oorspronkelijke tekst stond schuldbemiddelaar toe informatie te vragen zonder beroep op beroepsgeheim . * Arbitragehof vernietigde deze bepaling voor advocaten in 2000, wegens onevenredigheid . * Wijziging in 2005 gaf rechter de mogelijkheid het beroepsgeheim op te heffen op verzoek van schuldbemiddelaar . * Rechter kon Orde van Advocaten om advies vragen . * Ook deze wijziging werd vernietigd door Arbitragehof in 2006 wegens schending van Grondwet en EVRM . * Recht op transparantie schuldeiser weegt niet op tegen beroepsgeheim advocaat . #### Huidige regeling * De bepaling is meerdere malen gewijzigd, meest recent bij wet van 6 april 2010 en 5 mei 2019 . * Schuldenaar en derden moeten op verzoek van de schuldbemiddelaar alle noodzakelijke inlichtingen meedelen . * De schuldenaar of derde kan zich verzetten tegen een verzoek bij de rechter . --- # Deontologische regels en praktijk van notarissen ### Vastgoedbemiddeling door notarissen * Vastgoedbemiddeling door notarissen is toegestaan indien het een bijkomstig karakter heeft ten opzichte van de hoofdactiviteit . * Niet toegestaan zijn positieve demarches om een vastgoedcliënteel op te bouwen of de hoofd-/bijactiviteit van een vastgoedmakelaar uit te oefenen . * Een schriftelijke opdracht van de eigenaar is vereist en dient minimaal de verkoopmodaliteiten, publiciteitswijze, bemiddelingsloon en eventuele gelijkaardige opdrachten aan derden te vermelden . * Bij gebrek aan schriftelijke opdracht is geen loon verschuldigd, zelfs indien de verkoop tot stand kwam . * De opdracht is maximaal zes maanden geldig, zonder stilzwijgende verlenging . * Het overeengekomen bemiddelingsloon mag niet hoger zijn dan 2% van de verkoopprijs . ### Notariële bemiddeling als conflictoplossing * Bemiddeling is een methode van conflictoplossing waarbij de notaris partijen deskundig bijstaat om gezamenlijk een akkoord te bereiken . * De notaris-bemiddelaar moet erkend zijn door de wettelijk bevoegde instantie . * De notaris-bemiddelaar dient de belangen van alle betrokken partijen te dienen en mag geen oplossing opdringen . * Bemiddeling kan vrijwillig of proceduregebonden (door rechter aangewezen) geschieden . * De notaris moet onafhankelijkheid en onpartijdigheid waarborgen tijdens de bemiddeling . * Tijdens bemiddeling mag de notaris geen andere opdrachten van partijen aanvaarden zonder akkoord . * De notaris blijft gebonden door het beroepsgeheim en waakt over vertrouwelijkheid . ### Procedure en adviesplicht bij bemiddeling * Bij totstandkoming van de overeenkomst heeft de notaris-bemiddelaar een normerende adviesplicht . * Hij moet toezien op de billijkheid, evenwichtigheid en eerlijkheid van de overeenkomst . * De bemiddeling moet geschorst of beëindigd worden indien deontologische regels niet worden nageleefd, de bemiddeling voor onaangepaste doeleinden wordt gebruikt, of partijen niet ernstig kunnen deelnemen . ### Gerechtelijke opdrachten en onpartijdigheid * De notaris belast met een gerechtelijke opdracht moet onpartijdigheid naleven conform het EVRM . * Hij moet zich onthouden van handelingen die twijfel zaaien omtrent zijn onpartijdigheid . * Een gerechtelijk aangestelde boedelnotaris mag later niet optreden voor één partij . * Uitzondering: indien de notaris werd aangesteld tot gerechtelijk mandataris van een specifieke partij . ### Tuchtrecht voor notarissen * De tuchtrechtspraak voor notarissen werd hervormd bij wet van 22 november 2022 . * Vanaf 1 januari 2024 leggen kamers van notarissen geen tuchtstraffen meer op . * Twee organen zijn bevoegd voor vervolging in tuchtzaken: het auditoraat bij de Nationale Kamer en de kamer van notarissen . * De kamer van notarissen kan beslissen tot vervolging, seponering of een minnelijke schikking voorstellen (125 tot 5.000 euro) . * Het auditoraat onderzoekt dossiers en leidt procedures in bij de tuchtraad . --- # Beroepsgeheim en vertrouwelijkheid van adviezen van de bedrijfsjurist ### Kernidee * Juridische adviezen van bedrijfsjuristen zijn vertrouwelijk om open communicatie te bevorderen en het bedrijf te beschermen tegen juridische risico's . * De vertrouwelijkheid is wettelijk verankerd en uitgebreid tot voorbereidende documenten en correspondentie . ### Kernfeiten * Het Instituut voor Bedrijfsjuristen (IBJ) werd opgericht in 2000 en houdt toezicht op deontologische regels . * Een wet uit 2023 heeft de positie van de bedrijfsjurist verder versterkt, met name de vertrouwelijkheid van adviezen . * Vertrouwelijkheid geldt voor adviezen, verzoeken om advies, interne correspondentie hierover, ontwerpadviezen en voorbereidende documenten . * De confidentialiteit geldt enkel als het advies duidelijk onder verantwoordelijkheid van een bedrijfsjurist is verleend . * Het arrest AKZO Nobel van 2010 stelde dat Nederlandse in-house lawyers, ondanks hun statuut, niet als volledig onafhankelijk werden beschouwd voor het Europees recht . ### Kernconcepten * **Legal Professional Privilege (LPP):** Het principe dat bepaalde juridische communicatie vertrouwelijk is . * **Juridische ondergeschiktheid vs. functionele onafhankelijkheid:** De bedrijfsjurist is juridisch ondergeschikt maar moet functioneel onafhankelijk adviseren . * **Onafhankelijkheid van de advocaat:** Essentieel voor LPP, waarbij een dienstverband als een mogelijke belemmering wordt gezien . * **AM&S arrest:** Beperkte vertrouwelijkheid van adviezen van interne juristen in procedures voor Europese instanties . ### Implicaties * Een bedrijfsjurist kan niet zijn geheimhoudingsplicht inroepen om onwettige praktijken toe te dekken . * Het brede toepassingsgebied van LPP op Europees niveau is een handicap voor bedrijfsjuristen als "compliance officer" . * Belgische bedrijfsjuristen kunnen zich onder nationaal recht wel beroepen op LPP, ook na het AKZO arrest . * Briefwisseling met externe raadslieden kan ook uitgesloten worden van LPP indien het niet primair gericht is op de verdediging van de cliënt . ### Veelvoorkomende valkuilen * Definitie van "advies" sluit ontwerp-overeenkomsten en notulen van vergaderingen uit . * Correspondentie die enkel informatie bevat en geen juridisch advies is, valt niet onder LPP . --- # De rol en plichten van de gerechtsdeurwaarder bij beslag en tenuitvoerlegging ### Kernidee * De gerechtsdeurwaarder vervult diverse rollen bij beslag en tenuitvoerlegging, variërend van betekening tot vaststelling en effectieve tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen . * Zijn plichten omvatten zorgvuldigheid, informatieverstrekking, bemiddeling en het naleven van deontologische principes . * Onder bepaalde omstandigheden kan een fout van de gerechtsdeurwaarder als overmacht worden beschouwd voor de procespartij . ### Kerntaken * **Betekening:** Opgesteld en betekenen van exploten, zoals dagvaardingen en vonnissen/arresten . * Woonstkeuze bij dezelfde gerechtsdeurwaarder voor opdrachtgever en bestemmeling is niet toegestaan . * Er zijn weigeringsgronden voor betekening, zoals beperkingen in plaats en tijd . * **Vaststelling:** Doen van materiële vaststellingen op rechterlijk bevel, zoals bij overspel . * Gerechtsdeurwaarder mag feiten niet uitlokken of mede-opzetten . * Verklaringen uitlokken mag enkel als aanvulling op vaststellingen . * **Tenuitvoerlegging:** Overhandiging van de uitgifte van een vonnis of akte geldt als volmacht voor tenuitvoerleggingen . * Er gelden wettelijke beperkingen voor wat wel en niet beslagen kan worden . * De deurwaarder moet de zorgvuldigheidsplicht naleven en mag niet blindelings instructies volgen . * Bij beslag op roerende goederen moet de opdrachtgever geconsulteerd worden bij eigendomsclaims van derden . ### Juridische Principes en Overmacht * Tot 2011 gold dat fouten van de gerechtsdeurwaarder als lasthebber geen overmacht voor de partij konden opleveren . * Vanaf 9 november 2011 aanvaardt het Hof van Cassatie overmacht bij fouten van de deurwaarder in opdrachten die tot zijn wettelijk monopolie behoren (zoals exploten en tenuitvoerlegging) . * Dit standpunt is bevestigd door het Hof van Cassatie in voltallige zitting op 18 november 2019 en 12 mei 2020, essentieel voor waarborging van EVRM-rechten . * Deze overmacht geldt niet voor opdrachten buiten het wettelijk monopolie . ### Informatie- en Bemiddelingsplicht * Gerechtsdeurwaarders hebben een algemene informatieplicht jegens opdrachtgever en schuldenaar . * Zij moeten informeren over dreigende insolvabiliteit van de debiteur en mogelijkheden van collectieve schuldenregeling . * Bij elk exploot van een geldsom-dagvaarding of -vonnis moet een informatieblad worden gevoegd over oplossingen voor schuldenaars . * Een nieuwe wetgeving benadrukt de bemiddelende en faciliterende rol van de gerechtsdeurwaarder . ### Deontologie * De gerechtsdeurwaarder moet onafhankelijk en onpartijdig handelen, waarbij hij belangenconflicten vermijdt . * Hij dient te beschikken over vakkennis en zich voortdurend te vormen . * Het evenredigheids- en voorzorgsbeginsel moeten in acht worden genomen bij de uitoefening van zijn ambt . * Afspraken over vergoedingen die afhankelijk zijn van resultaten zijn niet toegestaan in de gerechtelijke fase . --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Beroepsgeheim | De plicht die bepaalde beroepsbeoefenaars hebben om vertrouwelijke informatie die hen is toevertrouwd, geheim te houden, zoals vastgelegd in artikel 458 van het Strafwetboek. | | Noodtoestand | Een situatie waarin een persoon, geconfronteerd met tegenstrijdige plichten en een ernstig dreigend gevaar voor anderen, genoodzaakt is te handelen op een manier die normaal gesproken een schending van een plicht zou zijn, om een hoger belang te vrijwaren. | | Getuigen in rechte | De situatie waarin een advocaat wordt opgeroepen om voor een rechtbank te getuigen en daarbij de plicht tot geheimhouding kan doorbreken, hoewel hij niet gedwongen kan worden te spreken als hij meent te moeten zwijgen. | | Artikel 458bis Sw. | Een wettelijke bepaling die, na wijziging, houders van geheimen toestaat misdrijven gepleegd op minderjarigen of kwetsbare personen te melden aan de procureur des Konings onder specifieke omstandigheden van dreigend gevaar voor de integriteit van deze personen. | | Artikel 458ter Sw. | Een wettelijke bepaling die informatie-uitwisseling tussen personen die samen overleggen over een casus (zoals hulpverleners, politie en parket) mogelijk maakt zonder schending van het beroepsgeheim, onder bepaalde voorwaarden en met specifieke doelstellingen. | | Artikel 1675/8 Ger.W. | Een bepaling die de schuldbemiddelaar in het kader van een collectieve schuldenregeling toestaat om inlichtingen te vragen over de financiële toestand van de schuldenaar, waarbij het beroepsgeheim van de advocaat in bepaalde gevallen niet kan worden tegengeworpen. | | Grondwettelijk Hof | Het hoogste rechtscollege dat de grondwettelijkheid van wetten toetst. In deze context heeft het Hof geoordeeld over de reikwijdte van artikel 458bis Sw. met betrekking tot advocaten. | | Rechten van verdediging | Fundamentele rechten die een verdachte heeft in een strafproces, waaronder het recht op een eerlijk proces en het recht om zich niet te hoeven beschuldigen, waarbij de vertrouwensrelatie met de advocaat een cruciaal element is. | | Dwingende reden van algemeen belang | Een uitzonderlijk zwaarwegend maatschappelijk belang dat kan leiden tot een beperking van fundamentele rechten, zoals de bescherming van de fysieke of psychische integriteit van kwetsbare personen. | | Casusoverleg | Een georganiseerde bijeenkomst waarbij verschillende professionals informatie uitwisselen over een specifieke zaak, met als doel de bescherming van personen of de voorkoming van misdrijven. | | Schuldbemiddelaar | Een persoon die wordt aangesteld in het kader van een collectieve schuldenregeling om te bemiddelen tussen een schuldenaar en zijn schuldeisers en de financiële situatie te ordenen. | | Gerechtelijke invordering van erelonen | Het proces waarbij een advocaat via de rechter zijn of haar honoraria kan opeisen, indien er een geschil ontstaat over de betaling van de verleende diensten. | | Arbitrage | Een alternatieve methode om ereloongeschillen tussen advocaten en cliënten te beslechten, die enkel geldig is indien beide partijen hier vrijwillig mee instemmen. | | Witwaswetgeving | Wetgeving die tot doel heeft het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme te voorkomen, met specifieke plichten voor advocaten op dit gebied. | | Publiciteit voor advocaten | De manier waarop advocaten zichzelf en hun diensten kenbaar maken aan het publiek, wat door Europese regelgeving en nationale deontologische codes steeds meer is toegestaan. | | Vrijheid van meningsuiting (EVRM) | Het recht dat door artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wordt gewaarborgd, waarbij ook commerciële informatie en uitingen van advocaten onder dit recht vallen. | | Vrijheid van mededinging | Het principe dat concurrentie tussen dienstverleners, waaronder advocaten, niet onnodig mag worden beperkt, wat invloed heeft gehad op de regels rond reclame en publiciteit. | | EPI-gedragscode | Een gedragscode van de Europese Commissie die onderscheid maakt tussen strikt deontologische voorschriften en voorschriften die de economische vrijheid van beoefenaars beperken, met implicaties voor reclameregels. | | Vergelijkende reclame | Reclame waarin de diensten van een advocaat worden vergeleken met die van andere beroepsbeoefenaars, wat onder strikte voorwaarden is toegestaan. | | Deontologische regels | Regels die de ethische gedragsnormen van een beroep, zoals de advocatuur, vastleggen en naleving ervan waarborgen, met name met betrekking tot publiciteit en cliëntcontact. | | Codex Deontologie voor Advocaten | Een verzameling van deontologische regels voor advocaten die de publiciteitsvoorschriften en andere beroepsnormen bevat, en die de eerdere reglementen heeft overgenomen. | | Afstandsovereenkomsten | Overeenkomsten die op afstand worden gesloten, zoals online advies door advocaten, waarbij de advocaat een voorafgaande informatieplicht heeft over diensten en erelonen. | | Misleidende reclame | Reclame die onjuiste of bedrieglijke informatie bevat en daardoor de potentiële cliënt kan misleiden, wat te allen tijde verboden is. | | Deontologische principes | Fundamentele beginselen die het ethisch gedrag en de professionele normen binnen een bepaald beroep, zoals de juridische beroepen, regelen. Deze principes zijn essentieel voor het waarborgen van vertrouwen en integriteit. | | Bangalore Principles of Judicial Conduct | Een reeks internationale deontologische beginselen voor magistraten, opgesteld door het Comité van de Rechten van de Mens van de VN, bedoeld als inspiratie voor landen bij het vaststellen van hun eigen gedragsregels. | | Conseil Consultatif des Juges Européens (CCJE) | Een adviserend orgaan binnen de Raad van Europa dat zich bezighoudt met de gedragsregels en deontologie van rechters in Europa, met vertrouwen als een centraal uitgangspunt. | | Gids voor de Magistraten | Een leidraad, opgesteld door de Hoge Raad voor de Justitie, die de magistraat informeert over gepast gedrag en professionele normen, zonder een formele tuchtrechtelijke code te zijn. | | Deontologische Code (Notarissen) | Een specifieke gedragscode voor notarissen, goedgekeurd bij Koninklijk Besluit, die de ethische richtlijnen en professionele standaarden voor dit juridische beroep vastlegt. | | Mediatisering van het gerecht | De toenemende aandacht en berichtgeving over gerechtelijke zaken en de werking van justitie in de media, wat zowel kansen als uitdagingen met zich meebrengt voor de deontologie van juridische professionals. | | Invloed Europese regelgeving | De impact van wetgeving en jurisprudentie op Europees niveau, zoals mededingingswetgeving, op de deontologische normen en praktijken binnen nationale juridische beroepen. | | Open normen | Juridische bepalingen die een zekere mate van interpretatie en beleidsvrijheid laten aan de rechter bij de toepassing ervan, wat kan leiden tot een toenemend beleid van de rechter. | | Wantrouwen t.a.v. justitie | Een negatieve perceptie of twijfel bij het publiek over de integriteit, onpartijdigheid of effectiviteit van het rechtssysteem en de actoren ervan. | | Proces-verbaal | Een officieel document waarin een ambtenaar, zoals een rechter of politieagent, feiten of verklaringen vastlegt die relevant zijn voor een juridische procedure. | | Deontologische Commissie van het Parlement | Een commissie binnen het parlement die toeziet op de naleving van de ethische gedragscodes door parlementsleden en klachten hierover onderzoekt. | | Deontologie van de advocaat | De studie van de plichten en verantwoordelijkheden van de advocaat, inclusief de ethische regels en gedragscodes die het beroep regelen en de belangen van cliënten, de rechtspraak, de beroepsgroep en het publiek waarborgen. | | Europese invloeden | De impact van Europese regelgeving en jurisprudentie, zoals die met betrekking tot vrijheid van dienstverlening, vestiging en mededinging, op de deontologische regels en de uitoefening van het advocatenberoep in lidstaten van de Europese Unie. | | Gedragscode voor Europese Advocaten (CCBE) | Een gedragscode aangenomen door de Raad van de Ordes van Advocaten van de Europese Gemeenschap (CCBE) die de ethische normen en professionele gedragingen van advocaten binnen Europa regelt, en die geïntegreerd is in nationale deontologische codes. | | Multidisciplinaire associaties (Multi Disciplinary Practices - MDPs) | Samenwerkingsverbanden tussen advocaten en beoefenaars van andere vrije beroepen, zoals accountants of belastingadviseurs, die discussies hebben opgeroepen over de verenigbaarheid met de deontologische regels van het advocatenberoep, met name wat betreft onafhankelijkheid en belangenconflicten. | | Hof van Justitie (HvJ) | Het hoogste gerecht van de Europese Unie dat uitspraken doet over de interpretatie en toepassing van het EU-recht, en wiens arresten, zoals de zaak Wouters/Savelbergh, significante invloed hebben gehad op de deontologische reglementering van het advocatenberoep in de lidstaten. | | Vrijheid van dienstverlening | Een fundamenteel principe van het EU-recht dat burgers en bedrijven toestaat om diensten te verlenen in andere lidstaten dan hun eigen lidstaat, wat voor advocaten betekent dat zij occasioneel werkzaamheden mogen verrichten in België onder bepaalde voorwaarden en met inachtneming van zowel de regels van het thuisland als de Belgische beroepsregels. | | Vrijheid van vestiging | Een ander fundamenteel principe van het EU-recht dat burgers en bedrijven toestaat zich permanent te vestigen in een andere lidstaat om daar een economische activiteit uit te oefenen, wat voor advocaten inhoudt dat zij zich onder bepaalde voorwaarden kunnen inschrijven bij een balie in een andere lidstaat. | | Belangenconflict | Een situatie waarin de professionele belangen van een advocaat in strijd komen met de belangen van zijn cliënt, of met de belangen van een andere cliënt, of met zijn eigen belangen, wat strikt vermeden dient te worden volgens de deontologische regels. | | Onafhankelijkheid van de advocaat | Het principe dat de advocaat vrij moet zijn van externe druk en invloeden, zowel van de cliënt, de overheid als derden, om de belangen van zijn cliënt onpartijdig en naar beste vermogen te kunnen behartigen. | | Tableau van de Orde | De officiële lijst van advocaten die zijn ingeschreven bij een balie en bevoegd zijn om het beroep van advocaat uit te oefenen in die jurisdictie. | | Stagiair | Een advocaat in opleiding die, na het afleggen van de eed, gedurende een bepaalde periode onder toezicht van een ervaren advocaat praktijkervaring opdoet alvorens volledig zelfstandig te kunnen praktiseren. | | Witwassen van geld | Het proces waarbij de illegale herkomst van geld wordt verborgen door het te laten lijken alsof het afkomstig is uit legale bronnen. Dit omvat het in het financiële systeem brengen van crimineel verkregen geld. | | Financiering van terrorisme | Het verstrekken van fondsen of financiële middelen aan terroristische organisaties of individuen met het oog op het plegen van terroristische daden. Dit kan ook betrekking hebben op het witwassen van geld dat bedoeld is voor terroristische doeleinden. | | Cliëntidentificatie | Het proces waarbij een advocaat de identiteit van zijn cliënt vaststelt en verifieert aan de hand van een geldig bewijsstuk, met name bij het aangaan van een zakelijke relatie of bij transacties boven een bepaalde drempel. | | Uiteindelijke begunstigde | De natuurlijke persoon of personen die uiteindelijk eigenaar zijn van of zeggenschap hebben over een cliënt, of die de uiteindelijke begunstigde zijn van een verrichting. | | Zakelijke relatie | Een professionele relatie die tussen een advocaat en een cliënt wordt aangegaan, met het oog op het verlenen van diensten, en die naar verwachting van duurzame aard zal zijn. | | Bestendige waakzaamheid | De voortdurende aandacht die een advocaat moet betrachten ten aanzien van de zakelijke relatie en de uitgevoerde verrichtingen, om te controleren of deze stroken met de kennis van de cliënt en zijn risicoprofiel. | | Atypische gedragingen | Ongewone of ongebruikelijke handelingen, vragen of transacties van een cliënt die mogelijk verband houden met witwassen van geld of financiering van terrorisme. | | Politiek prominent persoon (PEP) | Een persoon die een belangrijke publieke functie bekleedt, zowel nationaal als internationaal, en die daardoor mogelijk gevoeliger is voor corruptie en witwassen van geld. | | Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) | Een nationale instantie die verantwoordelijk is voor het ontvangen, analyseren en doorgeven van financiële informatie met betrekking tot witwassen van geld en financiering van terrorisme. | | Anti-witwasrichtlijn | Europese regelgeving die tot doel heeft de lidstaten te verplichten tot het implementeren van maatregelen ter voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor witwassen van geld en financiering van terrorisme. | | Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht | Het beginsel dat de rechterlijke macht vrij en onbelemmerd haar taken kan uitoefenen, zonder ongepaste invloed van andere staatsmachten, politieke partijen, economische belangen, media of publieke opinie. Dit is een fundamentele waarborg voor rechtszoekenden in een democratische samenleving. | | Functionele onafhankelijkheid | De onafhankelijkheid van de rechter bij de beslechting van concrete geschillen, waarbij de rechter zich baseert op de elementen van het specifieke dossier en de wet, zonder beïnvloeding van externe factoren. | | Organieke onafhankelijkheid | De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht buiten de beslechting van een concreet rechtsgeschil, met betrekking tot de uitoefening van andere taken of de ambtsuitoefening in abstracto. Dit omvat waarborgen tegen uitwendige druk op de rechterlijke instelling als geheel. | | Sub judice-beginsel | Een principe dat inhoudt dat de pers zich, zolang een zaak onder de rechter is, zou moeten onthouden van commentaar om de onafhankelijke oordeelsvorming van de rechter niet te beïnvloeden. | | Scheiding der machten | Het staatsrechtelijke principe dat de staatsmacht is verdeeld over drie onafhankelijke organen: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Hoewel niet absoluut, is dit een fundamentele waarborg voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. | | Hoge Raad voor de Justitie | Een onafhankelijk orgaan dat tot doel heeft extern toezicht uit te oefenen op de efficiënte werking van de rechterlijke macht, adviezen te geven en voorstellen te formuleren inzake de algemene werking van de rechterlijke organisatie. | | Openbaar Ministerie (O.M.) | Een onderdeel van de rechterlijke macht dat belast is met de opsporing en vervolging van strafbare feiten. De individuele parketmagistraat geniet een beperktere interne onafhankelijkheid dan de zetelmagistraat vanwege de hiërarchische structuur. | | Wetgevende macht | Het orgaan dat wetten maakt in een staat, zoals het parlement. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht impliceert dat deze macht geen directe invloed mag uitoefenen op de beslissingen van de rechter. | | Uitvoerende macht | Het orgaan dat belast is met de uitvoering van de wetten, zoals de regering. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is cruciaal om te voorkomen dat de uitvoerende macht de rechtspraak kan beïnvloeden. | | EHRM (Europees Hof voor de Rechten van de Mens) | Een internationaal gerechtshof dat toeziet op de naleving van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het EHRM heeft herhaaldelijk uitspraken gedaan over de rechterlijke onafhankelijkheid als waarborg voor rechtszoekenden. | | Wraking van de rechter | Het recht dat de wet aan een partij toekent om te weigeren berecht te worden door één of meerdere leden van het bevoegde gerecht, wanneer er gegronde redenen zijn om de onpartijdigheid van de rechter(s) in twijfel te trekken. | | Onpartijdigheid | De fundamentele deontologische plicht van een magistraat om onbevooroordeeld en onvooringenomen te zijn, zowel bij het wijzen van een vonnis als in de voorafgaande procedures, zonder vrees, favoritisme of vooroordelen ten aanzien van de partijen. | | Subjectieve onpartijdigheid | De persoonlijke, daadwerkelijke instelling en overtuiging van een individuele rechter in een specifieke zaak, gericht op zijn persoonlijke gemoedstoestand en intenties. | | Objectieve onpartijdigheid | De gerechtvaardigde twijfel die procespartijen kunnen hebben aan de onpartijdigheid van de rechter, gebaseerd op uiterlijke omstandigheden die de schijn van partijdigheid kunnen wekken, ongeacht de werkelijke intenties van de rechter. | | Verschoning | De deontologisch verplichte handeling van een rechter die zich uit eigen beweging van een zaak onthoudt, omdat hij vaststelt dat er een grond tot wraking tegen hem aanwezig is, om zo een wrakingsprocedure door partijen te voorkomen. | | Wettige verdenking | Een wrakingsgrond die aangeeft dat de rechter niet in staat is om op een onafhankelijke en onpartijdige wijze uitspraak te doen, of bij de openbare opinie gewettigde twijfel wekt aangaande zijn geschiktheid om op die wijze uitspraak te doen, bijvoorbeeld door een band met een belanghebbende partij. | | Onverenigbaarheden | Wettelijke bepalingen die cumulatie van rechterlijke ambten verbieden, tenzij de wet dit expliciet toestaat, om de onpartijdigheid te waarborgen en situaties te voorkomen waarin een rechter reeds kennis heeft genomen van een zaak in een andere hoedanigheid. | | Onttrekking van de zaak aan de rechter | Een rechtsfiguur die, in tegenstelling tot wraking, betrekking heeft op een gehele rechtbank of hof en niet op individuele rechters, en die beoogt de zaak aan de instelling als geheel te onttrekken, bijvoorbeeld bij bezwaren tegen alle rechters van een behandelende kamer. | | Gematigdheid en genuanceerdheid | De vereiste houding van een magistraat bij het uiten van zijn mening, zelfs in wetenschappelijke publicaties, om te voorkomen dat rechtzoekenden de indruk krijgen dat de magistraat bevooroordeeld is en om het vertrouwen in de onpartijdigheid van Justitie te behouden. | | Discretieplicht | De verplichting voor magistraten om zich terughoudend op te stellen en zorgvuldig om te gaan met informatie, om zo het vertrouwen van rechtzoekenden en de integriteit van Justitie te waarborgen. Dit vereist een evenwicht tussen burgerlijke rechten en ambtelijke verplichtingen. | | Gewettigde verdenking | Een situatie waarin er redelijke gronden zijn om te twijfelen aan de onpartijdigheid of geschiktheid van een magistraat om een zaak te beoordelen. Dit kan voortkomen uit uitlatingen, gedragingen of omstandigheden die de schijn van partijdigheid wekken. | | Wraking | Een juridische procedure waarbij een partij verzoekt om een magistraat te laten vervangen omdat er redenen zijn om te twijfelen aan diens onpartijdigheid of geschiktheid om de zaak te behandelen. | | Gedeeld beroepsgeheim | Het principe dat informatie die onder het beroepsgeheim valt, gedeeld kan worden met anderen die optreden met eenzelfde doelstelling voor dezelfde opdrachtgever, mits deze mededeling noodzakelijk en pertinent is voor de opdracht. | | Fortis-zaak | Een belangrijke rechtszaak die heeft geleid tot jurisprudentie over de reikwijdte van het beroepsgeheim van magistraten, met name met betrekking tot het delen van ontwerp-arresten en persoonlijke standpunten met niet-actieve magistraten. | | Benoemings- en Aanwijzingscommissie (BAC) | Een commissie binnen de Hoge Raad voor de Justitie die belast is met het voordragen van kandidaten voor benoeming tot magistraat, op basis van objectieve criteria en examens. | | Gerechtelijke stage | Een verplichte opleidingsperiode voor aspirant-magistraten, die bestaat uit cursussen en praktische ervaring bij verschillende gerechtelijke instanties, ter voorbereiding op de uitoefening van het ambt. | | Openbaar ministerie | De tak van de rechterlijke macht die belast is met het vervolgen van strafbare feiten en het bewaken van de openbare orde en de wet. | | Magistraat van de zetel | Een rechter die uitspraak doet in zaken, in tegenstelling tot een magistraat van het openbaar ministerie. | | Tuchtrecht | Het geheel van regels en procedures dat van toepassing is op het gedrag van magistraten en gerechtelijk personeel, met als doel het handhaven van de waardigheid van het ambt en het vertrouwen in de rechtspraak. | | Magistraat | Een openbare ambtenaar die deel uitmaakt van de rechterlijke macht, zoals een rechter of een lid van het openbaar ministerie, belast met de uitoefening van gerechtelijke taken. | | Vrijheid van meningsuiting | Het recht van individuen, inclusief magistraten, om hun gedachten en ideeën te uiten zonder censuur of angst voor repercussies, hoewel dit recht beperkingen kent ter bescherming van de rechterlijke onafhankelijkheid en het publieke vertrouwen. | | Deontologie | Een stelsel van fundamentele normen en waarden die het gedrag van magistraten sturen, zowel in hun professionele als privéleven, gericht op een maatschappelijk verantwoorde uitoefening van hun functie. | | Tuchtsanctie | Een straf die kan worden opgelegd aan een magistraat die zijn ambtsplichten verzuimt of door zijn gedrag afbreuk doet aan de waardigheid van zijn ambt, variërend van lichte straffen zoals een waarschuwing tot zware straffen zoals ontslag. | | Tuchtrechtbank | Een specifieke rechtbank die belast is met het behandelen van tuchtzaken tegen magistraten en gerechtelijk personeel, bestaande uit zowel eerste aanleg als hoger beroep instanties. | | Zware tuchtsancties | Tuchtsancties die financiële gevolgen hebben voor de betrokken magistraat, zoals inhouding van wedde, tuchtschorsing, lagere inschaling, terugzetting, ontslag van ambtswege, ontzetting uit het ambt of afzetting. | | Lichte tuchtsancties | Tuchtsancties die geen financiële gevolgen hebben voor de betrokken magistraat, zoals een terechtwijzing of een blaam. | | Positieve deontologie | Een benadering van deontologie die zich richt op het bevorderen van een maatschappelijk verantwoorde vervulling van de magistratenfunctie, vaak beter gediend door evaluatiesystemen dan door louter straffen. | | Ambtsplichten | De taken en verantwoordelijkheden die inherent zijn aan de functie van een magistraat, welke strikt nageleefd dienen te worden om de goede werking van de justitie te waarborgen. | | Gerechtelijk Wetboek | De verzameling van wetten die de organisatie en werking van de rechterlijke macht in België regelen, inclusief bepalingen betreffende het tuchtrecht van magistraten. | | Lijst van stagiairs | Een register van personen die zich in de stageperiode bevinden om de vereiste ervaring op te doen alvorens definitief te worden toegelaten tot het beroep van advocaat. | | Advocateneed | Een plechtige verklaring die een advocaat aflegt bij de aanvang van zijn beroepspraktijk, waarin hij trouw, gehoorzaamheid aan de wet en eerbied voor het gerecht belooft. | | Onverenigbaarheid | Bepaalde beroepen of functies die niet gelijktijdig met het beroep van advocaat mogen worden uitgeoefend, om de onafhankelijkheid en waardigheid van de advocatuur te waarborgen. | | Stafhouder | Het hoofd van de balie, die belast is met het toezicht op de advocaten en de handhaving van de deontologische regels. | | Balie | De organisatie die de advocaten van een bepaald rechtsgebied vertegenwoordigt en reguleert. | | Stage | Een verplichte periode van professionele vorming en praktijkervaring die kandidaten moeten doorlopen na hun juridische studies en vooraleer zij definitief als advocaat kunnen worden ingeschreven. | | Vrijheid van ambtsuitoefening | Het recht van advocaten om hun ambt vrij uit te oefenen ter verdediging van het recht en de waarheid, inclusief het informeren over en bevorderen van minnelijke oplossingen van geschillen, en het zich onthouden van het aanvoeren van ernstige feiten tegen de eer en faam van personen, tenzij strikt noodzakelijk voor de zaak. | | Proceshandelingen die een daad van beschikking inhouden | Handelingen in een gerechtelijke procedure die beschikking over het geschil betreffen, zoals berusten in een vonnis, een dading sluiten, of een gerechtelijke bekentenis doen. Hiervoor is een bijzondere lastgeving of volmacht vereist. | | Discrepantie in uitingsvrijheid (procedureel vs. daarbuiten) | Het verschil in de mate van bescherming van de uitingsvrijheid van een advocaat, afhankelijk van of deze wordt uitgeoefend binnen de gerechtelijke procedure of daarbuiten in het publieke domein. Kritiek binnen de procedure geniet over het algemeen meer bescherming. | | Dominus litis | Latijnse term die aangeeft dat de advocaat de "meester van de zaak" is en zelfstandig bepaalt hoe de cliënt wordt verdedigd, zonder zich te hoeven schikken naar de instructies van de cliënt. Dit is een illustratie van de vrijheid van meningsuiting. | | Sub judice principe | Het beginsel dat publicaties over lopende zaken verbiedt zolang de zaak nog niet definitief is afgesloten. Dit principe staat soms op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting van advocaten die zich publiekelijk uitlaten over lopende procedures. | | Relatieve strafrechterlijke immuniteit van advocaten | Een wettelijke bescherming die bepaalt dat uitlatingen die een advocaat doet voor de rechtbank of in overlegde geschriften, geen aanleiding mogen geven tot strafvervolging, mits deze uitlatingen betrekking hebben op de zaak of de partijen. | | Deontologische plichten | Gedragsregels en ethische verplichtingen die advocaten moeten naleven bij de uitoefening van hun beroep, naast de wettelijke plichten. Het niet naleven hiervan kan leiden tot tuchtrechtelijke vervolgingen. | | Gedragscode voor Europese Advocaten | Een document opgesteld door de CCBE (Raad van de Ordes van Advocaten van de Europese Gemeenschap) dat uniforme regels vaststelt voor de grensoverschrijdende activiteiten van advocaten binnen de Europese Economische Ruimte. | | Expressievrijheid in het publieke debat | Het recht van advocaten om zich in het maatschappelijk debat te uiten, ook over aangelegenheden die verband houden met justitie en belangrijke rechtszaken, als onderdeel van hun professionele rol in de samenleving. | | Bedrijfsjurist | Een jurist die in dienst is van een publieke of private onderneming en daar juridische studies en adviezen verstrekt, akten opstelt, advies geeft betreffende de bepaling van de rechtspositie en bijstand verleent op juridisch vlak, waarbij hij/zij in hoofdzaak verantwoordelijkheid op juridisch vlak draagt en het beroep in volle intellectuele onafhankelijkheid uitoefent. | | Confidentialiteit van adviezen | Het principe dat de juridische adviezen verstrekt door een bedrijfsjurist aan zijn werkgever, evenals de bijbehorende correspondentie en voorbereidende documenten, vertrouwelijk zijn en niet zomaar ingezien of opgevraagd kunnen worden door derden, zoals gerechtelijke of administratieve overheden. | | Instituut voor Bedrijfsjuristen (IBJ) | Een beroepsorde die wettelijke erkenning verleent aan bedrijfsjuristen, hun ledenlijst opstelt, de deontologische regels vaststelt en toeziet op de naleving ervan, en bijdraagt aan de ontwikkeling en opleiding van het beroep. | | Intellectuele onafhankelijkheid | Het vermogen van de bedrijfsjurist om objectief en onafhankelijk juridisch advies te verlenen aan zijn werkgever, zonder beïnvloed te worden door commerciële belangen of druk van de werkgever, en het recht om onwettige opdrachten te weigeren. | | Legal Professional Privilege (LPP) | Een juridisch concept dat de vertrouwelijkheid van communicatie tussen een jurist en zijn cliënt beschermt. In de context van bedrijfsjuristen is de toepassing hiervan complex, met name in Europese mededingingszaken. | | Vertrouwenspersoon | Een persoon aan wie men geheimen kan toevertrouwen, wetende dat deze informatie vertrouwelijk zal worden behandeld. De bedrijfsjurist wordt in deze rol gezien ten opzichte van zijn werkgever. | | Overmacht | Een onvoorzienbare en onvermijdbarige gebeurtenis die een procespartij verhindert om een rechtsmiddel tijdig in te stellen, waardoor de fout van een gerechtsdeurwaarder onder bepaalde omstandigheden als overmacht kan worden beschouwd. | | Wettelijk monopolie (gerechtsdeurwaarder) | Specifieke opdrachten die exclusief door gerechtsdeurwaarders mogen worden uitgevoerd, zoals de opstelling en betekening van exploten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen, zoals bepaald in artikel 519, §1 Ger.W. | | Gemeenrechtelijke lastgevingsprincipes | Algemene regels die van toepassing zijn op een lastgevingsovereenkomst, waarbij de fouten of nalatigheden van de lasthebber, zelfs een gerechtsdeurwaarder, de lastgever binden indien deze binnen de perken van het mandaat vallen. | | Betekening | De officiële overhandiging van gerechtelijke stukken, zoals dagvaardingen of vonnissen, door een gerechtsdeurwaarder aan een partij, wat een wettelijke kennisgeving inhoudt. | | Vaststelling (door gerechtsdeurwaarder) | Het door een rechter gelasten van een gerechtsdeurwaarder om materiële feiten vast te stellen, zonder daarbij advies te geven over de juridische of feitelijke gevolgen. | | Tenuitvoerlegging | Het proces waarbij rechterlijke beslissingen of andere uitvoerbare titels door een gerechtsdeurwaarder worden afgedwongen, bijvoorbeeld door beslaglegging en verkoop van goederen. | | Onbeslagbare goederen/inkomsten | Goederen of inkomsten die volgens de wet niet vatbaar zijn voor beslaglegging, zoals bepaald in artikelen 1408 en 1409 e.v. Ger.W. | | Collectief karakter van beslag | Het principe dat bij beslaglegging rekening gehouden moet worden met reeds bestaande beslagen en dat er een gecoördineerde aanpak vereist is om de rechten van alle schuldeisers te waarborgen. | | Buitengerechtelijke tussenkomsten | Opdrachten die een gerechtsdeurwaarder kan uitvoeren buiten een gerechtelijke procedure om, zoals minnelijke invordering van schulden of bemiddeling. | | Informatieplicht (gerechtsdeurwaarder) | De wettelijke verplichting van de gerechtsdeurwaarder om zowel de opdrachtgever als de schuldenaar te informeren over hun rechten, plichten, de kosten van de procedure en mogelijke oplossingen. | | Bemiddelingsplicht (gerechtsdeurwaarder) | De plicht van de gerechtsdeurwaarder om te trachten tot een minnelijke en faciliterende oplossing van geschillen te komen, onder meer door de rechtszoekende te wijzen op bemiddelingsmogelijkheden. | | Deontologische code | Een reeks ethische en professionele regels die de gedragsnormen voor gerechtsdeurwaarders vastleggen, gericht op onpartijdigheid, onafhankelijkheid en zorgvuldigheid. | | Algemene informatieplicht | De wettelijke verplichting van de gerechtsdeurwaarder om zowel de persoon die zijn ambt heeft verzocht als de schuldenaar te informeren over relevante rechten, plichten, kosten en mogelijke oplossingen, zoals collectieve schuldenregelingen of minnelijke schuldbemiddeling. | | Bemiddelende rol | De functie van de gerechtsdeurwaarder om te trachten tot een minnelijke en faciliterende oplossing te komen in geschillen, waarbij hij rechtszoekenden wijst op mogelijkheden voor bemiddeling en andere vormen van geschillenoplossing. | | Diligentie | De plicht van de gerechtsdeurwaarder om zijn opdrachten correct, grondig en zorgvuldig uit te voeren, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van het dossier en het beginsel van proceseconomie. | | Dreigende insolventie | Een situatie waarbij de continuïteit van de activiteit van een schuldenaar of onderneming op korte of middellange termijn bedreigd wordt, waarvan de gerechtsdeurwaarder melding maakt in het bestand van berichten. | | Gerechtsdeurwaarder | Een onafhankelijk ministerieel ambtenaar die belast is met het betekenen van akten, het uitvoeren van gerechtelijke beslissingen en het verlenen van rechtskundige adviezen, met een belangrijke rol in de informatie- en bemiddelingsplicht. | | Informatieblad | Een document dat de gerechtsdeurwaarder bij bepaalde exploten voegt, met informatie over beschikbare gerechtelijke en buitengerechtelijke oplossingen voor schuldenaars om hun financiële toestand te herstellen. | | Minnelijke schikking | Een overeenkomst die door het auditoraat kan worden voorgesteld om een tuchtonderzoek te beëindigen, waarbij de betrokken partij een bepaald bedrag betaalt. | | Ministerieplicht | De verplichting van de gerechtsdeurwaarder om zijn ambt te verlenen voor zijn monopolietaken, tenzij er wettelijke uitzonderingen of belangenconflicten zijn, en na een controle op de wettigheid van het verzoek. | | Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders | De beroepsorganisatie die waakt over de deontologie van haar leden en de uitvoering van wetten en verordeningen, en die bevoegd is voor het organiseren van het auditoraat van de tuchtraad. | | Beginselen van waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid | Fundamentele ethische principes die de uitoefening van het advocatenberoep dienen te kenmerken, gericht op integriteit, eerlijkheid en gepast gedrag, essentieel voor het behoud van het vertrouwen in de beroepsgroep. | | Tuchtorgaan | Een instelling of commissie die belast is met het beoordelen van tuchtzaken en het opleggen van tuchtsancties aan leden van een bepaald beroep, zoals de Tuchtraad voor advocaten. | | Nullum crimen sine lege | Een juridisch beginsel dat stelt dat er geen strafbaar feit is zonder een voorafgaande wettelijke bepaling die het gedrag als strafbaar aanmerkt; in tuchtzaken is dit beginsel niet strikt van toepassing omdat ook ongeschreven regels gesanctioneerd kunnen worden. | | Tuchtvordering | Een procedure die wordt ingesteld tegen een beroepsbeoefenaar wegens vermeende schending van deontologische regels of beroepsplichten, met als doel een tuchtsanctie op te leggen. | | Tuchtrechter | De rechter of het orgaan dat bevoegd is om tuchtzaken te behandelen en te oordelen over de al dan niet disciplinaire bestraffing van bepaald gedrag. | | Tuchtraad | Een instelling die binnen elk hof van beroep is ingesteld en belast is met het behandelen van tuchtzaken betreffende advocaten en het opleggen van tuchtsancties. | | Tuchtraad van Beroep | Een hogere tuchtrechterlijke instantie waar beroep kan worden ingesteld tegen beslissingen gewezen door de Tuchtraad. | | Tuchtpolitie | De bevoegdheid van de stafhouder om in te grijpen bij zittingsincidenten tussen advocaten en toelating te geven om een confrater te dagvaarden, als onderdeel van het tuchtrechtelijk toezicht. | | Vastgoedbemiddeling | Activiteit waarbij een notaris optreedt als tussenpersoon bij de verkoop van onroerend goed, mits deze activiteit een bijkomstig karakter heeft ten opzichte van zijn hoofdactiviteiten en niet in strijd is met de wetgeving inzake commerciële activiteiten. | | Verkoopsopdracht | Schriftelijk mandaat dat de eigenaar van een te verkopen goed of diens vertegenwoordiger aan de notaris verleent, waarin de modaliteiten van de verkoop, publiciteit, bemiddelingsloon en eventuele gelijkaardige opdrachten aan derden worden vermeld. | | Bemiddelingsloon | Vergoeding die verschuldigd is aan de notaris wanneer een verkoop tot stand komt door zijn tussenkomst; dit loon kan vrij worden overeengekomen, maar mag niet hoger zijn dan 2% van de verkoopprijs. | | Deontologische Code inzake notariële bemiddeling | Reglement dat de beginselen vastlegt voor notariële bemiddelaars, gericht op conflictoplossing waarbij de bemiddelaar partijen deskundig bijstaat om via overleg tot een wederzijds aanvaardbaar akkoord te komen. | | Notariële bemiddelaar | Een erkende notaris die partijen in een conflictsituatie begeleidt bij het vinden van oplossingen voor hun geschillen, waarbij de belangen van alle betrokken partijen worden gediend en de oplossing bij de partijen zelf blijft. | | Onafhankelijkheid en onpartijdigheid (notaris) | Essentiële beginselen die de notaris moet waarborgen tijdens de bemiddeling, wat inhoudt dat hij geen andere opdrachten mag aanvaarden van één van de partijen zonder hun afwijkend akkoord en zich neutraal dient op te stellen. | | Beroepsgeheim (notaris) | De plicht van de notaris om vertrouwelijk om te gaan met alle informatie die hem wordt toevertrouwd in het kader van zijn ambt, inclusief tijdens bemiddelingsprocessen, tenzij partijen anders overeenkomen. | | Gerechtelijke opdracht | Taak die een notaris door de rechtbank wordt toevertrouwd, waarbij hij niet alleen de verplichting tot onpartijdigheid dient te respecteren, maar ook de vereiste van objectieve onpartijdigheid conform het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. | | Boedelnotaris | Een notaris die gerechtelijk is aangesteld om een boedel te beheren of te verdelen, en die na deze opdracht niet meer mag optreden in naam van een specifieke partij om diens belangen te verdedigen. | | Tuchtprocedure (notariaat) | Een formeel proces dat wordt gevolgd bij overtredingen van deontologische regels of wettelijke bepalingen door notarissen, met als doel het handhaven van de waardigheid en integriteit van het notarisambt. | | Auditoraat bij de Nationale Kamer van notarissen | Een van de organen die bevoegd is voor de vervolging in tuchtzaken, verantwoordelijk voor het onderzoek van tuchtzaken en het samenstellen en inleiden van vervolgingsdossiers bij de tuchtraad. | | Beroepsgeheim van advocaten | Het recht en de plicht van een advocaat om alle informatie die hij in het kader van zijn professionele activiteiten verneemt, vertrouwelijk te behandelen en niet mee te delen aan derden, tenzij er specifieke wettelijke uitzonderingen van toepassing zijn. | | Vertrouwelijkheid van briefwisseling | Het principe dat de correspondentie tussen advocaten onderling en tussen advocaat en cliënt beschermd is en niet zomaar mag worden ingezien of openbaar gemaakt, tenzij er duidelijke wettelijke uitzonderingen zijn. | | Salduz-verhoor | Een verhoor van een verdachte die van zijn vrijheid is beroofd, waarbij de verdachte recht heeft op bijstand van een advocaat vanaf het begin van het verhoor. | | "Without prejudice" | Een aanduiding die wordt gebruikt bij briefwisseling tussen advocaten om aan te geven dat de inhoud van de brief niet mag worden gebruikt als bewijs in een gerechtelijke procedure, tenzij beide partijen hiermee instemmen. | | Gevolgmisdrijf | Een misdrijf waarbij de strafbaarheid afhangt van het intreden van een bepaald gevolg, zoals het daadwerkelijk bekend worden van vertrouwelijke informatie. | | Officieel karakter (van briefwisseling) | Een uitzondering op de vertrouwelijkheid van briefwisseling tussen advocaten, waarbij de briefwisseling zonder voorafgaande toestemming van de stafhouder in rechte kan worden overgelegd, omdat deze specifieke juridische of procedurele functies vervult. | | Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) | Een internationaal verdrag dat de rechten en vrijheden van personen in Europa beschermt, waaronder het recht op eerbiediging van privéleven en familie, dat ook het beroepsgeheim en de vertrouwelijkheid van briefwisseling omvat. | | Confraterniteit | Een deontologische plicht van advocaten om loyaal en respectvol met hun beroepsgenoten om te gaan. Dit bevordert een eerlijke rechtspleging, versterkt de vertrouwensrelatie en helpt onnodige procedures te voorkomen. | | Derdenrekening | Een speciale bankrekening die een advocaat aanhoudt voor gelden die hij namens cliënten of derden ontvangt. Deze rekening moet gescheiden blijven van het persoonlijke vermogen van de advocaat en staat onder toezicht van de orde. | | Rechtspleging | Het geheel van procedures en handelingen die leiden tot de beslechting van een juridisch geschil door een rechterlijke instantie. De advocaat speelt een cruciale rol in het bevorderen van een correcte en eerlijke rechtspleging. | | Rechtschapenheid | Een fundamenteel ethisch principe voor advocaten, dat impliceert dat zij integer, eerlijk en betrouwbaar dienen te handelen in zowel hun professionele als privéleven. Dit draagt bij aan het vertrouwen in het beroep. | | Rubriekrekening | Een specifieke rekening die geopend wordt voor een bepaald dossier of een specifieke cliënt, met name wanneer gelden langer geïmmobiliseerd zullen blijven. De rente op deze rekening komt toe aan de bestemmeling. | | Tuchtoverheid | De instantie binnen de orde van advocaten die belast is met het beoordelen van inbreuken op de deontologische regels en het opleggen van passende sancties aan advocaten. | | Waardigheid | Een ethische plicht voor advocaten om zich professioneel en persoonlijk op een respectabele manier te gedragen, zodat de reputatie en het aanzien van het beroep gewaarborgd blijven. | | Wettelijke plichten bij derdenbeslag | De drie verplichtingen die een derde (zoals een advocaat) heeft wanneer er beslag wordt gelegd op gelden die hij voor een schuldenaar aanhoudt: een afgifteverbod aan de schuldenaar, het afleggen van een verklaring van derde-beslagene, en de plicht tot afgifte aan de beslaglegger. | | Monopolietaken | Specifieke taken die wettelijk exclusief zijn toevertrouwd aan gerechtsdeurwaarders, zoals het opstellen en betekenen van exploten, de tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen en het invorderen van onbetwiste geldschulden. | | Openbaar ambtenaar | Een persoon die in dienst is van de overheid en publieke taken uitoefent, waarbij hij authenticiteit verleent aan de akten die hij opstelt in het kader van zijn wettelijke activiteiten. | | Residuaire bevoegdheden | Bevoegdheden die gerechtsdeurwaarders hebben voor taken waarvoor zij geen exclusieve bevoegdheid of ministerieplicht hebben, zoals het lichten van uittreksels uit processtukken of het optreden als sekwester. | | Vaststelling | Het door een gerechtsdeurwaarder verrichten van observaties van zuiver materiële feiten op verzoek van magistraten of particulieren, waarbij de vaststellingen authentiek zijn wat betreft de zintuiglijk waarneembare feiten. | | Wettelijk monopolie | Het exclusieve recht van gerechtsdeurwaarders om bepaalde juridische handelingen te verrichten, zoals het opstellen en betekenen van exploten en de tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen. | | Beroepsdeontologie | De verzameling van ethische regels en gedragsnormen die van toepassing zijn op een bepaald beroep, in dit geval specifiek voor bedrijfsjuristen, en die door de overheid worden erkend. | | Vertrouwelijkheid van juridische adviezen | Het principe dat juridische adviezen verstrekt door een bedrijfsjurist aan zijn werkgever beschermd zijn en niet openbaar gemaakt mogen worden, om een open communicatie en kwalitatief advies te bevorderen. | | Loyaliteit | Een kernwaarde voor bedrijfsjuristen, die inhoudt dat zij zich inzetten voor de belangen van hun werkgever, binnen de grenzen van de wet en de deontologische regels. | | Bekwaamheid | De vereiste dat bedrijfsjuristen beschikken over de nodige kennis, vaardigheden en ervaring om hun beroep naar behoren uit te oefenen en kwalitatief juridisch advies te verstrekken. | | Wettelijke erkenning | De formele erkenning door de wetgever van een bepaald beroep, met bijbehorende rechten, plichten en een eigen beroepsorde, zoals het geval is voor de bedrijfsjurist sinds de wet van 1 maart 2000. | | Vastgoedbemiddeling door notarissen | De activiteit waarbij een notaris optreedt als tussenpersoon bij de verkoop van onroerend goed, mits deze activiteit een bijkomstig karakter heeft ten opzichte van zijn hoofdopdracht. | | Verzuim van de rechter | Het nalaten van een rechter om een zaak die hij in beraad heeft genomen, binnen een redelijke termijn te berechten. Dit kan leiden tot een vordering tot onttrekking van de zaak aan de rechter. | | Goede rechtsbedeling | Het principe dat gerechtelijke procedures efficiënt, rechtvaardig en tijdig moeten verlopen om de rechten van alle betrokkenen te waarborgen. Het Hof van Cassatie beoordeelt of onttrekking van een zaak aan de rechter in het belang van de goede rechtsbedeling is. | | Vordering tot onttrekking | Een verzoekschrift dat wordt ingediend bij het Hof van Cassatie met het doel een zaak aan de huidige rechter te onttrekken wegens diens verzuim om de zaak te berechten. Dit verzoekschrift moet gemotiveerd zijn en door een advocaat worden ondertekend. | | Hof van Cassatie | Het hoogste rechtscollege in België dat toeziet op de correcte toepassing van de wet door lagere rechtbanken en hoven. Het Hof van Cassatie beslist over vorderingen tot onttrekking van zaken aan rechters. | | Redelijke termijn | Een beginsel uit artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat stelt dat gerechtelijke procedures binnen een redelijke termijn moeten worden afgerond. Overschrijding hiervan kan leiden tot aansprakelijkheid van de Belgische staat. | | Rechtsweigering | Het onder enig voorwendsel weigeren van een rechter om recht te spreken, zelfs indien de wet stilzwijgend, duister of onvolledig is. Dit is strikt verboden en kan leiden tot verhaal op de rechter en strafrechtelijke vervolging. | | Persoonlijke aansprakelijkheid van de magistraat | De uitzonderlijke situatie waarin een magistraat persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld voor schade, bijvoorbeeld bij bedrog of list tijdens het onderzoek of bij het vonnis. | | Motiveringsplicht | De wettelijke verplichting van een rechter om zijn beslissingen te onderbouwen met redenen. Dit dient als waarborg tegen willekeur en maakt het mogelijk de correcte toepassing van de wet te controleren. | | Onafhankelijkheid van de rechter | Het beginsel dat rechters vrij en onbeïnvloed hun rechtsprekende taken moeten kunnen uitoefenen, zonder druk van andere machten of autoriteiten. Dit is een fundamentele waarborg voor een eerlijk proces. | | Collegiale kamer | Een rechtbank die bestaat uit meerdere rechters die gezamenlijk beraadslagen en beslissen over een zaak. | | Beroepsgeheim van de advocaat | Een fundamentele deontologische plicht die inhoudt dat advocaten vertrouwelijk informatie die zij in de uitoefening van hun opdracht vernemen of vaststellen, niet mogen openbaar maken. Dit geheim geldt onbeperkt in de tijd en is essentieel voor een vertrouwensrelatie tussen advocaat en cliënt, en voor een eerlijk proces. | | Relatieve strafrechterlijke immuniteit | Een wettelijke bescherming die advocaten garandeert tegen strafvervolging voor uitspraken of geschriften die zij in de rechtbank doen of overleggen, mits deze op de zaak of de partijen betrekking hebben. Dit waarborgt de expressievrijheid van de advocaat in het kader van de uitoefening van zijn beroep. | | Plicht tot bijstand | De verplichting van een advocaat om zijn cliënt te vertegenwoordigen en te verdedigen, nadat hij daartoe opdracht heeft gekregen. Deze plicht houdt in dat de advocaat de zaak gewetensvol behandelt, de cliënt adviseert en op de hoogte houdt. | | Artikel 458bis Strafwetboek | Een wettelijke bepaling die, onder strikte voorwaarden, de houder van een beroepsgeheim toestaat om bepaalde misdrijven die op minderjarigen of kwetsbare personen zijn gepleegd, te melden aan de procureur des Konings, zelfs indien deze informatie onder het beroepsgeheim valt. | | Artikel 458ter Strafwetboek | Een wettelijke bepaling die de uitwisseling van informatie tussen personen die samen overleggen over een casus toestaat, zonder dat zij hun beroepsgeheim schenden. Dit geldt onder specifieke voorwaarden en met het oog op bescherming of preventie. | | Collectieve schuldenregeling | Een gerechtelijke procedure die bedoeld is om personen met overmatige schulden te helpen. In het kader hiervan kan de schuldbemiddelaar informatie opvragen over de vermogenstoestand van de schuldenaar, waarbij het beroepsgeheim van de advocaat onder bepaalde voorwaarden kan wijken. | | In-house lawyer | Een advocaat die in dienstbetrekking is bij een onderneming of groep van ondernemingen. De bescherming van het beroepsgeheim strekt zich in het algemeen niet uit tot correspondentie met deze advocaten, omdat zij niet als onafhankelijk worden beschouwd. | | Beschikkingsbeginsel | Dit principe, ook wel "principe dispositif" genoemd, stelt dat de partijen zelf bepalen of, tegen wie en waarover een geding wordt gevoerd. De rechter mag niet meer toekennen dan gevraagd is (ultra petita) en mag het voorwerp of de oorzaak van de vordering niet wijzigen. | | Ultra petita | Een juridische term die aangeeft dat een rechter meer toekent dan door de eisende partij is gevorderd, wat in principe niet is toegestaan. Dit kan door de partij aangevochten worden via een rechtsmiddel. | | Gerechtelijke achterstand | Een structureel probleem binnen de rechtspraak waarbij zaken te lang blijven liggen, wat leidt tot vertraging in de rechtsbedeling en frustratie bij rechtzoekenden. | | Iura novit curia | Een Latijnse rechtsregel die betekent "het gerecht kent het recht". Dit houdt in dat de rechter geacht wordt het recht te kennen en toe te passen op de feiten, zonder dat partijen de juridische normen expliciet hoeven te noemen. | | Recht van verdediging | Een algemeen rechtsbeginsel dat inhoudt dat partijen het recht hebben om zich te verdedigen tegen de vorderingen en argumenten die tegen hen worden ingebracht. Dit omvat het principe van hoor en wederhoor. | | Tegensprekelijkheid | Het principe dat alle feitelijke en juridische elementen die relevant zijn voor een rechterlijke uitspraak, aan de partijen ter discussie moeten worden voorgelegd, zodat zij hierop kunnen reageren. | | Partijautonomie | Het principe dat de partijen in een gerechtelijke procedure de vrijheid hebben om de inhoud en het verloop van hun geschil te bepalen, binnen de grenzen van de wet. | | Ambtshalve | Betekent dat een rechter of magistraat een handeling verricht uit eigen beweging, zonder dat dit door een partij is gevraagd. Dit kan bijvoorbeeld het aanvullen van rechtsgronden betreffen. | | Beraad | De periode waarin de rechter zich terugtrekt om na te denken over de zaak en een vonnis voor te bereiden na het sluiten van de debatten. | | Verplichte ambtsweigering | De notaris is wettelijk verplicht zijn ambt te weigeren in vier specifieke gevallen, waaronder wanneer een akte strijdig is met de openbare orde, partijen de rechten van derden miskennen, de notaris onbevoegd is, of de akte de naleving van wettelijke verplichtingen zou schenden. | | Uitstel van ambtsverlening | De notaris mag de uitvoering van zijn ambt uitstellen totdat bepaalde formaliteiten, zoals fiscale verwittigingen, hypothecaire opzoekingen of stedenbouwkundige formaliteiten, zijn vervuld. | | Authenticiteit (notarieel) | Het concept van authenticiteit in notariële akten houdt in dat de notaris de vastgestelde feiten en verklaringen van partijen getrouw beschrijft, en dat de aanwezigheid van de notaris bij het verlijden van de akte essentieel is voor de geldigheid ervan. | | Valsheid in openbare geschriften | Dit is een ernstige fout die een notaris kan begaan, waarbij de waarheid in een notariële akte wordt verdraaid, bijvoorbeeld door het aanbrengen van toevoegingen na het verlijden of het valselijk vermelden van volstorte aandelen. | | Raadgevingsplicht | De notaris heeft de plicht om partijen onpartijdig te adviseren over de rechten, verplichtingen en lasten die voortvloeien uit rechtshandelingen, en hen te wijzen op mogelijke risico's of onevenwichtige bedingen. | | Vastgoedbemiddeling (door notaris) | De notaris mag zich bezighouden met vastgoedbemiddeling, mits dit een bijkomstig karakter heeft ten opzichte van zijn hoofdopdracht van het verlijden van notariële akten, en hij hierbij gematigd, onpartijdig, objectief, correct en transparant handelt. | | Bemiddeling (notariële) | Een methode van conflictoplossing waarbij de notaris partijen deskundig bijstaat om via overleg en onderhandeling zelf tot een wederzijds aanvaardbaar akkoord te komen, waarbij de notaris het proces begeleidt maar de oplossing bij de partijen laat. | | Monopolie van vertegenwoordiging in rechte | Het exclusieve recht van advocaten om cliënten bij te staan of te vertegenwoordigen voor rechtscolleges, met enkele wettelijke uitzonderingen zoals vertegenwoordiging door familieleden of afgevaardigden van organisaties onder specifieke voorwaarden. | | Pleitmonopolie | Het exclusieve recht van advocaten om voor alle gerechten te pleiten, tenzij de wet anders bepaalt. Een advocaat verschijnt als gevolmachtigde zonder dat hij een volmacht hoeft te tonen, tenzij de wet een bijzondere lastgeving vereist. | | Belangenconflicten | Situaties waarin de belangen van een advocaat, zijn cliënt, of meerdere cliënten met elkaar in strijd zijn of dreigen te komen, wat de onafhankelijkheid van de advocaat kan aantasten en de correcte uitoefening van zijn beroep kan belemmeren. | | Mededingingsrecht | Een rechtsgebied dat zich bezighoudt met het bevorderen en beschermen van eerlijke concurrentie op de markt, door misbruik van economische machtsposities en concurrentiebeperkende afspraken te verbieden. | | Vrij beroep | Een beroep dat doorgaans een specifieke opleiding vereist en waarbij de beoefenaar zelfstandig en onafhankelijk werkt, zoals advocaten, artsen en architecten. | | Orde van Vlaamse Balies (OVB) | De beroepsorganisatie die de belangen behartigt van de advocaten die gevestigd zijn in het Vlaamse landsgedeelte van België en die instaat voor de naleving van de deontologische regels. | | Codex Deontologie | Een verzameling van geschreven regels die de ethische normen en gedragslijnen voor advocaten vastleggen, ter aanvulling van de wettelijke bepalingen en de algemene beginselen van het beroep. | | Immuniteit van het pleidooi | Een juridische bescherming die advocaten verleent voor uitspraken die zij doen tijdens een gerechtelijke zitting, waardoor zij niet vervolgd kunnen worden voor smaad of laster in die context. | | Rechtzoekende | Een persoon die juridische bijstand of diensten nodig heeft en zich hiervoor wendt tot een juridische professional, zoals een advocaat, notaris of gerechtsdeurwaarder. | | Vertrouwen | Een cruciaal element in de juridische beroepen, dat de rechtzoekende erop moet kunnen vertrouwen dat juridische professionals hun ambt correct, met kennis van zaken en op een integere manier uitoefenen. | | Juridische dienstenverlener | Een professional die juridische diensten verleent, zoals een advocaat, notaris, gerechtsdeurwaarder of bedrijfsjurist. Deze professionals hebben vaak een wettelijk gereglementeerde monopoliepositie. | | Maatschappelijke verantwoordelijkheidszin | Het besef en de plicht van een professional om rekening te houden met het bredere belang van de samenleving bij de uitoefening van zijn beroep, naast de belangen van de individuele rechtzoekende. | | Tucht | Het instrument dat wordt gebruikt om de overtreding van deontologische normen te sanctioneren en deze normen afdwingbaar te maken. Tuchtrechtelijke procedures kunnen leiden tot disciplinaire maatregelen. | | Strafrecht | Het rechtsgebied dat zich bezighoudt met de omschrijving van misdrijven, hun bestanddelen en de straffen die daarop van toepassing zijn. Hier geldt strikt het principe van de wettelijke basis ("nullum crimen sine lege"). | | Algemeen bekende feiten | Feiten die iedereen met een gemiddelde ontwikkeling kent, of die eenvoudig uit algemeen toegankelijke bronnen kunnen worden achterhaald. Rechters mogen deze feiten betrekken in hun oordeelsvorming zonder dat daarvan bewijs geleverd hoeft te worden. | | Rechtsstaat | Een staatsinrichting waarin de macht van de overheid beperkt is door het recht, en waarin burgers beschermd worden tegen willekeurige overheidsoptreden. De rechtsstaat vereist onder andere de scheiding der machten en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. | | Tuchtsancties | Strafmaatregelen die kunnen worden opgelegd aan leden van een beroep die zich niet aan de deontologische regels of wettelijke voorschriften hebben gehouden. Deze variëren van lichte straffen zoals een waarschuwing tot zware straffen zoals schorsing of ontslag. | | Multidisciplinaire associaties (Multi Disciplinary Practices - MDP) | Samenwerkingsverbanden tussen advocaten en beoefenaars van andere beroepen, zoals accountants of belastingadviseurs. De toelaatbaarheid van dergelijke associaties is een belangrijk deontologisch en juridisch discussiepunt geweest. | | Dienstverlening | Het recht voor onderdanen van EU-lidstaten om occasioneel hun beroep uit te oefenen in een andere lidstaat dan waar zij hun beroepskwalificatie hebben verworven. Dit geldt ook voor advocaten, met inachtneming van de regels van het gastland. | | Bewijswaarde | De mate waarin een vaststelling of document kan dienen als bewijs in een juridische procedure. De bewijswaarde van een vaststelling door een gerechtsdeurwaarder is doorgaans hoog vanwege de officiële status van de gerechtsdeurwaarder. | | Authentieke waarde | De juridische kracht die aan een akte of vaststelling wordt toegekend omdat deze is opgemaakt door een bevoegde ambtenaar, zoals een notaris of gerechtsdeurwaarder. Een akte met authentieke waarde heeft een hogere bewijskracht dan een onderhandse akte. | | Ministerieel ambtenaar | Een ambtenaar die, hoewel zelfstandig, een publieke taak uitoefent die door de wet is toevertrouwd, zoals de gerechtsdeurwaarder. Zij handelen in naam van de staat en hun handelingen hebben officiële rechtsgevolgen. | | Wettelijke taken | De specifieke handelingen en verantwoordelijkheden die bij wet zijn toegekend aan een bepaald beroep, zoals de gerechtelijke en buitengerechtelijke taken van een gerechtsdeurwaarder. |