cursus bouwrecht.pdf

# Taken en verantwoordelijkheden van bouwheer, architect en aannemer tijdens de uitvoeringsfase Tijdens de uitvoeringsfase van een bouwproject zijn de bouwheer, architect en aannemer gebonden aan specifieke taken en verantwoordelijkheden die essentieel zijn voor een correcte voltooiing van het project [2](#page=2) [3](#page=3). ### 1.1 De bouwheer De bouwheer heeft als primaire verantwoordelijkheden: * De uitvoering van de opdracht mogelijk maken [2](#page=2) [3](#page=3). * De overeengekomen prijs betalen [2](#page=2) [3](#page=3). * De werken formeel aanvaarden of opleveren [2](#page=2) [3](#page=3). ### 1.2 De architect De architect is een onafhankelijke professional die een schriftelijk contract aangaat met de bouwheer. Het beroep van architect is onverenigbaar met dat van aannemer; de architect mag zijn taken niet delegeren aan de aannemer. De architect bezit een monopolie voor het opmaken van bouwplannen en het controleren van de uitvoering van werken waarvoor een omgevingsvergunning vereist is [2](#page=2). De taken van de architect tijdens de uitvoeringsfase omvatten: #### 1.2.1 Leiding De architect is verantwoordelijk voor het geven van duidelijke, precieze en volledige richtlijnen om uitvoeringsfouten te voorkomen [2](#page=2). #### 1.2.2 Controle sensu stricto Dit houdt in: * Controle op de conformiteit en de tijdigheid van de werken [2](#page=2). * Aanwezigheid op de werf: de architect is niet permanent aanwezig, maar wel op cruciale momenten, afhankelijk van de complexiteit en voortgang van de werf. Dit is met name belangrijk bij cruciale fasen die later niet zonder destructief onderzoek kunnen worden gecontroleerd en die een risico op belangrijke schade met zich meebrengen [2](#page=2). * Organisatie van werfvergaderingen en het opstellen van werfverslagen [2](#page=2). De architect heeft een middelenverbintenis; de bouwheer moet het oorzakelijk verband bewijzen tussen de schade (als gevolg van een uitvoeringsfout van de aannemer) en een mogelijke controlefout van de architect [2](#page=2). #### 1.2.3 Advies en bijstandsverbintenis Dit omvat: * Technische bijstand [2](#page=2). * Bijstand bij de keuze van derden [2](#page=2). * Financiële en budgettaire bijstand [2](#page=2). * Juridische bijstand (de zogenaamde "knipperlichtfunctie") [2](#page=2). * Bijstand bij de oplevering en aanvaarding van de werken [2](#page=2). Deze advies- en bijstandsverbintenis is van openbare orde indien ze onlosmakelijk verbonden is met de minimale wettelijke opdracht van de architect. Dit is eveneens een middelenverbintenis [2](#page=2). ### 1.3 De aannemer De aannemer heeft de volgende verantwoordelijkheden tijdens de uitvoeringsfase: #### 1.3.1 Conforme uitvoering van de werken De aannemer dient de werken conform uit te voeren volgens: * **Dwingende wettelijke bepalingen:** Deze primeren altijd, zoals bepalingen rond de omgevingsvergunning, stabiliteit en veiligheid [3](#page=3). * **Contractuele documenten:** Hieronder vallen de plannen, het bestek, contractueel opgelegde technische voorschriften, gegeven instructies, gemaakte afspraken en de invulling die gegeven wordt aan de gecreëerde verwachtingen [3](#page=3). * **Regels van de kunst:** Dit zijn minimumvereisten die normen, referentiedocumenten, referentiebestekken, technische literatuur en ongeschreven ambachtelijke gewoonten omvatten [3](#page=3). #### 1.3.2 Werken met deugdelijke materialen De aannemer is verantwoordelijk voor het gebruik van deugdelijke, niet gebrekkige materialen [3](#page=3). * **Intrinsieke gebreken:** De aansprakelijkheid hiervoor ligt bij de aannemer, tenzij onnaspeurbaarheid van het gebrek kan worden aangetoond [3](#page=3). * **Functionele gebreken:** De aansprakelijkheid hiervoor ligt bij de architect, tenzij de aannemer de taken van de architect waarneemt, de architect de gebreken had moeten kennen en melden, of de aannemer afwijkt van de contractuele documenten [3](#page=3). #### 1.3.3 Tijdige uitvoering van de werken De aannemer moet de werken binnen de contractuele termijn uitvoeren. Indien geen contractuele termijn is bepaald, dient dit binnen een redelijke termijn te gebeuren, rekening houdend met de aard, omvang, moeilijkheidsgraad, plaats, omstandigheden en verwachtingen van de bouwheer. Dit is een resultaatsverbintenis: de bouwheer hoeft enkel de laattijdigheid te bewijzen, waarna de aannemer omstandigheden buiten zijn wil zal moeten bewijzen die de tijdige uitvoering verhinderden (bijvoorbeeld ontoegankelijk terrein, pandemieën, schaarste van materialen) [3](#page=3). #### 1.3.4 Informatieverplichtingen De aannemer heeft een informatieverbintenis die inhoudt: * **Informatieplicht:** Over de inhoud, omvang en gevolgen van de werken [3](#page=3). * **Waarschuwingsplicht:** Over fouten, hiaten en risico's [3](#page=3). * **Weigeringsplicht:** Bij schending van dwingende wettelijke bepalingen, een onhaalbare opdracht, of nutteloos werk [3](#page=3). --- # Uitvoering van een private aannemingsovereenkomst Hier is de gedetailleerde samenvatting voor de uitvoering van een private aannemingsovereenkomst. ## 2. Uitvoering van een private aannemingsovereenkomst Dit onderwerp behandelt de cruciale aspecten van de uitvoering van een private aannemingsovereenkomst, met specifieke aandacht voor prijsbepaling, uitvoeringstermijnen, omgang met gebreken en schade, en de verschillende manieren waarop de overeenkomst kan eindigen. ### 2.1 De prijs De prijsbepaling in een aannemingsovereenkomst kan op verschillende manieren gebeuren [4](#page=4): * **Absoluut forfait:** Een vast overeengekomen prijs die niet meer kan wijzigen. * **Relatief forfait:** Een vaste prijs die echter aanpassingen toelaat onder specifieke omstandigheden. * **Prijslijst (eenheidsprijzen):** De prijs wordt berekend op basis van de overeengekomen prijzen per eenheid van uitgevoerde werken. * **Aanneming in regie:** De aannemer wordt betaald voor de werkelijk geleverde uren en materialen, vaak met een opslag. Een **gemengde aannemingsovereenkomst** combineert elementen van verschillende prijsbepalingsmethodes. > **Tip voor de aannemer:** Bij werk in regie is het cruciaal om alle gepresteerde uren nauwkeurig te registreren, detailleren en rapporteren [4](#page=4). #### 2.1.1 Prijsherziening In principe is er geen prijsherziening mogelijk na het sluiten van de overeenkomst. Er zijn echter uitzonderingen [4](#page=4): 1. **Prijsherzieningsformule:** Een clausule in de overeenkomst die aanpassingen toelaat bij schommelingen in loonkosten en materiaalprijzen [4](#page=4). 2. **Imprevisiebeding:** Een beding dat de partijen toelaat de prijs te heronderhandelen bij onvoorzienbare omstandigheden [4](#page=4). #### 2.1.2 Meerwerken Meerwerk betreft werk dat niet in de oorspronkelijke overeenkomst of opdracht van de aannemer is begrepen [4](#page=4). * **Principieel recht op meerprijs:** De aannemer heeft hier recht op, tenzij de overeenkomst vereist dat er voorafgaand schriftelijk akkoord is over de prijs [4](#page=4). * **Geen meerwerk:** Werk dat deel uitmaakt van het voorwerp van de overeenkomst (plan, bestek, meetstaat) of noodzakelijk is voor een goede uitvoering, geeft geen recht op een meerprijs [4](#page=4). #### 2.1.3 Meerprijzen wegens onvoorziene omstandigheden * **Omstandigheden die bestonden bij contractsluiting maar onbekend waren:** De aannemer heeft recht op een meerprijs [4](#page=4). * **Omstandigheden die ontstaan na contractsluiting:** De aannemer heeft geen recht op een meerprijs, tenzij de overeenkomst een prijsherzieningsclausule bevat [4](#page=4). > **Tip voor de aannemer bij wijzigingen/meerwerken:** Dien onverwijld een verrekeningsvoorstel of een fiche voor meerwerken/wijzigingen in en voer de wijziging pas uit na schriftelijk akkoord over de prijs van de wijziging [4](#page=4). ### 2.2 De uitvoeringstermijn De uitvoeringstermijn is de overeengekomen duur waarbinnen de werken voltooid moeten zijn [5](#page=5). * Het uitvoeren binnen de contractuele termijn is een resultaatsverbintenis van de aannemer [5](#page=5). * Bij gebrek aan afgesproken termijn, moeten de werken binnen een redelijke termijn worden uitgevoerd, waarbij "redelijk" afhangt van de aard, omvang en complexiteit van het werk [5](#page=5). #### 2.2.1 Beperken van aansprakelijkheid voor vertraging De aannemer kan zijn aansprakelijkheid voor vertraging beperken door: * Een realistische termijn af te spreken [5](#page=5). * De termijn te bepalen in werkdagen, niet in kalenderdagen of tegen een einddatum [5](#page=5). * Situaties te beschrijven die recht geven op termijnverlenging, zoals wijzigingen, meerwerk, fouten van de opdrachtgever, of onvoorzienbare omstandigheden [5](#page=5). * Een forfaitaire, lage vertragingsvergoeding te voorzien [5](#page=5). * Een maximum te stellen aan de verschuldigde vertragingsboete, bijvoorbeeld 5% van de aannemingssom [5](#page=5). > **Tip voor de aannemer:** Registreer onverwijld alle omstandigheden die de planning verstoren, update de planning, en vraag tijdig termijnverlenging aan [5](#page=5). #### 2.2.2 Vordering van vertragingsvergoeding door de bouwheer * **Regel:** De bouwheer moet de aannemer eerst in gebreke stellen. Schadevergoeding is enkel verschuldigd voor schade geleden na ingebrekestelling (art. 5.231 BW) [5](#page=5). * **Uitzonderingen:** * Een vertragingsbeding in de overeenkomst dat bepaalt dat de boete "van rechtswege en zonder ingebrekestelling" loopt [5](#page=5). * Wettelijke bepalingen, zoals in overheidsopdrachten waar vertragingsboetes van rechtswege lopen [5](#page=5). #### 2.2.3 Toepassing van vertragingsbedingen Vertragingsbedingen kunnen niet altijd onverkort worden toegepast [5](#page=5). * Bij een te laag beding in contracten onder de Wet Breyne, kan de vergoeding worden verhoogd tot de werkelijke huurwaarde van de woning [5](#page=5). * Een rechter kan een onredelijk vertragingsbeding ambtshalve matigen (art. 5.88 § 2 BW) [5](#page=5). * Bij gedeeltelijke uitvoering kan de rechter het beding eveneens ambtshalve matigen (art. 5.88 § 5 BW) [5](#page=5). ### 2.3 Afwijkingen, gebreken en schade Wanneer er problemen optreden, zijn er verschillende oplossingen mogelijk [6](#page=6): * **Herstel in natura:** De aannemer voert het herstel zelf uit of zorgt ervoor [6](#page=6). * **Minwaarde:** Bij minimale afwijkingen van niet-essentiële voorwaarden, die geen grote hinder veroorzaken, kan de afwijking aanvaard worden tegen een korting [6](#page=6). * **Herstel bij equivalent:** De bouwheer laat een derde herstellen en rekent de kosten door aan de eerste aannemer [6](#page=6). #### 2.3.1 Buitengerechtelijke vervanging van de aannemer Vervanging van de aannemer kan enkel na machtiging van de rechtbank, tenzij aan specifieke voorwaarden en stappen is voldaan [6](#page=6). 1. **Ingesteldheid vereist:** De situatie moet dringend zijn [6](#page=6). 2. **Rechten van verdediging:** De rechten van de eerste aannemer mogen niet geschonden worden. Dit impliceert [6](#page=6): * **Stap 1:** In gebreke stellen van de eerste aannemer en hem de gelegenheid bieden tot herstel [6](#page=6). * **Stap 2:** Hoogdringendheid bewijzen [6](#page=6). * **Stap 3:** De aannemer uitnodigen voor een tegensprekelijke vaststelling van de tekortkomingen, deze vaststelling uitvoeren, het verslag bezorgen en melden dat hij vervangen zal worden en de verwachte kosten [6](#page=6). * **Stap 4:** De eerste aannemer onverwijld informeren over de aanstelling van de derde [6](#page=6). 3. **Start aanpassingswerken:** De derde begint met de herstelwerken [6](#page=6). > **Risico voor de opdrachtgever bij niet-naleving stappenplan:** Hij kan twee keer moeten betalen: aan de eerste (ondeugdelijke) aannemer en aan de tweede (corrigerende) aannemer [6](#page=6). ### 2.4 Betaling bekomen De regel is dat betaling op het einde van de werken gebeurt, maar de praktijk wijkt hier vaak van af [7](#page=7). * **Gebruikelijk:** Betaling in vooraf bepaalde schijven of naar gelang de vordering van de werken (bv. maandelijkse vorderingsstaten) [7](#page=7). > **Tip voor de aannemer:** Spreek uitdrukkelijk af dat er betaald wordt a rato van de vordering van de werken [7](#page=7). #### 2.4.1 Zorgvuldig factureren * Tussentijds factureren is mogelijk [7](#page=7). * Vermeld de vervaldatum correct [7](#page=7). * De factuur moet in de taal van de zetel van de onderneming zijn [7](#page=7). * Bij een onderneming als bestemmeling, wordt een niet-geprotesteerde factuur aanvaard [7](#page=7). #### 2.4.2 Aanmanen tot betaling * **T.o.v. consumenten:** * Betaaltermijn: 30 dagen [7](#page=7). * Bij wanbetaling: eerst kosteloze ingebrekestelling en 14 dagen wachttermijn [7](#page=7). * Intresten: 4.5% wettelijke rentevoet vanaf de 15e dag na ingebrekestelling [7](#page=7). * Invorderingskosten: mits bewezen [7](#page=7). * **T.o.v. ondernemingen:** * Betaaltermijn: 30 dagen [7](#page=7). * Bij wanbetaling: geen ingebrekestelling nodig [7](#page=7). * Intresten: 11.5% handelstransacties van rechtswege, vanaf verstrijken betaaltermijn [7](#page=7). * Invorderingskosten: 40 euros, plus eventueel bewezen bijkomende kosten [7](#page=7). Overeengekomen betaalvoorwaarden kunnen afwijken, met name via algemene voorwaarden [7](#page=7). > **Tip voor de aannemer:** Zorg voor goede betaalvoorwaarden, zoals een betaaltermijn van 30 dagen, geen ingebrekestelling nodig bij wanbetaling, 11.5% intresten van rechtswege en 10% invorderingskosten op het onbetaald gebleven bedrag [7](#page=7). ### 2.5 Einde van de aannemingsovereenkomst Een aannemingsovereenkomst kan op verschillende manieren eindigen [8](#page=8). #### 2.5.1 Uitvoering van de overeenkomst * De aannemer meldt de volledige uitvoering [8](#page=8). * De opdrachtgever moet overgaan tot overname of oplevering van het werk [8](#page=8). #### 2.5.2 Eenzijdige beëindiging door de opdrachtgever * De opdrachtgever kan de overeenkomst op elk moment eenzijdig beëindigen, zonder akkoord van de aannemer [8](#page=8). * Hij moet de aannemer schadeloos stellen voor gemaakte kosten, reeds uitgevoerd werk, en de gederfde winst (art. 1794 oud BW) [8](#page=8). * De beëindiging werkt onmiddellijk na kennisname door de aannemer [8](#page=8). * De aannemer moet de werken staken, maar wel voorzorgsmaatregelen nemen tegen schade [8](#page=8). * De opdrachtgever kan na eenzijdige beëindiging niet terugkomen op zijn beslissing en geen ontbinding meer vorderen [8](#page=8). * Partijen kunnen deze beëindigingsmogelijkheid en de schadevergoeding contractueel regelen [8](#page=8). #### 2.5.3 Ontbinding van de overeenkomst * Ontbinding is mogelijk bij een ernstige toerekenbare tekortkoming of wanprestatie (art. 5.90 BW) [8](#page=8). * In principe werkt ontbinding met terugwerkende kracht, maar in de praktijk meestal slechts voor de toekomst wegens de aard van de prestaties [8](#page=8). * De aannemer ontvangt betaling voor het uitgevoerde werk, verminderd met eventuele schadevergoeding voor gebreken of schade veroorzaakt door de wanprestatie [8](#page=8). --- # Uitvoering van een overheidsopdracht Dit deel behandelt de juridische en praktische aspecten van de uitvoering van een overheidsopdracht, van de naleving van het wettelijk kader en het gebruik van onderaannemers tot financiële garanties, de rol van de leidende ambtenaar, het bijhouden van dagboeken, kwaliteitsborging en de bepaling van uitvoeringstermijnen. ## 3. Uitvoering van een overheidsopdracht De uitvoering van een overheidsopdracht wordt geregeld door specifieke wettelijke bepalingen en de opdrachtdocumenten. De Algemene Uitvoeringsregels (AUR) zijn van toepassing op overheidsopdrachten van meer dan dertigduizend euro. Het bestek kan afwijken van de AUR mits drie voorwaarden voldaan zijn: de afwijking is noodzakelijk voor de bijzondere eisen van de opdracht, het afwijkende artikel staat vooraan in het bestek, en afwijkingen van 'harde-kern' artikelen zijn expliciet gemotiveerd. Sommige bepalingen van de AUR zijn fundamenteel en een afwijking hiervan wordt als ongeschreven beschouwd [9](#page=9). ### 3.1 Wettelijk kader en regelgeving Het wettelijk kader voor overheidsopdrachten omvat de Wet Overheidsopdrachten (WOO) van 17 juni 2016, de Wet Rechtsbescherming van 17 juni 2013, het Koninklijk Besluit Plaatsing (KB P) van 18 april 2017, het KB Plaatsing speciale sectoren van 18 april 2017 en het KB Uitvoering van 14 januari 2013. Er bestaan verschillende versies van de AUR, waaronder AUR v 2013, AUR v 2017 en AUR v 2018, met verschillende geldigheidsperiodes [9](#page=9). ### 3.2 Onderaannemers De keuze van onderaannemers is niet altijd vrij. Dit geldt met name wanneer een onderaannemer wordt ingeroepen voor zijn draagkracht, wordt opgelegd door de aanbesteder, of reeds in de offerte werd voorgedragen. De hoofdaannemer (HA) is aansprakelijk voor de onderaannemer (OA) [10](#page=10). Regels met betrekking tot onderaannemers omvatten: * **Betaling:** Een niet-betaalde onderaannemer kan een rechtstreekse vordering instellen. De onderaannemer heeft recht op prijsherziening en dezelfde betaalvoorwaarden als de hoofdaannemer [10](#page=10). * **Melding:** De hoofdaannemer moet onderaannemers, onder-onderaannemers (OOA) en onder-onder-onderaannemers (OOOOA) melden aan de aanbesteder vóór de aanvang van de uitvoering [10](#page=10). * **Doorverwijzing:** Een onderaannemer mag niet het geheel van de opdracht doorgeven aan een onder-onderaannemer, terwijl de hoofdaannemer dit wel mag [10](#page=10). * **Ketenbeperking:** De keten van onderaanneming is beperkt tot twee of drie niveaus. Extra niveaus zijn enkel toegestaan bij onvoorzienbare omstandigheden en met voorafgaand schriftelijk akkoord van de aanbesteder [10](#page=10). **Eisen aan onderaannemers:** Onderaannemers mogen niet onderworpen zijn aan verplichte uitsluitingsgronden (bv. veroordelingen, tewerkstelling van illegalen) of een sociale/fiscale schuld hebben van meer dan drieduizend euro. Facultatieve uitsluitingsgronden (3 jaar) omvatten inbreuken op milieu-, sociaal of arbeidsrecht, ernstige fouten in de beroepsuitoefening die de integriteit in twijfel trekken, of aanzienlijke tekortkomingen bij eerdere overheidsopdrachten. Onderaannemers moeten ook erkend zijn in verhouding tot het deel van de opdracht dat zij zullen uitvoeren [10](#page=10). Bij inbreuken op deze regels kunnen zeer hoge straffen voor de hoofdaannemer volgen [10](#page=10). ### 3.3 Financiële garanties Financiële garanties in het kader van overheidsopdrachten omvatten een borg en verzekeringen [11](#page=11). * **Borg:** * **Doel:** Financiële garantie voor de volledige en goede uitvoering van de opdracht [11](#page=11). * **Bedrag:** Vijf procent van het opdrachtbedrag, exclusief btw. Voor raamovereenkomsten of opdrachten in delen kan dit variëren [11](#page=11). * **Aard:** De opdrachtnemer kan kiezen, bijvoorbeeld via een borgstellingskas. De borgsteller mag geen andere voorwaarden stellen dan die in de AUR of opdrachtdocumenten [11](#page=11). * **Termijn:** De borg moet binnen dertig dagen worden gesteld. Bij laattijdigheid volgt een proces-verbaal (PV) en na vijftien dagen eventueel inhouding of een ambtshalve maatregel [11](#page=11). * **Aanspraak:** De aanbesteder kan de borg aanspreken in alle situaties van wanprestatie, zelfs buiten elke tekortkoming van de opdrachtnemer, en bij verbreking van de opdracht [11](#page=11). * **Vrijgave:** De borg wordt voor de helft vrijgegeven bij voorlopige oplevering (VO) en voor de helft bij definitieve oplevering (DO). Het verzoek om oplevering geldt als verzoek tot vrijgave. Vrijgave gebeurt binnen vijftien dagen na verzoek. Bij laattijdige vrijgave heeft de aannemer recht op vergoeding. De borg wordt vrijgegeven na aftrek van verschuldigde sommen aan de aanbesteder [11](#page=11). > **Tip:** Als de borg onterecht wordt aangesproken, is het raadzaam onmiddellijk verzet aan te tekenen tegen de vrijgave bij de borgstellingskas [11](#page=11). * **Verzekeringen:** * Arbeidsongevallenverzekering [11](#page=11). * Aansprakelijkheidsverzekering (BA) [11](#page=11). * Alle andere verzekeringen die door de opdrachtdocumenten worden opgelegd [11](#page=11). ### 3.4 Leidend ambtenaar en dagboek der werken #### 3.4.1 Leidend ambtenaar De leidend ambtenaar is de ambtenaar of persoon belast met de leiding van en het toezicht op de uitvoering van de opdracht [12](#page=12). * **Aanduiding:** De leidend ambtenaar wordt aangeduid in de opdrachtdocumenten of uiterlijk bij de sluiting van de opdracht [12](#page=12). * **Bevoegdheid:** * Bij een intern leidend ambtenaar (van de aanbestedende overheid) geldt een vermoeden van volheid van bevoegdheid. Beperkingen van zijn bevoegdheden moeten aan de opdrachtnemer worden betekend, tenzij dit reeds in de opdrachtdocumenten is gebeurd [12](#page=12). * Bij een extern leidend ambtenaar (buiten de aanbestedende overheid) bestaat het vermoeden dat hij de aanbestedende overheid niet kan binden. De draagwijdte van zijn mandaat wordt aan de opdrachtnemer betekend vóór de aanvang van de uitvoering, tenzij dit reeds in de opdrachtdocumenten is gebeurd [12](#page=12). * **Vervanging:** De leidend ambtenaar mag vervangen worden mits schriftelijke aanwijzing [12](#page=12). #### 3.4.2 Dagboek der werken Het dagboek der werken wordt geleverd door de aannemer en dagelijks bijgehouden door de aanbestedende overheid [12](#page=12). * **Inhoud:** Het bevat controleerbare elementen zoals weersomstandigheden, werkuren, aantal arbeiders, aangevoerde materialen, gebruikte materieel, gedane proeven, onvoorzienbare omstandigheden, minder belangrijke bevelen aan de aannemer, uitgevoerde werken en hoeveelheden, en informatie over veiligheidscoördinatie [12](#page=12). * **Ondertekening:** Het dagboek wordt ondertekend door zowel de aanbestedende overheid als de aannemer [12](#page=12). * **Protest:** Bij onenigheid over de inhoud is protest mogelijk. Dit moet schriftelijk, per aangetekende brief, gebeuren binnen vijftien dagen na de bekendmaking van de vermelding [12](#page=12). ### 3.5 Conformiteit en kwaliteit Conforme uitvoering van de werken is essentieel en wordt gecontroleerd in verschillende fasen [13](#page=13). * **Fasen van keuring:** * Toezicht door de leidend ambtenaar [13](#page=13). * Nazicht van detailtekeningen [13](#page=13). * Nazicht van materialen en technische fiches [13](#page=13). * Proeven en keuringen [13](#page=13). * Tegensprekelijk technisch nazicht aan het einde van de werken [13](#page=13). > **Let op:** De opdrachtnemer kan zich op dit toezicht of deze controle niet beroepen om aan zijn aansprakelijkheid te ontsnappen wanneer de werken naderhand vanwege gebreken geweigerd zouden worden [13](#page=13). Het uitvoeringsproces omvat de conforme uitvoering tijdens de bouwfase, de waarborgtermijn, en de periode voor lichte verborgen gebreken, met een tienjarige aansprakelijkheid [13](#page=13). ### 3.6 Uitvoeringstermijn De uitvoeringstermijn is cruciaal en de naleving ervan is in principe een resultaatsverbintenis voor de aannemer [15](#page=15). #### 3.6.1 Structuur, aanvang en duur * **Structuur:** De uitvoeringstermijn kan betrekking hebben op de volledige opdracht, delen van de opdracht (ruimtelijke opdeling), of fasen van de opdracht (tijdsopdeling). Gedeeltelijke uitvoeringstermijnen kunnen bindend zijn [14](#page=14). * **Aanvang:** De aanvang van de werken gebeurt na de sluiting van de opdracht en na het aanvangsbevel van de aanbesteder [14](#page=14). * **Regel 1:** Aanvang tussen de 15e en 60e dag na sluiting voor opdrachten tot een bepaald bedrag, en tussen de 30e en 75e dag voor grotere opdrachten [14](#page=14). * **Regel 2:** Minstens vijftien dagen tussen de verzending van het aanvangsbevel en de aanvangsdatum [14](#page=14). * **Regel 3:** Verplichte aanvang en regelmatig voortzetten van de werken [14](#page=14). * **Laattijdig aanvangsbevel:** Dit kan aanleiding geven tot een herziening of verbreking van de overeenkomst [14](#page=14). > **Tip:** Het is raadzaam om direct na de sluiting van de opdracht in onderling overleg de aanvangsdatum vast te leggen [14](#page=14). * **Duur:** De duur kan worden uitgedrukt in werkdagen, kalenderdagen, weken, maanden, jaren of van datum tot datum [14](#page=14). #### 3.6.2 Planning en resultaatsverbintenis * **Planning:** De planning is een instrument voor de aannemer om zijn uitvoering te organiseren. Het bestek kan van de planning een contractueel document maken met verplichtingen en straffen, voornamelijk voor coördinatie. Een planning kan ook een maatstaf zijn voor het aantonen van gebreken in de uitvoering [15](#page=15). * **Resultaatsverbintenis:** Tijdig uitvoeren is een resultaatsverbintenis voor de aannemer. Hij moet bewijzen dat laattijdigheid niet aan hem te wijten is. Oorzaken zoals fouten van de aanbesteder of overmacht kunnen de aannemer ontslaan van aansprakelijkheid. De aanbesteder heeft echter ook plichten, zoals het mogelijk maken van het werk en het tijdig goedkeuren van tekeningen. De aannemer moet proactief handelen en termijnverlenging tijdig aanvragen [15](#page=15). #### 3.6.3 Verlenging van de uitvoeringstermijn Termijnverlenging kan verkregen worden om verschillende redenen, mits de juiste formaliteiten worden nageleefd [16](#page=16). * **Algemene vereisten:** * Melding van het feit en de invloed ervan op de opdracht binnen dertig dagen [16](#page=16). * Verzoek tot termijnverlenging moet schriftelijk, behoorlijk gerechtvaardigd en becijferd zijn, en ingediend worden vóór het verstrijken van de contractuele termijn [16](#page=16). * **Specifieke gevallen die recht geven op verlenging:** * **Laattijdige keuring door bestuur van werk en detailtekeningen:** Gelijk aan de vertraging. Aannemer hoeft laattijdigheid niet expliciet aan te kaarten [16](#page=16). * **Onvoorzienbare omstandigheden:** Billijke verlenging naar gelang de concrete gevolgen. Vereist melding van feit en invloed binnen 30 dagen [16](#page=16). * **Feiten ten laste van de aanbesteder:** Billijke verlenging naar gelang de concrete gevolgen. Vereist melding van feit en invloed binnen 30 dagen [16](#page=16). * **Schorsing van de werken op bevel van de aanbesteder:** Verlenging met de duur van de onderbreking. Melding van feit en invloed wordt aanbevolen [16](#page=16). * **Laattijdige keuring van materialen:** Gelijk aan de vertraging. Loopt van rechtswege, aannemer hoeft laattijdigheid niet aan te kaarten [17](#page=17). * **Belangrijk bedrag onbetaald na betaaltermijn:** Verlenging gelijk aan het aantal dagen tussen de 31e dag na het verstrijken van de betaaltermijn en de betaaldatum. Verzoek moet schriftelijk gebeuren voor het verstrijken van de contractuele uitvoeringstermijn [17](#page=17). * **Wijzigingen van de opdracht door het bestuur:** Billijke verlenging naar gelang de reële invloed. Vereist melding van feit en invloed binnen 30 dagen, tenzij de wijziging zelf de verlenging vermeldt [17](#page=17). * **Belangrijke overschrijding van de vermoedelijke hoeveelheden:** Billijke verlenging, rekening houdend met de invloed van het meerwerk. Aanvragen via aangetekende brief binnen 30 dagen na indiening van de schuldvordering [17](#page=17). * **Vertraging door weigering van uitvoering na proef en aanvaarding na tegenproef:** Verlenging met de duur van de veroorzaakte vertraging. Aannemer moet termijnverlenging aanvragen en de vertraging bewijzen [17](#page=17). Het aanvragen van termijnverlenging vereist een behoorlijk gemotiveerd en becijferd verzoek, met opgave van de feiten, omstandigheden en hun invloed op de opdracht. De berekening van de nieuwe termijnen moet gebaseerd zijn op de nieuwe omstandigheden en de reële invloed daarvan, rekening houdend met het bedrag van de opdracht, de aard van de wijziging en het tijdstip waarop deze werd bevolen [18](#page=18) [19](#page=19). * **Bewijslast:** De bewijslast voor de noodzaak van termijnverlenging ligt bij de aannemer. Hij moet feiten en impact registreren en rapporteren [19](#page=19). * **Formule voor termijnverlenging (TV):** $$TV = \frac{UT \times MP}{P}$$ waarbij: * $TV$ = termijnverlenging * $UT$ = contractuele uitvoeringstermijn * $P$ = bestelbedrag * $MP$ = meerprijs [19](#page=19). #### 3.6.4 Vertragingsboete * **Aard:** Een vertragingsboete is een forfaitaire vergoeding verschuldigd door de opdrachtnemer wegens vertraging in de uitvoering, onafhankelijk van straffen. Deze is van rechtswege verschuldigd door het verstrijken van de uitvoeringstermijn, zonder dat een PV nodig is. De boete omvat alle schade van de aanbesteder, zowel direct als indirect [20](#page=20). * **Berekening:** De formule is vastgelegd in art. 86 AUR. Het maximum bedraagt vijf procent van het bestelbedrag exclusief btw, of tien procent indien de uitvoeringstermijn een gunningscriterium was [20](#page=20). * **Vrijwaring:** De opdrachtnemer vrijwaart de aanbesteder tegen schadevergoedingen aan derden wegens laattijdige uitvoering [20](#page=20). * **Teruggave:** Aannemers kunnen geheel of gedeeltelijke teruggave van ingehouden boetes verkrijgen indien zij bewijzen dat de vertraging te wijten is aan de aanbesteder of onvoorzienbare omstandigheden (mits tijdige melding), of dat er een wanverhouding is tussen de boete en het belang van de vertraagde prestaties. Aanvragen moeten schriftelijk gebeuren, uiterlijk 90 dagen na saldobetaling [20](#page=20). ### 3.7 Wijzigingen, incidenten en schadegevallen #### 3.7.1 Opdrachtdocumenten en hiërarchie De opdrachtdocumenten beschrijven het voorwerp van de opdracht en vullen elkaar aan. Ze moeten samen gelezen worden en zijn verenigbaar. Bij onverenigbare tegenstrijdigheden speelt de hiërarchie een rol. De werken moeten in alle opzichten overeenstemmen met deze documenten. Bij ontstentenis van technische specificaties moeten de werken voldoen aan de regels van de kunst. De definitie van opdrachtdocumenten omvat onder andere de aankondiging, het bestek, de ondertekende overeenkomst, plannen, de meetstaat, standaardbestekken, normen en technische voorschriften [21](#page=21). De hiërarchie in geval van onverenigbare tegenstrijdigheden is in dalende volgorde: 1. Bijzonder bestek heeft voorrang op standaardbestek [21](#page=21). 2. Bij tegenspraak: plannen, bestek, meetstaat [21](#page=21). 3. Bij tegenspraak tussen plannen: de inschrijver mag zich op de meest gunstige hypothese beroepen [21](#page=21). 4. De meetstaat is een eenvoudige inlichting ter aanvulling [21](#page=21). 5. Bij onduidelijkheid primeert de werkelijke bedoeling van de partijen [21](#page=21). 6. Bij twijfel wordt de interpretatie uitgelegd in het nadeel van de aanbesteder en in het voordeel van de opdrachtnemer [21](#page=21). #### 3.7.2 Het forfait Overheidsopdrachten worden geplaatst op forfaitaire basis. Conforme uitvoering houdt in dat de werken overeenstemmen met de opdrachtdocumenten en voldoen aan de regels van de kunst. In de prijs zijn alle kosten, maatregelen en lasten inbegrepen die inherent zijn aan de uitvoering, evenals alle noodzakelijke en voorzienbare prestaties en kosten. Dit omvat ook de risicolast van redelijkerwijze te voorziene omstandigheden. Wat redelijkerwijs voorzienbaar is, is casuïstiek, rekening houdend met de opdrachtdocumenten, beroepskennis en persoonlijke vaststellingen van de aannemer [22](#page=22). Niet inbegrepen in de prijs zijn wijzigingen die tijdens de uitvoering worden bevolen, redelijkerwijs onvoorzienbare omstandigheden (tenzij het bestek dit anders regelt) en informatieverplichtingen van de aanbesteder die niet worden nageleefd [22](#page=22). #### 3.7.3 Prijsherziening Prijsherziening (PHZ) moet de werkelijke prijsevolutie volgen en kan zowel een stijging als een daling omvatten. De AUR vereisen een prijsherzieningsclausule voor de evolutie van loon- en sociale lasten, en eventueel materiaalprijzen of wisselkoersen. De prijsherziening steunt op objectieve parameters en weerspiegelt de werkelijke kostprijsstructuur [23](#page=23). * **Voordeel:** Recht op herziening voor herstel van het contractueel evenwicht [23](#page=23). * **Nadeel:** Moet een 'zeer belangrijk nadeel' zijn, met een drempel van 2,5% van de oorspronkelijke waarde van de opdracht, met specifieke bedragen voor grotere opdrachten. Er is een meldingsplicht binnen 30 dagen na het ontstaan van een belangrijk nadeel en een vordering moet binnen 90 dagen na de voorlopige oplevering worden ingediend [23](#page=23). PHZ is niet verplicht voor opdrachten onder een geraamd bedrag van 120.000 euro en een initiële uitvoeringstermijn korter dan 120 werkdagen of 180 kalenderdagen [23](#page=23). #### 3.7.4 Fouten en leemten in opdrachtdocumenten Een aannemer die fouten of leemten ontdekt, moet dit melden. De dienstverlener draagt de volle aansprakelijkheid voor fouten in studies en plannen [24](#page=24). * **Melding vóór indiening offerte (art. 81 KB P):** Schriftelijk, uiterlijk 10 dagen vóór de uiterste datum voor indiening, indien fouten of leemten de prijsberekening of vergelijking onmogelijk maken. De aanbesteder beoordeelt de melding, publiceert een rechtzetting en stelt eventueel de indieningsdatum uit [24](#page=24). * **Verbetering bij indiening offerte:** Aannemer voert verbeteringen door in de offerte op basis van de opdrachtdocumenten en zijn beroepskennis. De aanbesteder aanvaardt terechte verbeteringen en verwerkt deze in alle offertes [24](#page=24). * **Melding tijdens uitvoering (art. 38/14, 38/15, 38/16 AUR):** Schriftelijk, uiterlijk 30 dagen na kennisname van het feit en de invloed ervan op het verloop en de kostprijs. Dit is een vervaltermijn. De aannemer moet termijnverlenging en meerprijzen vorderen [24](#page=24). #### 3.7.5 Wijzigingen en incidenten Een wijziging is elke aanpassing van de contractuele voorwaarden tijdens de uitvoering van de opdracht. Dit kan meer- of minderwerken omvatten, of andere aanpassingen zoals ander materiaal of een andere uitvoeringsmethode (#page=25, 26) [25](#page=25) [26](#page=26). * **Formaliteiten aanbesteder:** Schriftelijk bevel, bij-akte, notitie in het dagboek, of mondeling bevel schriftelijk bevestigd door de aannemer (#page=25, 26) [25](#page=25) [26](#page=26). * **Formaliteiten aannemer:** Melding van feit en invloed op verloop en kostprijs, en het indienen van een verrekeningsvoorstel (#page=25, 27) [25](#page=25) [27](#page=27). * **Gevallen waarin de opdracht kan worden gewijzigd zonder nieuwe plaatsingsprocedure (limitatief, art. 37 AUR):** * Aanvullende werken (meerwerken) [25](#page=25). * Onvoorzienbare omstandigheden [25](#page=25). * Vervanging van de oorspronkelijke opdrachtnemer [25](#page=25). * Wijzigingen tot 15% van het geactualiseerde opdrachtbedrag [25](#page=25). * Niet-wezenlijke wijzigingen [25](#page=25). * Duidelijke, nauwkeurige en ondubbelzinnige herzieningsclausules in de opdrachtdocumenten, waaronder prijsherziening, wijziging in heffingen, en onvoorzienbare omstandigheden [25](#page=25). De aanbesteder of, in principe, de leidend ambtenaar, is bevoegd om wijzigingen te bevelen [26](#page=26). #### 3.7.6 Meldingsplicht bij wijzigingen De meldingsplicht bij feiten en omstandigheden met invloed op het verloop en de kostprijs van de opdracht is cruciaal [27](#page=27). * **Melding van feit/omstandigheid (art. 38/14 AUR):** * **Wat:** Alle feiten en omstandigheden met invloed op verloop en kostprijs [27](#page=27). * **Wanneer:** Binnen 30 dagen na het zich voordoen of de datum dat de aannemer ze normaal had moeten kennen [27](#page=27). * **Hoe:** Schriftelijk (werfverslag, dagboek, e-mail, aangetekende brief) [27](#page=27). * **Sanctie:** Vordering tot herziening is niet ontvankelijk [27](#page=27). * **Melding van invloed (art. 38/15 AUR):** * **Wat:** Bondig de invloed op verloop en kostprijs, inclusief die van wijzigingsbevelen [27](#page=27). * **Wanneer:** Binnen de 30 dagen (tezelfde termijn als melding feit) [27](#page=27). * **Hoe:** Schriftelijk (bv. aanvraag termijnverlenging, verrekeningsvoorstel) [27](#page=27). * **Sanctie:** Vordering tot herziening is niet ontvankelijk [27](#page=27). * **Vorderen (art. 38/16 AUR):** * Termijnverlenging of verbreking vorderen vóór het verstrijken van de contractuele termijn [27](#page=27). * Meerprijs, schadevergoeding of andere herziening vorderen uiterlijk 90 dagen na kennisgeving PV van VO, of 90 dagen na het verstrijken van de waarborgperiode voor feiten tijdens de waarborgperiode [27](#page=27). * **Sanctie:** Verval van het recht [27](#page=27). #### 3.7.7 Rechten bij wijziging * **Verrekening (art. 80 § 2 en § 3 AUR):** De prijs voor gewijzigde werken wordt berekend tegen de oorspronkelijke of een te bepalen eenheidsprijs (EP). Een herziening van de EP is mogelijk als de bijkomende werken het 3-voud overtreffen, of minder dan 4/5 van de voorziene hoeveelheden moeten worden uitgevoerd. Bij minwerken geldt een forfaitaire schadevergoeding van 10% op de vermindering [28](#page=28). * **Verschil met VH-spel (art. 81 AUR):** Het spel van de vermoedelijke hoeveelheden (VH) buiten elke wijziging kan ook leiden tot herziening van de EP indien de werkelijke hoeveelheden het 3-voud overtreffen of minder bedragen dan 1/2 [28](#page=28). * **Prijsbepaling bij wijzigingen:** De aannemer dient een verrekeningsvoorstel (VV) in. Indien de aanbesteder het VV aanvaardt, neemt de aannemer het werk op in de vorderingsstaat. Als de aanbesteder niet reageert, kan de aannemer het werk uitvoeren en opnemen in de vorderingsstaat. Als er geen akkoord is, stelt de aanbesteder de prijs van rechtswege vast, "met behoud van de rechten van de aannemer" [28](#page=28). * **Criteria voor prijsbepaling:** Reële actuele kost, inclusief algemene kosten en winst (bv. 17% op eigen werk, 10% op onderaanneming), samenstelling van aanbestedingsprijzen, en prijzen van vergelijkbare werken [28](#page=28). * **Schadevergoeding:** De aannemingssom dekt alle voorzienbare kosten voor een normale uitvoering binnen de gestelde termijn. Langere uitvoeringstermijnen zonder volumeverandering kunnen leiden tot schade [29](#page=29). * **Impact op directe kosten:** Bouwplaatskosten, immobilisatie materieel, rendementsverlies, intresten op materiaalkosten, eisen van onderaannemers/leveranciers [29](#page=29). * **Impact op indirecte kosten (formule Flamme):** $$I = \frac{S}{D} \times e \times n$$ waarbij: * $I$ = indirecte kosten * $S$ = oorspronkelijk bestelbedrag * $D$ = oorspronkelijke uitvoeringstermijn in werkdagen * $e$ = percentage algemene vaste kosten ten opzichte van de omzet * $n$ = aantal werkdagen werkonderbreking [29](#page=29). * **Bewijs:** Schade moet bewezen worden, en de aanbesteder kan verificatie uitvoeren [29](#page=29). #### 3.7.8 Herziening ingevolge onvoorzienbare omstandigheden (art. 38/9 AUR) Dit betreft de ontwrichting van het contractueel evenwicht ten nadele van de opdrachtnemer door onvoorzienbare omstandigheden, vreemd aan de aanbesteder [30](#page=30). * **Meldingsplicht:** Feit/omstandigheid melden binnen 30 dagen (sanctie: niet-ontvankelijkheid) en de invloed melden binnen 30 dagen (sanctie: verval) [30](#page=30). * **Vordering:** Tijdige indiening van vordering tot termijnverlenging (vóór einde UT) of schadevergoeding/herziening (uiterlijk 90 dagen na PV VO) [30](#page=30). * **Bescherming:** Recht op herziening van de opdracht volgens de clausule in de opdrachtdocumenten of art. 38/9 AUR als terugvaloptie [30](#page=30). * **Risico:** Geen herziening als het nadeel geen 'zeer belangrijk nadeel' is [30](#page=30). * **Herziening:** Kan bestaan uit verlenging van de uitvoeringstermijn of, bij een zeer belangrijk nadeel, een andere vorm van herziening of verbreking [30](#page=30). #### 3.7.9 Herziening ingevolge feiten van de aanbesteder (art. 38/11 AUR) Dit geldt wanneer de opdrachtnemer nadeel heeft geleden door nalatigheden, vertragingen of andere feiten die aan de aanbesteder te wijten zijn [31](#page=31). * **Bescherming:** Recht op volledige vergoeding en herziening van de opdracht [31](#page=31). * **Meldingsplicht:** Identiek aan die bij onvoorzienbare omstandigheden [31](#page=31). * **Vordering:** Identiek aan die bij onvoorzienbare omstandigheden [31](#page=31). * **Herziening:** Kan leiden tot aanpassing van contractuele voorwaarden (incl. verlenging UT), schadevergoeding of verbreking [31](#page=31). #### 3.7.10 Herziening ingevolge schorsing door aanbesteder en incidenten (art. 38/12 AUR) Dit betreft schorsingen die voldoen aan specifieke criteria: duren langer dan 1/20ste van de UT, niet het gevolg zijn van ongunstig weer of omstandigheden waar de aanbesteder vreemd aan is, en plaatsvinden binnen de uitvoeringstermijn [32](#page=32). * **Meldingsplicht:** Identiek aan die bij onvoorzienbare omstandigheden [32](#page=32). * **Vordering:** Identiek aan die bij onvoorzienbare omstandigheden [32](#page=32). * **Bescherming:** Recht op herziening van de opdracht volgens de clausule in de opdrachtdocumenten of art. 38/11 AUR als terugvaloptie [32](#page=32). * **Risico:** Geen bijkomend risico, tenzij de schorsing door het weer of onvoorziene omstandigheden gebeurt waar de aanbesteder geen controle over heeft [32](#page=32). * **Herziening:** Kan leiden tot verlenging van de uitvoeringstermijn (als deze nog niet verstreken is) of teruggave van de boete voor vertraging (als de termijn verstreken is). De opdrachtnemer moet zelf voorzorgsmaatregelen treffen tegen beschadiging door weersomstandigheden, diefstal of kwaadwilligheid [32](#page=32). ### 3.8 Betaling bekomen De betaling van de opdrachtnemer is geregeld door specifieke procedures en termijnen [33](#page=33). * **Proces:** De opdrachtnemer voert de werken uit en dient een schuldvordering/factuur in. De aanbesteder heeft een verificatietermijn van 30 dagen. De algemene betaaltermijn bedraagt 30 dagen na de verificatie [33](#page=33). * **Intresten:** Van rechtswege bij laattijdige betaling [33](#page=33). * **Termijnverlenging:** Bij laattijdige betaling door de aanbesteder kan de opdrachtnemer termijnverlenging vragen, mits dit vóór het verstrijken van de uitvoeringstermijn gebeurt [33](#page=33). * **Stilleggen/vertragen van werken:** Bij laattijdige betaling van een belangrijk bedrag (30 dagen na verstrijken betaaltermijn) kan de aannemer de werken stilleggen of vertragen en schadevergoeding eisen. Dit dient wel uiterlijk 90 kalenderdagen na kennisgeving van de PV van VO te gebeuren [33](#page=33). * **Inhoud schuldvordering (art. 95 § 1 AUR):** Kan de hoeveelheden van de samenvattende opmeting, meerwerken, en werken tegen nog niet aanvaarde prijzen omvatten [33](#page=33). Vanaf 1 januari 2025 gelden nieuwe regels voor overheidsopdrachten, waarbij de behandelingstermijn van 30 dagen kan worden verlengd tot maximaal 60 dagen [34](#page=34). --- # Oplevering van werken en aansprakelijkheid na oplevering Dit onderdeel behandelt de oplevering als een cruciaal moment dat de aansprakelijkheidsregimes rondom bouwwerken transformeert, met specifieke aandacht voor verborgen gebreken en stabiliteitsbedreigende problemen [35](#page=35) [38](#page=38). ### 4.1 De oplevering De oplevering wordt gedefinieerd als een eenzijdige handeling van de opdrachtgever, waarbij het werk wordt aanvaard als conform met de opdracht (plan, lastenboek, contract) en de regels van het vak [36](#page=36) [37](#page=37). #### 4.1.1 Het al dan niet bestaan van één of twee opleveringen * **Privaat bouwrecht:** Hierover bestaan geen wettelijke bepalingen; de contractuele afspraken zijn bepalend [36](#page=36). * **Wet Breyne:** Vereist een oplevering in twee fasen: een voorlopige oplevering (VO) en een definitieve oplevering (DO), met een verplichte tussentijd van minimaal één jaar. Bij appartementen kan de DO van de privatieve delen pas plaatsvinden na de DO van de gemene delen [36](#page=36). * **Overheidsopdrachten:** Kenmerken zich eveneens door een oplevering in twee fasen (VO en DO). De waarborgtermijn bedraagt één jaar, tenzij het bestek een andere termijn voorschrijft [36](#page=36). #### 4.1.2 Schriftelijke of stilzwijgende oplevering * **Schriftelijke oplevering:** Geschiedt middels een proces-verbaal van oplevering, ondertekend door de opdrachtgever [36](#page=36). * **Stilzwijgende oplevering:** Ontstaat door zonder voorbehoud het werk in gebruik te nemen, verder af te werken, te betalen of de borg vrij te geven [36](#page=36). * **Wet Breyne:** Een stilzwijgende VO wordt aangenomen bij bewoning of ingebruikname. Een stilzwijgende DO vindt plaats indien de opdrachtgever na een schriftelijk verzoek tot oplevering en een oproep via deurwaardersexploot, vijftien dagen na deze oproep niet verschijnt. Een stilzwijgende oplevering van gemene delen is niet mogelijk [36](#page=36). * **Overheidsopdrachten:** Hoewel schriftelijke oplevering de regel is, zijn een stilzwijgende VO en DO wel mogelijk [36](#page=36). #### 4.1.3 Criteria voor oplevering of weigering De beslissing tot oplevering of weigering is gebaseerd op de waarde van de opmerkingen, de kosten voor herstel van gebreken, de mogelijkheid tot veilige ingebruikname, en de functionaliteit van het werk (kan het gebruikt worden waarvoor het bestemd is, of als basis voor verdere afwerking) [36](#page=36). ### 4.2 Gevolgen van de oplevering De oplevering markeert een verschuiving in de risico's en verantwoordelijkheden [37](#page=37). #### 4.2.1 Gevolgen van de voorlopige oplevering (VO) * Het risico op tenietgaan van het werk gaat over op de opdrachtgever [37](#page=37). * Het onderhoud van het werk valt voortaan ten laste van de opdrachtgever [37](#page=37). * De eerste helft van de door de aannemer gestelde borg wordt vrijgegeven [37](#page=37). * De waarborgtermijn vangt aan [37](#page=37). #### 4.2.2 Gevolgen van de definitieve oplevering (DO) * De waarborgtermijn eindigt [37](#page=37). * De tweede helft van de door de aannemer gestelde borg wordt vrijgegeven [37](#page=37). #### 4.2.3 De oplevering als "aanvaarding" van het werk * **Regel:** De DO geldt als de aanvaarding van het werk [37](#page=37). * **Uitzondering:** De VO kan als aanvaarding gelden indien: * Partijen dit expliciet in de overeenkomst hebben afgesproken (een veelvoorkomende praktijk) [37](#page=37). * Partijen bij ingebruikname zeer gedetailleerde opmerkingen hebben genoteerd; het PV van oplevering geldt dan als bewijs van aanvaarding van de werken waarover geen opmerkingen zijn gemaakt [37](#page=37). #### 4.2.4 Gevolgen van de "aanvaarding" van het werk De aanvaarding van het werk leidt tot: * **Bevrijding van aansprakelijkheid voor zichtbare gebreken:** De aannemer is enkel bevrijd voor zichtbare gebreken waarvoor bij de oplevering geen voorbehoud is gemaakt, die niet erger worden tijdens de waarborgtermijn, en die de 10-jarige aansprakelijkheid niet in het gedrang brengen [37](#page=37). * **Bevrijding van aansprakelijkheid voor gebreken die niet aan een fout van de aannemer te wijten zijn:** De aannemer is slechts aansprakelijk in geval van fout; hij heeft geen garantieverplichting die intreedt bij het zich voordoen van een gebrek [37](#page=37). ### 4.3 Aansprakelijkheidsregimes na oplevering De oplevering vormt een keerpunt voor de aansprakelijkheidsregimes van de aannemer. Vóór de aanvaarding van de werken geldt een middelenverbintenis (resulteert in een resultaatsverbintenis voor de aannemer), waarbij de fout bewezen moet worden. Na aanvaarding van de werken zijn er twee hoofdcategorieën van aansprakelijkheid te onderscheiden [38](#page=38). #### 4.3.1 Aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken * **Algemeen:** Deze aansprakelijkheid is ontstaan in de rechtspraak en geldt als contractuele aansprakelijkheid ten opzichte van de bouwheer. Het is aanvullend recht, wat betekent dat contractuele modulering mogelijk is, met beperkingen in B2C en B2B relaties [40](#page=40). * **Toepassingsvoorwaarden:** Degene die zich hierop beroept, moet de volgende vijf voorwaarden bewijzen: 1. Bestaan van een aannemingsovereenkomst (of koopovereenkomst onder de Wet Breyne) [40](#page=40). 2. Bestaan van een gebrek (intrinsiek, functioneel, uitvoeringsfout) [40](#page=40). 3. Verborgen karakter: niet waarneembaar met de zintuigen bij de aanvaarding [40](#page=40). 4. Ernstig karakter: het gebrek zou niet aanvaard zijn indien bekend [40](#page=40). 5. Fout: de fout van de aannemer moet bewezen worden; deze wordt niet vermoed [40](#page=40). * **Termijn:** * **Waarborgtermijn:** Regel is 10 jaar na aanvaarding, contractueel beperkbaar (bv. 2 jaar) [40](#page=40). * **Proceduretermijn:** Vordering instellen binnen een "redelijke termijn" na vaststelling van het gebrek. Dit is casuïstisch en beoordeelt of de bouwheer afstand heeft gedaan van zijn vordering. Contractueel vast te leggen (bv. 6 maanden na kennisname) [40](#page=40). > **Tip:** De vordering moet ten gronde ingesteld worden (veroordeling tot herstel of betaling van herstelkosten); louter de aanstelling van een deskundige volstaat niet [40](#page=40). * **Voorbeeld clausule:** "Gedurende de periode van twee jaar na de voorlopige oplevering is de aannemer aansprakelijk voor de lichte verborgen gebreken die geen bedreiging vormen voor de stabiliteit. Elke rechtsvordering uit dien hoofde is echter slechts ontvankelijk mits ze ingesteld wordt binnen een termijn van zes maanden na de dag dat de opdrachtgever kennis kreeg van het gebrek." [40](#page=40). #### 4.3.2 Aansprakelijkheid voor stabiliteitsbedreigende gebreken * **Algemeen:** Dit is de zogenaamde 10-jarige aansprakelijkheid, wettelijk verankerd in artikel 1792 en 2270 oud BW. Het betreft een contractuele aansprakelijkheid ten opzichte van de bouwheer en is van openbare orde. Contractuele aanpassing of beperking in de tijd is niet mogelijk [41](#page=41). * **Toepassingsvoorwaarden:** 1. Bestaan van een aannemingsovereenkomst (of koopovereenkomst onder de Wet Breyne) [41](#page=41). 2. Het betreft een gebouw of groot werk van onroerende aard (woningen, kantoorgebouwen, wegeniswerken, technische installaties, grote herstelwerken, etc.) [41](#page=41). 3. Het stabiliteitsbedreigend karakter, met een reëel risico op lange termijn (aantasting van normaal gebruik, functionaliteit of onveiligheid volstaat niet). De stabiliteitsbedreiging moet objectief aangetoond worden [41](#page=41). 4. Fout: de fout van de aannemer moet bewezen worden [41](#page=41). 5. Binnen de 10 jaar vanaf de aanvaarding van de werken (deze termijn is dwingend en kan niet verkort, verlengd of geschorst worden) [41](#page=41). * **Termijn:** * **Waarborgtermijn:** 10 jaar na de aanvaarding van de werken, dwingend recht [41](#page=41). * **Proceduretermijn:** 10 jaar na de aanvaarding van de werken, eveneens dwingend recht [41](#page=41). > **Tip:** Net als bij lichte verborgen gebreken, moet de vordering ten gronde ingesteld worden [41](#page=41). * **Voorbeeld clausule:** "De termijn van de tienjarige aansprakelijkheid begint te lopen op de dag van de voorlopige oplevering." [41](#page=41). ### 4.4 Tijdlijnen De oplevering markeert het begin van de verschillende aansprakelijkheidstermijnen [42](#page=42) [43](#page=43). * **Privaat bouwrecht en Wet Breyne (zonder contractuele beperking):** De 10-jarige aansprakelijkheid voor stabiliteitsbedreigende gebreken loopt tot 10 jaar na de aanvaarding (DO). De aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken loopt ook tot 10 jaar na aanvaarding, maar de proceduretermijn is een "redelijke termijn" na vaststelling [42](#page=42). * **Privaat bouwrecht en Wet Breyne (met contractuele beperking) en overheidsopdrachten:** * De 10-jarige aansprakelijkheid kan contractueel starten vanaf de VO (punt 1) [43](#page=43). * De aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken kan contractueel beperkt worden, bijvoorbeeld tot één jaar na de VO, met een proceduretermijn van zes maanden na kennisname van het gebrek (punt 2) [43](#page=43). --- # Schadegevallen en bouwverzekeringen Hieronder vind je een gedetailleerde samenvatting over schadegevallen en bouwverzekeringen, opgesteld als een examengerichte studiegids. ## 7. Schadegevallen en bouwverzekeringen Dit onderdeel behandelt het wettelijk kader rond schadegevallen en de diverse verzekeringen die gangbaar zijn in de bouwsector. ### 7.1 Wettelijk kader Sommige verzekeringen zijn wettelijk verplicht in de bouwsector. Dit betreft de arbeidsongevallenverzekering en de verzekering burgerlijke aansprakelijkheid brand en ontploffing. Sinds 1 juli 2018 is er voor de bouw van woningen ook een verplichte verzekering voor de 10-jarige aansprakelijkheid. Naast deze wettelijk verplichte verzekeringen bestaan er ook courante verzekeringen in de bouw, zoals de ABR-verzekering en de BA-verzekering. Indien specifieke garanties vereist zijn, kan een controleverzekering worden afgesloten [45](#page=45). ### 7.2 De ABR-verzekering (Alle BouwplaatsRisico's) #### Wat is de ABR-verzekering? De ABR-verzekering is een projectverzekering die alle betrokken partijen bij een bouwproject, zoals de opdrachtgever, promotor, architect, studiebureau, aannemer en onderaannemer, gezamenlijk kan verzekeren. Het primaire doel van deze verzekering is bescherming bieden tegen het risico van het tenietgaan van het bouwwerk vóór de oplevering [45](#page=45). #### Dekking De ABR-verzekering dekt schade aan de werf, de werken en de materialen die ontstaan tijdens het bouwen of verbouwen. De specifieke dekking kan per verzekeraar verschillen, maar omvat doorgaans [45](#page=45): * Schade aan het bouwwerk in opbouw, inclusief schade aan materialen die al op de werf zijn aangeleverd maar nog niet verwerkt [45](#page=45). * Beschadiging of verlies van het bouwwerk door natuurrampen zoals storm, regen, wind, aardbeving, overstroming, hagel, blikseminslag, alsook door instorting, verzakking, grondverschuiving, brand, vandalisme, bouwplaats-ongevallen en diefstal [45](#page=45). * Schade door eigen fouten van de verzekerde partijen [45](#page=45). **Bijkomende verzekerbare zaken kunnen zijn:** * Schade aan toevertrouwde goederen [45](#page=45). * Schade aan werfmaterieel, tijdelijke installaties en werktuigen [45](#page=45). **De ABR-verzekering dekt doorgaans NIET:** * Opzettelijke schade toegebracht door de verzekerde [45](#page=45). * Kosten die louter bedoeld zijn om een werk conform de oorspronkelijke planning te maken [45](#page=45). * Kosten om beloofde resultaten te bereiken [45](#page=45). * Louter esthetische schade [45](#page=45). * Immateriële schade [45](#page=45). * Verbeteringskosten die pas na een schadegeval noodzakelijk blijken [45](#page=45). #### Duur van de verzekering De standaarddekking loopt vanaf het begin van de bouwperiode tot aan de oplevering of ingebruikname van het bouwwerk. Een uitbreiding van de dekking is mogelijk voor schade die ontstaat tijdens een instandhoudings- of onderhoudsperiode van één of twee jaar. Dit is echter alleen van toepassing als de oorzaak van de schade zijn oorsprong vindt in de werken uitgevoerd tijdens de bouwperiode of tijdens werkzaamheden die de verzekerden moesten uitvoeren na de laatste voorlopige oplevering. Schade als gevolg van een 'nieuw feit' na de oplevering valt hierdoor doorgaans niet onder de dekking [45](#page=45). ### 7.3 De BA-verzekering (Burgerlijke Aansprakelijkheid) #### Wat is de BA-verzekering? Deze verzekering dekt de burgerlijke beroepsaansprakelijkheid van aannemers voor gevolgschade die zij door hun fout veroorzaken [46](#page=46). #### Wie is verzekeringsnemer? Wie zijn de verzekerden? De verzekeringsnemer is de aannemer die de verzekeringsovereenkomst afsluit. De verzekerden zijn de aannemer zelf, zijn vennoten en zijn aangestelden, voor alle beroepsbezigheden die binnen de dekking van de verzekeringsovereenkomst vallen [46](#page=46). #### Wat zijn de geboden waarborgen? De verzekering dekt het vermogensverlies dat voortvloeit uit de verplichting tot betaling van een schadevergoeding. Dit kan zowel gebaseerd zijn op contractuele (gedeeltelijke) als op buitencontractuele aansprakelijkheid die aan de verzekerde ten laste kan worden gelegd, na een fout begaan bij de uitoefening van zijn beroepsactiviteit [46](#page=46). > **Tip:** In tegenstelling tot de ABR-polis, dekt de beroepsaansprakelijkheid de verantwoordelijkheid van de verzekerde aannemer ten opzichte van derden, en niet ten opzichte van de door hem uitgevoerde werken. Er is in een BA-polis dus geen dekking voor schade aan eigen werk [46](#page=46). ### 7.4 De verzekering 10-jarige aansprakelijkheid #### Wat is de verzekering 10-jarige aansprakelijkheid? Deze verzekering dekt de stabiliteit van een bouwwerk voor een periode van 10 jaar, te rekenen vanaf de aanvaarding van de werken [46](#page=46). #### Wettelijke verplichting voor gesloten ruwbouw bij woningbouw * **Welk werk moet verplicht verzekerd zijn?** De verplichting geldt niet voor hotels, klinieken en studentenkamers. Wel geldt de verplichting voor woningen met een kantoor en voor serviceflats [46](#page=46). * **Wie moet verzekerd zijn?** Elke aannemer die meewerkt aan de gesloten ruwbouw moet verzekerd zijn. Dit omvat bijvoorbeeld de aannemer van funderingswerken, metselwerken (gevel, binnenmuren), dakwerken en de aannemer die het buitenschrijnwerk plaatst [46](#page=46). * **Hoeveel dekking moet er zijn?** Per schadegeval moet er een minimumdekking van 500.000 euro zijn indien de waarde van het gebouw hoger is dan 500.000 euro, zoals bij een appartementencomplex. Als de waarde van de woning lager is dan 500.000 euro, dan moet de dekking overeenstemmen met de waarde van de woning zelf, bijvoorbeeld 350.000 euro voor een woning van die waarde [46](#page=46). * **Bewijs van verzekering:** Het bewijs van de verzekering moet geleverd worden door middel van een verzekeringsattest, dat voorgelegd moet worden vóór de aanvang van de werken. De architect is verantwoordelijk voor de controle hiervan [46](#page=46). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Bouwheer | De partij die opdracht geeft voor de uitvoering van een bouwproject. De bouwheer is verantwoordelijk voor het mogelijk maken van de uitvoering, het betalen van de prijs en het aanvaarden of opleveren van de werken. | | Architect | Een professioneel die een schriftelijk contract heeft met de bouwheer en belast is met het opmaken van plannen en het controleren van de uitvoering van werken waarvoor een omgevingsvergunning vereist is. Zijn taken omvatten leiding, controle en advies. | | Aannemer | De partij die zich verbindt tot het uitvoeren van bouwwerken conform de wettelijke bepalingen, contractuele documenten en de regels van de kunst. De aannemer is verantwoordelijk voor de tijdige en conforme uitvoering van de werken en heeft een informatieverbintenis. | | Uitvoeringsfase | De periode in een bouwproject waarin de daadwerkelijke bouwwerkzaamheden plaatsvinden op basis van de overeengekomen contracten en plannen. | | Conformiteit | De mate waarin een werk of dienst voldoet aan de overeengekomen specificaties, eisen en regelgeving, zoals vastgelegd in contractuele documenten en wettelijke bepalingen. | | Regels van de kunst | De minimumvereisten en algemeen aanvaarde normen, standaarden en vakmanschap die toegepast moeten worden bij de uitvoering van bouwwerken of andere diensten, gebaseerd op technische literatuur en ambachtelijke gewoonten. | | Resultaatsverbintenis | Een verbintenis waarbij de schuldenaar gehouden is een bepaald resultaat te leveren. De schuldeiser hoeft enkel het uitblijven van het resultaat te bewijzen; de schuldenaar moet dan aantonen dat de omstandigheden buiten zijn wil om het resultaat verhinderden. | | Middelenverbintenis | Een verbintenis waarbij de schuldenaar gehouden is de nodige inspanningen te leveren om een bepaald doel te bereiken, maar zonder garantie op het succes van dat doel. De schuldeiser moet bewijzen dat de schuldenaar niet de vereiste inspanningen heeft geleverd. | | Gebrek | Een tekortkoming in een werk of product dat niet voldoet aan de overeengekomen kwaliteit, specificaties of normen. Dit kan intrinsiek (materiaalgerelateerd) of functioneel zijn. | | Minwaarde | Een korting op de overeengekomen prijs die wordt toegekend wanneer een afwijking van niet-essentiële voorwaarden acceptabel is en geen grote hinder veroorzaakt, maar wel de waarde van het werk vermindert. | | Buitengerechtelijke vervanging | De procedure waarbij een opdrachtgever een andere aannemer inschakelt om gebrekkig werk te herstellen of te voltooien, zonder voorafgaande machtiging van de rechtbank, mits aan strikte voorwaarden en stappen wordt voldaan. | | Oplevering | De handeling waarbij de opdrachtgever het uitgevoerde werk aanvaardt als conform aan de opdracht en de regels van het vak. Dit kan een voorlopige of definitieve oplevering zijn en heeft juridische gevolgen voor de aansprakelijkheid. | | Voorlopige Oplevering (VO) | De eerste fase van de oplevering, waarbij het werk door de opdrachtgever wordt aanvaard, maar de waarborgtermijn begint te lopen en het risico op tenietgaan overgaat naar de opdrachtgever. | | Definitieve Oplevering (DO) | De laatste fase van de oplevering, na afloop van de waarborgtermijn, die de definitieve aanvaarding van het werk markeert en het einde van de meeste aansprakelijkheidsregimes inluidt. | | Waarborgtermijn | Een periode na de oplevering gedurende welke de aannemer aansprakelijk blijft voor specifieke gebreken, zoals lichte verborgen gebreken of stabiliteitsbedreigende gebreken. | | Lichte verborgen gebreken | Tekortkomingen in een werk die niet zichtbaar waren bij de oplevering, ernstig van aard zijn, en te wijten zijn aan een fout van de aannemer. De aansprakelijkheid hiervoor is aanvullend recht en contractueel te moduleren. | | Stabiliteitsbedreigende gebreken | Ernstige gebreken die de stabiliteit van een gebouw of groot werk in gevaar brengen. De aansprakelijkheid hiervoor is wettelijk verankerd, van openbare orde en niet contractueel te beperken qua termijn. | | ABR-verzekering (Alle BouwplaatsRisico's) | Een projectverzekering die alle deelnemers aan een bouwproject beschermt tegen het risico van het tenietgaan van het bouwwerk vóór oplevering, zoals schade door storm, brand, of eigen fout. | | BA-verzekering (Burgerlijke Aansprakelijkheid) | Een verzekering die de beroepsaansprakelijkheid van aannemers dekt voor gevolgschade die zij door hun fout veroorzaken aan derden, maar dekt geen schade aan het eigen uitgevoerde werk. | | Dagboek der werken | Een officieel document dat dagelijks wordt bijgehouden door de aanbestedende overheid, waarin controleerbare elementen van de bouwplaats, zoals weersomstandigheden, werkuren, materialen en uitgevoerde werken, worden vastgelegd. | | Prijsherziening (PHZ) | Een mechanisme dat de oorspronkelijk overeengekomen prijs van een overheidsopdracht kan aanpassen om rekening te houden met prijsschommelingen van loonkosten en materiaalprijzen, of met onvoorziene omstandigheden. | | Meerwerken | Werkzaamheden die niet zijn opgenomen in de oorspronkelijke aannemingsovereenkomst en waarvoor de aannemer principieel recht heeft op een meerprijs, mits schriftelijk akkoord. | | Minwerken | Werkzaamheden die voorzien waren in de oorspronkelijke overeenkomst, maar die tijdens de uitvoering uit de opdracht worden gehaald. Dit kan leiden tot een prijsvermindering. |