Les 2.pdf

# Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en stedelijke uitdagingen Dit onderwerp verkent de cruciale uitdagingen op het gebied van duurzame ruimtelijke ontwikkeling, met een specifieke focus op de groeiende verstedelijking, de daaruit voortvloeiende milieu-impact en de centrale rol van Sustainable Development Goal (SDG) 11 [1](#page=1). ### 1.1 De urgentie van duurzame ruimtelijke ontwikkeling Ruimtelijke ontwikkeling staat centraal in het realiseren van de bredere Sustainable Development Goals (SDG's). De planeet heeft een eindige bodem die slechts één keer gebruikt kan worden, en het huidige landgebruik is desastreus, ongeacht inspanningen op het gebied van CO²-reductie of energieverbruik. Overbevolking, met een huidige stand van 8 miljard mensen versus de draagkracht van de planeet van ongeveer 3 miljard, leidt tot een enorme druk op de benodigde middelen zoals voedsel, huisvesting, transport en energie. Dit uit zich in een gemiddelde daling van 69% in de populatiegrootte van vogels, zoogdieren en vissen [1](#page=1) [2](#page=2). #### 1.1.1 Steden als knooppunten van uitdagingen en oplossingen Steden spelen een sleutelrol in de mondiale duurzaamheidsinspanningen. Momenteel woont 55% van de wereldbevolking in steden, een percentage dat naar verwachting zal stijgen tot 68% tegen 2050. In Europa leeft al tweederde van de bevolking in stedelijke gebieden. Deze verstedelijking brengt aanzienlijke uitdagingen met zich mee [1](#page=1) [3](#page=3): * **Milieu-impact:** Steden nemen slechts 3% van het landoppervlak in beslag, maar zijn verantwoordelijk voor 60% van het energieverbruik en 70% van de CO²-uitstoot [1](#page=1). * **Sociale ongelijkheid:** Steden kampen met aanzienlijke armoede, zichtbaar in sloppenwijken, en met toenemende ongelijkheid [1](#page=1). * **Voedselverspilling:** SDG 12 benadrukt de problematiek van verantwoorde consumptie en productie, waarbij vandaag de dag 30% van de wereldwijde voedselproductie wordt verspild. Dit resulteert in een jaarlijks verbruik van 250 vierkante kilometer water voor de productie van verloren of verspild voedsel [1](#page=1). #### 1.1.2 Landgebruik in Europa In Europa wordt 80% van het landoppervlak ingenomen door steden, dorpen en landbouw, aangevuld met infrastructuur zoals wegen en spoorwegen. Natuur- en landbouwgebieden moeten steeds meer plaatsmaken voor uitbreidende woon- en bedrijventerreinen, evenals recreatiegebieden. Dit bemoeilijkt het halen van de Europese beleidsdoelstelling 'No net land take by 2050' . Tussen 2012 en 2018 was er nog steeds een ruimtebeslag van 539 vierkante kilometer per jaar in de EU-28, en hoewel een deel van het land werd teruggegeven aan de natuur, werd er elf keer meer land ingenomen [2](#page=2). > **Tip:** De beleidsdoelstelling 'No net land take by 2050' impliceert het toepassen van een ruimtelijke ordeningshiërarchie: vermijden, hergebruiken en compenseren van ruimtegebruik. De 'bouwshift' in België is een voorbeeld van de implementatie hiervan [2](#page=2). ### 1.2 De rol van SDG 11 SDG 11, "Duurzame steden en gemeenschappen", is cruciaal voor het succes van alle andere SDG's. Om een duurzaam Europees landbeheer te realiseren en de uitdagingen van verstedelijking aan te pakken, zijn de volgende acties noodzakelijk [1](#page=1) [2](#page=2): * **Compacte stedenbouw:** Ontwikkelen van compacte steden met efficiënte mobiliteitssystemen [2](#page=2). * **Bescherming van ecosystemen:** Betere bescherming van landecosystemen en het creëren van ecologische doorgangen [2](#page=2). * **Vermindering van landbouw's impact:** Druk van de landbouw op de open ruimte verminderen door aanpassingen in voedingspatronen en het tegengaan van voedselverspilling [2](#page=2). De groeiende stedelijke bevolking en de ontwikkeling van minder ontwikkelde regio's onderstrepen de noodzaak van een strategische en duurzame ruimtelijke ontwikkeling, met SDG 11 als leidraad [2](#page=2). #### 1.2.1 Internationale uitdagingen naast SDG 11 Naast SDG 11 zijn andere SDG's die nauw verbonden zijn met ruimtelijke ontwikkeling en milieu-impact van belang: * **SDG 12: Verantwoorde consumptie en productie** ] [1](#page=1). * **SDG 13: Klimaatactie** ] [1](#page=1). * **SDG 14: Leven in het water** (met 60% tot 95% van het bodemafval in zee bestaande uit plastic) ] [1](#page=1). * **SDG 15: Leven op het land** (met een jaarlijks verlies van meer dan 13 miljoen hectare bos) ] [1](#page=1). * **SDG 16: Vrede, justitie en sterke publieke diensten** (met een internationale wapenhandel van meer dan 106 miljard euro) ] [1](#page=1). * **SDG 17: Partnerschap om doelstellingen te bereiken** ] [1](#page=1). --- # Landgebruik en de impact op ecosystemen Dit onderwerp onderzoekt globaal en Europees landgebruik, de eindige aard van bodem, de impact van menselijke activiteiten zoals landbouw en verstedelijking, en het verlies aan biodiversiteit. ### 2.1 Globaal landgebruik Bodem wordt beschreven als de motor van de planeet, maar de beschikbare oppervlakte is eindig en elke vierkante meter kan slechts één keer gebruikt worden. Het wereldwijde landgebruik, met name de impact van menselijke activiteiten, wordt als desastreus beschouwd, zelfs met inspanningen op het gebied van CO²-reductie en duurzame energie. Een cruciale factor hierin is de overbevolking van de planeet; de draagkracht van de aarde, geschat op ongeveer drie miljard mensen, wordt momenteel overschreden met acht miljard inwoners [2](#page=2). De groeiende wereldbevolking en de toenemende behoefte aan voedsel, huisvesting, transport en energie zetten zware druk op landgebruik. Dit leidt tot een gemiddelde daling van 69% in de populatiegrootte van vogels, zoogdieren en vissen. Meer dan vijftig procent van alle vruchtbare bodem op aarde wordt ingenomen door landbouw, waarvan tachtig procent specifiek voor veeteelt, terwijl dit slechts twintig procent van de wereldwijde calorievoorziening levert. Met de verwachte verdere toename van de wereldbevolking en de ontwikkeling van minder ontwikkelde regio's, is het cruciaal om in te zetten op duurzame ruimtelijke ontwikkeling, in lijn met Duurzaam Ontwikkelingsdoel 11 (SDG11) [2](#page=2). > **Tip:** Het verband tussen overbevolking, landbouw en biodiversiteitsverlies is een sleutelconcept dat begrepen moet worden. ### 2.2 Europees landgebruik In Europa wordt tachtig procent van het landoppervlak ingenomen door steden, dorpen en landbouw, naast een toenemende infrastructuur zoals wegen, spoorwegen en kanalen. Natuur- en landbouwgebieden moeten steeds meer plaatsmaken voor uitbreidende woongebieden, bedrijventerreinen en recreatieve doeleinden. Dit maakt het behalen van de Europese beleidsdoelstelling 'No net land take by 2050' (geen netto landafname tegen 2050) onmogelijk, een doelstelling die nog niet in wetgeving is omgezet en waarover niet alle regio's het eens zijn [2](#page=2). De aanpak voor 'No net land take by 2050' vereist het toepassen van een ruimtelijke ordeningshiërarchie: eerst vermijden, dan hergebruiken, en tot slot compenseren. Tussen 2012 en 2018 werd er in de EU28 nog steeds 539 vierkante kilometer per jaar aan land ingenomen. Hoewel een deel van het land in de EU-28 in de periode 2000-2018 werd teruggegeven aan de natuur, werd er elf keer meer land ingenomen dan teruggegeven. De 'No net land take by 2050'-doelstelling is vergelijkbaar met de 'bouwshift' in België [2](#page=2). Om over te stappen naar een duurzaam Europees landbeheer zijn de volgende stappen noodzakelijk: * Het bouwen van compacte steden met efficiënte mobiliteit [2](#page=2). * Het beter beschermen van landecosystemen en het creëren van ecologische doorgangen [2](#page=2). * Het verminderen van de druk van de landbouw op open ruimtes door voedingspatronen te veranderen en voedselverspilling te verminderen [2](#page=2). ### 2.3 Duurzame steden en gemeenschappen (SDG11) Hoewel niet direct uitgewerkt in de verstrekte tekst over landgebruik, wordt het belang van SDG11, "Duurzame steden en gemeenschappen", aangestipt als een relevant hoofdstuk in de bredere context van duurzaam landbeheer. Dit onderstreept de noodzaak van geïntegreerde planning die rekening houdt met zowel stedelijke ontwikkeling als de impact op natuurlijke ecosystemen [2](#page=2). --- # Duurzaamheidsdoelstellingen (SDG's) en hun relevantie Dit onderwerp belicht specifieke Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) en hun onderlinge verbanden, met een focus op steden, consumptie, klimaat, water, land, vrede en partnerschappen. ### 3.1 Specifieke Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) zijn een reeks van 17 wereldwijde doelen die door de Verenigde Naties zijn opgesteld als een universele oproep tot actie om armoede te beëindigen, de planeet te beschermen en ervoor te zorgen dat alle mensen vrede en voorspoed ervaren tegen 2030. Dit gedeelte behandelt specifieke SDG's die in het document worden benadrukt. #### 3.1.1 SDG 11: Duurzame steden en gemeenschappen SDG 11 is een centraal thema binnen de cursus. De relevantie hiervan wordt onderstreept door het feit dat driekwart van alle Europeanen in steden woont. Wereldwijd leeft momenteel 55% van de bevolking in stedelijke gebieden, een percentage dat naar verwachting zal stijgen tot 68% tegen 2050. Er zijn reeds bijna 40 metropolen met meer dan 10 miljoen inwoners. Steden worden geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen, waaronder armoede, met name in sloppenwijken, en groeiende ongelijkheid. Bovendien hebben steden een grote impact op het klimaat en het milieu: ze beslaan slechts 3% van het landoppervlak, maar verbruiken 60% van de energie en zijn verantwoordelijk voor 70% van de CO²-uitstoot. Het succes van de algemene SDG's is sterk afhankelijk van de ontwikkeling van duurzame steden [1](#page=1). #### 3.1.2 SDG 12: Verantwoorde consumptie en productie Dit doel richt zich op het verminderen van verspilling en het bevorderen van duurzame praktijken in consumptie en productie. Momenteel gaat 30% van de wereldwijde voedselproductie verloren. De productie van deze verloren of verspilde levensmiddelen vereist jaarlijks een verbruik van 250 vierkante kilometer aan water [1](#page=1). #### 3.1.3 SDG 13: Klimaatactie Dit doel roept op tot onmiddellijke actie om klimaatverandering en de gevolgen daarvan te bestrijden [1](#page=1). #### 3.1.4 SDG 14: Leven in het water Dit doel is gericht op het duurzaam behoud en gebruik van de oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen voor duurzame ontwikkeling. Een significant deel van het afval op de zeebodem bestaat uit plastic; 60 tot 95% van dit afval is plastic [1](#page=1). #### 3.1.5 SDG 15: Leven op het land Dit doel richt zich op de bescherming, het herstel en de bevordering van duurzaam gebruik van ecosystemen op het land, duurzaam beheer van bossen, bestrijding van woestijnvorming, en het stoppen en keren van landdegradatie en het stoppen van biodiversiteitsverlies. Elk jaar verliezen we meer dan 13 miljoen hectare bos [1](#page=1). #### 3.1.6 SDG 16: Vrede, justitie en sterke publieke diensten Dit doel bevordert vreedzame en inclusieve samenlevingen voor duurzame ontwikkeling, biedt toegang tot rechtspraak voor iedereen en bouwt effectieve, verantwoorde en inclusieve instellingen op alle niveaus op. De internationale wapenhandel bedraagt meer dan 106 miljard euro [1](#page=1). #### 3.1.7 SDG 17: Partnerschap om doelstellingen te bereiken Dit doel benadrukt het belang van het versterken van implementatiemiddelen en het revitaliseren van het wereldwijd partnerschap voor duurzame ontwikkeling [1](#page=1). ### 3.2 Landgebruik en ecosystemen Hoofdstuk 1.2 behandelt de thematiek van landgebruik en ecosystemen, wat direct aansluit bij SDG 15 (Leven op het land) . De verlies van bosareaal, een cruciaal aspect van landgebruik, wordt hierbij specifiek benoemd [1](#page=1). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Duurzame ruimtelijke ontwikkeling | Een benadering van planning en beheer van de ruimte die rekening houdt met ecologische, sociale en economische aspecten om te voldoen aan de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. | | Duurzame steden en gemeenschappen | Dit is SDG 11, gericht op het maken van steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam, met aandacht voor huisvesting, transport, groenvoorzieningen en afvalbeheer. | | Verantwoorde consumptie en productie | Dit is SDG 12, dat beoogt duurzame consumptie- en productiepatronen te waarborgen, inclusief het verminderen van voedselverspilling en het efficiënter omgaan met natuurlijke hulpbronnen. | | Klimaatactie | Dit is SDG 13, dat dringende maatregelen aanmoedigt om klimaatverandering en de impact ervan te bestrijden, met inbegrip van adaptatie en mitigatie strategieën. | | Leven in het water | Dit is SDG 14, dat gericht is op het behoud en duurzaam gebruik van de oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen voor duurzame ontwikkeling, met name door de vervuiling door plastics aan te pakken. | | Leven op het land | Dit is SDG 15, dat gericht is op het beschermen, herstellen en bevorderen van duurzaam gebruik van terrestrische ecosystemen, duurzaam bosbeheer, bestrijden van woestijnvorming, en stoppen en keren van landdegradatie en verlies van biodiversiteit. | | Vrede, justitie en sterke publieke diensten | Dit is SDG 16, dat gericht is op het bevorderen van vreedzame en inclusieve samenlevingen voor duurzame ontwikkeling, het bieden van toegang tot rechtspraak voor iedereen, en het opbouwen van effectieve, verantwoorde en inclusieve instellingen op alle niveaus. | | Partnerschap om doelstellingen te bereiken | Dit is SDG 17, dat gericht is op het versterken van de implementatiemiddelen en het revitaliseren van het wereldwijde partnerschap voor duurzame ontwikkeling, door financiële middelen, technologie en capaciteitsopbouw te mobiliseren. | | Landgebruik | De manier waarop de mens de bodem van de aarde gebruikt voor economische activiteiten zoals landbouw, bosbouw, stedelijke ontwikkeling en recreatie. | | Bodem | De bovenste laag van de aardkorst die rijk is aan organisch materiaal en mineralen, essentieel voor de groei van planten en ondersteunt ecosystemen en menselijke activiteiten. | | Overbevolking | Een situatie waarin de populatie van een bepaald gebied de draagkracht van dat gebied overschrijdt, wat leidt tot uitputting van hulpbronnen en milieuproblemen. | | No net land take by 2050 | Een Europese beleidsdoelstelling die streeft naar een evenwicht tussen de inname van nieuwe grond en de teruggave van bestaande grond aan de natuur, zodat er tegen 2050 geen netto toename van het ruimtebeslag is. | | Bouwshift | Een beleidswijziging, zoals toegepast in België, gericht op het verminderen van de uitbreiding van bebouwing in open ruimte en het stimuleren van hergebruik en verdichting van reeds bebouwde gebieden. |