2021_ArchCtxt_H4_Vooroorlogs_Modernisme_deel_1_presentatie.pdf

# Architectuurtypologie en contexten van het vooroorlogse modernisme Dit onderdeel behandelt de architectuurtypologieën van Art Nouveau, Jugendstil en Modernismo, alsook de politieke, maatschappelijke en artistieke contexten die het vooroorlogse modernisme beïnvloedden, met specifieke aandacht voor stromingen in schilderkunst, literatuur en muziek [3](#page=3) [4](#page=4) [5](#page=5) [6](#page=6). ### 1.1 Vooroorlogs modernisme: context en kenmerken Het vooroorlogse modernisme, dat zich afspeelde rond de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, kenmerkte zich door een ingrijpende transformatie in de politieke, maatschappelijke en artistieke sfeer [7](#page=7). #### 1.1.1 Politieke en maatschappelijke context * De periode zag het einde van het libertaire socialisme en een groeiende kloof tussen de welgestelde burgerklasse, die zich bediende van Art Nouveau en Art Deco, en de arbeidersklasse [7](#page=7). * De opkomst van het socialisme bracht een verschuiving teweeg van individualisme naar gemeenschapsconcepten [7](#page=7). * De grootschalige verwoestingen tijdens de Eerste Wereldoorlog creëerden een dringende noodzaak tot heropbouw [7](#page=7). #### 1.1.2 Artistieke context: schilderkunst De schilderkunst van deze periode weerspiegelde een verzet tegen de gevestigde orde en een zoektocht naar nieuwe uitdrukkingsvormen [8](#page=8). * **Verzet en revolutionaire stromingen:** Er was een afwijzing van de "bedrieglijkheid" van burgerlijke decoratie uit het fin de siècle, evenals een verzet tegen de overheid en militarisme. Stromingen als futurisme, dada en revolutionair surrealisme uitten dit verzet [8](#page=8). * **Thematiek van chaos en ontbinding:** Verschrikking, chaos, angst en ontbinding werden belangrijke thema's, met name in het expressionisme en surrealisme [8](#page=8). * **Streven naar ordening en wetmatigheid:** Gelijktijdig was er een zoektocht naar een nieuwe, hechte ordening en wetenschappelijke wetmatigheid, zoals te zien in het kubisme, neo-plasticisme, constructivisme en geometrische abstractie [8](#page=8). ##### 1.1.2.1 Futurisme in de schilderkunst Het futurisme stelde dat waarnemingen niet gebaseerd zijn op een stilstaand beeld, maar dat de omgeving continu in beweging is. Een voorbeeld hiervan is Umberto Boccioni's werk "Onder de pergola in Napels" uit 1914 [9](#page=9). ##### 1.1.2.2 Expressionisme in de schilderkunst Het expressionisme focuste op de subjectieve expressie van emoties en innerlijke ervaringen. Egon Schiele's "zelfportret met gebogen hoofd" uit 1912 is een representatief werk [10](#page=10). ##### 1.1.2.3 Kubisme in de schilderkunst Het kubisme kenmerkt zich door het decomponeren van objecten in geometrische vormen en het weergeven vanuit meerdere gezichtspunten. Georges Braque's "La Guitare" uit 1910 illustreert deze stijl [11](#page=11). ##### 1.1.2.4 Constructivisme in de schilderkunst Het constructivisme zocht naar abstracte, geometrische vormen en een rationele, functionele esthetiek. El Lissitzky's "Wendingen" uit 1921 is een voorbeeld [12](#page=12). #### 1.1.3 Artistieke context: literatuur Binnen de literatuur speelden het expressionisme en het modernisme een belangrijke rol, vaak samenvattend onder de noemer avant-garde [13](#page=13). ##### 1.1.3.1 Expressionisme in de literatuur Het expressionisme in de literatuur deelde de focus op intense emoties en subjectieve ervaringen. Een fragment uit Paul Van Ostaijen's "Music-Hall" illustreert dit [14](#page=14) . #### 1.1.4 Artistieke context: muziek De muziek van de vooroorlogse periode kende diverse vernieuwingen. * **Dodecafonie:** Arnold Schönberg introduceerde de dodecafonie, een systeem van twaalftoonmuziek [15](#page=15). * **Expressionisme in muziek:** Igor Stravinsky wordt genoemd als vertegenwoordiger van het expressionisme in de muziek [15](#page=15). * **Nieuwe genres:** Jazz, Blues, Ragtime, en stijlen als New Orleans en Dixieland begonnen op te komen [15](#page=15). > **Voorbeeld:** Arnold Schönberg's "Pierrot Lunaire, I. Mondestrunken" uit 1912 is een vroeg voorbeeld van atonale muziek die de expressieve mogelijkheden van de dodecafonie onderzoekt [15](#page=15). --- # Stromingen en kenmerken van het vooroorlogse modernisme in de architectuur Het vooroorlogse modernisme in de architectuur omvatte diverse radicale en ornamentloze stromingen die ontstonden voor de Eerste Wereldoorlog en aan populariteit wonnen tijdens het Interbellum, gekenmerkt door geometrische volumes en het principe 'Form follows Function' [16](#page=16). ### 2.1 Algemene kenmerken van het vooroorlogse modernisme Algemene kenmerken van deze stromingen omvatten het gebruik van zuiver geometrische volumes zonder overbodige decoratie. De uiterlijke verschijningsvorm werd gezien als een directe uitdrukking van de inwendige functies, samengevat in het principe 'Form follows Function'. De elementaire geometrische vormen leenden zich uitstekend voor industriële (serie-)productie, wat resulteerde in een economische en voor iedereen toegankelijke bouwkunst. Deze architectuur kadert in het streven naar een nieuwe, egalitaire, sociaal-utopische maatschappij [17](#page=17). ### 2.2 Adolf Loos Adolf Loos (1870-1933) was een sleutelfiguur in de kritiek op ornamentiek in de architectuur. Zijn essay "Ornament und Verbrechen" uit 1908 stelde dat ornament en decoratie ethisch niet verantwoord waren, omdat ze het leven voor arbeiders zwaarder maakten. Loos verzette zich tegen de Sezession en het concept van het Gesamtkunstwerk, en pleitte voor witte, blokvormige volumes zonder decoratie [18](#page=18) [20](#page=20). #### 2.2.1 Raumplan Vanaf 1910 ontwikkelde Loos het "Raumplan", een complex systeem van inwendige organisatie. Dit plan kenmerkt zich door verschillende niveau's die leiden tot ruimtelijke beweging en interessante zichtlijnen binnen een gebouw [21](#page=21). #### 2.2.2 Voorbeelden van werk van Adolf Loos * **Haus Steiner**, Wenen, 1910 [22](#page=22). * **Villa aan het Lido**, Venetië, ontwerp uit 1923 [23](#page=23). * **Villa Müller**, Praag, 1930 [24](#page=24). ### 2.3 De Stijl De Stijl was een Nederlandse kunst- en architectuurbeweging die streefde naar een bevrijding van kunst en architectuur uit traditie en de cultus van individualiteit. De beweging had een universeel en utopisch streven, waarbij kunst en architectuur moesten beantwoorden aan onveranderlijke wetten. Geïnspireerd door Neoplatonische filosofie, geloofde men dat zuivere vormen, ontdaan van het overtollige, leidden tot een harmonieuzer leven. Dit uitte zich in zuiver geometrische volumes en post- en antikubistische composities, met een focus op primaire kleuren [27](#page=27). Gerrit Rietveld, een prominent lid van De Stijl, verklaarde dat men moest helpen het leven te vereenvoudigen en te verlossen van overtolligheden [26](#page=26). #### 2.3.1 Zestien stellingen voor de architectuur . De Stijl formuleerde zestien stellingen voor de architectuur in 1923 [28](#page=28): * **Vorm:** nieuwe termen [28](#page=28). * **Elementair:** deelelementen zoals functie, plan, volume, ruimte, licht, kleur [28](#page=28). * **Economisch en Functioneel** [28](#page=28). * **Geen basisplan of formule** [28](#page=28). * **(Ruimtelijke) Relatie** [28](#page=28). * **Contrast** (bv. licht/donker, open/gesloten) [28](#page=28). * **Binnen en buiten lopen in elkaar over** [28](#page=28). * **Eén ruimte met mogelijkheid tot scheiding van functies** [28](#page=28). * **Relatie tussen ruimte en tijd** [28](#page=28). * **Anti-kubistisch:** ruimtecellen zijn geen gesloten kubus, vlakken bewegen zich vanuit het middelpunt naar buiten [28](#page=28). * **Geen herhaling of symmetrie** [28](#page=28). * **Veelzijdig** [28](#page=28). * **Kleur één met de architectuur** [28](#page=28). * **Anti-decoratief** [28](#page=28). * **Architectuur als som van alle kunststrekkingen** [28](#page=28). #### 2.3.2 Voorbeelden van werk van De Stijl * **Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw**, Piet Mondriaan, 1921 [29](#page=29). * **Villa Henny (Huis ter Heide)**, Robert van 't Hoff, 1915 [30](#page=30). * **Meubelontwerpen**, Gerrit Rietveld [31](#page=31). * **Verlichting**, Gerrit Rietveld [32](#page=32). * **Typografie**, Van Doesburg en Huszar [33](#page=33). * **Schröderhuis**, Utrecht, Gerrit Rietveld, 1924 [34](#page=34) [35](#page=35) [36](#page=36). * **Café De Unie**, Rotterdam, J.J.P. Oud, 1925 [37](#page=37). ### 2.4 Andere stromingen en concepten Diverse andere stromingen binnen het vooroorlogse modernisme, die eveneens opgang maakten tijdens het Interbellum, worden genoemd: * Constructivisme [16](#page=16). * Functionalisme [16](#page=16). * Bauhaus [16](#page=16). * Purisme [16](#page=16). * Nieuwe Zakelijkheid [16](#page=16). * International Style [16](#page=16). * Italiaans Rationalisme [16](#page=16). > **Tip:** Het is cruciaal om de kernprincipes van 'Form follows Function' en het streven naar economische, toegankelijke architectuur te onthouden, aangezien deze de rode draad vormen door de verschillende stromingen van het vooroorlogse modernisme. De focus op geometrische volumes en het ontbreken van ornamentatie zijn ook essentiële onderscheidende kenmerken. --- # Invloedrijke architecten en hun ontwerpen binnen het modernisme Dit deel van de studiehandleiding focust op de sleutelfiguren en concepten binnen het modernisme, met specifieke aandacht voor Adolf Loos, Le Corbusier en Auguste Perret, en hun invloedrijke ontwerpen. ### 3.1 Adolf Loos en zijn bijdragen aan het modernisme Adolf Loos (1870-1933) was een Oostenrijkse architect die zich afzette tegen de decoratieve tendensen van zijn tijd en een radicaal nieuwe benadering van architectuur voorstond. Hij geloofde dat kunstwerken en alledaagse objecten gescheiden moesten blijven, en dat ornamentatie in architectuur overbodig en zelfs ethisch onverantwoord was [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20). #### 3.1.1 Kritiek op ornament en de opkomst van utilitaire architectuur In zijn essay "Ornament und Verbrechen" (Ornament en misdaad), gepubliceerd in 1908, uitte Loos scherpe kritiek op de Secession-beweging en het concept van het Gesamtkunstwerk. Hij stelde dat ornamentatie en decoratie de productie van gebouwen voor arbeiders onnodig verzwaarden en vertragen. Deze filosofie leidde tot zijn kenmerkende ontwerpstijl: strakke, witte, blokvormige volumes zonder enige externe decoratie [20](#page=20). #### 3.1.2 Het concept van Raumplan Een van Loos' meest baanbrekende concepten was het "Raumplan", dat hij vanaf 1910 begon te ontwikkelen en toepassen. Het Raumplan is een complex systeem van inwendige organisatie waarbij verschillende niveaus en hoogteverschillen binnen een gebouw worden gebruikt om ruimtelijke beweging en interessante zichtlijnen te creëren. Dit resulteerde in interieurs die dynamisch en gelaagd aanvoelden, ondanks de sobere buitenzijde [21](#page=21). #### 3.1.3 Iconische ontwerpen van Adolf Loos * **Haus Steiner (Wenen, 1910):** Dit huis is een vroeg voorbeeld van Loos' architectonische principes, met een minimalistische buitenkant die contrasteert met een doordacht interieur [22](#page=22). * **Villa aan het Lido (Venetië, ontwerp 1923):** Hoewel dit een ontwerp bleef, illustreert het Loos' visie op residentiële architectuur in een meer traditionele context [23](#page=23). * **Villa Müller (Praag, 1930):** Dit project is een prominent voorbeeld van het toegepaste Raumplan, waar de opeenvolging van ruimtes en de variërende hoogtes essentieel zijn voor de woonervaring [24](#page=24). > **Tip:** Begrijp de filosofie achter Loos' afwijzing van ornament. Dit is cruciaal voor het begrijpen van de verschuiving naar functionaliteit binnen het modernisme. ### 3.2 Le Corbusier en de grondslagen van de moderne architectuur Charles-Édouard Jeanneret-Gris, beter bekend als Le Corbusier (1887-1965), was een Zwitsers-Franse architect, ontwerper, schilder, schrijver en een van de meest invloedrijke figuren van de 20e-eeuwse architectuur. Hij beschouwde moderniteit niet als een mode, maar als een staat die begrepen moet worden door het bestuderen van de geschiedenis om continuïteit te vinden tussen verleden, heden en toekomst. Le Corbusier definieerde een huis als "une machine à vivre" (een machine om in te leven) [38](#page=38) [39](#page=39) [47](#page=47). #### 3.2.1 Vroege invloeden en experimenten Le Corbusiers vroege werk, zoals de Villa Fallet in La Chaux-de-Fonds (Zwitserland, 1905), toont al een zoektocht naar nieuwe vormen en structuren. Zijn reizen en observaties, zoals die van het Kartuizerklooster in Ema, Toscane, beïnvloedden zijn ideeën over ruimte en eenvoud [41](#page=41) [42](#page=42) [43](#page=43). #### 3.2.2 De Maison Domino . De Maison Domino, ontworpen in 1915, was een revolutionair concept dat de mogelijkheden van gewapend beton verkende. Dit prototype van een gestandaardiseerd huis met een open vloerplan, ondersteund door pilaren, vormde de basis voor veel van zijn latere ideeën en de "vijf punten van de architectuur" [52](#page=52). #### 3.2.3 Purisme en zijn invloed op de architectuur Le Corbusier was, samen met Amédée Ozenfant, een van de grondleggers van het Purisme. Deze kunststroming, die voortkwam uit het Kubisme, streefde naar gestileerde ornamentiek met geometrische basisvormen en kleuren, geïnspireerd door de schilderkunst. Het Purisme benadrukte dat nieuwe tijden vragen om een exacte geest en wetmatigheden, waarbij het Kubisme volgens hen tekortschoot. Dit principe vertaalde zich naar architectonische ontwerpen met heldere, geometrische lijnen en een focus op functionaliteit. Voorbeelden van Puristische schilderkunst zijn Picasso's "Gitaarspeler" en Ozenfant's "Nature Morte Puriste" [53](#page=53) [54](#page=54) [55](#page=55). #### 3.2.4 Meubelontwerpen en Modulor Samen met Pierre Jeanneret en Charlotte Perriand ontwierp Le Corbusier diverse meubelen die de principes van modern design weerspiegelden. Zijn latere werk omvatte ook de ontwikkeling van het Modulor-systeem, een antropometrisch maatsysteem gebaseerd op menselijke proporties en de Gulden Snede, dat hij toepaste in zijn ontwerpen om harmonie en schaal te creëren [57](#page=57) [58](#page=58). #### 3.2.5 De vijf punten van de architectuur Le Corbusier formuleerde in 1926 de "vijf punten van de architectuur", die de essentie van zijn moderne architectuurvisie samenvatten. Deze punten, die gebaseerd waren op de mogelijkheden van gewapend beton en een rationele bouwmethodiek, zijn [80](#page=80): 1. **De pilotis:** Verhoging van het gebouw op slanke betonnen pilaren, waardoor de begane grond vrij blijft voor doorloop en groen [80](#page=80). 2. **De vrije plattegrond:** Het wegnemen van dragende binnenmuren door het gebruik van een skeletconstructie, wat flexibiliteit in de indeling mogelijk maakt [80](#page=80). 3. **De vrije gevel:** Omdat de muren geen dragende functie meer hebben, kunnen ze worden ontworpen met grote ramen, waardoor de gevel loskomt van de structuur [80](#page=80). 4. **Het horizontale bandvenster:** Lange, horizontale ramen die licht en uitzicht maximaliseren en de façade een ritmische structuur geven [80](#page=80). 5. **De daktuin:** Het platte dak wordt bruikbaar gemaakt als extra leefruimte, ter compensatie van de ruimte die het gebouw op de grond inneemt [80](#page=80). #### 3.2.6 Belangrijke ontwerpen van Le Corbusier * **Maison Citrohan:** Een concept dat de industrialisatie van de woningbouw beoogde, met een focus op eenvoudige vormen en functionaliteit [59](#page=59). * **Ville Contemporaine:** Een ambitieus stedenbouwkundig plan dat een visie op de moderne stad presenteerde, met gescheiden functies en hoge woongebouwen [60](#page=60) [61](#page=61). * **Pavillon de l'Esprit Nouveau:** Een tentoonstellingspaviljoen dat de moderne woning en architectuur presenteerde op de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes in Parijs [62](#page=62) [63](#page=63) [64](#page=64). * **Villa Stein (Garches, 1926):** Een villa die de vijf punten van de architectuur op een elegante manier integreert, met een nadruk op horizontale lijnen en ruimtelijke openheid [65](#page=65) [66](#page=66) [67](#page=67) [68](#page=68) [69](#page=69) [70](#page=70). * **Villa's La Roche & Jeanneret (Parijs, 1923-1925):** Twee aangrenzende villa's die een belangrijke rol speelden in de ontwikkeling en presentatie van Le Corbusiers architectonische ideeën [71](#page=71) [72](#page=72) [73](#page=73) [74](#page=74) [75](#page=75) [76](#page=76) [77](#page=77) [78](#page=78) [79](#page=79). * **Villa Savoye (Poissy, 1921-1931):** Dit wordt beschouwd als een van de meest iconische realisaties van Le Corbusiers vijf punten, een perfecte belichaming van zijn moderne architectuurconcepten [81](#page=81) [82](#page=82) [83](#page=83) [84](#page=84). * **Maison Guiette (Antwerpen, 1926):** Een relatief kleinere, maar significante woning die Le Corbusiers ontwerptaal in een Belgische context toepast [86](#page=86). > **Tip:** De vijf punten van Le Corbusier zijn een essentieel onderdeel van het modernisme. Zorg dat je elk punt kunt benoemen en uitleggen aan de hand van zijn ontwerpen. ### 3.3 Auguste Perret: Pionier van gewapend beton Auguste Perret (1874-1954) was een Franse architect en ingenieur, bekend om zijn baanbrekende werk met gewapend beton. Hij wordt beschouwd als een sleutelfiguur in de ontwikkeling van de moderne architectuur door zijn innovatieve toepassing van dit materiaal, waarmee hij nieuwe structurele en esthetische mogelijkheden ontsloot. Hoewel zijn werk niet altijd zo expliciet theoretisch was als dat van Le Corbusier, legde hij wel de structurele basis voor veel modernistische principes [44](#page=44) [45](#page=45) [46](#page=46). > **Tip:** Onderscheid de rol van Perret als bouwkundige innovator van de meer theoretische en filosofische bijdragen van Loos en Le Corbusier. Alle drie waren echter cruciaal voor het ontstaan van het modernisme. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Architectuurtypologie | De studie en classificatie van verschillende soorten gebouwen op basis van hun vorm, functie, stijl en historische context. Het helpt bij het begrijpen van de evolutie en diversiteit binnen de architectuur. | | Art Nouveau | Een internationale stijlperiode in de toegepaste kunst, architectuur en design die opkwam aan het einde van de 19e eeuw en populair was tot het begin van de 20e eeuw. Kenmerkend zijn organische, vloeiende lijnen en natuurlijke vormen. | | Jugendstil | De Duitse variant van Art Nouveau, genoemd naar het tijdschrift Jugend. De stijl kenmerkt zich door decoratieve elementen, asymmetrie en het gebruik van gestileerde natuurmotieven. | | Modernismo | De Catalaanse variant van Art Nouveau, met prominente architecten zoals Antoni Gaudí. Het kenmerkt zich door eclectische stijlen, natuurlijke vormen en een rijke ornamentiek. | | Vooroorlogs Modernisme | Een brede artistieke en architecturale stroming die ontstond vóór de Eerste Wereldoorlog en zich ontwikkelde gedurende het Interbellum. Het kenmerkte zich door een breuk met traditie, rationaliteit, functionaliteit en het gebruik van geometrische vormen. | | Libertair socialisme | Een politieke ideologie die streeft naar een samenleving gebaseerd op vrijwillige associatie, directe democratie en zelfbeheer, zonder de noodzaak van een centrale staat of hiërarchische structuren. | | Fin de siècle | Een Franse term die het einde van de 19e eeuw aanduidt, gekenmerkt door culturele en artistieke verandering, decadentie, optimisme en pessimisme, en een zekere vermoeidheid met de bestaande orde. | | Futurisme | Een avant-gardistische beweging die ontstond in Italië in het begin van de 20e eeuw. Het vierde technologie, snelheid, geweld en de dynamiek van de moderne wereld, vaak met een provocerende toon. | | Dada | Een avant-gardistische kunst- en literaire beweging die ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog als reactie op de waanzin en irrationaliteit van de oorlog. Het kenmerkt zich door anti-kunst, nonsens en protest tegen maatschappelijke normen. | | Revolutionair surrealisme | Een tak van het surrealisme die niet alleen de kunst en literatuur wilde transformeren, maar ook een radicale politieke en sociale revolutie nastreefde, vaak geïnspireerd door marxistische of anarchistische ideeën. | | Expressionisme | Een kunststroming uit het begin van de 20e eeuw die emoties en innerlijke ervaringen van de kunstenaar centraal stelt, vaak via vervormde beelden, intense kleuren en een subjectieve weergave van de werkelijkheid. | | Surrealisme | Een kunst- en literatuurbeweging die ontstond in de jaren 1920, gericht op het verkennen van het onderbewustzijn, dromen en de irrationele aspecten van de menselijke geest, met beelden die vaak onverwacht en droomachtig zijn. | | Kubisme | Een revolutionaire kunststroming die het object opdeelt in geometrische vormen en het vanuit meerdere gezichtspunten tegelijk afbeeldt. Dit leidde tot een deconstructie van traditionele perspectieven. | | Neo-plasticisme | Een kunststroming ontwikkeld door Piet Mondriaan, die zich kenmerkt door het gebruik van alleen horizontale en verticale lijnen en primaire kleuren (rood, geel, blauw), vermengd met zwart, wit en grijs, om een universele harmonie te bereiken. | | Constructivisme | Een artistieke beweging die vooral in Rusland na de revolutie van 1917 opkwam. Het focuste op geometrische abstractie, industriële materialen en ontwerpen die een sociale functie dienden, met een nadruk op functionaliteit en structuur. | | Geometrische abstractie | Een vorm van abstracte kunst die uitsluitend gebruik maakt van geometrische vormen zoals lijnen, cirkels, vierkanten en driehoeken, vaak met een duidelijke structuur en orde. | | Futurisme in de schilderkunst | Een stroming binnen het Futurisme die de dynamiek, snelheid en technologie van de moderne wereld probeerde weer te geven door middel van fragmentatie, herhaling van beweging en felle kleuren. | | Expressionisme in de schilderkunst | Een stroming binnen het Expressionisme die zich richt op het uitdrukken van intense emoties en innerlijke gevoelens door middel van vervormde vormen, gedurfde kleuren en een subjectieve interpretatie van de realiteit. | | Kubisme in de schilderkunst | Een stroming binnen het Kubisme die objecten opbreekt in geometrische facetten en ze vanuit meerdere gezichtspunten tegelijk weergeeft, wat resulteert in een gefragmenteerd en geabstraheerd beeld. | | Constructivisme in de schilderkunst | Een stroming binnen het Constructivisme die zich richt op abstracte composities met geometrische vormen, vaak met een nadruk op lijn, vlak en structuur, en die bedoeld zijn om een functionele of sociaal-politieke boodschap over te brengen. | | Expressionisme in de literatuur | Een literaire stroming die zich kenmerkt door intense emoties, subjectiviteit, introspectie en vaak een protest tegen maatschappelijke misstanden. Zinnen kunnen kort, fragmentarisch en evocatief zijn. | | Dodecafonie | Een compositietechniek ontwikkeld door Arnold Schönberg, waarbij alle twaalf tonen van de chromatische toonladder in een specifieke volgorde (reeks) worden gebruikt, zonder een tonale hiërarchie, om dissonantie te maximaliseren en traditionele harmonie te vermijden. | | Bauhaus | Een invloedrijke Duitse kunst- en designschool die in 1919 werd opgericht. De school promootte een holistische benadering van design, waarbij kunst, ambacht en technologie werden geïntegreerd met het doel functionele en esthetisch aantrekkelijke producten te creëren. | | Purisme | Een kunststroming, opgericht door Amedée Ozenfant en Le Corbusier, die een reactie was op het Kubisme. Het streefde naar een zuivere, rationele kunst gebaseerd op geometrische vormen en machinale esthetiek, die de efficiëntie en functionaliteit van het moderne leven weerspiegelde. | | Nieuwe Zakelijkheid | Een architectuurstroming die na de Eerste Wereldoorlog opkwam, gekenmerkt door functionaliteit, eenvoudige geometrische vormen, het vermijden van ornamenten en het gebruik van moderne materialen zoals staal en glas. | | International Style | Een architectuurstijl die zich in de jaren 1920 en 1930 wereldwijd verspreidde, gekenmerkt door strakke lijnen, platte daken, het gebruik van glas en staal, en een afwezigheid van ornamenten. Het werd geassocieerd met functionaliteit en efficiëntie. | | Italiaans Rationalisme | Een architectuurstroming in Italië die zich richtte op functionaliteit, rationaliteit en moderniteit, vaak met een nadruk op geometrische vormen en een sobere esthetiek, als reactie op de meer decoratieve stijlen. | | Form follows Function | Een ontwerpprincip waarbij de vorm van een object of gebouw wordt bepaald door de functie ervan. Dit principe is een kernconcept van het modernisme en benadrukt functionaliteit boven ornamentiek. | | Ornament und Verbrechen | Een invloedrijk essay uit 1908 van Adolf Loos, waarin hij betoogt dat ornamenten overbodig en zelfs schadelijk zijn, zowel esthetisch als ethisch. Hij pleitte voor een pure, functionele architectuur zonder decoratie. | | Sezession | Een artistieke beweging, vooral in Wenen aan het einde van de 19e eeuw, die zich afscheidde van de traditionele kunstacademies. Het omvatte elementen van Art Nouveau maar streefde ook naar een vereniging van kunst en leven. | | Gesamtkunstwerk | Een Duitse term die "totaalkunstwerk" betekent. Het verwijst naar een kunstwerk waarin verschillende kunstvormen (zoals architectuur, muziek, theater, beeldende kunst) samenkomen om een complete, geïntegreerde ervaring te creëren. | | Raumplan | Een concept ontwikkeld door Adolf Loos, waarbij de interne organisatie van een gebouw is gebaseerd op de functie en het belang van de verschillende ruimtes, met variërende hoogtes en niveaus om een dynamische ruimtelijke ervaring te creëren. | | De Stijl | Een Nederlandse kunstbeweging en architectuurstroming die in 1917 werd opgericht. Kenmerkend zijn abstracte composities met rechte lijnen, primaire kleuren en een streven naar universele harmonie en orde. | | Post-kubistisch | Een stijl die voortkwam uit het Kubisme, maar verder evolueerde naar meer geordende en gestructureerde composities, met een focus op ruimtelijke relaties en primaire vormen. | | Antikubistisch | Een term die verwijst naar ontwerpen die zich afzetten tegen de principes van het Kubisme. In de context van De Stijl betekent dit dat de ruimtecellen geen gesloten kubussen zijn, maar eerder vlakken die vanuit het middelpunt naar buiten uitstralen. | | Pilotis | Pilaren of palen die een gebouw ondersteunen, waardoor de begane grond vrij blijft en de architectuur een lichte, zwevende kwaliteit krijgt. Dit is een van de vijf punten van Le Corbusiers architectuur. | | Vrije plattegrond | Een architectonisch principe, ontwikkeld door Le Corbusier, waarbij de scheidingswanden niet langer dragend zijn, waardoor de indeling van de ruimtes flexibel en naar wens kan worden ingedeeld. | | Vrije gevel | Een architectonisch principe, ontwikkeld door Le Corbusier, waarbij de gevel niet langer dragend is, wat architecten de vrijheid geeft om deze onafhankelijk van de structuur te ontwerpen en te voorzien van grote ramen. | | Horizontale bandvenster | Een langwerpig, horizontaal raam dat de gehele lengte van een gevel kan beslaan, wat zorgt voor een gelijkmatige lichtinval en een gevoel van ruimte. Dit is een van de vijf punten van Le Corbusiers architectuur. | | Daktuin | Een tuin aangelegd op het dak van een gebouw. Dit is een van de vijf punten van Le Corbusiers architectuur, bedoeld om groen terug te brengen in de stedelijke omgeving. | | Modulor | Een anthropometrisch maateenheidensysteem ontwikkeld door Le Corbusier, gebaseerd op de proporties van het menselijk lichaam en de gulden snede. Het was bedoeld als een universeel hulpmiddel voor architecten en ontwerpers. | | Maison Domino | Een experimenteel concept voor een gestandaardiseerd betonnen skelet gebouw van Le Corbusier uit 1915. Het legde de basis voor zijn latere "vijf punten van de architectuur". | | Maison Citrohan | Een modelwoning ontworpen door Le Corbusier, die de principes van zijn "vijf punten van de architectuur" belichaamde, met een focus op functionaliteit, standaardisatie en economische bouwwijzen. | | Ville Contemporaine | Een ambitieus stadsplanningsconcept van Le Corbusier, ontworpen in 1922, dat een utopische visie op de moderne stad weergaf met hoogbouw, functionele zones en veel groen. | | Pavillion de l’Esprit Nouveau | Een tentoonstellingspaviljoen ontworpen door Le Corbusier en Pierre Jeanneret voor de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes in Parijs in 1925. Het presenteerde zijn visie op de moderne architectuur. | | Villa Stein | Een modernistisch woonhuis ontworpen door Le Corbusier in Garches, Frankrijk. Het belichaamt de "vijf punten van de architectuur" en staat bekend om zijn strakke lijnen en functionele indeling. | | Villa La Roche & Jeanneret | Twee aangrenzende villa's in Parijs, ontworpen door Le Corbusier en Pierre Jeanneret. Ze illustreren de overgang naar de latere, meer verfijnde modernistische stijl van Le Corbusier. | | Villa Savoye | Een iconische modernistisch huis ontworpen door Le Corbusier, gelegen in Poissy, Frankrijk. Het wordt beschouwd als een perfect voorbeeld van de "vijf punten van de architectuur" en een mijlpaal in de moderne architectuurgeschiedenis. | | Maison Guiette | Een huis ontworpen door Le Corbusier in Antwerpen, België, dat zijn latere architecturale principes weerspiegelt. | | Vastgoedmarkt | De markt waar onroerende goederen (zoals huizen, grond, commerciële gebouwen) worden gekocht, verkocht en verhuurd. Het is een economische sector die sterk beïnvloed wordt door economische en maatschappelijke trends. |