Les_5_VC_2025.pdf

# Veiligheidscoördinatie op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen Dit document beschrijft de regelgeving en de rol van de veiligheidscoördinator op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen, inclusief de betrokken partijen, hun opdrachten, de aanstelling van de coördinator, aansprakelijkheden en het verschil met een preventieadviseur. ## 1. Veiligheidscoördinatie op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen ### 1.1 Inleiding en reikwijdte Veiligheidscoördinatie op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen is een cruciaal aspect van de arbeidsveiligheid in de bouwsector. Het doel is het voorkomen van beroepsgebonden risico's door middel van een gestructureerde en participatieve aanpak [3](#page=3) [4](#page=4). ### 1.2 Wettelijke en regelgevende context De regelgeving omtrent veiligheidscoördinatie is van toepassing op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen. De specifieke wetgeving die van toepassing is, wordt behandeld binnen deze context [4](#page=4) [5](#page=5). ### 1.3 Doelstellingen van de studie Na het bestuderen van dit onderwerp dient de student in staat te zijn om: * De toepasselijke regelgeving aan te geven [5](#page=5). * De verantwoordelijkheden van de veiligheidscoördinator en andere actoren in het bouwproces te duiden [5](#page=5). * De procedure na een ongeval te beschrijven en maatregelen ter voorkoming van toekomstige ongevallen te formuleren [5](#page=5). * Een risicoanalyse uit te voeren [5](#page=5). * De betekenis van veiligheidssignalisatie te kennen [5](#page=5). * Verschillende veiligheidsaspecten te beschrijven [5](#page=5). * De regelgeving rond het sloopopvolgingsplan en asbest uit te leggen [5](#page=5). * Veiligheidsaandachtspunten voor diverse werken op de werf te benoemen [5](#page=5). * De regelgeving omtrent registratie op de werf te verklaren [5](#page=5). ### 1.4 Betrokken partijen en hun opdrachten Bij veiligheidscoördinatie zijn diverse partijen betrokken, elk met specifieke opdrachten en verantwoordelijkheden [4](#page=4). ### 1.5 Aanstelling van de veiligheidscoördinator De aanstelling van de veiligheidscoördinator is gereguleerd. Het is van belang het onderscheid te kennen tussen een veiligheidscoördinator en een preventieadviseur, evenals de specifieke aansprakelijkheden die hieruit voortvloeien [4](#page=4). ### 1.6 Risico's en preventiemaatregelen Een essentieel onderdeel van de veiligheidscoördinatie is het identificeren van risico's en het implementeren van passende preventiemaatregelen. Dit omvat specifieke aandachtspunten voor werken op hoogte, ingravingen en elektriciteitswerken. Veiligheidssignalisatie speelt hierbij een belangrijke rol [4](#page=4). ### 1.7 SOBANE-methode als instrument De SOBANE-methode wordt voorgesteld als een globale en participatieve aanpak voor het vermijden van beroepsgebonden risico's en het integreren van preventie in alle aspecten van de onderneming. Deze methode omvat vier niveaus van interventie: Screening (opsporing), OBservatie, ANalyse en Expertise [41](#page=41) [42](#page=42) [43](#page=43) [44](#page=44). #### 1.7.1 De eerste niveaus: Screening/Opsporing en Observatie Deze eerste niveaus maken gebruik van een participatieve benadering waarbij de kennis van werknemers over hun eigen arbeidssituatie wordt ingezet. Werknemers worden aangemoedigd na te denken over problemen en mogelijke oplossingen [45](#page=45). * **Screening/Opsporing:** Dit niveau focust op de identificatie van voornaamste problemen en het verhelpen van flagrante gebreken. Dit gebeurt intern door werknemers die de arbeidssituatie kennen, zelfs zonder specifieke veiligheidsvorming [47](#page=47). * **Observatie:** Dit niveau, eveneens participatief, focust op specifieke risicodomeinen zoals lawaai, gevaarlijke chemische producten, brandrisico, werkbelasting of stress. Er zijn instrumenten ontwikkeld in de vorm van brochures over specifieke risicodomeinen [48](#page=48). #### 1.7.2 De niveaus Analyse en Expertise Indien nodig worden de moeilijkst in te schatten en op te lossen problemen onderzocht door deskundigen, zoals preventieadviseurs. Hun technische en wetenschappelijke kennis vult de praktische kennis van werknemers aan [46](#page=46). #### 1.7.3 Handleiding voor de aanpak Een handleiding voor de toepassing van de methode omvat onder andere: 1. Informatie door directie over doelstellingen en het belang van resultaten [54](#page=54). 2. Akkoord van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk [54](#page=54). 3. Groeperen van werkposten tot een te onderzoeken 'arbeidssituatie' [54](#page=54). 4. Aanduiding van een coördinator door de directie met akkoord van werknemers [54](#page=54). 5. Voorbereiding van de coördinator, inclusief het bestuderen en aanpassen van de Déparis-gids [54](#page=54). 6. Samenstelling van een werkgroep met 'sleutelwerknemers' en technisch kader [55](#page=55). 7. Overhandigen van het document 'Uitnodiging' aan werkgroepleden [55](#page=55). 8. Vergadering van de werkgroep in een rustige omgeving [55](#page=55). 9. Duidelijke toelichting door de coördinator over het doel en de procedure [55](#page=55). 10. Doorlopen van elke rubriek, met focus op verbeteringen, wie, wanneer, en de noodzaak van een preventieadviseur. Het schatten van de kostprijs van verbeteringsmaatregelen (nihil, laag, matig, zeer duur) [56](#page=56). 11. Na de vergadering maakt de coördinator een synthese met besproken rubrieken, geplande oplossingen en te bestuderen aspecten met prioriteit [56](#page=56). 12. Voorstellen van de resultaten aan de deelnemers van de werkgroep [56](#page=56). 13. Afronden van de synthese [56](#page=56). 14. Voorstellen van de synthese aan directie en overlegorganen [56](#page=56). 15. Vervolgstudie voor onopgeloste problemen met methode niveau 2, Observatie [56](#page=56). > **Tip:** De Déparis-gids wordt aangepast aan de specifieke arbeidssituatie door termen te wijzigen, overbodige aspecten weg te laten of toe te voegen [54](#page=54). > **Voorbeeld:** Een uitnodigingstekst benadrukt dat het doel niet is om te meten hoe gemakkelijk het werk is, maar om concrete, onmiddellijke en lange-termijn acties te identificeren om het werk efficiënter en aangenamer te maken [57](#page=57). ### 1.8 Ongevallenanalyse en preventieve acties Bij ongevallen is het cruciaal om een analyse uit te voeren, waarbij het risico, de kans en het gevolg gedefinieerd worden. De SOBANE-methode kan gebruikt worden om oplossingen te formuleren en een voorbereiding te maken voor een werfvergadering om preventieve acties te bespreken [75](#page=75). > **Voorbeeld:** Een opdracht kan zijn om, als werfleider die SOBANE toepast, een eigen praktijkvoorbeeld van een ongeval te nemen, de risicoanalyse uit te voeren en een voorbereiding te maken voor een werfvergadering om preventieve acties te bespreken [75](#page=75). ### 1.9 Vergelijking met een preventieadviseur De rol en aansprakelijkheden van de veiligheidscoördinator verschillen van die van een preventieadviseur, hoewel preventieadviseurs ingeschakeld kunnen worden voor analyse- en expertisedoeleinden [46](#page=46) [4](#page=4). --- # Risicoanalyse en preventiemaatregelen Dit onderwerp behandelt de kernconcepten van risicoanalyse, inclusief het identificeren van gevaren en risicofactoren, en methoden voor het beoordelen en rangschikken van risico's, evenals de toepassing van preventiemaatregelen op verschillende niveaus [4](#page=4) [5](#page=5). ### 2.1 Wat is een risicoanalyse? Risicoanalyse is de identificatie van gevaren voor het welzijn van werknemers tijdens hun werkzaamheden, het vaststellen en bepalen van de bijbehorende risico's, en de beoordeling van deze risico's. Het hoofddoel van risicoanalyse en gerelateerde activiteiten is het vaststellen van preventieve maatregelen [18](#page=18). Een risico is geen statisch gegeven; het vormt de kern van een systeem waarbij alle elementen op elkaar inwerken. Wijzigingen in één of meerdere risicofactoren leiden onmiddellijk tot een verandering in het risico. Risico's kunnen snel en aanhoudend wisselen, vergelijkbaar met een rekenblad. Preventie van schade beoogt het identificeren en variëren van risicofactoren van elke schadevorm, zodat het risico steeds nul benadert [7](#page=7). ### 2.2 Kernbegrippen binnen risicoanalyse #### 2.2.1 Gevaren en Risico's * **Gevaar:** Een intrinsieke eigenschap van een stof, machine, situatie, etc. die schade kan veroorzaken [11](#page=11). * **Risico:** De waarschijnlijkheid dat schade of aantasting van het welzijn van werknemers optreedt onder bepaalde gebruiksomstandigheden of door blootstelling aan een gevaar, en de mogelijke omvang van die schade of aantasting [19](#page=19). * **Risicofactoren:** Factoren van collectieve of individuele aard die ingrijpen op het gevaar en de waarschijnlijkheid van kwalijke gevolgen of schade, alsook de omvang ervan, verhogen of verminderen [19](#page=19) [23](#page=23). #### 2.2.2 Schade en Blootstelling * **Schade:** Elke belemmering van het fysiek, intellectueel en/of psychisch goed functioneren van een werknemer [21](#page=21). * **Blootstelling:** De mate (tijd, intensiteit, etc.) waarin werknemers kunnen worden blootgesteld aan of in contact kunnen komen met een gevaar [22](#page=22). #### 2.2.3 Preventie * **Preventie:** Het geheel van bepalingen of maatregelen die worden genomen of vastgesteld in alle stadia van de bedrijfsactiviteit, op alle niveaus, teneinde beroepsrisico's te voorkomen of te verminderen, of schade te vermijden of te beperken [24](#page=24). #### 2.2.4 Dynamisch risicobeheersingssysteem Dit is een structurele, planmatige aanpak van preventie gebaseerd op algemene preventiebeginselen, die resulteert in een globaal preventieplan en een jaaractieplan. Het systeem is dynamisch, wat betekent dat het voortdurend wordt aangepast aan gewijzigde omstandigheden en een continu proces is dat nooit stilstaat. Het richt zich op risicobeheersing door preventie te plannen, het welzijnsbeleid uit te voeren, risico's op te sporen en te analyseren, en concrete, te evalueren preventiemaatregelen vast te stellen [25](#page=25). ### 2.3 Methodes voor risicoanalyse en -rangschikking #### 2.3.1 De Kinney-methode De Kinney-methode is een veelgebruikte methode voor de rangschikking van risico's. Het risico (R) wordt berekend als het product van drie factoren: waarschijnlijkheid (W), blootstelling (B), en ernst (E) van de gevolgen [27](#page=27) [29](#page=29). De methode definieert schalen voor elke factor: * **Waarschijnlijkheid (W):** Virtueel onmogelijk, denkbaar maar onwaarschijnlijk, ongewoon maar nog mogelijk, goed mogelijk, te verwachten [27](#page=27). * **Blootstelling (B):** Geeft de frequentie van situaties aan waarin werknemers aan het risico kunnen worden blootgesteld: zeer zelden, maandelijks (enkele malen per jaar), wekelijks (occasioneel), dagelijks, voortdurend. Elke situatie kan een waarde krijgen [27](#page=27). * **Ernst (E):** Betreft de gevolgen na een ongeval, zowel persoonlijk (ramp, dodelijk ongeval, blijvende/niet-blijvende ongeschiktheid) als materieel (uitgedrukt in geldsommen) [27](#page=27). Door de drie factoren te vermenigvuldigen ($R = W \times B \times E$), verkrijgt men een cijfer voor het risico. Dit cijfer maakt het mogelijk risico's te rangschikken en de grootste eerst aan te pakken. De toepassing van deze methode vereist voldoende gegevens over de betrokken risico's [28](#page=28) [29](#page=29). > **Tip:** Het doel van risicoanalyse (inzicht verschaffen) is belangrijker dan de specifieke methode die wordt gebruikt [35](#page=35). ### 2.4 Niveaus van preventiemaatregelen Preventiemaatregelen moeten worden gedefinieerd en toegepast in functie van de uitgevoerde risicoanalyse. Ze worden vastgesteld volgens een specifieke volgorde [11](#page=11): 1. **Primaire preventie (risico's voorkomen):** * Maatregelen die tot doel hebben risico's te voorkomen, onder andere door gevaren uit te sluiten [11](#page=11). * **Voorbeeld:** Vervanging van een gevaarlijke stof (bv. asbest) of machine door een niet-gevaarlijke variant, waardoor het risico vanaf de oorsprong volledig wordt uitgeschakeld [11](#page=11). * Kan ook bestaan uit verbodsbepalingen op gevaarlijke technologieën, indien risicofactoren niet afdoende beheerst kunnen worden [11](#page=11). 2. **Secundaire preventie (schade voorkomen):** * Maatregelen die tot doel hebben de schade te voorkomen [12](#page=12). * **Voorbeeld:** Bij werken op grote hoogte, waar het risico niet altijd uit te sluiten is, kan de schade voorkomen worden door collectieve beschermingsmiddelen (leuningen, vangnetten) of individuele beschermingsmiddelen (helm) te gebruiken [12](#page=12). 3. **Tertiaire preventie (schade beperken):** * Maatregelen die tot doel hebben de schade aan te pakken en de gevolgen ervan te beperken [12](#page=12). * **Voorbeeld:** Noodplannen, eerste hulp bij ongevallen, vroegtijdige opsporing van beroepsziekten, snel management van werknemers met burn-out symptomen [12](#page=12). ### 2.5 Toepassingsniveaus van preventiemaatregelen Preventiemaatregelen moeten op drie niveaus worden toegepast [13](#page=13): 1. **Niveau van de organisatie:** Bijvoorbeeld risico op brand voorkomen of beperken door een gepaste gebouwontwerp en materiaalkeuze [13](#page=13). 2. **Niveau van een groep werkposten of functies:** Bijvoorbeeld collectieve beschermingsmiddelen voorzien om risico's te verminderen en schade te vermijden bij werken op hoogte [13](#page=13). 3. **Niveau van het individu:** Bijvoorbeeld vaccinatie tegen hepatitis-B bij blootstelling aan dit virus, of medische onderzoeken bij blootstelling aan carcinogene agentia zoals asbest, om schade te voorkomen of te beperken [13](#page=13). ### 2.6 Algemene preventiebeginselen De algemene preventiebeginselen omvatten een breed scala aan maatregelen en benaderingen [26](#page=26): 1. Risico's voorkomen [26](#page=26). 2. Evaluatie van risico's die niet voorkomen kunnen worden [26](#page=26). 3. Bestrijding van risico's bij de bron [26](#page=26). 4. Vervanging van gevaarlijke door minder gevaarlijke of niet-gevaarlijke alternatieven [26](#page=26). 5. Voorrang geven aan collectieve beschermingsmaatregelen boven individuele [26](#page=26). 6. Aanpassing van het werk aan de mens [26](#page=26). 7. Volgen van technische ontwikkelingen [26](#page=26). 8. Inperken van risico's op ernstig letsel met materiële maatregelen als prioriteit [26](#page=26). 9. Planning van preventie en uitvoering van beleid [26](#page=26). 10. Voorlichting van werknemers over hun werkzaamheden [26](#page=26). 11. Verschaffen van passende instructies aan werknemers [26](#page=26). 12. Zorgen voor of vergewissen van het bestaan van gepaste veiligheids- en gezondheidssignalering [26](#page=26). ### 2.7 Voorbeelden van Risico's en Preventiemaatregelen De documentatie bevat diverse voorbeelden van risico's en signalisatie op de werf, zoals bij grondwerken werken op hoogte en het graven van sleuven [30](#page=30) [31](#page=31) [32](#page=32). > **Tip:** De natuur en de mens zelf bieden talrijke voorbeelden van risicoanalyse en preventiemaatregelen [37](#page=37). ### 2.8 Ongevalanalyse Ongevalanalyse richt zich op het begrijpen hoe een ongeval heeft kunnen gebeuren, wat de oorzaak was, en vooral wat er zal worden gedaan om toekomstige ongevallen te voorkomen. Dit sluit aan bij de bredere doelstellingen van het veiligheidscoördinatie en preventiebeleid [40](#page=40) [5](#page=5). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Veiligheidscoördinatie | De coördinatie van maatregelen ter voorkoming van ongevallen en ter bescherming van de gezondheid op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen, met als doel de veiligheid en gezondheid van werknemers te waarborgen. | | Risico | De waarschijnlijkheid dat schade of aantasting van het welzijn van werknemers optreedt door blootstelling aan een gevaar, en de mogelijke omvang van die schade of aantasting. Risicofactoren beïnvloeden de kans en omvang van negatieve gevolgen. | | Risicoanalyse | Het proces van het identificeren van gevaren voor het welzijn van werknemers, het vaststellen en bepalen van de risico's die hieruit voortvloeien, en het beoordelen van deze risico's. Het uiteindelijke doel is het vaststellen van passende preventiemaatregelen. | | Preventiemaatregelen | Bepalingen of maatregelen die worden genomen in alle stadia van een activiteit om beroepsrisico's te voorkomen of te verminderen, en schade te vermijden of te beperken. Deze kunnen op organisatorisch, groeps- of individueel niveau worden toegepast. | | Primaire preventie | Preventiemaatregelen die gericht zijn op het voorkomen van risico's door gevaren uit te sluiten, bijvoorbeeld door de vervanging van gevaarlijke stoffen of machines, of door het verbieden van gevaarlijke technologieën. | | Secundaire preventie | Preventiemaatregelen die gericht zijn op het voorkomen van schade, zelfs wanneer het risico zelf niet volledig uitgesloten kan worden. Voorbeelden zijn het gebruik van collectieve of individuele beschermingsmiddelen bij werken op hoogte. | | Tertiaire preventie | Preventiemaatregelen gericht op het beperken van de schade en de gevolgen ervan, bijvoorbeeld door noodplannen, eerste hulp bij ongevallen of vroegtijdige opsporing van beroepsziekten. | | Risicofactoren | Factoren van collectieve of individuele aard die ingrijpen op een gevaar en de waarschijnlijkheid van kwalijke gevolgen of schade, en de omvang daarvan, verhogen of verminderen. | | Blootstelling | De mate waarin werknemers in contact kunnen komen met een gevaar, gemeten in tijd, intensiteit, frequentie of andere relevante parameters. Dit beïnvloedt de kans op het optreden van schade. | | Dynamisch risicobeheersingssysteem | Een planmatige en structurele aanpak van preventie, gebaseerd op algemene preventiebeginselen. Dit systeem wordt continu aangepast aan gewijzigde omstandigheden en evolueert voortdurend om risico's te beheersen en het welzijn van werknemers te waarborgen. | | Kinney-methode | Een methode voor het rangschikken van risico's, waarbij het risico (R) wordt berekend als het product van waarschijnlijkheid (W), blootstelling (B) en ernst van de gevolgen (E): $R = W \times B \times E$. Deze methode helpt bij het prioriteren van aan te pakken risico's. | | SOBANE | Een gestructureerde aanpak voor risicobeheer die bestaat uit vier niveaus: Screening (opsporing), OBservatie, ANalyse en Expertise. Het doel is om door middel van een participatieve methode beroepsgebonden risico's te vermijden en preventie te integreren in de onderneming. |