Gecombineerde Samenvatting Mantelzorg (hoofdstuk + Gastcollege).pdf

# Definitie en erkenning van mantelzorg Dit onderwerp verkent de definitie van mantelzorg, de historische evolutie van de erkenning ervan, het onderscheid met vrijwilligerswerk, het mantelzorgstatuut en de algemene erkenning. ### 1.1 Definitie en kern van mantelzorg Mantelzorg wordt gedefinieerd als niet-beroepsmatige zorg die wordt verleend aan één of meerdere personen met een verminderd zelfzorgvermogen, vanuit een sociale en/of emotionele band. Deze zorg is meer dan occasionele hulp en biedt ondersteuning in het dagelijkse leven. Mantelzorgers kiezen deze rol meestal niet bewust, maar handelen vanuit verbondenheid, loyaliteit en een gevoel van vanzelfsprekendheid. Vaak herkennen mantelzorgers zichzelf aanvankelijk niet in de term ‘mantelzorger’ [1](#page=1). ### 1.2 Ontstaan en maatschappelijke erkenning De term mantelzorg werd in 1972 geïntroduceerd door prof. Hattinga-Verschure, verwijzend naar zorg binnen een klein sociaal netwerk, gebaseerd op wederkerigheid. De maatschappelijke erkenning van mantelzorg heeft een evolutie doorgemaakt [1](#page=1): * 1983: eerste publieke vermelding van de term mantelzorg [1](#page=1). * 1988: oprichting Werkgroep Thuisverzorgers [1](#page=1). * 1998: Thuiszorgdecreet [1](#page=1). * 2001: Vlaamse zorgverzekering [1](#page=1). * 2016–2020: Vlaams mantelzorgplan [1](#page=1). * 2019: wettelijke erkenning van mantelzorgers [1](#page=1). Mantelzorg is zo geëvolueerd van een privézaak naar een publiek en beleidsmatig thema [1](#page=1). ### 1.3 Erkende mantelzorger en mantelzorgstatuut Erkend worden als mantelzorger kan op twee manieren: * Algemene erkenning [1](#page=1). * Erkenning met sociaal voordeel [1](#page=1). Bij erkenning met sociaal voordeel is het mogelijk om mantelzorgverlof op te nemen, dat kan variëren van zes maanden voltijds tot twaalf maanden deeltijds. Dit verlof is gebonden aan strikte voorwaarden en vereist registratie via het ziekenfonds [1](#page=1). ### 1.4 Mantelzorg versus vrijwilligerswerk Mantelzorg verschilt significant van vrijwilligerswerk om volgende redenen [1](#page=1): * **Keuze:** Mantelzorg is vaak geen echte vrije keuze, terwijl vrijwilligerswerk wel vrijwillig gekozen is [1](#page=1). * **Organisatie:** Mantelzorg is doorgaans ongeorganiseerd en loopt continu door in de tijd, terwijl vrijwilligerswerk georganiseerd en tijdelijk is [1](#page=1). * **Taken:** De taken binnen mantelzorg zijn divers en niet afgebakend, in tegenstelling tot vrijwilligerswerk [1](#page=1). * **Waardering:** Mantelzorgers ontvangen vaak minder waardering en feedback [1](#page=1). * **Risico's:** Er is een groter risico op overbelasting en isolement bij mantelzorgers. Vrijwilligerswerk wordt vaak als sociaal verrijkend ervaren [1](#page=1). ### 1.5 Wie verleent mantelzorg? Profielen en rollen Er worden verschillende mantelzorgprofielen onderscheiden [2](#page=2): * Selectieve sporadische mantelzorger [2](#page=2). * Intensieve taak-specifieke mantelzorger [2](#page=2). * Intensieve allesdoener [2](#page=2). Binnen het zorgnetwerk kunnen mantelzorgers verschillende rollen opnemen [2](#page=2): * **Centrale mantelzorger:** Coördineert en overziet de zorg [2](#page=2). * **Spilzorger:** Verleent zeer intensieve zorg met weinig hulp [2](#page=2). * **Perifere mantelzorger:** Biedt aanvullende hulp, voornamelijk tijdens crisismomenten [2](#page=2). Daarnaast nemen mantelzorgers vaak bijkomende rollen op zoals coördinator, bemiddelaar, belangenbehartiger, vertrouwenspersoon of bijspringer [2](#page=2). ### 1.6 Samenwerken in de zorgdriehoek (triadisch werken) Triadisch werken houdt in dat de relatie tussen de cliënt, de mantelzorger en de professional bewust wordt vormgegeven. Hierbij is er aandacht voor het welzijn van alle betrokkenen en de kwaliteit van de zorg [2](#page=2). #### 1.6.1 Steunparadox Hoewel theorieën suggereren dat professionele hulp de belasting vermindert, tonen Vlaamse studies aan dat hulp soms juist gepaard kan gaan met meer stress. Dit kan verklaard worden door drempels tot hulp, uitstel, verlies van privacy en autonomie, onduidelijkheid over de kwaliteit en beschikbaarheid van de hulp, een onduidelijke rolverdeling en de blijvende eindverantwoordelijkheid bij de mantelzorger, en mantelzorg als een verlieservaring [2](#page=2). #### 1.6.2 Basisprincipes van triadisch werken De basisprincipes van triadisch werken, zoals uiteengezet door Egberts zijn [2](#page=2): * **Erken de ervaring van de mantelzorger als eerste:** Begin met het erkennen van de belevingen en ervaringen van de mantelzorger [2](#page=2). * **Creëer verbinding:** Bespreek verwachtingen en noden van alle partijen [2](#page=2). * **Bepaal de positie:** Zorg voor een duidelijke rolverdeling en professionele afbakening [2](#page=2). Goede triadische samenwerking draagt bij aan het succes van ondersteuning en maakt langer kwaliteitsvol thuis wonen mogelijk [2](#page=2). ### 1.7 SOFA-model Het SOFA-model beschrijft hoe professionals kunnen samenwerken met mantelzorgers, waarbij de focus ligt op vier pijlers [2](#page=2): * **S**amenwerken [2](#page=2). * **O**ndersteunen [2](#page=2). * **F**aciliteren [2](#page=2). * **A**fstemmen [2](#page=2). ### 1.8 Beleving van mantelzorg Mantelzorg is een dynamisch en individueel proces dat een mix van positieve en negatieve ervaringen met zich meebrengt. De beleving varieert per persoon en verandert gedurende het zorgtraject. Centraal hierin staat de balans tussen draaglast en draagkracht [2](#page=2) [3](#page=3). #### 1.8.1 Mantelval Mantelzorgers rollen vaak geleidelijk in de zorg. Dit proces kan sluipend verlopen, waarbij sociale contacten verminderen en de druk toeneemt [3](#page=3). ### 1.9 Stressoren en rollen De stressoren voor mantelzorgers kunnen worden onderverdeeld in externe en interne factoren [3](#page=3): * **Externe stressoren:** Gerelateerd aan de zorgzwaarte, intensiteit en de aard van de zorgtaken [3](#page=3). * **Interne stressoren:** Behelzen het gevoel van controle, zelfwaarde en zelfeffectiviteit van de mantelzorger [3](#page=3). Het combineren van meerdere sociale rollen, zoals mantelzorger, werknemer, partner of ouder, kan verrijkend zijn, maar leidt ook tot risico's zoals roloverbelasting, rolgevangenschap en inter-rolconflicten. De mantelzorgsituatie laat vaak weinig ruimte voor zelfzorg [3](#page=3). ### 1.10 Coping en sociale steun Mantelzorgers hanteren diverse copingstrategieën, waaronder het actief aanpakken van problemen, acceptatie, het zoeken naar motivatie en zingeving, het zoeken naar sociale steun, en vermijding of afleiding. Sociale steun is cruciaal, maar wordt niet altijd als voldoende of passend ervaren [3](#page=3). ### 1.11 Professionele hulp Professionele hulp kan bijdragen aan taakverlichting, respijt, geruststelling en het volhouden van mantelzorg. Echter, door de steunparadox kan professionele hulp soms ook extra stress veroorzaken [3](#page=3). ### 1.12 Zorgbelasting en overbelasting Zorgbelasting heeft zowel een objectieve als een subjectieve component en kan diverse levensdomeinen beïnvloeden. Signalen van dreigende overbelasting kunnen zich manifesteren als vermoeidheid en slaapproblemen, lichamelijke klachten, psychische signalen en gedragsveranderingen. Er bestaan screeningsinstrumenten zoals CSI, CRA en EDIZ om overbelasting te detecteren [3](#page=3). ### 1.13 Positieve ervaringen van mantelzorg Ondanks de belasting ervaren mantelzorgers ook positieve aspecten, zoals zingeving, een gevoel van betekenisvol zijn, hechtere relaties, waardering voor kleine momenten, en de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden [4](#page=4). ### 1.14 Mantelzorg en studeren Ongeveer de helft van de studerende mantelzorgers ondervindt moeilijkheden bij de combinatie van studie en zorg. Tegelijkertijd ervaren zij ook persoonlijke groei. De noden op dit vlak omvatten meer sensibilisering, onderwijsondersteunende maatregelen gedurende het academiejaar, en aangepaste maatregelen tijdens examenperiodes [4](#page=4). ### 1.15 Mantelzorg en beleid Het Vlaams mantelzorgplan 2022–2024 streeft naar een geïntegreerd mantelzorgbeleid met twee pijlers: het herkennen en erkennen van mantelzorgers, en het ondersteunen van mantelzorgers. Het plan bevat 18 concrete acties [4](#page=4). **Kansen binnen het beleid:** * Meer maatschappelijke erkenning [4](#page=4). * Mantelzorgers als gelijkwaardige partners in zorg [4](#page=4). * Waardering van ervaringskennis [4](#page=4). * Meer aandacht voor de combinatie van rollen [4](#page=4). **Risico's en aandachtspunten in het beleid:** * Niet iedereen beschikt over een mantelzorgnetwerk [4](#page=4). * Druk op relaties en zorgplicht [4](#page=4). * Moralisering van niet-zorgenden [4](#page=4). * Mantelzorg als excuus voor de afbouw van professionele zorg [4](#page=4). * Risico op overbelasting [4](#page=4). * Nood aan maatwerk en diverse ondersteuningsvormen [4](#page=4). ### 1.16 Conclusie Mantelzorg is een essentieel maar complex fenomeen. Een duurzame aanpak vereist erkenning, ondersteuning, samenwerking en maatwerk, met voortdurende aandacht voor het welzijn en de draagkracht van mantelzorgers [4](#page=4). --- # Samenwerking en beleving van mantelzorg Dit deel behandelt de triadische samenwerking tussen cliënt, mantelzorger en professional, de beleving van mantelzorg, stressoren en copingstrategieën, en de impact van professionele hulp. ### 2.1 Triadische samenwerking (werken in de zorgdriehoek) Triadisch werken, of samenwerken in de zorgdriehoek, houdt in dat de relatie tussen de cliënt, de mantelzorger en de professional bewust wordt vormgegeven, met aandacht voor het welzijn van alle betrokkenen en de kwaliteit van de zorg [2](#page=2). #### 2.1.1 Basisprincipes van triadisch werken Volgens Egberts zijn de basisprincipes van triadisch werken : * **Volgorde:** Erken eerst de ervaring van de mantelzorger [2](#page=2). * **Verbinding:** Bespreek verwachtingen en noden [2](#page=2). * **Positie:** Zorg voor een duidelijke rolverdeling en professionele afbakening [2](#page=2). Goede triadische samenwerking verhoogt de effectiviteit van ondersteuning en faciliteert langer durend kwaliteitsvol thuis wonen [2](#page=2). #### 2.1.2 Het SOFA-model Het SOFA-model beschrijft hoe professionals kunnen samenwerken met mantelzorgers, waarbij de focus ligt op: * **S**amenwerken [2](#page=2). * **O**ndersteunen [2](#page=2). * **F**aciliteren [2](#page=2). * **A**fstemmen [2](#page=2). #### 2.1.3 De steunparadox Hoewel de theorie stelt dat professionele hulp de belasting voor mantelzorgers vermindert, wijzen Vlaamse studies uit dat deze hulp soms juist meer stress kan veroorzaken. Dit fenomeen, bekend als de steunparadox, kan verklaard worden door verschillende factoren [2](#page=2): * Drempels om hulp te vragen en daaropvolgend uitstel [2](#page=2). * Verlies van privacy en autonomie voor de mantelzorger [2](#page=2). * De kwaliteit en beschikbaarheid van de aangeboden hulp [2](#page=2). * Onduidelijkheid over de rol van de mantelzorger en het behouden van de eindverantwoordelijkheid [2](#page=2). * Mantelzorg als een vorm van verlieservaring [2](#page=2). > **Tip:** Wees je bewust van de steunparadox bij het implementeren van professionele hulp. Het is cruciaal om de impact hiervan op de mantelzorger te monitoren en bespreekbaar te maken. ### 2.2 Beleving van mantelzorg Mantelzorg is een dynamisch en individueel proces, gekenmerkt door een combinatie van positieve en negatieve ervaringen. De specifieke beleving varieert van persoon tot persoon en evolueert gedurende het zorgtraject. Centraal in deze beleving staat de balans tussen draaglast en draagkracht [2](#page=2). #### 2.2.1 De mantelval Mantelzorgers 'rollen' vaak geleidelijk in de zorg, wat kan leiden tot een sluipend proces. Dit kan resulteren in het verminderen van sociale contacten en een toenemende druk [3](#page=3). #### 2.2.2 Positieve ervaringen van mantelzorg Ondanks de uitdagingen en belasting, ervaren mantelzorgers ook significante positieve aspecten van hun rol, zoals: * Het vinden van zingeving en het gevoel betekenisvol te zijn [4](#page=4). * Het ontwikkelen van hechtere relaties met de zorgvrager [4](#page=4). * Het waarderen van kleine momenten [4](#page=4). * Het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden [4](#page=4). #### 2.2.3 Mantelzorg bij studerenden Ongeveer de helft van de studerende mantelzorgers ondervindt moeilijkheden bij het combineren van studie en zorgtaken. Echter, zij ervaren hierbij ook persoonlijke groei. De noden van deze groep omvatten meer sensibilisering, onderwijsondersteunende maatregelen gedurende het academiejaar, en aangepaste maatregelen tijdens examenperiodes [4](#page=4). ### 2.3 Stressoren en rollen van mantelzorgers Mantelzorgers kunnen te maken krijgen met diverse stressoren die de draagkracht kunnen beïnvloeden. Deze kunnen zowel extern als intern van aard zijn. #### 2.3.1 Stressoren * **Externe stressoren:** Deze hebben betrekking op de aard van de zorg zelf, zoals de zorgzwaarte, de intensiteit van de zorg en de specifieke zorgtaken [3](#page=3). * **Interne stressoren:** Deze hangen samen met de perceptie en innerlijke gesteldheid van de mantelzorger, zoals het eigen gevoel van controle, de zelfwaarde en de zelfeffectiviteit [3](#page=3). #### 2.3.2 Rollen en risico's Het combineren van meerdere sociale rollen, naast die van mantelzorger, kan verrijkend zijn maar leidt ook tot specifieke risico's. Deze omvatten [3](#page=3): * **Roloverbelasting:** Wanneer de eisen van meerdere rollen te zwaar worden [3](#page=3). * **Rolgevangenschap:** Het gevoel vast te zitten in een bepaalde rol, waardoor andere aspecten van het leven verwaarloosd worden [3](#page=3). * **Inter-rolconflicten:** Conflicten die ontstaan wanneer de eisen van verschillende rollen met elkaar botsen [3](#page=3). De mantelzorgsituatie laat vaak weinig ruimte voor zelfzorg, wat de draagkracht verder kan ondermijnen [3](#page=3). > **Example:** Een mantelzorger is tegelijkertijd werkzaam, heeft eigen gezin en zorgt intensief voor een ouder met dementie. Dit kan leiden tot roloverbelasting en inter-rolconflicten tussen werkverplichtingen en zorgtaken. ### 2.4 Coping en sociale steun Mantelzorgers hanteren verschillende strategieën om met de belasting om te gaan. Sociale steun speelt hierbij een cruciale rol, hoewel deze niet altijd als voldoende of passend wordt ervaren. #### 2.4.1 Copingstrategieën Mantelzorgers maken gebruik van diverse copingstrategieën, waaronder: * Het actief aanpakken van problemen [3](#page=3). * Acceptatie van de situatie [3](#page=3). * Het vinden van motivatie en zingeving [3](#page=3). * Het zoeken van sociale steun [3](#page=3). * Het vermijden van de situatie of het zoeken van afleiding [3](#page=3). #### 2.4.2 Sociale steun Sociale steun is essentieel voor het welzijn van mantelzorgers. Echter, de aard en omvang van deze steun worden niet altijd als voldoende of passend ervaren [3](#page=3). ### 2.5 Professionele hulp Professionele hulp kan een belangrijke bijdrage leveren aan de ondersteuning van mantelzorgers en de continuïteit van zorg. #### 2.5.1 Doelen van professionele hulp Professionele hulp is belangrijk voor: * Taakverlichting voor de mantelzorger [3](#page=3). * Het bieden van respijt (rust en herstel) [3](#page=3). * Het geven van geruststelling aan de mantelzorger [3](#page=3). * Het helpen volhouden van mantelzorg op lange termijn [3](#page=3). #### 2.5.2 Uitdagingen van professionele hulp Tegelijkertijd kan professionele hulp, zoals eerder beschreven onder de steunparadox, ook extra stress veroorzaken voor de mantelzorger [3](#page=3). ### 2.6 Zorgbelasting en overbelasting Zorgbelasting is een veelomvattend concept met zowel een objectieve als een subjectieve component. Het kan een significante impact hebben op diverse levensdomeinen van de mantelzorger [3](#page=3). #### 2.6.1 Componenten van zorgbelasting * **Objectieve component:** De concrete taken en de zwaarte van de zorg [3](#page=3). * **Subjectieve component:** De persoonlijke beleving en het ervaren van de belasting [3](#page=3). #### 2.6.2 Signalen van (dreigende) overbelasting Vroege herkenning van overbelasting is cruciaal om escalatie te voorkomen. Signalen kunnen zich uiten op verschillende gebieden: * **Vermoeidheid en slaapproblemen:** Constante uitputting en verstoring van het slaappatroon [3](#page=3). * **Lichamelijke klachten:** Hoofdpijn, spierpijn, maag- en darmklachten, en een verhoogde vatbaarheid voor ziektes [3](#page=3). * **Psychische signalen:** Stress, angst, depressieve gevoelens, prikkelbaarheid en concentratieproblemen [3](#page=3). * **Gedragsveranderingen:** Sociaal terugtrekken, verminderde interesse in activiteiten, impulsiviteit of agressiviteit [3](#page=3). Er bestaan screeningsinstrumenten om zorgbelasting en overbelasting te beoordelen, zoals de CSI, CRA en EDIZ [3](#page=3). ### 2.7 Mantelzorg en beleid Het beleid rond mantelzorg is gericht op erkenning, ondersteuning en het integreren van mantelzorgers als gelijkwaardige partners in zorg. #### 2.7.1 Het Vlaams mantelzorgplan Het Vlaams mantelzorgplan 2022–2024 is opgezet rond een geïntegreerd mantelzorgbeleid met twee pijlers: * Mantelzorgers herkennen en erkennen [4](#page=4). * Mantelzorgers ondersteunen [4](#page=4). Dit plan omvat 18 concrete acties ter verbetering van de situatie van mantelzorgers [4](#page=4). #### 2.7.2 Kansen in het beleid Het huidige beleid biedt kansen voor mantelzorgers, zoals: * Meer maatschappelijke erkenning van hun rol [4](#page=4). * Mantelzorgers als gelijkwaardige partners in het zorgproces [4](#page=4). * Waardering voor hun ervaringskennis [4](#page=4). * Meer aandacht voor de combinatie van verschillende rollen die mantelzorgers vervullen [4](#page=4). #### 2.7.3 Risico's en aandachtspunten in het beleid Er zijn echter ook risico's en aandachtspunten binnen het huidige beleid: * Niet iedereen beschikt over een adequaat mantelzorgnetwerk [4](#page=4). * Mogelijke druk op bestaande relaties en de zorgplicht [4](#page=4). * Het gevaar van moralisering van niet-zorgenden [4](#page=4). * Mantelzorg kan als excuus dienen voor de afbouw van professionele zorg [4](#page=4). * Risico op overbelasting blijft een punt van zorg [4](#page=4). * De nood aan maatwerk en diverse vormen van ondersteuning [4](#page=4). ### 2.8 Conclusie over mantelzorg Mantelzorg is een essentiële component binnen het zorglandschap, maar ook een complex fenomeen. Een duurzame aanpak vereist erkenning, ondersteuning, effectieve samenwerking en maatwerk, met een constante focus op het welzijn en de draagkracht van mantelzorgers [4](#page=4). --- # Zorgbelasting, positieve aspecten en specifiek beleid Dit onderwerp verkent de multidimensionale zorgbelasting van mantelzorgers, hun positieve ervaringen, de specifieke uitdagingen voor studerende mantelzorgers en het beleid dat gericht is op hun ondersteuning. ### 3.1 Zorgbelasting en overbelasting bij mantelzorgers Mantelzorgers komen vaak geleidelijk in hun rol, waarbij sociale contacten kunnen verminderen en de druk sluipend toeneemt. De zorgbelasting bestaat uit een objectieve en subjectieve component en kan diverse levensdomeinen beïnvloeden [3](#page=3). #### 3.1.1 Stressoren en rollen Stressoren kunnen zowel extern als intern van aard zijn [3](#page=3). * **Externe stressoren:** Deze omvatten de zorgzwaarte, de intensiteit van de zorg en de specifieke zorgtaken [3](#page=3). * **Interne stressoren:** Dit zijn factoren zoals het gevoel van controle, zelfwaarde en zelfeffectiviteit van de mantelzorger [3](#page=3). Het combineren van meerdere sociale rollen kan leiden tot roloverbelasting, rolgevangenschap en inter-rolconflicten. De mantelzorgsituatie laat vaak weinig ruimte voor zelfzorg [3](#page=3). #### 3.1.2 Coping en sociale steun Mantelzorgers hanteren diverse copingstrategieën, waaronder het actief aanpakken van problemen, acceptatie, het vinden van motivatie en zingeving, het zoeken van sociale steun, en vermijding of afleiding. Sociale steun is cruciaal, maar wordt niet altijd als voldoende of passend ervaren [3](#page=3). #### 3.1.3 Professionele hulp Professionele hulp kan van belang zijn voor taakverlichting, respijt, geruststelling en het volhouden van mantelzorg. Echter, professionele hulp kan tegelijkertijd extra stress veroorzaken door de zogenaamde steunparadox [3](#page=3). #### 3.1.4 Signalen van overbelasting Signalen van (dreigende) overbelasting kunnen zich uiten in vermoeidheid en slaapproblemen, lichamelijke klachten, psychische signalen en gedragsveranderingen. Er bestaan screeningsinstrumenten zoals CSI, CRA en EDIZ om overbelasting te detecteren [3](#page=3). > **Tip:** Het herkennen van deze signalen is essentieel om tijdig in te grijpen en overbelasting te voorkomen. ### 3.2 Positieve aspecten van mantelzorg Ondanks de inherente belasting, ervaren mantelzorgers ook positieve aspecten. Deze positieve ervaringen dragen bij aan de veerkracht en zingeving van mantelzorgers [4](#page=4). * **Zingeving en betekenisvol zijn:** Het gevoel iets belangrijks te doen en zin te geven aan het leven [4](#page=4). * **Hechtere relaties:** Verdieping van de band met de zorgvrager [4](#page=4). * **Waardering voor kleine momenten:** Het waarderen van alledaagse momenten en kleine successen [4](#page=4). * **Ontwikkeling van nieuwe vaardigheden:** Het verwerven van nieuwe kennis en praktische vaardigheden [4](#page=4). ### 3.3 Mantelzorg en studeren Ongeveer de helft van de studerende mantelzorgers ervaart moeilijkheden bij het combineren van studie en zorg. Tegelijkertijd rapporteren zij ook persoonlijke groei [4](#page=4). #### 3.3.1 Noden van studerende mantelzorgers Studerende mantelzorgers hebben specifieke noden [4](#page=4): * Meer sensibilisering binnen onderwijsinstellingen [4](#page=4). * Onderwijsondersteunende maatregelen gedurende het academisch jaar [4](#page=4). * Aangepaste maatregelen specifiek tijdens examenperiodes [4](#page=4). > **Tip:** Beleidsmakers en onderwijsinstellingen dienen rekening te houden met de specifieke behoeften van deze groep studenten om hun studie- en zorgtraject te faciliteren. ### 3.4 Mantelzorg en beleid Het Vlaams mantelzorgplan 2022–2024 streeft naar een geïntegreerd mantelzorgbeleid met twee kernpijlers: mantelzorgers herkennen en erkennen, en mantelzorgers ondersteunen. Dit plan omvat 18 concrete acties [4](#page=4). #### 3.4.1 Kansen en risico's in beleid Het beleid identificeert verschillende kansen en risico's met betrekking tot mantelzorg [4](#page=4): **Kansen:** * Meer maatschappelijke erkenning [4](#page=4). * Mantelzorgers als gelijkwaardige partners in zorg [4](#page=4). * Waardering van ervaringskennis [4](#page=4). * Meer aandacht voor de combinatie van rollen [4](#page=4). **Risico's en aandachtspunten:** * Niet iedereen beschikt over een mantelzorgnetwerk [4](#page=4). * Druk op relaties en zorgplichten [4](#page=4). * Moralisering van niet-zorgenden [4](#page=4). * Mantelzorg als excuus voor afbouw van professionele zorg [4](#page=4). * Risico op overbelasting [4](#page=4). * Nood aan maatwerk en diverse ondersteuningsvormen [4](#page=4). ### 3.5 Conclusie beleid Mantelzorg is een essentieel, maar complex fenomeen. Een duurzame aanpak vereist erkenning, ondersteuning, samenwerking en maatwerk, met voortdurende aandacht voor het welzijn en de draagkracht van mantelzorgers [4](#page=4). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Mantelzorg | Zorg die wordt verleend vanuit een sociale en/of emotionele band aan één of meerdere personen met een verminderd zelfzorgvermogen. Het gaat om niet-beroepsmatige zorg die meer is dan occasionele hulp en ondersteuning biedt in het dagelijkse leven. | | Erkende mantelzorger | Een mantelzorger die formeel wordt erkend door de overheid, wat kan leiden tot het recht op bepaalde voordelen zoals mantelzorgverlof, mits aan strikte voorwaarden wordt voldaan. | | Mantelzorgstatuut | Een formele erkenning die mantelzorgers de mogelijkheid biedt om mantelzorgverlof op te nemen. Dit verlof kan voltijds of deeltijds zijn en is gebonden aan specifieke voorwaarden. | | Triadisch werken | Een werkwijze binnen de zorg waarbij de relatie tussen de cliënt, de mantelzorger en de professional bewust wordt vormgegeven. Het doel is het welzijn van alle betrokkenen te waarborgen en de kwaliteit van zorg te optimaliseren. | | Steunparadox | Het fenomeen waarbij professionele hulp, hoewel bedoeld om de belasting te verminderen, soms juist kan leiden tot meer stress bij mantelzorgers, bijvoorbeeld door verlies van privacy of onduidelijke rolverdeling. | | SOFA-model | Een model dat de samenwerking tussen professionals en mantelzorgers beschrijft, met de focus op vier pijlers: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren en Afstemmen. | | Beleving van mantelzorg | De individuele en dynamische ervaring van een mantelzorger, gekenmerkt door een mix van positieve en negatieve emoties en percepties die kunnen veranderen gedurende het zorgtraject. | | Mantelval | Het geleidelijke proces waarbij mantelzorgers steeds dieper in de zorgrol verstrikt raken, vaak gepaard gaand met verminderde sociale contacten en toenemende druk, zonder dat dit direct wordt opgemerkt. | | Stressoren | Factoren die stress veroorzaken bij mantelzorgers. Deze kunnen extern zijn, zoals de zorgzwaarte en intensiteit van de taken, of intern, zoals het gevoel van controle en zelfwaarde. | | Copingstrategieën | Manieren waarop mantelzorgers omgaan met stressvolle situaties en de uitdagingen van mantelzorg. Voorbeelden zijn probleemoplossing, acceptatie, het zoeken van sociale steun of vermijding. | | Zorgbelasting | De objectieve en subjectieve impact van zorgtaken op het leven van een mantelzorger, die verschillende levensdomeinen kan beïnvloeden en kan leiden tot overbelasting indien de draagkracht overschreden wordt. | | Vlaams mantelzorgplan | Een overheidsinitiatief dat gericht is op het verbeteren van de ondersteuning en erkenning van mantelzorgers, met specifieke actiepunten om mantelzorgers te herkennen, te erkennen en te ondersteunen. |