Digiboek - Memoria 2 Leerwerkboek (editie 2020).pdf

# Alexander de Grote: mythevorming en beeldvorming door de eeuwen heen De figuur van Alexander de Grote is door de eeuwen heen onderwerp geweest van mythevorming en beeldvorming, waarbij zijn naam en daden werden gebruikt en misbruikt voor diverse doeleinden, variërend van militaire inspiratie tot culturele superioriteit [1](#page=1). ### 1.1 De mythe van Alexander Sommige personen worden na hun dood zo beroemd dat hun naam blijft voortleven in de vorm van een mythe, die soms weinig meer te maken heeft met hun daadwerkelijke leven. Alexander van Makedonië, beter bekend als Alexander de Grote, is een van de beroemdste helden uit de klassieke oudheid wiens naam door de eeuwen heen is blijven bestaan en gebruikt [1](#page=1). > **Tip:** Het bestuderen van de mythische beeldvorming rondom historische figuren biedt inzicht in hoe het verleden door verschillende culturen en periodes werd geïnterpreteerd en ingezet. ### 1.2 Beeldvorming door de eeuwen heen #### 1.2.1 Romeinse interpretaties De Romeinen hechtten grote waarde aan Alexander de Grote. Julius Caesar uitte zijn bewondering en frustratie toen hij op jonge leeftijd een standbeeld van Alexander zag in Cadiz, omdat hij op die leeftijd nog niets had gepresteerd vergeleken met Alexanders wereldveroveringen. Suetonius gebruikte dit verhaal om de ambitie van Caesar te illustreren, die Gallië veroverde en zo de machtigste man in Rome werd [1](#page=1). Ploutarchos, een Griekse schrijver die leefde nadat Griekenland door de Romeinen was veroverd, benadrukte de superioriteit van de Griekse prestaties ten opzichte van die van de Romeinen. Hij stelde dat degenen die door Alexander werden onderworpen, beter af waren dan zij die aan hem ontsnapten, omdat Alexander welvaart bracht en de "woeste aard" van stammen veranderde. De oudste bewaarde vermelding van Alexanders bijnaam 'de Grote' is trouwens Romeins, uit een eeuw na zijn dood. Een vloermozaïek uit Pompeji, dat dateert uit de 1ste eeuw v.C., beeldt Alexander af terwijl hij de Perzische koning Dariush verslaat [1](#page=1). #### 1.2.2 Middeleeuwse fascinatie In de middeleeuwen kochten edelen en rijke stadsbewoners "Alexanderromans". Deze handgeschreven boeken dienden ter ontspanning en presenteerden Alexander niet alleen als een veroveraar uit de oudheid, maar ook als een avonturier. In deze romans verscheen Alexander als een middeleeuwse ridder, ontdekte hij gouden en zilveren bergen, maakte hij een luchtreis in een ijzeren kooi en verkende hij de bodem van de zee in een duikton [1](#page=1). > **Example:** De middeleeuwse Alexanderromans illustreren hoe historische figuren kunnen worden aangepast aan de culturele en literaire conventies van hun tijd, met fantastische elementen die de oorspronkelijke historische context overstijgen. #### 1.2.3 Napoleon en de inspiratie voor verovering en beschaving Napoleon Bonaparte zag Alexander de Grote als een inspiratiebron voor zijn eigen militaire ambities. Hij liet zijn soldaten, op weg naar Egypte, een boodschap voorlezen die benadrukte dat ze een verovering zouden doen met "onschatbare effecten op de beschaving en de wereldhandel". Napoleon gebruikte Alexander als een voorbeeld van het brengen van beschaving en het verspreiden van de Franse cultuur. Hij voegde wetenschappers toe aan zijn leger om de Egyptische geschiedenis te bestuderen en het land te moderniseren, en nam zelfs een hete-luchtballon mee, een recente uitvinding [1](#page=1). > **Tip:** Let op hoe leiders uit latere periodes historische figuren selectief gebruiken om hun eigen acties en ambities te legitimeren en te verheerlijken. #### 1.2.4 Hedendaagse claims en nationale trots Zelfs in de moderne tijd claimen landen Alexander de Grote voor hun nationale geschiedenis. Griekenland en buurland Noord-Macedonië hebben beiden aanspraak gemaakt op Alexander. De openingsceremonie van de Olympische Spelen in Athene in 2004 toonde Alexander en de Macedonische falanx als een symbool van de Griekse geschiedenis, bedoeld om miljoenen kijkers wereldwijd te imponeren. In Skopje, de hoofdstad van Noord-Macedonië, werd in 2011 een enorm ruiterstandbeeld van Alexander opgericht, bedoeld om de nationale trots aan te wakkeren, wat tot grote woede van de Grieken leidde [1](#page=1). ### 1.3 Doel van de beeldvorming Door de eeuwen heen werd de beeldvorming rond Alexander de Grote gebruikt om verschillende doelen te dienen: * **Militaire inspiratie:** Zoals bij Caesar en Napoleon, om ambitie en dadendrang te stimuleren [1](#page=1). * **Culturele superioriteit:** Ploutarchos gebruikte Alexander om de prestaties van de Grieken te benadrukken ten opzichte van de Romeinen [1](#page=1). * **Nationale identiteit en trots:** Zowel in de oudheid als in moderne tijden, om een gemeenschappelijke held te creëren en nationale trots te voeden [1](#page=1). * **Ontspanning en vermaak:** Door de middeleeuwse Alexanderromans, die de held in avontuurlijke en fantasierijke verhalen plaatsten [1](#page=1). * **Legitimatie van macht en beschaving:** Zoals Napoleon deed door zijn veroveringen te koppelen aan het verspreiden van beschaving en handel [1](#page=1). De mythevorming rond Alexander de Grote toont aan hoe historische figuren kunnen worden getransformeerd en opnieuw geïnterpreteerd om aan te sluiten bij de behoeften, waarden en aspiraties van verschillende tijdsperiodes en culturen [1](#page=1). --- # De Griekse erfenis in de oostelijke Mediterrane wereld Dit onderwerp verkent de blijvende invloed en verspreiding van de Griekse cultuur en macht in de oostelijke Middellandse Zee regio gedurende de periode van 350 v.Chr. tot 50 v.Chr [1](#page=1). ### 2.1 De mythe van Alexander de Grote en zijn impact Alexander van Makedonië, beter bekend als Alexander de Grote, is een van de meest beroemde figuren uit de klassieke oudheid, wiens naam door de eeuwen heen is blijven voortleven en hergebruikt. Zijn nalatenschap werd niet alleen gekenmerkt door militaire veroveringen, maar ook door de manier waarop hij werd voorgesteld en gebruikt door latere generaties om hun eigen ambities en identiteit te rechtvaardigen [1](#page=1). #### 2.1.1 Alexander als inspiratiebron voor Romeinen Romeinen, zoals Julius Caesar, zagen in Alexander een rolmodel voor ambitie en prestatie. Caesar voelde zich geïnspireerd door Alexander's veroveringen op jonge leeftijd en gebruikte deze als maatstaf voor zijn eigen militaire successen, zoals de verovering van Gallië. De Romeinse schrijver Suetonius noemde het beeld van Alexander in Cadiz een passende illustratie van Caesar's ambitie [1](#page=1). #### 2.1.2 Griekse schrijvers en de Romeinse dominantie Griekse schrijvers, die leefden in een periode waarin Griekenland al door de Romeinen was veroverd, benadrukten graag de prestaties van de Grieken ten opzichte van de Romeinen. Ploutarchos, die rond 100 n.Chr. leefde, schreef over Alexander en benadrukte dat degenen die door hem werden onderworpen, beter af waren dan degenen die aan hem ontsnapten, omdat Alexander welvaart bracht en "de woeste aard van talloze stammen veranderd". Dit perspectief suggereerde dat Griekse overheersing een civiliserende kracht was [1](#page=1). #### 2.1.3 Alexander in latere periodes en culturen * **Middeleeuwen:** Edelen en rijke stadsbewoners kochten "Alexanderromans", handgeschreven boeken waarin Alexander niet alleen als veroveraar uit de oudheid, maar ook als een avontuurlijke middeleeuwse ridder werd voorgesteld. Deze romans bevatten fantastische verhalen over gouden bergen, luchtreizen en verkenningen van de zeebodem [1](#page=1). * **Napoleontische tijd:** Napoleon Bonaparte gebruikte de figuur van Alexander de Grote om zijn eigen soldaten te motiveren voor de expeditie naar Egypte in 1798. Hij sprak over "onschatbare effecten op de beschaving" en benadrukte dat de gebouwen en daden van Alexander hen konden inspireren. Napoleon zag zichzelf ook als een brenger van "beschaving" en Franse cultuur, vergelijkbaar met hoe Alexander werd gezien [1](#page=1). * **Moderne tijd:** De Griekse geschiedenis, met inbegrip van Alexander en de Macedonische falanx, wordt nog steeds gebruikt als een onderwerp om nationale trots aan te wakkeren, zoals te zien was tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Athene in 2004. Ook buurlanden, zoals Noord-Macedonië, claimen Alexander voor hun nationale geschiedenis, wat tot politieke spanningen kan leiden, zoals geïllustreerd door het ruiterstandbeeld van Alexander in Skopje [1](#page=1). > **Tip:** De mythevorming rond Alexander de Grote toont aan hoe historische figuren door verschillende culturen en periodes worden gereinterpreteerd om aan te sluiten bij hedendaagse politieke en culturele behoeften. #### 2.1.4 Beeldvorming in beeldende kunst Het beeld van Alexander de Grote werd ook visueel vastgelegd door de eeuwen heen. Een vloermozaïek uit de 1ste eeuw v.Chr. in Pompeji toont Alexander die de Perzische koning Dariush verslaat. Dit soort afbeeldingen droeg bij aan de Romeinse waardering voor Griekse heldendaden en hun eigen culturele aspiraties. Tegenwoordig worden beelden van Alexander gebruikt om nationale identiteit te vieren en politieke claims te onderbouwen [1](#page=1). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Mythe | Een traditioneel verhaal dat vaak bovennatuurlijke gebeurtenissen of wezens beschrijft, en dat culturele waarden, overtuigingen of historische gebeurtenissen probeert te verklaren of te verheerlijken. | | Polis | Een onafhankelijke stadstaat in het oude Griekenland, die zowel het stedelijke gebied als het omliggende platteland omvatte en politiek autonoom was. | | Alexander de Grote | Koning van het oude Macedonië die een van de grootste militaire campagnes uit de oudheid leidde, een enorm rijk stichtte en een aanzienlijke culturele invloed uitoefende in de oostelijke Mediterrane wereld en Azië. | | Beeldvorming | Het proces waarbij een beeld of perceptie van een persoon, gebeurtenis of concept wordt gevormd, vaak beïnvloed door de context, intenties en interpretaties van de waarnemer of maker. | | Vloermozaïek | Een decoratieve kunstvorm waarbij kleine, gekleurde stukjes steen, glas of aardewerk (tesserae) worden gebruikt om patronen, afbeeldingen of scènes op vloeren te creëren, veelal in de klassieke oudheid. | | Griekse erfenis | De blijvende culturele, politieke, artistieke en intellectuele invloeden die de oude Grieken hebben nagelaten en die zichtbaar blijven in latere beschavingen en hedendaagse samenlevingen. | | Mediterrane wereld | De geografische regio die het Middellandse Zeegebied omvat, inclusief de omliggende landen in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, met een rijke geschiedenis van interactie en uitwisseling. | | Falanx | Een dichte militaire formatie van infanteristen die vochten met lange speren en grote schilden, gebruikt door het oude Griekse leger, met name door de Macedoniërs onder leiding van Alexander de Grote. | | Alexanderroman | Een verzameling middeleeuwse verhalen die zich richten op de avonturen en daden van Alexander de Grote, vaak met fantastische en legendarische elementen die afwijken van historische feiten. |