831 Doğu ve Güney Cepheleri.pdf

# Doğu Cephesi ve Büyük Taarruz Bu bölüm, Doğu Cephesi'nin kapanması ve Büyük Taarruz'un kazanılmasının Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki stratejik önemini ve sonuçlarını ele almaktadır. Cepheler, savaşlar ve antlaşmalar hakkında temel bilgiler sunulmaktadır. ### 1.1 Doğu Cephesi ve kazanımları Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı'nın ilk kapanan cephesi olma özelliğini taşır. Bu cephede Türk ordusu, Ermenilerle savaşmıştır. Moskova Komutanı Kazım Karabekir Paşa, bu cephede önemli başarılar elde etmiştir. Bu cephedeki mücadele, Gümrü Barış Antlaşması ile sona ermiştir [1](#page=1). #### 1.1.1 Gümrü Barış Antlaşması'nın maddeleri ve önemi Ermeniler, Doğu Anadolu'daki iddialarından vazgeçeceklerdir. Kars, Iğdır, Sarıkamış Türkiyeli'ye verilecek, Aras Nehri ve Çıldır Gölü sınır olacaktır. Ermenistan, Türkiyeli'ye karşı düşman tavırlarda bulunmayacaktır. Ermenistan, Türkiyeli'ye karşı diğer devletlerle yaptığı anlaşmaları geçersiz sayacaktır. Ermeniler isterlerse Türkiye'ye geri dönebileceklerdir. Türkiye, Ermenistan'a yardım yapabilecektir [1](#page=1). **Gümrü Barış Antlaşması'nın Önemi:** * Doğu Cephesi kapanmış ve ilk kapanan cephe olma özelliğini kazanmıştır [1](#page=1). * TBMM'nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır [1](#page=1). * Sevr'i reddeden TBMM'yi tanıyan ve Misâk-ı Millî'yi kabul eden ilk devlet Ermenistan olmuştur [1](#page=1). #### 1.1.2 Doğu Cephesi'ndeki mücadele TBMM, Fransa ve Ermenilerle savaşmıştır. Bu cephede düzenli bir ordu savaşı gerçekleştirilmiştir. Kars'a bağlı yerel halkın oluşturduğu sivil silahlı direniş gücü olan "Kuvâ-yi Milliye" savaşmıştır. İlk önce Kuvâ-yi Milliye ile "ihtilal" mücadelesi başlasa da, TBMM'nin kurduğu düzenli ordu bu cephede savaşmıştır [1](#page=1). > **Tip:** Doğu Cephesi'nde TBMM, sadece az sayıda subay ve silah yardımı göndermiş, cephenin büyük ölçüde yerel halkın direnişiyle ayakta kaldığı belirtilmektedir [1](#page=1). > **Tip:** Doğu Cephesi'nde TBMM'nin kazandığı zaferler ile vatan topraklarının kurtarılmasına katkı sağlayan şehirler şunlardır: Antep (Şahin Bey), Maraş (Sütçü İmam), Urfa (Ali Saip Bey) [1](#page=1). ### 1.2 Diğer Cepheler ve Antlaşmalar #### 1.2.1 Güney Cephesi Bu cephede Fransızlarla savaşılmıştır. Vatan savunmasında düzenli ordu, halkın oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri (Kuvâ-yi Milliye) savaşmıştır. TBMM'nin kurduğu düzenli ordu bu cephede savaşmıştır [1](#page=1). > **Tip:** Güney Cephesi'nde başarılı olamayan Fransızlar, Batı Cephesi'nde Yunanlıların başarılı olmasını beklemeye başlamışlardır [1](#page=1). > **Tip:** Güney Cephesi'nde Yunanlılar başarısız olunca, Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra imzalanan Ankara Antlaşması ile bu cephe kapanacaktır [1](#page=1). #### 1.2.2 Batı Cephesi Bu cephede Yunanlılarla savaşılmıştır. Kazım Karabekir Paşa, önderliğindeki Osmanlı'dan kalan düzenli ordu TBMM adına savaşmıştır. Düzenli ordu bu cephede savaşmıştır [1](#page=1). > **Tip:** Batı Cephesi'nin açılmasıyla diğer cephelerin kapanması sağlanmıştır [1](#page=1). > **Tip:** Batı Cephesi'nin kapanmasıyla, Hatay haricindeki bütün güney toprakları kurtarılmıştır. İlk defa bir İtilaf Devleti (Sevr'deki haklarından vazgeçilmiş ve Misâk-ı Millî'yi tanımış) Ermenistan olmuştur [1](#page=1). #### 1.2.3 Cephelerin Açılış ve Kapanış Tarihleri * Doğu Cephesi'nin Açılması [1](#page=1): * Güney Cephesi'nin Açılması [1](#page=1): * Batı Cephesi'nin Açılması [1](#page=1): * 1. İnönü Savaşı [1](#page=1): * 2. İnönü Savaşı [1](#page=1): * Kütahya-Eskişehir Muharebeleri [1](#page=1): * Mart 1921: Maarif Kongresi [1](#page=1). * Ağustos 1921: Sakarya Meydan Muharebesi [1](#page=1). * Eylül 1921: Büyük Taarruz [1](#page=1). * Ekim 1921: Moskova Antlaşması'nın imzalanmasıyla Doğu Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). * Ekim 1921: Lozan Barış Antlaşması [1](#page=1): #### 1.2.4 Ankara Antlaşması'nın Önemi Ankara Antlaşması ile Batı Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). > **Tip:** Ankara Antlaşması'nın imzalanmasıyla TBMM ve Fransa arasındaki ilişkiler düzenlenmiştir [1](#page=1). --- # Güneş Cephesi ve Batı Cephesi Bu bölümde, I. Dünya Savaşı sonrası Anadolu'da kurulan direniş güçlerinin yürüttüğü mücadeleler, bu mücadelelerin halk üzerindeki etkileri ve sonuçlanan antlaşmalar detaylı bir şekilde incelenmektedir. ### 2.1 Cephelerin açılışı ve ilk çatışmalar Türk Kurtuluş Savaşı'nın önemli bir aşamasını oluşturan bu dönemde, Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde düşman kuvvetlerine karşı direniş gösterilmiştir. Bu cepheler, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin temelini oluşturmuştur. #### 2.1.1 Doğu cephesi Doğu Cephesi'nde Türk ordusu, Ermeni kuvvetlerine karşı savaşmıştır. Bu cephede, Kazım Karabekir Paşa'nın komutasındaki düzenli ordu, Ermenilerin işgal girişimlerini durdurmuştur. Savaş, Gümrü Antlaşması ile sona ermiştir [1](#page=1). > **Tip:** Doğu Cephesi'nin kapanması, Türk Kurtuluş Savaşı'nda elde edilen ilk büyük diplomatik ve askeri başarıdır [1](#page=1). **Doğu Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Doğu Cephesi'nin kapanışı:** Gümrü Antlaşması [1](#page=1). #### 2.1.2 Batı cephesi Batı Cephesi'nde Türk ordusu, Yunan kuvvetlerine karşı savaşmıştır. Bu cephede, Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır. Bu cephede ayrıca, halkın kendi imkanlarıyla oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri de önemli rol oynamıştır [1](#page=1). > **Tip:** Batı Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı'nın en yoğun ve belirleyici muharebelerinin yaşandığı cephedir [1](#page=1). **Batı Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Batı Cephesi'nin kapanışı:** Sakarya Meydan Muharebesi sonrası imzalanan Ankara Antlaşması ile [1](#page=1). **Batı Cephesi'nde savunulan şehirler:** * Antosya (Antalya) [1](#page=1). * Maraş [1](#page=1). * Urfa [1](#page=1). #### 2.1.3 Güney cephesi Güney Cephesi'nde Fransızlara karşı savaşılmıştır. Bu cephede de Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır. Bu cephede ayrıca, halkın kendi imkanlarıyla oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri de önemli rol oynamıştır [1](#page=1). > **Tip:** Güney Cephesi'nde halk, kendi bağımsızlığını sağlamak için büyük bir direniş göstermiştir [1](#page=1). **Güney Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Güney Cephesi'nin kapanışı:** Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması ile [1](#page=1). ### 2.2 Antlaşmalar ve cephelerin kapanması Cephelerde yaşanan çatışmalar sonucunda çeşitli antlaşmalar imzalanmış ve bu antlaşmalarla cepheler kapanmıştır. #### 2.2.1 Gümrü antlaşması Gümrü Antlaşması, Doğu Cephesi'nin kapanmasını sağlamıştır. Bu antlaşma, Türk ordusunun ilk askeri ve siyasi başarısı olarak kabul edilir. Antlaşma ile Ermenistan, Sevr Antlaşması'nı tanımayacağını kabul etmiştir [1](#page=1). > **Tip:** Gümrü Antlaşması, TBMM'nin uluslararası alanda elde ettiği ilk siyasi zaferlerinden biridir [1](#page=1). **Gümrü Antlaşması'nın maddeleri ve önemi:** * Ermenistan, Sevr Antlaşması'nı tanımayacağını kabul edecektir [1](#page=1). * Doğu Anadolu'daki işgalci Ermeni güçleri geri çekilecektir [1](#page=1). * Kars, Iğdır, Sarıkamış, Türkeli'ne verilecek, Aras Nehri ve Çıldır Gölü sınır olacaktır [1](#page=1). * Ermenistan, Türklere karşı düşman devletlerle anlaşma yapmayacaktır [1](#page=1). * Ermenistan, istenirse Türkiye'ye yardım yapacaktır [1](#page=1). **Gümrü Antlaşması'nın önemi:** * Doğu Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). * TBMM'nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır [1](#page=1). * Sevr'i reddeden ilk devlet Ermenistan olmuştur [1](#page=1). #### 2.2.2 Ankara antlaşması Ankara Antlaşması, Batı Cephesi'nin kapanmasını sağlamıştır. Bu antlaşma, Büyük Taarruz sonrası imzalanmıştır [1](#page=1). **Ankara Antlaşması'nın önemi:** * Batı Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). * Hatay hariç bütün Güney toprakları kurtarılmıştır [1](#page=1). * İlk defa bir İtilaf Devleti (Fransa), Sevr'i tanımayarak TBMM'yi tanımıştır [1](#page=1). #### 2.2.3 Mudanya ateşkes antlaşması Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasıyla Batı Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). **Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın önemi:** * Batı Cephesi kapanmıştır [1](#page=1). * Hatay hariç bütün Güney toprakları kurtarılmıştır [1](#page=1). * İlk defa bir İtilaf Devleti (Fransa), Sevr'i tanımayarak TBMM'yi tanımıştır [1](#page=1). ### 2.3 Cephe savaşları ve halkın rolü Cephelerde yaşanan çatışmalar, hem düzenli ordu hem de halkın direnişiyle şekillenmiştir. #### 2.3.1 Doğu cephesi savaşları Doğu Cephesi'nde Türk ordusu, Ermeni kuvvetleriyle savaşmıştır. Bu cephede düzenli bir ordu savaşmıştır [1](#page=1). **Doğu Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Doğu Cephesi'nin kapanışı:** Gümrü Antlaşması ile [1](#page=1). #### 2.3.2 Batı cephesi savaşları Batı Cephesi'nde Türk ordusu, Yunan kuvvetlerine karşı savaşmıştır. Bu cephede düzenli bir ordu savaşmıştır. Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır. Halkın kendi imkanlarıyla oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri de önemli rol oynamıştır [1](#page=1). > **Tip:** Batı Cephesi'nde halkın kendi bağımsızlığını sağlamak için gösterdiği direniş, Kurtuluş Savaşı'nın manevi gücünü oluşturmuştur [1](#page=1). **Batı Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Batı Cephesi'nin kapanışı:** Sakarya Meydan Muharebesi sonrası imzalanan Ankara Antlaşması ile [1](#page=1). **Batı Cephesi'nde savunulan şehirler:** * Antosya (Antalya) [1](#page=1). * Maraş [1](#page=1). * Urfa [1](#page=1). #### 2.3.3 Güney cephesi savaşları Güney Cephesi'nde Fransızlara karşı savaşılmıştır. Bu cephede de Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır. Halkın kendi imkanlarıyla oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri de önemli rol oynamıştır [1](#page=1). > **Tip:** Güney Cephesi'nde halk, kendi bağımsızlığını sağlamak için büyük bir direniş göstermiştir [1](#page=1). **Güney Cephesi'nin açılışı:** » [1](#page=1). **Güney Cephesi'nin kapanışı:** Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması ile [1](#page=1). ### 2.4 Hükümetlerin ve halkın rolü Bu dönemde, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve halk, bağımsızlık mücadelesinde kilit rol oynamıştır. #### 2.4.1 T.B.M.M. Hükümeti'nin rolü T.B.M.M. Hükümeti, cephelere asker ve silah göndermiş, halkın direnişini organize etmiş ve uluslararası alanda diplomatik çabalar yürütmüştür. Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır [1](#page=1). #### 2.4.2 Halkın rolü Halk, kendi imkanlarıyla direniş güçleri oluşturmuş, cephelere destek vermiş ve bağımsızlık mücadelesine omuz vermiştir. Kütahya Millet Meclisi'nin aldığı kararlar doğrultusunda düzenli ordu kurulmuş ve savaşılmıştır. Bu cephede ayrıca, halkın kendi imkanlarıyla oluşturduğu sivil silahlı direniş güçleri de önemli rol oynamıştır [1](#page=1). > **Tip:** Türk milletinin bağımsızlık aşkı ve fedakarlığı, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında en önemli etken olmuştur [1](#page=1). **T.B.M.M.'nin asker ve silah yardımı:** [1](#page=1). **Halkın direnişi:** [1](#page=1). ### 2.5 Cephelerin kapanması ve antlaşmaların önemi Cephelerin kapanmasıyla sonuçlanan antlaşmalar, Türk Kurtuluş Savaşı'nın zaferle taçlanmasında önemli rol oynamıştır. #### 2.5.1 Gümrü antlaşması'nın önemi Gümrü Antlaşması, Doğu Cephesi'ni kapatmış ve TBMM'nin uluslararası alanda ilk siyasi başarısı olmuştur [1](#page=1). > **Tip:** Gümrü Antlaşması, Ermenistan'ın Sevr Antlaşması'nı tanımayan ilk devlet olmasını sağlamıştır [1](#page=1). #### 2.5.2 Ankara antlaşması'nın önemi Ankara Antlaşması, Batı Cephesi'ni kapatmış ve Hatay hariç bütün Güney topraklarını kurtarmıştır. Bu antlaşma ile ilk kez bir İtilaf Devleti, TBMM'yi tanımıştır [1](#page=1). #### 2.5.3 Mudanya ateşkes antlaşması'nın önemi Mudanya Ateşkes Antlaşması, Batı Cephesi'nin kapanmasına yol açmış ve Türkiye'nin bağımsızlık mücadelesinde önemli bir dönüm noktası olmuştur [1](#page=1). > **Tip:** Mudanya Ateşkes Antlaşması, Lozan Barış Antlaşması'na zemin hazırlamıştır [1](#page=1). --- # Ankara Antlaşması Ankara Antlaşması, Batı Cephesi'nin kapanmasıyla Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli bir dönüm noktası olmuştur [1](#page=1). ### 3.1 Sakarya Meydan Muharebesi'nin önemi ve sonuçları Sakarya Meydan Muharebesi'nin (23 Ağustos - 13 Eylül) ardından imzalanan Ankara Antlaşması, Türk bağımsızlığının uluslararası alanda tanınması yolunda atılmış önemli bir adımdır [1](#page=1). > **Tip:** Sakarya Meydan Muharebesi, "Melhame-i Kübra" (Büyük Kanlı Savaş) olarak da anılır [1](#page=1). ### 3.2 Ankara Antlaşması'nın maddeleri ve önemi Ankara Antlaşması, Doğu Cephesi'nin kapanmasını sağlamış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) ilk siyasi başarısı olarak kabul edilmektedir. Bu antlaşma ile Fransa, TBMM'yi tanıyan ve Sevr Antlaşması'nı geçersiz sayan ilk İtilaf Devleti olmuştur [1](#page=1). #### 3.2.1 Ankara Antlaşması'nın temel maddeleri * Fransızlar, Doğu Anadolu'daki işgallerinden vazgeçecektir [1](#page=1). * Kars, Iğdır ve Sarıkamış Türklere verilecektir; Mezopotamya ve Cırcırcı Çölü sınır olacaktır [1](#page=1). * Fransızlar, Türklere karşı düşman devletlere silah yardımında bulunmayacaktır [1](#page=1). * Fransızlar, Türklere karşı diğer devletlerle yaptığı anlaşmaları geçersiz sayacaktır [1](#page=1). * Fransızlar, isterlerse askerlerini Türklerin emrine verebilecektir [1](#page=1). * TBMM tarafından istenirse Fransızlara yardım yapılabilecektir [1](#page=1). #### 3.2.2 Ankara Antlaşması'nın önemi * Batı Cephesi kapanmıştır; bu, Kurtuluş Savaşı'nda kapanan ilk cephedir [1](#page=1). * TBMM'nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır [1](#page=1). * Sevr'i reddeden ve TBMM'yi tanıyan ilk devlet Fransa olmuştur [1](#page=1). * Hatay haricindeki tüm güney toprakları kurtarılmıştır [1](#page=1). * İlk defa bir İtilaf Devleti, Sevr Antlaşması'ndaki haklarından vazgeçmiş ve Misakımilli'yi tanımıştır [1](#page=1). ### 3.3 Cephelerin kapanması | Cephe Adı | Düşmanlar | Kurucu Komutan | Kapanma Tarihi ve Antlaşma | Açılışı | | :-------------- | :--------------- | :----------------- | :------------------------------------------------------------ | :---------------- | | Doğu Cephesi | Ermeniler | Kazım Karabekir | Kâzım Karabekir Paşa önderliğinde 15 Aralık 1920'de Gümrü Antlaşması ile kapanmıştır. | 23 Mayıs 1919 | [1](#page=1). | Güney Cephesi | Fransızlar | | 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile kapanmıştır. | 11 Ocak 1920 Sivas | [1](#page=1). | Batı Cephesi | Yunanlar | | 11 Ağustos 1922'de Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasıyla kapanmıştır. | 15 Mayıs 1919 | [1](#page=1). #### 3.3.1 Doğu Cephesi * TBMM, Ermenilerle savaşmıştır [1](#page=1). * Düzenli ordu savaşmıştır [1](#page=1). * Kuvâ-yi Milliye (yerel halkın oluşturduğu sivil silahlı direniş gücü) savaşmıştır. TBMM, sadece az sayıda subay ve silah yardımı göndermiştir [1](#page=1). * Bu cephede halk, kendi kurtuluşunu sağlamıştır [1](#page=1). * Cephenin kapanmasıyla Antlaşma: Gümrü Antlaşması [1](#page=1). #### 3.3.2 Güney Cephesi * TBMM, Fransızlar ve Ermenilerle savaşmıştır [1](#page=1). * Bu cephede düzenli ordu savaşmamıştır [1](#page=1). * Kuvâ-yi Milliye'den denilen halk güçleri savaşmıştır. TBMM, sadece az sayıda subay ve silah yardımı göndermiştir [1](#page=1). * Bu cephede halk, kendi kurtuluşunu sağlamıştır [1](#page=1). * Cephede sırasıyla kurtarılan şehirler: Antep (Şahin Bey, Gazi Ayıntap), Maraş (Sütçü İmam, Kahraman Maraş), Urfa (Yüzbaşı Ali Saip, Şanlı Urfa) [1](#page=1). * Başarısız olan Fransızlar, Batı Cephesi'nde Yunanlıların başarılı olmasını beklemeye başlamıştır [1](#page=1). * Cephenin kapanmasıyla Antlaşma: Ankara Antlaşması [1](#page=1). * "Garp Cephesi'nin açılması" [1](#page=1). #### 3.3.3 Batı Cephesi * TBMM, Yunanlılarla savaşmıştır [1](#page=1). * Bu cephede düzenli ordu savaşmıştır [1](#page=1). * Cephede sırasıyla kapanan muharebeler: II. İnönü Muharebesi, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, Sakarya Meydan Muharebesi, Büyük Taarruz [1](#page=1). * Cephenin kapanmasıyla Antlaşma: Mudanya Ateşkes Antlaşması [1](#page=1). * "Garp Cephesi'nin açılması" [1](#page=1). --- ## Common mistakes to avoid - Review all topics thoroughly before exams - Pay attention to formulas and key definitions - Practice with examples provided in each section - Don't memorize without understanding the underlying concepts

| Terim | Tanım | |------|------------| | Büyük Taarruz | Türk Kurtuluş Savaşı'nın son evresinde, Batı Anadolu'da Yunan ordusuna karşı gerçekleştirilen ve kesin zaferle sonuçlanan büyük askeri harekat. | | Doğu Cephesi | Türk Kurtuluş Savaşı'nda, Ermenilerle savaşın yapıldığı cephe. Bu cephede kazanılan başarılar, diğer cepheler için motivasyon kaynağı olmuştur. | | Batı Cephesi | Türk Kurtuluş Savaşı'nda, Yunan ordusuyla yapılan çatışmaların yaşandığı cephe. Bu cephede halkın direnişi ve düzenli ordu mücadelesi ön plana çıkmıştır. | | Sevr Antlaşması | İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na imzalatılmak istenen, ancak Türk milleti tarafından kabul edilmeyen ve bağımsızlığı kısıtlayan bir antlaşma. | | Mudanya Ateşkes Antlaşması | Türk Kurtuluş Savaşı'nda, Türkiye Büyük Millet Meclümeti temsilcileri ile İtilaf Devletleri temsilcileri arasında imzalanan ve silahlı çatışmalara son veren ateşkes antlaşması. | | Ankara Antlaşması | Batı Cephesi'ndeki çatışmaların sona ermesinin ardından imzalanan ve bu cephenin kapanmasına yol açan antlaşma. Türkiye Büyük Millet Meclümeti tarafından imzalanmıştır. | | İtilaf Devletleri | Birinci Dünya Savaşı'nda İttifak Devletleri'ne karşı mücadele eden devletler grubu. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye karşı olumsuz politikalar izlemişlerdir. | | Düzenli Ordu | Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, halkın oluşturduğu milis güçlerinin yanı sıra kurulan ve disiplinli bir şekilde savaşan askeri birlik. |