4 .pdf

# Bronnen van het recht in België Het Belgische rechtssysteem kent diverse bronnen waaruit rechtsregels voortkomen, variërend van geschreven wetgeving tot internationale akkoorden en rechterlijke interpretaties [1](#page=1). ### 1.1 Internationale rechtsbronnen Internationale rechtsregels vinden hun oorsprong in verdragen en lidmaatschap van internationale organisaties [1](#page=1). #### 1.1.1 Verdragen Een verdrag is een akkoord tussen twee of meer landen om problemen of situaties van internationale aard op te lossen. Deze verdragen zijn bindend voor de ondertekenende landen en hun burgers. Voorbeelden hiervan zijn verdragen ter vermijding van dubbele belastingen of verdragen ter verbetering van transport [1](#page=1). #### 1.1.2 Internationale organisaties Belgische deelname aan internationale organisaties kan leiden tot de geldigheid van de oprichtingsverdragen en de regels van die organisaties binnen België. Dit is met name van toepassing op de Europese Unie, waar verordeningen van de Raad en de Commissie van de Europese Unie voorrang hebben op Belgische wetten bij tegenstrijdigheid [1](#page=1). ### 1.2 Belgische wetgeving De Belgische wetgeving omvat een gelaagde structuur van normen die op verschillende niveaus worden uitgevaardigd [1](#page=1). #### 1.2.1 Hiërarchie binnen de wetgeving Er bestaan twee parallelle hiërarchieën van rechtsbronnen binnen de Belgische wetgeving [2](#page=2). ##### 1.2.1.1 Federale wetgeving (nationaal niveau) Deze regels gelden voor het gehele Belgische grondgebied en zijn geordend op basis van hun belangrijkheid [2](#page=2): * **De Grondwet (GW)**: Deze legt de staatsstructuur en de fundamentele rechten van burgers vast. Ze dateert oorspronkelijk van 7 februari 1831 en is sindsdien gewijzigd, met name op het gebied van democratisering en federalisering. De Grondwet kan enkel via een complexe herzieningsprocedure worden aangepast [2](#page=2). * **De wet (W.)**: Wetten worden uitgevaardigd door goedkeuring in de Kamer, bekrachtiging en afkondiging door de Koning, en publicatie in het Belgisch Staatsblad. De Senaat heeft hierbij een beperkte rol [3](#page=3). * **Bijzondere wetten**: Deze regelen voornamelijk communautaire problemen en vereisen een tweederdemeerderheid in beide taalgroepen van Kamer en Senaat voor goedkeuring en wijziging [3](#page=3). * **Het Koninklijk Besluit (KB)**: Uitgevaardigd door de Koning (in praktijk de regering) als hoofd van de uitvoerende macht en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. KB's bevatten uitvoerende maatregelen die wetten precisering of uitvoering geven en zijn ondergeschikt aan wetten [3](#page=3). * **Het Ministerieel Besluit (MB)**: Uitgevaardigd door een minister en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. MB's bevatten verdere detaillering van regels uit een KB en zijn ondergeschikt aan KB's. Ministeriële omzendbrieven zijn geen formele rechtsbron, maar kunnen intern bindend zijn [3](#page=3). ##### 1.2.1.2 Deelstatelijke, provinciale en gemeentelijke wetgeving Deze regels gelden voor specifieke gebieden [2](#page=2). * **Deelstatelijke wetgeving (decreet, besluit van een gewest- of gemeenschapsregering)**: Decreten worden uitgevaardigd door de parlementen van de gewesten en gemeenschappen. Ze hebben kracht van wet binnen het grondgebied en de bevoegdheden van de betreffende regio. Ordonnanties worden uitgevaardigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en hebben kracht van wet binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Besluiten van gewest- of gemeenschapsregeringen voeren decreten of ordonnanties uit en worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad [3](#page=3) [4](#page=4). * **Provinciale wetgeving (provinciale reglementen)**: Uitgevaardigd door de provincieraad en gepubliceerd in het Bestuursmemoriaal van de provincie. Deze zijn ondergeschikt aan regionale en federale wetgeving [2](#page=2) [4](#page=4). * **Gemeentelijke wetgeving (gemeentelijke reglementen)**: Uitgevaardigd door de gemeenteraad en bekendgemaakt via publicatie op de gemeentelijke website. Deze zijn ondergeschikt aan provinciale, regionale en federale wetgeving [2](#page=2) [4](#page=4). De bevoegdheidsverdeling tussen federale en deelstatelijke overheden is vastgelegd in de Grondwet, waarbij wet en decreet op gelijke voet staan. Provinciale en gemeentelijke reglementen zijn hiërarchisch ondergeschikt [2](#page=2). #### 1.2.2 Publicatie van de wetgeving Wetgeving wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (Grondwet, wetten, decreten, ordonnanties, KB's, MB's, besluiten van gewest- en gemeenschapsregeringen). Provinciale reglementen worden gepubliceerd in het Bestuursmemoriaal en gemeentelijke reglementen op de gemeentelijke website. De wetgeving treedt in principe in werking tien dagen na publicatie, tenzij anders bepaald [4](#page=4). #### 1.2.3 Interpretatie van de wetgeving Interpretatieproblemen bij de toepassing van rechtsregels worden opgelost in de rechtspraak. De interpretatie door rechters is vrij en niet formeel bindend, maar de uitspraken van het Hof van Cassatie en de Raad van State hebben een groot moreel gezag en worden door lagere rechtbanken gevolgd [4](#page=4) [5](#page=5). ### 1.3 Overige rechtsbronnen Naast formele wetgeving zijn er andere bronnen die invloed hebben op het recht [5](#page=5). #### 1.3.1 Gewoonterecht Gewoonterecht omvat algemeen als bindend beschouwde gebruiken die niet zijn neergeschreven. Hoewel het belang ervan in het nationaal recht beperkt is doordat veel gewoonten zijn opgenomen in wetgeving, blijft het relevant in specifieke economische sectoren zoals de diamanthandel [5](#page=5). #### 1.3.2 Rechtspraak Rechterlijke beslissingen zijn formeel enkel bindend voor de betrokken partijen, maar rechtspraak, met name die van hogere rechtscolleges, is gezaghebbend. Rechtspraak past statische wetgeving aan de werkelijkheid aan en concretiseert algemene regels. Vaste rechtspraak, gevormd door herhaalde beslissingen in dezelfde zin, wordt zelden door rechters afgeweken, hoewel ze juridisch niet bindend is [5](#page=5). #### 1.3.3 Rechtsleer De rechtsleer (geschriften van juristen over het recht) beïnvloedt rechterlijke beslissingen en dus onrechtstreeks de rechtspraak. Gezaghebbende auteurs of eenduidige rechtsleer krijgen moreel gezag en beïnvloeden rechters [5](#page=5). #### 1.3.4 Algemene rechtsbeginselen Dit zijn ongeschreven basisprincipes van de rechtsorde die als evident worden beschouwd en door de rechtspraak worden erkend en toegepast. Voorbeelden zijn het recht op verdediging, het verbod op eigenrichting en het principe van goede trouw. Deze beginselen zijn voornamelijk ontwikkeld in het administratief recht [5](#page=5). --- # Hiërarchie van Belgische wetgeving De Belgische wetgeving kent een hiërarchische structuur die de onderlinge rangorde van verschillende rechtsregels bepaalt, zowel op federaal niveau als op deelstatelijk niveau, en rekening houdend met de territoriale reikwijdte [2](#page=2). ### 2.1 Algemene indeling van rechtsregels Rechtsregels kunnen worden ingedeeld op basis van twee hiërarchieën [2](#page=2): 1. **Hiërarchie op basis van de uitvaardigende overheid:** * Grondwet (GW) [2](#page=2). * Wet (W.) [3](#page=3). * Koninklijk Besluit (KB) [3](#page=3). * Ministerieel Besluit (MB) [3](#page=3). 2. **Hiërarchie op basis van het grondgebied waarop de regels betrekking hebben:** * Regels die op het hele Belgische grondgebied gelden (federale wetgeving) [2](#page=2). * Deelstatelijke wetgeving (decreet, besluit van een gewest- of gemeenschapsregering) [2](#page=2). * Provinciale wetgeving (provinciale reglementen) [2](#page=2). * Gemeentelijke wetgeving (gemeentelijke reglementen) [2](#page=2). ### 2.2 Verhouding tussen federale en deelstatelijke wetgeving De bevoegdheidsverdeling tussen de federale en deelstatelijke wetgevers is vastgelegd in de Grondwet. Voor elke specifieke materie is slechts één van beide bevoegd, met uitsluiting van alle andere overheidsinstellingen. Dit betekent dat een federale wet geen hogere rechtskracht heeft dan een decreet; ze staan op gelijke voet [2](#page=2). ### 2.3 Verhouding tussen lagere overheden en hogere wetgeving * **Provinciale en gemeentelijke wetgeving:** De bevoegdheden van provinciale en gemeentelijke wetgevers zijn vastgelegd in decreten. Gemeentelijke reglementen zijn ondergeschikt aan provinciale reglementen, en beide zijn ondergeschikt aan zowel regionale als federale wetgeving. Provinciale politieke instellingen mogen zich niet mengen in gemeentelijke aangelegenheden als een wet of decreet die bevoegdheid exclusief aan de gemeentelijke instellingen heeft toegekend [2](#page=2). ### 2.4 Rangorde van rechtsregels De algemene rangorde van de belangrijkste rechtsregels, van hoog naar laag, kan als volgt worden voorgesteld: #### 2.4.1 Grondwet (GW) De Grondwet legt de fundamentele structuur van de staat vast en bepaalt de grondrechten van de burgers. De Belgische staat is opgebouwd rond het principe van de democratische rechtsstaat en de scheiding der machten. Fundamentele rechten omvatten enerzijds bescherming van de burger tegen een bemoeizuchtige overheid (bv. vrijheid van meningsuiting) en anderzijds rechten die een actieve tussenkomst van de overheid vereisen voor de voorziening van basiszorg (bv. recht op sociale zekerheid). Veel van deze rechten zijn ook opgenomen in internationale verdragen zoals het EVRM. De oorspronkelijke tekst dateert van 7 februari 1831, met latere belangrijke wijzigingen gericht op democratisering en federalisering. De Grondwet kan enkel worden gewijzigd via een strenge procedure tot herziening [2](#page=2). #### 2.4.2 Wet (W.) Wetten (in enge zin) worden uitgevaardigd door goedkeuring in de Kamer, bekrachtiging en afkondiging door de Koning, en publicatie in het Belgisch Staatsblad. De Senaat heeft een beperkte wetgevende bevoegdheid. Bijzondere wetten, die specifieke, vaak communautaire problemen regelen (zoals de bevoegdheden van Gewestraden of de wijziging van de taalgrens), vereisen een tweederdemeerderheid in de Kamer en Senaat, alsook een gewone meerderheid in elke taalgroep [3](#page=3). #### 2.4.3 Decreten (Decr.) en Ordonnanties (Ord.) * **Decreten:** Worden uitgevaardigd door de parlementen van het Vlaamse Gewest, de Franse Gemeenschap, het Waalse Gewest en het Duitstalige Gemeenschap. Ze worden bekrachtigd en afgekondigd door de respectieve gewest- of gemeenschapsregering en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Binnen hun bevoegdheden en grondgebied hebben decreten kracht van wet, gelijk aan federale wetten [3](#page=3). * **Ordonnanties:** Worden enkel uitgevaardigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Raad. Na goedkeuring worden ze bekrachtigd en afgekondigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Ze hebben kracht van wet binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest [3](#page=3). #### 2.4.4 Koninklijk Besluit (KB) Koninklijke besluiten worden uitgevaardigd door de Koning (in de praktijk door de regering) als hoofd van de uitvoerende macht en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Ze bevatten uitvoerende maatregelen die wetten uitvoeren of preciseren. Een KB is ondergeschikt aan een wet en kan deze niet wijzigen of opheffen, tenzij het volmacht-KB's betreft die binnen de grenzen van de opdrachtwet wel die mogelijkheid hebben [3](#page=3). #### 2.4.5 Besluit van een gewest- of gemeenschapsregering Deze besluiten voeren een decreet of ordonnantie uit, analoog aan hoe KB's en MB's een wet uitvoeren. Ze worden uitgevaardigd door de respectieve regionale of gemeenschapsregeringen en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad [4](#page=4). #### 2.4.6 Ministerieel Besluit (MB) Ministeriële besluiten worden uitgevaardigd door een minister en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Ze dienen meestal voor verdere detaillering van regels uit een KB. Ministeriële omzendbrieven zijn geen formele rechtsbron; ze binden ambtenaren maar geen rechtsonderhorigen of rechters [3](#page=3). #### 2.4.7 Provinciaal Reglement (Prov. Regl.) Provinciale reglementen worden uitgevaardigd door de provincieraad (soms de deputatie of gouverneur) en gepubliceerd in het Bestuursmemoriaal van de provincie. Ze krijgen dwingende kracht acht dagen na publicatie [4](#page=4). #### 2.4.8 Gemeentelijk Reglement (Gem. Regl.) Gemeentelijke reglementen worden uitgevaardigd door de gemeenteraad (soms de burgemeester of het college van burgemeester en schepenen) en bekendgemaakt door publicatie op de website van de gemeente. Ze krijgen dwingende kracht vijf dagen na hun bekendmaking [4](#page=4). ### 2.5 Publicatie van wetgeving Wetgeving wordt gepubliceerd om rechtskracht te krijgen [4](#page=4). * **Belgisch Staatsblad:** Hierin worden Grondwetsartikelen, wetten, decreten, ordonnanties, koninklijke besluiten, ministeriële besluiten en besluiten van gewest- en gemeenschapsregeringen gepubliceerd. Wetgeving wordt van kracht tien dagen na publicatie, tenzij een andere datum is bepaald [4](#page=4). * **Bestuursmemoriaal:** Hierin worden provinciale verordeningen en besluiten gepubliceerd. Deze krijgen dwingende kracht acht dagen na publicatie [4](#page=4). * **Website van de gemeente:** Gemeentelijke verordeningen en besluiten worden hierop bekendgemaakt en krijgen dwingende kracht vijf dagen na bekendmaking [4](#page=4). > **Tip:** Naast officiële publicaties bestaan er ook privé-publicaties die een selectie van geldende wetgeving publiceren. Deze zijn niet constitutief voor de rechtskracht. ### 2.6 Interpretatie van wetgeving Hoewel rechtsregels duidelijk kunnen zijn, ontstaan er in de praktijk interpretatieproblemen bij de toepassing ervan. De rechtspraak, via vonnissen en arresten, lost deze interpretatievraagstukken op en wordt zo een bron van recht. De interpretatie door rechters gebeurt vrij en is niet bindend, hoewel er een zekere controle is vanuit het hoogste gerechtshof [4](#page=4). --- # Publicatie en interpretatie van wetgeving Dit gedeelte beschrijft hoe wetgeving officieel bekendgemaakt wordt en hoe interpretatieproblemen bij de toepassing van rechtsregels worden opgelost, voornamelijk door de rechtspraak [4](#page=4) [5](#page=5). ### 3.1 Publicatie van wetgeving Wetgeving moet officieel gepubliceerd worden om rechtskracht te verkrijgen. De publicatie vindt plaats in verschillende officiële publicaties, afhankelijk van het niveau van de wetgevende norm [4](#page=4). #### 3.1.1 Officiële publicatiekanalen * **Belgisch Staatsblad:** Hierin worden constitutionele bepalingen, wetten, decreten, ordonnanties, koninklijke besluiten, ministeriële besluiten en besluiten van gewest- en gemeenschapsregeringen gepubliceerd. De website voor deze publicaties is http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl [4](#page=4). * **Inwerkingtreding:** Wetgeving wordt in principe van kracht tien dagen na publicatie in het Staatsblad, tenzij een eerdere of latere datum in de wettekst zelf is bepaald [4](#page=4). * **Bestuursmemoriaal:** Provinciale verordeningen en besluiten worden hierin gepubliceerd [4](#page=4). * **Inwerkingtreding:** Provinciale verordeningen en besluiten krijgen dwingende kracht acht dagen na publicatie in het bestuursmemoriaal [4](#page=4). * **Website van de gemeente:** Gemeentelijke verordeningen en besluiten worden bekendgemaakt door publicatie op de gemeentelijke website [4](#page=4). * **Inwerkingtreding:** Gemeentelijke verordeningen en besluiten krijgen dwingende kracht vijf dagen na hun bekendmaking [4](#page=4). #### 3.1.2 Privépublicaties Naast de officiële publicaties bestaan er ook privépublicaties. Deze zijn vaak meer systematisch en overzichtelijk, maar publiceren meestal slechts een selectie van de geldende wetgeving en zijn niet noodzakelijk voor de rechtskracht van de regels [4](#page=4). ### 3.2 Interpretatie van wetgeving Hoewel rechtsregels duidelijk geformuleerd kunnen zijn, ontstaan er in de praktijk soms interpretatieproblemen bij de toepassing ervan. Deze interpretatievraagstukken worden voornamelijk opgelost in de rechtspraak, waardoor de rechtspraak zelf een bron van recht wordt [4](#page=4). #### 3.2.1 De rol van de rechtspraak in interpretatie * **Vrije interpretatie:** De interpretatie van wetgeving door rechters, via vonnissen en arresten, gebeurt volledig vrij en is niet wettelijk gebonden. Dit staat in contrast met de interpretatie van overeenkomsten, waar wel wettelijke richtlijnen bestaan [4](#page=4). * **Niet-bindend karakter:** De interpretatie door een rechter is op zichzelf niet bindend, zelfs niet voor lagere rechters [4](#page=4). * **Invloed van hogere rechtscolleges:** Het Hof van Cassatie (en in administratieve zaken de Raad van State) oefent een zekere controle uit. Zij kunnen vonnissen en arresten verbreken als zij van mening zijn dat de wet verkeerd geïnterpreteerd is [5](#page=5). * **Moreel gezag:** De interpretaties van het Hof van Cassatie hebben in de praktijk een zeer groot moreel gezag. Lagere hoven en rechtbanken volgen deze interpretaties doorgaans [5](#page=5). * **Aanpassing aan de realiteit:** Rechters worden geconfronteerd met de praktische problemen bij de toepassing van abstract geformuleerde wetgeving. De rechtspraak past de doorgaans statische en strak geformuleerde wetgeving aan de werkelijkheid en maatschappelijke ontwikkelingen aan. Ook de concretisering van algemeen of vaag geformuleerde rechtsregels behoort tot het werk van de rechtspraak [5](#page=5). * **Vaste rechtspraak:** Herhaalde beslissingen in dezelfde zin, uitgesproken door diverse rechtscolleges, vormen na verloop van tijd een vaste rechtspraak. Andere rechters zullen hier niet snel van afwijken, zelfs niet het Hof van Cassatie. Juridisch bindend is deze vaste rechtspraak echter niet [5](#page=5). > **Tip:** Hoewel rechterlijke beslissingen formeel alleen bindend zijn voor de betrokken partijen, is de invloed van uitspraken van hogere rechtscolleges op latere rechtspraak zeer significant door hun morele gezag. #### 3.2.2 Invloed van de rechtsleer De rechterlijke beslissingen worden in belangrijke mate beïnvloed door de rechtsleer, dat wil zeggen boeken, artikelen en andere geschriften over het recht, opgesteld door juristen. Als gezaghebbende auteurs of een (vrijwel) eensgezinde rechtsleer bepaalde stellingen verdedigen, krijgen deze stellingen groot moreel gezag en beïnvloeden ze de rechters, en zo indirect ook hun rechtspraak. De rechtsleer is dus een indirecte rechtsbron [5](#page=5). #### 3.2.3 Algemene rechtsbeginselen Sinds enkele decennia aanvaardt de rechtspraak het bestaan van ongeschreven 'algemene rechtsbeginselen'. Deze principes zijn per definitie niet uitdrukkelijk in een wetstekst geformuleerd, vaak omdat ze als volkomen evident worden beschouwd [5](#page=5). * **Voorbeelden:** De algemene rechtsbeginselen omvatten basisprincipes van de hedendaagse rechtsorde, zoals de eerbiediging van het recht op verdediging, de continuïteit van de openbare dienst, het verbod op eigenrichting (het eigenmachtig afdwingen van een subjectief recht zonder overheidstussenkomst), het principe van de goede trouw, en het principe van de niet-terugwerkende kracht van de wet [5](#page=5). * **Ontwikkeling en toepassing:** De rechtspraak formuleert deze algemene rechtsbeginselen en past ze toe om de wetgeving aan te vullen. Ze zijn vooral tot ontwikkeling gekomen in het administratief recht [5](#page=5). > **Voorbeeld van interpretatieprobleem:** Een duidelijke rechtsregel luidt: 'wie een fout maakt en door deze fout iemand anders schade berokkent, is aansprakelijk voor deze schade'. Bij de concrete toepassing rijzen echter vragen: wanneer is er sprake van een 'fout'? Is dit enkel bij overtreding van een wet, of ook wanneer iemand niet zorgzaam genoeg is? Deze vragen worden door de rechtspraak beantwoord [4](#page=4). --- # Overige rechtsbronnen Dit onderwerp verkent rechtsbronnen die niet strikt onder de formele wetgeving vallen, zoals gewoonterecht, rechtspraak en algemene rechtsbeginselen. ### 4.1 Gewoonterecht Gewoonterecht omvat gevestigde gebruiken die in een samenleving algemeen als bindend worden beschouwd zonder dat ze zijn vastgelegd in een wetgevende maatregel. Deze gewoonten hebben een even bindende kracht als de wetgeving [5](#page=5). In het internationaal recht is gewoonterecht nog van groot belang, maar in het nationaal recht is het praktische belang beperkt. Dit komt doordat de meeste gewoonten ondertussen in geschreven wetgeving zijn overgenomen. Enkel binnen het economisch recht hebben regels uit het gewoonterecht nog een zeker belang, bijvoorbeeld in de diamanthandel [5](#page=5). > **Tip:** Hoewel gewoonterecht formeel bindend is, is de praktische relevantie ervan in het moderne nationale recht afgenomen door de codificatie in wetten. ### 4.2 Rechtspraak Hoewel rechterlijke beslissingen enkel bindend zijn voor de betrokken partijen, is rechtspraak in de praktijk een belangrijke rechtsbron. Rechtspraak, met name die van hogere rechtscolleges, is gezaghebbend voor anderen. Rechters worden geconfronteerd met praktische problemen waarop ze de abstract geformuleerde wetgeving moeten toepassen. Het aanpassen van de doorgaans statische en strak geformuleerde wetgeving aan de werkelijkheid en maatschappelijke ontwikkelingen is het werk van de rechtspraak. Ditzelfde geldt voor de concretisering van algemene of vaag geformuleerde rechtsregels [5](#page=5). Herhaalde beslissingen in dezelfde zin, uitgesproken door diverse rechtscolleges, vormen na verloop van tijd een vaste rechtspraak, waarvan andere rechters niet snel zullen afwijken, zelfs niet het Hof van Cassatie. Juridisch bindend is deze vaste rechtspraak echter niet [5](#page=5). De rechterlijke beslissingen worden in belangrijke mate beïnvloed door de rechtsleer (boeken, artikelen en dergelijke over het recht, geschreven door juristen). Als gezaghebbende auteurs of de (vrijwel) eensgezinde rechtsleer bepaalde stellingen verdedigen, krijgen die stellingen een groot moreel gezag en beïnvloeden ze de rechters, en zo onrechtstreeks dus ook hun rechtspraak. Op die wijze is de rechtsleer een indirecte rechtsbron [5](#page=5). > **Tip:** Begrijp het verschil tussen formeel bindende rechtspraak (zoals wetten) en de feitelijke invloed van vaste rechtspraak en rechtsleer op rechterlijke beslissingen. > **Example:** Een rechter interpreteert een vage wet betreffende milieuvervuiling. Na diverse uitspraken van hogere rechtbanken die een specifieke interpretatie volgen, ontstaat er een vaste rechtspraak. Hoewel deze vaste rechtspraak niet wettelijk bindend is, zullen lagere rechters deze waarschijnlijk volgen om consistentie te waarborgen. ### 4.3 Algemene rechtsbeginselen Sinds enkele decennia aanvaardt de rechtspraak het bestaan van ongeschreven ‘algemene rechtsbeginselen’. Deze zijn per definitie niet uitdrukkelijk in een wetstekst geformuleerd, vaak omdat zij als volkomen evident worden beschouwd [5](#page=5). Deze beginselen betreffen basisprincipes van de hedendaagse rechtsorde, zoals: * De eerbiediging van het recht op verdediging [5](#page=5). * De continuïteit van de openbare dienst [5](#page=5). * Het verbod op eigenrichting (het eigenmachtig afdwingen van een subjectief recht zonder overheidstussenkomst) [5](#page=5). * Het principe van de goede trouw [5](#page=5). * De niet-terugwerkende kracht van de wet [5](#page=5). De rechtspraak formuleert deze algemene rechtsbeginselen en past ze toe om de wetgeving aan te vullen. Ze zijn vooral tot ontwikkeling gekomen in het administratief recht [5](#page=5). > **Tip:** Algemene rechtsbeginselen fungeren als een vangnet en sturingsmechanisme, met name waar de wetgeving tekortschiet of onduidelijk is. Ze reflecteren fundamentele waarden van onze rechtsorde. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Rechtsregels | Normen die het gedrag van mensen in een samenleving sturen en afdwingbaar zijn. Ze bepalen wat toegestaan, verplicht of verboden is. | | Wetgeving in ruime zin | Alle geschreven rechtsregels die door overheidsorganen zijn uitgevaardigd, ongeacht het niveau van overheidsinstantie. Dit omvat wetten, decreten, besluiten en reglementen. | | Wetgeving in enge zin | Verwijst specifiek naar de rechtsregels die zijn uitgevaardigd door het federale parlement van België. | | Internationaal verdrag | Een bindende overeenkomst tussen twee of meer staten, gesloten om internationale problemen op te lossen of situaties te regelen, zoals verdragen ter vermijding van dubbele belastingen of voor grensoverschrijdende samenwerking. | | Europese verordening | Een wetgevend instrument van de Europese Unie dat rechtstreeks bindend is in alle lidstaten en onmiddellijk van kracht is zonder verdere omzetting in nationaal recht. | | Grondwet | De hoogste wet van een staat die de basisstructuur van de regering vastlegt, de fundamentele rechten en vrijheden van burgers beschermt en de bevoegdheden van overheidsinstellingen definieert. | | Wet (W.) | Een rechtsregel die door het federale parlement wordt uitgevaardigd, bekrachtigd en afgekondigd door de Koning, en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. | | Decreet (Decr.) | Een wetgevende akte die wordt uitgevaardigd door de parlementen van de deelstaten (Vlaams Parlement, Franse Gemeenschaps- en Waalse Parlement, Duitstalige Gemeenschapsparlement), met kracht van wet binnen hun bevoegdheden en grondgebied. | | Koninklijk Besluit (KB) | Een besluit uitgevaardigd door de Koning (in praktijk de regering) als hoofd van de uitvoerende macht, dat uitvoerende maatregelen bevat om wetten te concretiseren of te implementeren. | | Ministerieel Besluit (MB) | Een besluit uitgevaardigd door een minister, meestal voor verdere detaillering van regels uit een koninklijk besluit, en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. | | Gewoonterecht | Ongeschreven rechtsregels die voortkomen uit langdurige en algemeen aanvaarde gebruiken in een samenleving, en als bindend worden beschouwd zonder formele wetgeving. | | Rechtspraak | De verzameling van rechterlijke uitspraken en beslissingen in concrete gevallen. Hoewel individuele uitspraken slechts partijen binden, heeft de gevestigde rechtspraak (vaste jurisprudentie) een aanzienlijk gezag. | | Algemene rechtsbeginselen | Fundamentele, vaak ongeschreven, principes die ten grondslag liggen aan een rechtsorde, zoals het recht op verdediging, het verbod op eigenrichting en het principe van goede trouw, die door de rechtspraak worden erkend en toegepast. |