Beroepsgeheim_2025.pptx

# Introductie en context van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim, geworteld in het strafrecht, dient ter bescherming van zowel individuele belangen als het algemeen maatschappelijk belang, en is aan evolutie onderhevig door toenemende autonomie van de patiënt, interdisciplinaire samenwerking en de groeiende verzameling van gegevens. ## 1. Context van het beroepsgeheim Het concept van het beroepsgeheim wordt beïnvloed door verschillende maatschappelijke en technologische evoluties: * **Toenemende autonomie van de patiënt**: Wetgeving rond patiëntenrechten benadrukt het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. Dit manifesteert zich in het recht op informatie en de mogelijkheid om geïnformeerde beslissingen te nemen. * **Toenemende samenwerking in inter- en intradisciplinaire verbanden**: De praktijk van zorgverlening evolueert naar meer samenwerking binnen en tussen verschillende disciplines. Dit leidt tot een noodzaak om informatie efficiënter te delen, wat implicaties heeft voor het beroepsgeheim. * **Toenemende verzameling en bewaring van gegevens**: De digitalisering en technologische vooruitgang faciliteren de grootschalige verzameling en opslag van patiëntgegevens. Dit brengt uitdagingen met zich mee op het gebied van gegevensbescherming, zoals vastgelegd in de GDPR-regelgeving. Het beroepsgeheim beschermt twee fundamentele belangen: * **Maatschappelijk belang**: Dit wordt benadrukt doordat het beroepsgeheim in het strafrecht is verankerd, wat impliceert dat het van openbare orde is en iedereen potentieel als patiënt kan zijn. * **Individueel belang**: Dit omvat het vertrouwen van de patiënt in de zorgverlener en de bescherming tegen machtsmisbruik. ## 2. Aard van het beroepsgeheim Het kernartikel met betrekking tot het beroepsgeheim is artikel 458 van het Strafwetboek. Dit artikel wordt beschouwd als een open norm die een breed scala aan personen en situaties omvat. * **Wie?** Artikel 458 Sw. is van toepassing op alle personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen zijn toevertrouwd. Dit omvat niet alleen artsen, maar ook bijvoorbeeld kinesitherapeuten. * **Wat?** Het begrip 'geheimen' heeft een zeer ruim toepassingsgebied. Het omvat: * Gegevens die identificatie toelaten, zowel medisch als niet-medisch. * Mededelingen gedaan in het kader van de behandeling. * Eigen vaststellingen en aantekeningen van de zorgverlener. * **Niet** algemeen gekende of openbare informatie. Een louter gerucht wordt niet als openbare informatie beschouwd. * **Ten aanzien van wie?** Het beroepsgeheim geldt ten opzichte van derden, buiten de directe relatie tussen patiënt en zorgverlener. Het geldt **niet** ten opzichte van de patiënt zelf. Ten aanzien van familieleden is het beroepsgeheim niet absoluut, met de mogelijkheid van een informatieplicht. * **Hoe lang?** Het beroepsgeheim is onbeperkt in de tijd. Het stopt niet wanneer de behandeling eindigt, de patiënt sterft, of de zorgverlener zijn beroep neerlegt. Het beroepsgeheim omvat twee componenten: * **Zwijgplicht**: De verplichting om vertrouwelijke gegevens aan niemand mee te delen. * **Zwijgrecht**: Het recht om te weigeren getuigenis af te leggen in rechte wanneer men hiertoe geroepen wordt, indien dit de openbaarmaking van geheime informatie zou vereisen. Dit is een keuze die de geheimplichtige zelf kan maken. ## 3. Toepassingsgebied en inhoud van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim heeft een breed toepassingsgebied en een ruime inhoud, met specifieke regels omtrent de ontvangers van de informatie en de duur van de geheimhoudingsplicht. ### 3.1 Toepassingsgebied * **Wie is gehouden tot geheimhouding?** Alle personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen toevertrouwd zijn. Dit is een open norm. * **Welke informatie?** De term "geheimen" omvat niet enkel medische gegevens, maar ook niet-medische informatie die tot identificatie kan leiden, evenals toevallige mededelingen in het kader van de behandeling. Algemeen bekende of reeds openbaar gemaakte informatie valt hier niet onder. Een gerucht is geen openbare informatie. * **Ten aanzien van wie?** Het geheimhoudingsplicht geldt ten opzichte van derden, dus buiten de directe relatie tussen patiënt en zorgverlener. * **Niet ten opzichte van de patiënt zelf**: De patiënt is de drager van de rechten en kan op elk moment informatie vragen. * **Niet onbeperkt ten aanzien van familie**: Hoewel de geheimhouding ten aanzien van de familie de regel is, kan er een informatieplicht bestaan. * **Hoe lang?** De geheimhoudingsplicht geldt onbeperkt in de tijd. Deze houdt niet op bij het einde van de behandeling, het overlijden van de patiënt, of het stoppen met het uitoefenen van het beroep door de zorgverlener. ### 3.2 Inhoud van het beroepsgeheim * **Zwijgplicht**: Dit is de kerntaak, namelijk het niet meedelen van vertrouwelijke gegevens aan derden. * **Zwijgrecht**: Dit is het recht om in gerechtelijke procedures te weigeren informatie te verstrekken die onder het beroepsgeheim valt. De zorgverlener heeft de keuze om van dit recht gebruik te maken. ## 4. Schending van het beroepsgeheim Een schending van het beroepsgeheim wordt beschouwd als een misdrijf, met specifieke strafrechtelijke, tuchtrechtelijke, arbeidsrechtelijke en burgerrechtelijke consequenties. ### 4.1 Schending – strafrechtelijke aspecten * **Bestandsdelen van het misdrijf (art. 458 Sw.):** * **Geheimplichtige**: De persoon moet onder de toepassingssfeer van artikel 458 Sw. vallen. * **Kennis van geheime informatie**: De persoon moet op de hoogte zijn van vertrouwelijke informatie. * **Bekendmaking aan derde**: De informatie moet gedeeld zijn met iemand buiten de kring van direct betrokkenen (bv. de patiënt zelf). * **Opzet**: De bekendmaking moet opzettelijk gebeuren. Onachtzaamheid (bijvoorbeeld het achterlaten van een patiëntendossier op de trein) is op zichzelf niet voldoende om onder deze strafrechtelijke bepaling te vallen. Een algemeen opzet is voldoende; de precieze reden voor de bekendmaking is irrelevant. * **Ruime interpretatie**: De omvang van de schending is irrelevant; zelfs het delen met één persoon kan al een schending uitmaken. Dit kan mondeling, schriftelijk of door inzage van een dossier gebeuren. * **Sancties (art. 458 Sw.):** * Gevangenisstraf van 1 tot 3 jaar en/of een geldboete van 100 tot 1000 euro, vermenigvuldigd met opdeciemen (in 2021 was dit een factor 8, wat een boete van 800 tot 8000 euro betekende). ### 4.2 Andere sanctioneringen Naast de strafrechtelijke sancties, kan een schending van het beroepsgeheim leiden tot: * **Tuchtrechtelijke sancties**: Deze houden verband met de handhaving van de deontologische codes van beroepsgroepen. Hoewel kinesitherapeuten een gedragsregel hebben omtrent beroepsgeheim (bv. gedragsregel 33), beschikken zij niet over een eigen tuchtrechtcollege zoals de Orde der Artsen. Dit creëert een praktisch probleem voor de effectieve toepassing van tuchtrecht. * **Arbeidsrechtelijke sancties**: In het kader van een arbeidsovereenkomst kan een schending van het beroepsgeheim leiden tot disciplinaire maatregelen door de werkgever, waaronder ontslag om dringende reden, aangezien vertrouwen een essentieel onderdeel is van de relatie tussen patiënt en zorgverlener. * **Burgerrechtelijke sancties**: Een patiënt die nadelige gevolgen ondervindt van een schending van het beroepsgeheim, kan een burgerrechtelijke vordering instellen. Dit kan zowel buitencontractueel (schending van art. 458 Sw. als burgerrechtelijke fout die aanleiding geeft tot schadevergoeding) als contractueel (schending van de goede trouw in de uitvoering van de overeenkomst) zijn. ## 5. Uitzonderingen op het beroepsgeheim Hoewel het beroepsgeheim strikt is, bestaan er bepaalde uitzonderingen die ingegeven worden door de noodzaak om specifieke belangen te beschermen, ofwel door de instemming van de patiënt. ### 5.1 Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim Gezien de toenemende interdisciplinaire samenwerking, wordt het beroepsgeheim in bepaalde contexten versoepeld, wat de realiteit van de praktijk erkent. * **Gedeeld beroepsgeheim**: * Toegelaten tussen personen die betrokken zijn bij de behandeling van één patiënt, maar niet noodzakelijk tot hetzelfde team behoren. * **Voorwaarden**: * Alle betrokkenen moeten zelf gebonden zijn aan het beroepsgeheim. * Het delen van informatie moet **noodzakelijk** zijn voor de behandeling (louter nuttig is niet voldoende). * **Voorbeeld**: Een kinesitherapeut die informatie deelt met de behandelende huisarts van de patiënt. Een controle-arts voor een verzekeringskwestie valt hier **niet** onder, omdat dit niet tot dezelfde hulpverleningscontext behoort. * **Gezamenlijk beroepsgeheim**: * Geldt binnen een team waar de leden tot dezelfde praktijk of organisatie behoren. * **Voorwaarden**: * Het delen van informatie moet **relevant** (minstens nuttig) zijn voor de behandeling van de patiënt. * **Voorbeeld**: Een groepspraktijk van kinesitherapeuten die informatie uitwisselen. ### 5.2 'Veiligheidsgerichte' uitzonderingen Deze uitzonderingen zijn ingegeven door situaties waarin het niet delen van informatie een veiligheidsprobleem zou creëren of wanneer er een botsing ontstaat met andere wettelijke plichten. * **Spanning tussen beroepsgeheim en schuldig verzuim**: Er bestaat een spanningsveld tussen de zwijgplicht (art. 458 Sw.) en de plicht tot het voorkomen van schade (art. 422 bis Sw. - schuldig verzuim). * **Noodtoestand**: * Rechtspraak en rechtsleer aanvaarden dat het plegen van een strafrechtelijke inbreuk (zoals schending van het beroepsgeheim) gerechtvaardigd kan zijn in geval van noodtoestand. * **Voorwaarden**: * Een werkelijk en dadelijk gevaar. * Het belang dat beschermd wordt moet gelijkwaardig of hoger zijn dan het belang van het beroepsgeheim. * Het moet het **ultimum remedium** zijn (het enige of laatste redmiddel). * **Voorbeeld**: Een therapeut die informatie deelt over mishandeling van een patiënt nadat alle andere opties om de patiënt te helpen zijn uitgeput. * **Patiënt-slachtofferregel**: * In het verleden aanvaardde de rechtspraak dat een zorgverlener mocht melden aan gerechtelijke overheden dat de patiënt slachtoffer was geworden van een misdrijf. * **Kritiek**: Deze regel kreeg veel kritiek, onder andere vanuit de Orde van Artsen, uit vrees dat patiënten hierdoor minder snel hulp zouden zoeken. * De invoering van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) heeft de toepassing hiervan strenger gemaakt. * **Wettelijk verankerde spreekrecht/spreekplicht**: De wetgever heeft in specifieke contexten de mogelijkheid of zelfs de plicht tot het delen van informatie vastgelegd. * **Bescherming van minderjarigen en kwetsbare personen (art. 458 bis Sw.)**: Bij kennis van specifieke, limitatief opgelijste misdrijven die gepleegd zijn op minderjarigen of kwetsbare personen, bestaat er een **spreekplicht**, die echter opnieuw als ultimum remedium geldt. * **Bescherming tegen terrorisme (art. 458 ter Sw.)**: In de context van aanslagen (bv. Zaventem/Maalbeek) is er een **spreekrecht** voor informatie-uitwisseling tussen zorgverleners en justitie via 'casusoverleg'. Dit betekent dat het delen van de informatie opportuun kan zijn, maar niet verplicht is. ### 5.3 Instemming van de patiënt Traditioneel werd het beroepsgeheim beschouwd als zijnde van openbare orde, waardoor de patiënt dit niet zomaar kon opheffen. De moderne visie erkent echter de overwegende waarde van het individuele belang. * **Vereisten (Informed consent-vereisten)**: De patiënt kan zelf de opheffing van het beroepsgeheim toelaten, mits aan strikte voorwaarden wordt voldaan: * **Voorafgaande instemming**: De toestemming moet gegeven zijn voordat de informatie gedeeld wordt. * **Vrije instemming**: De patiënt mag niet onder druk worden gezet of gedwongen worden om in te stemmen. * **Specifieke instemming**: De instemming moet duidelijk aangeven welke informatie wordt gedeeld en aan wie deze informatie wordt verstrekt. * **Uitdrukkelijke instemming ('actief')**: De patiënt moet actief toestemming geven, niet passief. * **Geïnformeerde instemming**: De patiënt moet volledig geïnformeerd zijn over de gevolgen van het delen van de informatie. * **Volgehouden instemming**: De instemming kan te allen tijde door de patiënt worden herroepen. > **Tip:** De GDPR-verordening (art. 6 en 9 AVG) versterkt het principe van geïnformeerde toestemming voor de verwerking van persoonsgegevens, waaronder medische gegevens vallen. --- # Toepassingsgebied, inhoud en schending van het beroepsgeheim Dit gedeelte beschrijft wie gebonden is aan het beroepsgeheim, wat het precies inhoudt en de juridische gevolgen van een schending. ### 3.1 Toepassingsgebied en inhoud van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim is primair geregeld in artikel 458 van het Strafwetboek, wat de bescherming van vertrouwelijke informatie waar personen kennis van dragen uit hoofde van hun staat of beroep, omvat. Dit artikel beschermt zowel het maatschappelijk belang (door de rechtsorde te handhaven) als het individuele belang (het vertrouwen van patiënten en het beschermen tegen machtsmisbruik). #### 3.1.1 Wie is gebonden? Artikel 458 Strafwetboek hanteert een open norm, wat betekent dat het niet beperkt is tot strikt medische beroepen. Alle personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen zijn toevertrouwd, vallen onder het toepassingsgebied. Dit omvat, maar is niet beperkt tot, kinesitherapeuten. #### 3.1.2 Wat houdt het beroepsgeheim in? Het geheim dat beschermd wordt, heeft een ruim toepassingsgebied. Het omvat: * **Medische en niet-medische gegevens:** Alle informatie die de identiteit van een persoon toelaat te achterhalen, ongeacht de aard ervan. * **Mededelingen in het kader van de behandeling:** Ook informatie die toevallig wordt verkregen tijdens de uitoefening van het beroep. * **Eigen vaststellingen en aantekeningen:** Persoonlijke observaties en documentatie van de zorgverlener. Niet beschouwd als geheimen is algemeen gekende of openbare informatie. Een louter gerucht valt evenmin onder de bescherming van het beroepsgeheim. #### 3.1.3 Ten aanzien van wie geldt het beroepsgeheim? Het beroepsgeheim geldt ten aanzien van derden, dat wil zeggen iedereen die buiten de directe relatie tussen patiënt en zorgverlener staat. * **Niet ten opzichte van de patiënt zelf:** De patiënt kan in principe inzage krijgen in zijn eigen gegevens. * **Niet onbeperkt ten opzichte van familie:** Hoewel er een zwijgplicht is, kan deze doorbroken worden indien er een informatieplicht is ten aanzien van familieleden (bv. bij de ontdekking van een erfelijke aandoening). #### 3.1.4 Hoe lang geldt het beroepsgeheim? Het beroepsgeheim is onbeperkt in de tijd. Het stopt niet wanneer de behandeling eindigt, de patiënt overlijdt, of de zorgverlener zijn/haar beroep neerlegt. #### 3.1.5 Kernverplichtingen Het beroepsgeheim omvat twee hoofdelementen: * **Zwijgplicht:** De plicht om vertrouwelijke gegevens niet aan derden mee te delen. * **Zwijgrecht:** Het recht om te zwijgen wanneer men in rechte wordt geroepen om te getuigen over vertrouwelijke informatie. Men heeft de keuze om al dan niet mede te delen. > **Tip:** De opname van het beroepsgeheim in het strafrecht onderstreept dat het een zaak van openbare orde is. Dit impliceert dat men contractueel niet zomaar kan afwijken van deze plicht. ### 3.2 Schending van het beroepsgeheim Een schending van het beroepsgeheim is een misdrijf, zoals vastgelegd in artikel 458 Strafwetboek. #### 3.2.1 Bestandsdelen van het misdrijf Om van een schending van het beroepsgeheim te spreken, moeten vier bestandsdelen vervuld zijn: 1. **Geheimplichtige:** De persoon moet vallen onder de categorie van personen gebonden aan het beroepsgeheim (zoals hierboven beschreven). 2. **Kennis van geheime informatie:** De persoon moet kennis hebben gedragen van vertrouwelijke informatie. 3. **Bekendmaking aan een derde:** De informatie moet zijn gedeeld met iemand buiten de directe patiënt-zorgverlener relatie. * De omvang van de bekendmaking is irrelevant; zelfs een eenmalige mededeling aan één persoon volstaat. * De bekendmaking kan op diverse manieren gebeuren (mondeling, schriftelijk, inzage dossier). 4. **Opzet:** De bekendmaking moet opzettelijk gebeuren. * Onachtzaamheid (bv. een patiëntendossier op de trein laten liggen) is doorgaans onvoldoende om onder de strafrechtelijke schending te vallen. * Algemeen opzet volstaat; het is niet vereist dat de dader een specifiek kwade intentie had om de patiënt te schaden. > **Example:** Het onopzettelijk achterlaten van een dossier op een openbare plaats is een vorm van onachtzaamheid en zal niet direct leiden tot een strafrechtelijke veroordeling voor schending van het beroepsgeheim, maar kan wel andere juridische consequenties hebben. #### 3.2.2 Sancties bij schending De sancties bij schending van het beroepsgeheim zijn divers: ##### 3.2.2.1 Strafrechtelijke sancties Artikel 458 Strafwetboek voorziet in een gevangenisstraf van één tot drie jaar en/of een geldboete van honderd tot duizend euro. Deze bedragen worden vermenigvuldigd met de "opdeciemen". In 2021 was de factor bijvoorbeeld 8, wat de boete effectief vertienvoudigde tot een bereik van achthonderd tot achtduizend euro. ##### 3.2.2.2 Tuchtrechtelijke sancties Beroepsgroepen hebben vaak deontologische codes die regels bevatten over het beroepsgeheim. Voor kinesitherapeuten is dit verankerd in gedragsregel 33. Hoewel er in theorie tuchtrechtelijke sancties mogelijk zijn, beschikken niet alle beroepen over een tuchtrechtcollege met de bevoegdheid om als zodanig op te treden (bv. de Federale Raad voor de Kinesitherapie heeft deze bevoegdheid niet, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Orde der Artsen). ##### 3.2.2.3 Burgerrechtelijke sancties * **Buitencontractueel:** Een schending van artikel 458 Strafwetboek wordt beschouwd als een burgerrechtelijke fout. Onachtzaamheid kan hier, in tegenstelling tot het strafrecht, wel leiden tot aansprakelijkheid onder de algemene zorgvuldigheidsnorm. * **Contractueel:** De schending van het beroepsgeheim kan ingaan tegen de aanvullende werking van de goede trouw in contractuele relaties. Ook hier kan onachtzaamheid leiden tot aansprakelijkheid. ##### 3.2.2.4 Disciplinaire / Arbeidsrechtelijke sancties Indien de zorgverlener in loondienst is, kan een schending van het beroepsgeheim leiden tot disciplinaire sancties door de werkgever. Dit kan zelfs een ontslag om dringende reden rechtvaardigen, omdat het vertrouwen dat essentieel is in de patiënt-zorgverlener relatie hierdoor ernstig wordt geschaad. De rechtspraak aanvaardt dit dan ook als een dergelijke ernstige tekortkoming. ### 3.3 Uitzonderingen op het beroepsgeheim Ondanks het strikte karakter van het beroepsgeheim, zijn er situaties waarin afwijkingen mogelijk zijn. #### 3.3.1 Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim Gezien de toename van inter- en intradisciplinaire samenwerking, wordt het beroepsgeheim in bepaalde contexten "versoepeld" om de realiteit van de hulpverlening te erkennen. * **Gedeeld beroepsgeheim:** Toegestaan tussen personen die niet tot hetzelfde team behoren, maar wel betrokken zijn bij de behandeling van één patiënt. * **Voorwaarde:** Alle betrokkenen moeten zelf gebonden zijn aan het beroepsgeheim. * **Voorwaarde:** Het delen van informatie moet noodzakelijk zijn. Enkel "nuttig" is niet voldoende. * **Uitsluiting:** Een controle-arts voor een verzekering valt bijvoorbeeld niet onder dezelfde hulpverleningscontext. * **Gezamenlijk beroepsgeheim:** Van toepassing binnen een team of groepspraktijk (bv. een groepspraktijk van kinesitherapeuten). * **Voorwaarde:** Het delen van informatie moet minstens nuttig zijn. Puur interessant is niet voldoende. #### 3.3.2 ‘ Veiligheidsgerichte ’ uitzonderingen Deze uitzonderingen zijn ingegeven door de noodzaak om ernstige gevaren te voorkomen of te bestrijden. * **Noodtoestand:** Een strafrechtelijke rechtvaardigingsgrond waarbij het plegen van een strafrechtelijke inbreuk (zoals schending van het beroepsgeheim) gerechtvaardigd kan zijn wanneer er sprake is van een werkelijk en dadelijk gevaar dat hoger of gelijkwaardig is aan het geschonden belang. Dit is enkel toegestaan als ultimum remedium (laatste redmiddel). * **Patiënt-slachtofferregel:** De zorgverlener mag aan gerechtelijke overheden melden dat de patiënt slachtoffer is geworden van een misdrijf. Deze regel, die stamt uit een periode vóór de invoering van de AVG, is onderwerp van kritiek omdat ze patiënten kan ontmoedigen om hulp te zoeken. * **Bescherming minderjarigen / kwetsbare personen:** Artikel 458 bis Strafwetboek voorziet in een spreekplicht wanneer men kennis krijgt van specifieke, limitatief opgelijste misdrijven gepleegd op minderjarigen of kwetsbare personen. Dit is eveneens een ultimum remedium. * **Bescherming tegen terrorisme:** Artikel 458 ter Strafwetboek regelt de informatie-uitwisseling tussen zorgverleners en justitie via casusoverleg ter bescherming tegen terrorisme. Hier is er sprake van een spreekrecht, wat betekent dat het delen van informatie mag, maar niet verplicht is. #### 3.3.3 Instemming van de patiënt De traditionele visie was dat de patiënt het beroepsgeheim niet kon opheffen omdat het van openbare orde is. De moderne visie erkent echter dat het individuele belang hier sterker kan wegen. * **Moderne visie:** De patiënt kan, mits voldaan is aan strikte voorwaarden, de instemming geven om het beroepsgeheim op te heffen (conform artikel 6 en 9 AVG). * **Vereisten voor geïnformeerde toestemming:** * **Voorafgaande instemming:** De toestemming moet verkregen worden vóór de informatie wordt gedeeld. * **Vrije instemming:** De patiënt mag niet onder druk worden gezet. * **Specifieke instemming:** Duidelijk moet zijn welke informatie en aan wie deze gedeeld zal worden. * **Uitdrukkelijke instemming:** Dit vereist een actieve handeling van de patiënt ('ja' zeggen). * **Geïnformeerde instemming:** De patiënt moet volledig geïnformeerd zijn over de implicaties. * **Volgehouden instemming:** De patiënt kan zijn toestemming te allen tijde herroepen. --- # Uitzonderingen op het beroepsgeheim Dit gedeelte behandelt de situaties waarin het beroepsgeheim, normaal gesproken een strikte plicht, mag worden doorbroken, met aandacht voor gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim, veiligheidsgerelateerde uitzonderingen, en de instemming van de patiënt. ### 3.1 Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim De toename van interdisciplinair en intradisciplinair samenwerken heeft geleid tot een versoepeling van de regels rond het beroepsgeheim, om de realiteit van deze samenwerkingsverbanden te erkennen. * **Gedeeld beroepsgeheim:** Dit betreft het delen van informatie tussen personen die niet tot hetzelfde team behoren, maar wel betrokken zijn bij de behandeling van een patiënt. * **Voorwaarde:** Alle betrokkenen moeten zelf gebonden zijn aan het beroepsgeheim. * **Voorwaarde:** Het delen van informatie moet noodzakelijk zijn. "Nuttig" is hierbij niet voldoende. Een voorbeeld is een kinesitherapeut die informatie deelt met de huisarts van de patiënt. Een controle-arts voor een verzekering valt hierbuiten, omdat dit niet dezelfde hulpverleningscontext betreft. * **Gezamenlijk beroepsgeheim:** Dit is van toepassing wanneer personen deel uitmaken van hetzelfde team, dat functioneert als één entiteit waarop het beroepsgeheim rust. * **Voorwaarde:** Het delen van informatie moet relevant zijn, wat betekent dat het ten minste nuttig moet zijn. Louter interessant is niet voldoende. Een voorbeeld is een groepspraktijk van kinesitherapeuten. ### 3.2 Veiligheidsgerelateerde uitzonderingen Deze uitzonderingen zijn ingegeven door situaties waarin het niet delen van informatie zou leiden tot een ernstig veiligheidsprobleem. Er bestaat een spanning tussen het beroepsgeheim en de plicht tot het voorkomen van strafbare feiten, zoals schuldig verzuim. * **Noodtoestand:** Rechtspraak en rechtsleer aanvaarden dat men een strafrechterlijke inbreuk mag plegen (waaronder een schending van het beroepsgeheim) indien dit gerechtvaardigd wordt door een noodtoestand. * **Voorwaarden:** * Er moet sprake zijn van een werkelijk en dadelijk gevaar. * Het belang dat beschermd wordt, moet gelijkwaardig of hoger zijn dan het belang van het beroepsgeheim. * Het moet een *ultimum remedium* zijn, het enige of laatste redmiddel. Men dient eerst te proberen de patiënt zelf hulp te laten inschakelen of andere minder ingrijpende middelen aan te wenden. * **Patiënt-slachtofferregel:** Rechtspraak heeft toegestaan dat een zorgverlener aan de gerechtelijke overheden meldt dat de patiënt slachtoffer is geworden van een misdrijf. * **Enige voorwaarde:** De patiënt moet daadwerkelijk slachtoffer zijn van een misdrijf. * **Kritiek:** Deze regel heeft veel kritiek gekregen, onder meer vanuit de Orde der Artsen, uit vrees dat patiënten die slachtoffer zijn van misdrijven, zoals partnergeweld, minder geneigd zullen zijn zorg te zoeken. Deze rechtspraak dateert bovendien van vóór de invoering van de AVG-verordening, die de bescherming van persoonsgegevens strikter regelt. * **Wettelijk verankerde spreekrecht/spreekplicht:** De wetgever heeft in specifieke contexten zelf bepaald wanneer een uitzondering op het beroepsgeheim mogelijk of zelfs verplicht is. * **Bescherming minderjarigen en kwetsbare personen ($458^{\text{bis}}$ Sw.):** Bij kennis van specifieke, limitatief opgesomde misdrijven gepleegd op minderjarigen of kwetsbare personen, bestaat er een spreekplicht. Dit geldt als *ultimum remedium*. * **Bescherming tegen terrorisme ($458^{\text{ter}}$ Sw.):** In het kader van de bestrijding van terrorisme, kan informatie-uitwisseling tussen zorgverleners en justitie plaatsvinden via 'casusoverleg'. Hier is er sprake van een spreekrecht: men mag de informatie delen, maar is niet verplicht. De opportuniteit van het delen van de informatie wordt hierbij afgewogen. ### 3.3 Instemming van de patiënt Het beroepsgeheim is een principe van openbare orde. Traditioneel werd aangenomen dat de patiënt het beroepsgeheim niet kon opheffen omdat het algemeen belang zwaarder woog dan het individuele belang. De moderne visie erkent echter dat het individuele belang van de patiënt, mede onder invloed van de AVG-verordening, een grotere rol speelt. * **Voorwaarden voor instemming (informed consent-vereisten):** * **Voorafgaand:** De instemming moet verkregen worden voordat de informatie gedeeld wordt. * **Vrij:** De patiënt mag niet onder druk gezet worden om in te stemmen. * **Specifiek:** Het moet duidelijk zijn welke informatie gedeeld wordt en aan wie. * **Uitdrukkelijk ('actief'):** De patiënt moet actief toestemming geven. * **Geïnformeerd:** De patiënt moet volledig geïnformeerd zijn over wat het delen van informatie inhoudt. * **Volgehouden:** De instemming kan op elk moment door de patiënt worden herroepen. > **Tip:** De vereiste van 'informed consent' onderstreept het belang van duidelijke communicatie tussen zorgverlener en patiënt. Zorg ervoor dat de patiënt de implicaties van het delen van informatie volledig begrijpt. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Beroepsgeheim | Het recht en de plicht van bepaalde beroepsbeoefenaars om vertrouwelijke informatie die hen uit hoofde van hun staat of beroep wordt toevertrouwd, niet bekend te maken aan derden. Dit dient zowel het maatschappelijk belang als het individueel belang van de patiënt. | | Art. 458 Strafwetboek (Sw.) | Het kernartikel in het Belgische strafrecht dat het beroepsgeheim regelt. Het bepaalt wie gebonden is aan het beroepsgeheim, wat daaronder valt, en de strafrechtelijke sancties bij schending. | | Openbare orde | Een beginsel in het recht dat aangeeft dat bepaalde regels van algemeen belang zijn en niet zomaar door particulieren in overeenkomsten terzijde geschoven kunnen worden. Het beroepsgeheim wordt beschouwd als zijnde van openbare orde. | | Patiëntenrechtenwet | Wetgeving die de rechten van patiënten vastlegt, waaronder het recht op informatie, toestemming en privacy. Deze wet heeft invloed op de interpretatie en toepassing van het beroepsgeheim, met name door de toenemende autonomie van de patiënt. | | AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) | De Europese verordening die de bescherming van persoonsgegevens regelt. De AVG is relevant voor het beroepsgeheim vanwege de toenemende verzameling en bewaring van gegevens. | | Gedeeld beroepsgeheim | Een uitzondering op het beroepsgeheim waarbij informatie gedeeld mag worden tussen personen die betrokken zijn bij de behandeling van een patiënt, mits aan specifieke voorwaarden is voldaan, zoals het delen binnen dezelfde hulpverleningscontext en de noodzakelijkheid van de informatieoverdracht. | | Gezamenlijk beroepsgeheim | Een uitzondering op het beroepsgeheim waarbij informatie gedeeld mag worden binnen een team dat bij dezelfde patiënt betrokken is. De informatie moet relevant of minstens nuttig zijn voor de behandeling. | | Schuldig verzuim | Een strafbaar feit waarbij iemand die de mogelijkheid heeft om een misdrijf te voorkomen of te beperken, dit nalaat. Dit kan in spanning komen te staan met het beroepsgeheim wanneer het niet delen van informatie tot gevaar zou leiden. | | Noodtoestand | Een rechtvaardigingsgrond in het strafrecht die toelaat een strafbare handeling te plegen indien dit noodzakelijk is om een hoger of gelijkwaardig belang te beschermen en er geen andere redelijke middelen beschikbaar zijn. Kan in uitzonderlijke gevallen een schending van het beroepsgeheim rechtvaardigen. | | Spreekplicht / Spreekrecht | Wettelijk vastgelegde verplichting (spreekplicht) of toelating (spreekrecht) om informatie te delen in specifieke, wettelijk omschreven situaties, zoals bij de bescherming van minderjarigen of tegen terrorisme. | | Informed consent | Geïnformeerde toestemming. De patiënt geeft vrijwillig en weloverwogen toestemming voor een medische behandeling of het delen van informatie, nadat hij volledig is geïnformeerd over de aard, gevolgen en risico's. |