IntellRt_2025-26_H5 Andere.pptx

# Tekeningen en modellenrecht Het tekeningen- en modellenrecht beschermt het uiterlijk van een product, zowel in twee als in drie dimensies. ### 1.1 Wettelijk kader Het wettelijk kader voor tekeningen en modellen in de Benelux is gebaseerd op het Beneluxverdrag van 25 februari 2005 inzake de intellectuele eigendom. ### 1.2 Toepassingsdomein * **Tekening:** Beschermt het twee-dimensionale uiterlijk, zoals de schikking van lijnen, figuren of kleuren. * **Model:** Beschermt het drie-dimensionale uiterlijk van een voorwerp, zoals een stoel, scheerapparaat of asbak. De bescherming omvat de combinatie van omtrek, vorm, kleur, textuur en materiaal. * **Voortbrengsel:** Elk vervaardigd voorwerp kan beschermd worden, inclusief verpakkingen en grafische symbolen. Computertoepassingen vallen hier niet onder. ### 1.3 Beschermingsvereisten Om bescherming te verkrijgen, moet een tekening of model aan de volgende vereisten voldoen: * **Nieuwheid:** Er mag geen identieke tekening of model reeds beschikbaar zijn vóór de aanvraag. Kleine verschillen in details maken een tekening of model niet noodzakelijk identiek. * **Eigen karakter:** De tekening of het model moet bij de geïnformeerde gebruiker een algemene indruk wekken die verschilt van de algemene indruk van reeds bestaande modellen. Er moeten dus aanzienlijke verschillen zijn, niet enkel in details. * **Uitsluitingen:** * Modellen of tekeningen waarvan het uiterlijk uitsluitend door de technische functie wordt bepaald (bv. een driehoekig grondpiket) zijn uitgesloten. * Modellen die gebruik maken van wapens, vlaggen, emblemen, officiële symbolen of namen zijn strijdig met de openbare orde en goede zeden. ### 1.4 Cumulatie met andere intellectuele eigendomsrechten * **Auteursrecht:** Cumulatie is mogelijk. Men kan kiezen voor een depot van de tekening/het model en het auteursrecht niet inroepen, of omgekeerd. Beide beschermingen tegelijkertijd inroepen is ook een optie. * **Merkbescherming:** Cumulatie is mogelijk, hoewel bepaalde vormen van merkbescherming uitgesloten kunnen zijn vanwege de aard van het waarmerk. * **Octrooirecht:** Cumulatie is mogelijk indien de uitvinding en de vorm materieel van elkaar gescheiden kunnen worden. Indien de vorm niet essentieel is voor de uitvinding, kan dubbele bescherming verkregen worden. Als de vormgeving noodzakelijk verbonden is met het octrooi, is het tekeningen- en modellenrecht uitgesloten. ### 1.5 Hoe tekening- of modelrecht verkrijgen Het recht wordt verkregen door een eerste depot bij: * Het Beneluxbureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) of de FOD Economie. * Internationale inschrijving via het WIPO (Wereldorganisatie voor de Intellectuele Eigendom) in Genève. Er vindt geen inhoudelijk onderzoek plaats; enkel de formele voorschriften worden gecontroleerd. De geldigheid kan echter voor de rechtbank betwist worden. ### 1.6 Beschermingsomvang Het recht geeft een exclusief exploitatierecht. Dit betekent dat men zich kan verzetten tegen wederrechtelijk gebruik en het recht kan vervreemden. **Uitzonderingen op de bescherming:** * **Communautaire uitputting:** Rechten zijn uitgeput na eerste verkoop binnen de Europese Gemeenschap. * **Recht van voorgebruik:** Bestaat voor degene die op hetzelfde ogenblik een sterk gelijkend model/tekening exploiteerde. * **Niet-commerciële doeleinden:** Gebruik voor onderwijs en onderzoek. ### 1.7 Duur van de bescherming De exclusieve exploitatie wordt beschermd gedurende 5 jaar, met de mogelijkheid tot verlenging met maximaal 5 opeenvolgende termijnen, wat resulteert in een maximale beschermingsduur van 25 jaar. ### 1.8 Einde van de bescherming De bescherming kan eindigen door: * **Verval:** Het verstrijken van de beschermingstermijn. * **Vrijwillige doorhaling:** De houder vraagt de doorhaling aan. * **Nietigverklaring:** Indien de tekening of het model in strijd is met: * Oudere tekeningen en modellen. * Een ouder merk, zonder toestemming. * Een auteursrechtelijk beschermd werk. * De goede zeden en openbare orde. * Indien de tekening of het model niet overeenkomt met het depot. --- ## 2. Kwekersrecht Het kwekersrecht beschermt nieuwe plantenrassen. ### 2.1 Algemeen * **Wettelijk kader:** Internationaal verdrag van 1961 (UPOV - International Union for the Protection of New Varieties of Plants) en de Belgische wetgeving (Boek XI, Titel 3, Art XI,104 - 162 WER). * **Voorwerp van bescherming:** Kweekproducten, oftewel rassen van alle botanische geslachten en soorten. Enkel nieuwe rassen die door veredeling zijn ontwikkeld, komen in aanmerking. ### 2.2 Beschermingsvereisten Een nieuw plantenras wordt beschermd indien het voldoet aan: * **Onderscheidbaarheid:** Het ras moet duidelijk verschillen van elk ander reeds bestaand ras. Dit kan gebaseerd zijn op kenmerken zoals bladvorm, kleur, smaak, voedingswaarde, geur, zuurgraad of suikergehalte van vruchten. * **Homogeniteit:** De kenmerken van het ras moeten bij alle planten van dat ras gelijk zijn en niet slechts bij een deel. Kleine variaties zijn toegestaan. * **Bestendigheid:** De kenmerken van het ras moeten door de tijd heen behouden blijven. * **Nieuwheid:** Het ras mag niet reeds vóór de aanvraag publiekelijk bekend zijn gemaakt. * **Rasbenaming:** De benaming van het ras moet verschillend zijn van bestaande benamingen en mag geen verwarring veroorzaken. De benaming moet goedgekeurd worden door de bevoegde dienst. > **Tip:** De taxonomie van planten is hiërarchisch georganiseerd, van Rijk tot Soort (bv. Rozen: Plantenrijk - Zaadplanten - Rosales - Rozenfamilie - Geslacht Rosa - Soorten als Klimroos, Stamroos, Heesterroos). ### 2.3 Verkrijging van het kwekersrecht Het kwekersrecht wordt verkregen na aanvraag bij de Dienst voor Intellectuele Eigendom (DIE). Er vindt een formeel onderzoek plaats. Een inhoudelijk onderzoek naar de merites van het ras gebeurt niet in België. ### 2.4 Beschermingsomvang Het kwekersrecht verleent een exploitatierecht, wat een monopolie inhoudt met betrekking tot de productie en verhandeling van het **teeltmateriaal** van het beschermde ras. Voor sierplanten, zoals rozen en tulpen, geldt dit recht voor het gehele eindproduct. **Exploitatieplicht:** De houder van het kwekersrecht is verplicht het ras in stand te houden. **Uitzonderingen op het exploitatierecht:** * Privégebruik. * Wetenschappelijk onderzoek. * Het tot stand brengen van nieuwe, andere rassen. **Inbreuk:** Wordt gedefinieerd als namaak. Sinds 1 november 2007 kan hiervoor een strafrechtelijke procedure worden gestart. ### 2.5 Beschermingsduur De beschermingsduur bedraagt 25 jaar, en 30 jaar voor bomen en wijnstokken. Er is geen automatisch verval van het recht door niet-betaling van een jaarlijks recht. --- ## 3. Bescherming van computerchips (topografieën van halfgeleiders) ### 3.1 Algemeen Computerchips, oftewel de topografie van halfgeleiders of geïntegreerde schakelingen, werden sinds 1975 een belangrijk onderwerp van bescherming. Door de grote investeringskosten en de relatieve gemakkelijkheid van kopiëren, werd een specifiek beschermingsmechanisme noodzakelijk geacht. Hoewel het auteursrecht (niet altijd origineel), de softwarewet (slechts voor bepaalde componenten) en het octrooi (geen uitvinding en niet nieuw) mogelijk mechanismen boden, volstonden deze niet. ### 3.2 Bescherming volgens Belgische wetgeving De Belgische wetgeving beschermt de **topografie** van geïntegreerde schakelingen, gedefinieerd als de driedimensionale configuraties van elementen en verbindingen daarin. **Vereisten:** * Het moet een voortbrengsel zijn van intellectuele inspanningen. * Het mag niet algemeen bekend zijn. **Beschermingsduur:** * De bescherming duurt 10 jaar vanaf de eerste commerciële exploitatie, of vanaf het moment van creatie indien er geen exploitatie plaatsvond. **Beschermingsomvang:** * **Reproductierecht:** Het recht om de topografie te reproduceren. * **Commerciële exploitatie:** Het recht om de chip commercieel te exploiteren (invoeren, aanbieden, verkopen, verhuren). **Uitzonderingen:** * **Reverse engineering:** Analyse, evaluatie en het gebruik voor onderwijsdoeleinden is toegestaan. * **Communautaire uitputting:** Het recht is uitgeput na eerste verkoop binnen de Europese Gemeenschap. * **Exploitatie ter goeder trouw:** Voortzetting van exploitatie door een derde die te goeder trouw was bij het aanvatten van de exploitatie. --- ## 4. Creaties van werknemers ### 4.1 Inleiding De wetgever heeft specifieke regimes uitgewerkt voor de bescherming van creaties door werknemers op het gebied van auteursrecht (AR), databanken (DB), kwekersrecht (KR), topografieën van halfgeleiders (chips) en tekeningen/modellen (T&M). Er is echter geen specifieke regeling voor octrooien; hier geldt contractvrijheid tussen werkgever (wg) en werknemer (wn). ### 4.2 Uitvindingen * **Geen algemene wettelijke regeling:** Contractvrijheid is leidend. Veel Algemene Overeenkomsten (CAO's) bevoordelen de werkgever. * **Dienstuitvinding:** Indien de uitvinding een direct gevolg is van onderzoekstaken die de werknemer door de werkgever werden opgelegd, behoort deze tot de dienstuitvinding. De morele rechten blijven bij de werknemer, maar de vermogensrechten komen toe aan de werkgever. * **Afhankelijke uitvindingen:** Dit zijn uitvindingen die niet direct voortkomen uit de dienstuitvoering, maar er wel een verband mee hebben (bv. door financiële, materiële of intellectuele inbreng van de werkgever). De werknemer blijft eigenaar, maar de werkgever kan aanspraak maken op een deel van de opbrengsten. * **Vrije uitvindingen:** Dit zijn uitvindingen gedaan in de vrije tijd van de werknemer, zonder enige connectie met de werkgever. De werknemer blijft volledig eigenaar. * **Regeling voor Vlaamse universiteiten en hogescholen:** Volgens het Universiteitsdecreet (art. 169ter) en het Hogeronderwijsdecreet (art. 215bis) komen de morele rechten toe aan de werknemer (onderzoeker), terwijl de vermogensrechten aan de werkgever toekomen, mits de werknemer recht heeft op een billijk deel van de geldelijke opbrengsten. ### 4.3 Auteurswerken * Volgens artikel 167§3 WER komen auteurswerken, gecreëerd in het kader van gewone taken, niet automatisch toe aan de werkgever. Een uitdrukkelijke overeenkomst tot overdracht van rechten is vereist. * Bij twijfel over de overeenkomst, geldt het voordeel voor de werknemer. * Indien de werkgever ruimere rechten wil verwerven, bijvoorbeeld voor werken buiten het kader van de normale arbeidstaak, is een gedetailleerde opsomming van de exploitatiewijze vereist. ### 4.4 Computerprogramma's en databanken * **Computerprogramma's:** Vallen onder het auteursrecht. De bescherming van werknemerscreaties wordt geregeld in de softwarewet. De vermogensrechten komen toe aan de werkgever, de morele rechten aan de werknemer. * **Databanken:** Worden beschermd door het auteursrecht, net als computerprogramma's. Indien de databank is gemaakt in het kader van normale taken en niet in de culturele sector, komen de vermogensrechten toe aan de werkgever en de morele rechten aan de werknemer. * **Sui generis bescherming:** Een databank kan ook sui generis beschermd worden indien deze niet-origineel is (beschermd omwille van financiële en niet omwille van originele inspanning). In dit geval komen de rechten eveneens toe aan de werkgever. ### 4.5 Chips * De bescherming van chips volgt een vergelijkbaar regime als dat van software. De vermogensrechten komen toe aan de werkgever bij normale uitoefening van de functie door de werknemer, terwijl de morele rechten bij de werknemer blijven. ### 4.6 Merken * Merken zijn minder relevant in de context van werknemerscreaties omdat een merk gekoppeld is aan een product of dienst, niet aan een persoon (werkgever/werknemer). De rechten op merken komen in principe toe aan de werkgever met betrekking tot de producten of diensten van de onderneming, zelfs indien het ontwerp door een werknemer is gemaakt op vraag van de werkgever. --- # Kwekersrecht Kwekersrecht beschermt nieuwe plantenrassen die ontwikkeld zijn door menselijke inspanningen. ### 2.1 Algemene beginselen Het kwekersrecht is geregeld in het Internationaal Verdrag van 1961 (UPOV) en in het Belgische Wetboek Economisch Recht (WER), boek XI, titel 3, artikelen XI.104 tot 162. Het beschermt "kweekproducten", wat verwijst naar rassen van alle botanische geslachten en soorten. Enkel nieuwe rassen die als zodanig zijn ontwikkeld, komen in aanmerking voor bescherming. ### 2.2 Beschermingsvereisten Om voor kwekersrecht in aanmerking te komen, moet een plantenras voldoen aan de volgende vereisten: * **Onderscheidbaarheid**: Het ras moet duidelijk te onderscheiden zijn van elk ander reeds bestaand ras. Dit verschil kan betrekking hebben op diverse kenmerken, zoals bladvorm, kleur, smaak, voedingswaarde, geur, zuurgraad of het suikergehalte van vruchten. * **Homogeniteit**: De eigenschappen van het ras moeten bij alle planten die tot dat ras behoren, behouden blijven en niet slechts bij een deel ervan. Kleine variaties zijn wel toegestaan. * **Bestendigheid**: De kenmerkende eigenschappen van het ras moeten door de tijd heen constant behouden blijven. * **Nieuwheid**: Het ras mag vóór de aanvraag tot bescherming nog niet op de markt zijn gebracht. Dit verschilt van de nieuwheidseis bij octrooien. * **Rasbenaming**: Een specifieke benaming is vereist voor het ras, die verschillend moet zijn en geen verwarring mag veroorzaken met bestaande rasnamen. Deze benaming moet goedgekeurd worden door de bevoegde dienst. De taxonomie van planten, van rijk tot soort (bv. plant, stam, klasse, orde, familie, geslacht, soort), is hierbij relevant. ### 2.3 Verkrijging van het kwekersrecht Het kwekersrecht wordt verkregen door het indienen van een aanvraag bij de Dienst voor Intellectuele Eigendom (DIE). Na een formeel onderzoek wordt een beslissing genomen. Een inhoudelijk onderzoek naar de beschermingsvereisten gebeurt niet in België. ### 2.4 Beschermingsomvang De bescherming van het kwekersrecht verleent de houder een exclusief exploitatierecht, wat een monopolie inhoudt met betrekking tot de productie en verhandeling van het teeltmateriaal van het ras. Voor sierplanten zoals rozen en tulpen geldt deze bescherming niet noodzakelijk voor het gehele eindproduct. Er is een exploitatieplicht om het ras in stand te houden. Uitzonderingen op de beschermingsomvang zijn onder meer: * Privégebruik. * Wetenschappelijk onderzoek. * Het tot stand brengen van nieuwe of andere rassen. * Het recht om op te treden tegen inbreuk, wat als namaak wordt beschouwd. Sinds 1 november 2007 kan hiervoor een strafrechtelijke procedure gevolgd worden. ### 2.5 Beschermingsduur De beschermingsduur van het kwekersrecht bedraagt 25 jaar. Voor bomen en wijnstokken geldt een langere beschermingsduur van 30 jaar. Er is geen automatisch verval van het recht door het niet betalen van een jaarlijks recht. --- > **Tip:** Kwekersrecht focust op het genetische materiaal van planten en de nieuw ontwikkelde rassen, in tegenstelling tot Tekeningen en Modellen die zich richten op de uiterlijke vorm van een product. > > **Tip:** De nieuwheidseis bij kwekersrecht is anders dan bij octrooien; het gaat erom dat het ras nog niet op de markt is gebracht. --- # Bescherming van computerchips Dit deel behandelt de bescherming van computerchips, de uitdagingen voor bestaande intellectuele eigendomsmechanismen en de specifieke bescherming onder Belgische wetgeving. ### 3.1 Algemene aspecten van chipbescherming Sedert de introductie van nieuwe technologieën in 1975 is er behoefte aan een passend intellectueel beschermingsmechanisme voor computerchips. De ontwikkeling van deze chips brengt grote investeringskosten met zich mee, terwijl ze relatief gemakkelijk te kopiëren zijn. De topografie van halfgeleiders, ook wel microchips of geïntegreerde schakelingen genoemd, vereist specifieke bescherming die niet altijd adequaat wordt gedekt door bestaande intellectuele eigendomsrechten. * **Auteurswet:** Biedt bescherming, maar vaak is de originaliteit van de chipontwerpen onvoldoende om hier volledig op te steunen. * **Softwarewet:** Beschermt slechts specifieke componenten van de chip, maar niet de topografie als geheel. * **Octrooi:** Is doorgaans niet van toepassing omdat chipontwerpen niet altijd als een nieuwe uitvinding worden beschouwd. ### 3.2 Bescherming onder Belgische wetgeving De Belgische wetgeving biedt specifieke bescherming voor de topografie van geïntegreerde schakelingen, wat verwijst naar de driedimensionale configuraties van elementen en verbindingen in deze schakelingen. * **Beschermingsvereisten:** De topografie moet een voortbrengsel zijn van intellectuele inspanningen en mag niet algemeen bekend zijn. * **Duur van de bescherming:** De bescherming geldt gedurende 10 jaar. * **Beschermingsomvang:** Dit omvat het reproductierecht en het recht op commerciële exploitatie, zoals het invoeren, aanbieden, verkopen of verhuren van de chip. * **Uitzonderingen:** * **Reverse engineering:** Het analyseren, evalueren of gebruiken van de chip voor onderzoeksdoeleinden is toegestaan. * **Communautaire uitputting:** Zodra een product met de chip op de markt is gebracht binnen de Europese Economische Ruimte, vervalt het recht van de houder om de verdere handel te controleren. * **Exploitatie ter goeder trouw:** Personen die te goeder trouw handelden voordat de bescherming werd verleend, kunnen onder bepaalde voorwaarden de exploitatie voortzetten. ### 3.3 Bescherming van creaties van werknemers met betrekking tot chips De wetgeving regelt de eigendom van intellectuele creaties, waaronder die van computerchips, die door werknemers tot stand worden gebracht. * **Algemeen principe:** Voor de meeste intellectuele eigendomsrechten, zoals auteursrecht, databanken, kwekersrechten, topografie van halfgeleiders en tekeningen/modellen, is er een specifieke regeling uitgewerkt voor creaties door werknemers. Er is echter geen algemene wettelijke regeling voor octrooien die door werknemers zijn gecreëerd. * **Dienstuitvindingen:** Dit zijn uitvindingen die een direct gevolg zijn van onderzoekstaken die aan de werknemer zijn opgelegd door de werkgever. De vermogensrechten op deze uitvindingen komen toe aan de werkgever, terwijl de werknemer wel zijn morele rechten behoudt. * **Afhankelijke uitvindingen:** Bij uitvindingen die niet direct voortkomen uit de dienstuitvoering, maar er wel een verband mee hebben (bijvoorbeeld door financiële, materiële of intellectuele inbreng van de werkgever), blijft de werknemer eigenaar, maar de werkgever kan hier rechten op laten gelden. * **Vrije uitvindingen:** Uitvindingen die de werknemer in zijn vrije tijd creëert, zonder enige betrokkenheid van de werkgever, zijn volledig eigendom van de werknemer. * **Universiteiten en hogescholen:** Specifieke regelgeving, zoals het Universiteitsdecreet en het Hogeronderwijsdecreet, regelt de rechten en plichten met betrekking tot uitvindingen. Hoewel de morele rechten bij de werknemer (onderzoeker) blijven, komen de vermogensrechten toe aan de werkgever (de instelling), waarbij de werknemer recht heeft op een billijk deel van de geldelijke opbrengsten. * **Computerchips:** Net als bij software, komen bij de normale uitoefening van de functie door de werknemer de vermogensrechten op chipontwerpen toe aan de werkgever, terwijl de werknemer zijn morele rechten behoudt. > **Tip:** Het is cruciaal om duidelijke contractuele afspraken te maken tussen werkgever en werknemer over de eigendom en exploitatie van intellectuele creaties, met name in de technologiesector. De wetgeving voorziet in een basisregeling, maar contractuele vrijheid maakt het mogelijk om specifieke situaties beter te regelen. --- # Intellectuele eigendomsrechten bij creaties van werknemers Dit onderwerp behandelt de eigendomsverhoudingen van intellectuele creaties die door werknemers worden gemaakt, met specifieke aandacht voor tekeningen en modellen, kwekersrechten, computerchips en andere creaties zoals uitvindingen, auteurswerken, computerprogramma's, databanken en merken. ## 4. Intellectuele eigendomsrechten bij creaties van werknemers ### 4.1 Tekeningen en modellen #### 4.1.1 Wettelijk kader en toepassingsdomein Het wettelijk kader voor tekeningen en modellen is gebaseerd op het Beneluxverdrag van 25 februari 2005 inzake de intellectuele eigendom. * **Tekening:** Twee-dimensionaal, bijvoorbeeld de schikking van lijnen, figuren of kleuren. * **Model:** Drie-dimensionaal, bijvoorbeeld een stoel, scheerapparaat of asbak. Het beschermt het uiterlijk van een voorwerp, bepaald door een combinatie van omtrek, vorm, kleur, textuur en materiaal. * **Voortbrengsel:** Elk vervaardigd voorwerp, zoals verpakkingen, grafische symbolen, maar geen computerprogramma's. #### 4.1.2 Beschermingsvereisten Om bescherming te verkrijgen, moet een tekening of model voldoen aan de volgende vereisten: * **Nieuwheid:** Er mag vóór de aanvraag geen identieke tekening of model beschikbaar zijn. Modellen met kleine details die toch identiek zijn, voldoen hier niet aan. * **Eigen karakter:** Het model moet bij de geïnformeerde gebruiker een algemene indruk wekken die significant verschilt van reeds bestaande modellen. Dit betekent aanzienlijke verschillen, niet enkel in de details. * **Uitsluitingen:** Modellen of tekeningen die door hun technische functie worden bepaald, zoals een driehoekig grondpiket, zijn wettelijk uitgesloten. Tekeningen of modellen die strijdig zijn met de openbare orde en goede zeden, of die gebruik maken van wapens, vlaggen, emblemen, officiële symbolen of namen, worden eveneens uitgesloten. #### 4.1.3 Cumulatie met andere intellectuele rechten * **Auteursrecht:** Cumulatie is mogelijk. Men kan kiezen voor deponering en auteursrechtelijke bescherming, of ervoor kiezen om geen depot te doen en enkel het auteursrecht in te roepen, of beide tegelijkertijd. * **Merkbescherming:** Cumulatie is mogelijk, hoewel bepaalde vormen van merkbescherming uitgesloten kunnen zijn vanwege de aard van de waar. * **Octrooirecht:** Cumulatie is mogelijk indien de uitvinding en de vormgeving materieel gescheiden kunnen worden. Als de vormgeving noodzakelijk verbonden is met het octrooi, is bescherming als tekening- en modellenrecht uitgesloten. #### 4.1.4 Verkrijging van bescherming Bescherming wordt verkregen door het eerste depot bij: * FOD Economie (D.I.E.). * Het Beneluxbureau voor de Intellectuele Eigendom. * Internationale inschrijving te Genève. Er vindt geen onderzoek plaats naar de inhoud; enkel de formele voorschriften worden gecontroleerd. De geldigheid kan nadien voor de rechtbank worden betwist. #### 4.1.5 Beschermingsomvang De bescherming (artikel 3, 16 BVIE) omvat het exclusieve exploitatierecht, het recht om zich te verzetten tegen wederrechtelijk gebruik en het recht om het recht te vervreemden. * **Uitzonderingen:** Communautaire uitputting, recht van voorgebruik door iemand die een sterk gelijkend model op hetzelfde ogenblik heeft ontwikkeld, en niet-commerciële doeleinden zoals onderwijs en onderzoek. #### 4.1.6 Duur en einde van de bescherming De exclusieve exploitatie wordt beschermd gedurende vijf jaar, met een maximum van vijf opeenvolgende termijnen. Het recht eindigt door: * Verval door het verstrijken van de termijn. * Vrijwillige doorhaling. * Nietigverklaring, indien het recht in strijd is met oudere tekeningen/modellen, een ouder merk zonder toestemming gebruikt, auteursrechtelijk beschermd werk gebruikt, strijdig is met de goede zeden en openbare orde, of niet overeenkomt met het depot. ### 4.2 Kwekersrecht #### 4.2.1 Algemeen Het kwekersrecht wordt geregeld door het Internationaal Verdrag van 1961 (UPOV) en Boek XI, Titel 3, Artikelen XI, 104-162 van het Wetboek Economisch Recht (WER). Het beschermt nieuwe kweekproducten, dat wil zeggen rassen van alle botanische geslachten en soorten. #### 4.2.2 Beschermingsvereisten Om bescherming te verkrijgen, moet een nieuw ras voldoen aan: * **Onderscheidbaarheid (Art. XI,106 WER):** Een duidelijk verschil met elk ander ras (bv. in bladvorm, kleur, smaak, voedingswaarde, geur, zuurte of suikergehalte van vruchten). * **Homogeniteit:** De eigenschappen van het ras moeten bij alle planten behouden blijven, niet slechts bij een deel. Kleine variaties zijn toegestaan. * **Bestendigheid:** De eigenschappen moeten altijd behouden blijven doorheen de tijd. * **Nieuwheid:** Het ras mag nog niet commercieel verhandeld zijn. * **Rasbenaming (Art. XI,109 ev WER):** De rasbenaming moet onderscheidend zijn en geen verwarring veroorzaken. Deze moet goedgekeurd worden door de Dienst Kwekersrechten. #### 4.2.3 Verkrijging van het kwekersrecht Dit gebeurt via een aanvraag bij de Dienst Invoering en Exploitatie (D.I.E.). Er vindt een formeel onderzoek plaats en een onderzoek ten gronde (dit laatste gebeurt niet in België). Daarna volgt een beslissing. #### 4.2.4 Beschermingsomvang De bescherming omvat een exploitatierecht, wat een monopolie inhoudt op de productie en verhandeling van het *teeltmateriaal*, niet voor het gehele eindproduct (met uitzondering van sierplanten). * **Exploitatieplicht:** Om het ras in stand te houden. * **Uitzonderingen:** Privégebruik, wetenschappelijk onderzoek, en het tot stand brengen van nieuwe of andere rassen. * **Inbreuk:** Wordt gelijkgesteld aan namaak. Sinds 1 november 2007 kan hiervoor een strafrechtelijke procedure worden ingesteld. #### 4.2.5 Beschermingsduur De beschermingsduur is 25 jaar, en 30 jaar voor bomen en wijnstokken. Er is geen automatisch verval door niet-betaling van een jaarlijks recht. ### 4.3 Bescherming van computerchips (topografie van halfgeleiders) #### 4.3.1 Algemeen Sinds 1975 is er behoefte aan bescherming voor computerchips vanwege de hoge investeringskosten en het relatief gemakkelijke kopiëren van de topografie van halfgeleiders. * **Beschermingsmechanismen:** * Auteurswet: Ja, maar de originaliteit is vaak twijfelachtig. * Softwarewet: Ja, maar slechts voor specifieke componenten. * Octrooi: Nee, omdat het meestal geen uitvinding is en niet nieuw. #### 4.3.2 Bescherming volgens Belgische wetgeving De wet beschermt de topografie van halfgeleiders (drie-dimensionale configuraties van elementen en verbindingen in geïntegreerde schakelingen) indien deze voortkomen uit intellectuele inspanningen en niet algemeen bekend zijn. * **Duur:** 10 jaar. * **Inhoud:** Reproductierecht en recht op commerciële exploitatie (invoeren, aanbieden, verkopen, verhuren). * **Uitzonderingen:** Reverse engineering, onderwijs, analyse, evaluatie, en communautaire uitputting. Exploitatie ter goeder trouw is eveneens toegestaan. ### 4.4 Creaties van werknemers #### 4.4.1 Inleiding Dit deel behandelt de eigendomsverhoudingen bij creaties of uitvindingen door werknemers. De vraag is wie de eigenaar is: de werkgever of de werknemer. Er zijn specifieke wettelijke regimes uitgewerkt voor auteurswerken, computerprogramma's, databanken, kwekersrechten, topografie van halfgeleiders, en tekeningen en modellen. Voor octrooien bestaat er geen algemene wettelijke regeling. #### 4.4.2 Uitvindingen * **Algemene wettelijke regeling:** Ontbreekt. Contractvrijheid tussen werkgever en werknemer is de norm. Veel arbeidsovereenkomsten komen ten gunste van de werkgever. * **Dienstuitvinding:** Een uitvinding die een direct gevolg is van onderzoekstaken die door de werkgever zijn opgelegd. * **Morele rechten:** Komen toe aan de uitvinder (werknemer). * **Vermogensrechten:** Komen toe aan de werkgever. * **Afhankelijke uitvindingen:** Uitvindingen die niet direct voortkomen uit de dienstuitvoering, maar wel een verband hebben met de inbreng van de werkgever (financieel, materieel, intellectueel). De werknemer blijft eigenaar, maar de werkgever kan hier rechten op hebben. * **Vrije uitvindingen:** Uitvindingen gedaan in de vrije tijd van de werknemer. * **Regeling voor universiteiten en hogescholen (Vlaanderen):** Volgens het Universiteitsdecreet en het Hoger Onderwijsdecreet. De werknemer (onderzoeker) behoudt de morele rechten, terwijl de werkgever (instelling) de vermogensrechten verkrijgt, maar de werknemer heeft recht op een billijk deel van de geldelijke opbrengsten. #### 4.4.3 Auteurswerken Volgens artikel 167 §3 WER komen auteurswerken die door een werknemer in het kader van zijn gewone taken worden gecreëerd, niet automatisch toe aan de werkgever. Een uitdrukkelijke overeenkomst tot overdracht is vereist. Bij twijfel over de overeenkomst, geniet de werknemer het voordeel. Indien de werkgever ruimere rechten wil verwerven, bijvoorbeeld op werken buiten de normale arbeidstaak, is een gedetailleerde opsomming van de exploitatiewijzen vereist. #### 4.4.4 Computerprogramma's Computerprogramma's vallen onder de bescherming van het auteursrecht. De bescherming van door werknemers gecreëerde software is geregeld in de softwarewet. De werkgever verkrijgt de vermogensrechten, terwijl de werknemer de morele rechten behoudt. #### 4.4.5 Databanken Databanken worden beschermd door het auteursrecht op dezelfde manier als computerprogramma's. Indien een databank gemaakt is in het kader van normale taken (niet in de culturele sector), komen de vermogensrechten toe aan de werkgever en de morele rechten aan de werknemer. Er is ook een sui generis bescherming voor niet-originele databanken (beschermd om financiële redenen, niet om originaliteit). #### 4.4.6 Chips De bescherming van chips is analoog aan de softwarewet. De werkgever verkrijgt de vermogensrechten bij de normale uitoefening van de functie door de werknemer, terwijl de werknemer de morele rechten behoudt. #### 4.4.7 Merken Merken zijn minder relevant in de context van werknemerscreaties, omdat een merk gekoppeld is aan een product of dienst, niet aan een persoon (werkgever/werknemer). De rechten op merken die gecreëerd worden door een werknemer in principe in opdracht van de werkgever, komen toe aan de werkgever met betrekking tot de producten of diensten van de onderneming. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Tekening en model | Een tekening beschermt een tweedimensionaal voortbrengsel (zoals een schikking van lijnen, figuren, kleuren), terwijl een model een driedimensionaal voortbrengsel beschermt (zoals een stoel of scheerapparaat) waarbij het uiterlijk, de combinatie van omtrek, vorm, kleur, textuur en materiaal wordt beschermd. | | Wettelijk kader | De juridische basis die de rechten en plichten met betrekking tot een specifiek intellectueel eigendomsrecht regelt, in dit geval het Benelux verdrag van 25 februari 2005 inzake intellectuele eigendom voor tekeningen en modellen. | | Toepassingsdomein | Het gebied of de categorie van voortbrengselen waarop een bepaald intellectueel eigendomsrecht van toepassing is. Voor tekeningen en modellen omvat dit elk vervaardigd voorwerp, met uitzondering van computerprogramma's. | | Beschermingsvereisten | De voorwaarden die vervuld moeten zijn om in aanmerking te komen voor bescherming onder een intellectueel eigendomsrecht, zoals nieuwheid en eigen karakter voor tekeningen en modellen. | | Nieuwheid | Een vereiste waarbij een voortbrengsel niet identiek mag zijn aan reeds bestaande tekeningen of modellen die beschikbaar waren vóór de indiening van de aanvraag tot depot. | | Eigen karakter | Een vereiste waarbij een model of tekening bij de geïnformeerde gebruiker een algemene indruk moet wekken die verschilt van de algemene indruk van reeds bestaande modellen, wat duidelijke verschillen impliceert. | | Cumulatie (andere IE) | De mogelijkheid om verschillende intellectuele eigendomsrechten (zoals auteursrecht, merkenrecht of octrooirecht) te combineren voor hetzelfde voortbrengsel, mits aan de respectievelijke voorwaarden wordt voldaan. | | Depot | De formele handeling van het indienen van een aanvraag bij een bevoegd bureau (zoals het Beneluxbureau voor de Intellectuele Eigendom) om bescherming te verkrijgen voor een tekening of model. | | Beschermingsomvang | De exclusieve rechten die een houder van een intellectueel eigendomsrecht geniet, zoals het recht om wederrechtelijk gebruik te verhinderen, en de mogelijke uitzonderingen daarop. | | Kwekersrecht | Een intellectueel eigendomsrecht dat nieuwe plantenrassen beschermt, gebaseerd op de criteria van onderscheidbaarheid, homogeniteit, bestendigheid en nieuwheid, geregeld door internationaal verdrag en de Belgische wetgeving. | | Onderscheidbaarheid (kwekersrecht) | Een vereiste voor kwekersrecht waarbij een nieuw ras een duidelijk verschil moet vertonen met elk ander bestaand ras, wat kan betrekking hebben op fysieke kenmerken zoals bladvorm, kleur, smaak of geur. | | Homogeniteit (kwekersrecht) | Een vereiste voor kwekersrecht waarbij alle planten van het betreffende ras dezelfde eigenschappen moeten vertonen en niet slechts een deel ervan, om variatie binnen het ras te minimaliseren. | | Bestendigheid (kwekersrecht) | Een vereiste voor kwekersrecht waarbij de eigenschappen van het ras stabiel moeten blijven en door de tijd heen behouden moeten worden, zodat het ras consistent blijft. | | Exploitatieplicht (kwekersrecht) | De verplichting voor de houder van een kwekersrecht om het ras in stand te houden en te exploiteren, tenzij specifieke uitzonderingen van toepassing zijn zoals privégebruik of wetenschappelijk onderzoek. | | Topografie van halfgeleiders | De driedimensionale configuratie van elementen en verbindingen in geïntegreerde schakelingen (microchips), die beschermd kan worden onder specifieke wetgeving als het voortkomt uit intellectuele inspanningen en niet algemeen bekend is. | | Creaties van werknemers | Intellectuele voortbrengselen die zijn gemaakt door werknemers in het kader van hun dienstverband, waarbij de eigendomsrechten doorgaans bij de werkgever komen te liggen, afhankelijk van de aard van de creatie en contractuele afspraken. | | Dienstuitvinding | Een uitvinding die rechtstreeks voortvloeit uit de onderzoekstaken die aan een werknemer zijn opgelegd door de werkgever. De vermogensrechten op deze uitvinding komen de werkgever toe, terwijl de werknemer morele rechten behoudt. | | Auteurswerk (werknemer) | Een creatie van een werknemer die onder het auteursrecht valt. Deze werken komen niet automatisch toe aan de werkgever en vereisen een uitdrukkelijke overeenkomst voor overdracht van exploitatierechten. | | Sui generis bescherming | Een unieke beschermingsvorm die niet past binnen de traditionele categorieën van intellectuele eigendom. Dit kan van toepassing zijn op niet-originele databanken die beschermd worden om financiële redenen, waarbij de rechten aan de werkgever toekomen. |