7 Slides DEEL 3: bewind (deel 1 )bekwaamheid_meerderjarigen_-__bewind_deel_1.pdf

# Algemene inleiding tot de bescherming van onbekwame meerderjarigen Dit gedeelte introduceert de noodzaak en algemene principes voor de bescherming van meerderjarigen die hun eigen belangen niet meer naar behoren kunnen behartigen, met een verwijzing naar de relevante wetgeving [1](#page=1). ### 1.1 Noodzaak tot bescherming Handelingsbekwaamheid is de algemene regel, terwijl handelingsonbekwaamheid de uitzondering vormt. Er doen zich echter situaties voor waarin meerderjarigen hun belangen niet meer kunnen behartigen. Dit kan diverse oorzaken hebben, zoals dementie, mentale handicaps, of coma na een ziekte. In dergelijke gevallen is bescherming noodzakelijk [3](#page=3) [7](#page=7). ### 1.2 Wettelijke kaders voor bescherming De bescherming van onbekwame meerderjarigen wordt geregeld binnen het Personenrecht. De relevante wetgeving is voornamelijk te vinden in het oude Burgerlijk Wetboek (oud BW). Specifiek gaat het om BOEK 1 Personen, TITEL XI: Meerderjarigheid en beschermde personen [1](#page=1) [4](#page=4). #### 1.2.1 Structuur van de wetgeving De wetgeving structureert de bescherming als volgt [4](#page=4): * Hoofdstuk 1: Meerderjarigen (art. 488 oud BW) * Hoofdstuk 2: Beschermde personen * Wie zijn beschermd? (artikel 488/1 en 488/2 oud BW) * Zorgvolmacht (artikel 489 –490/2 oud BW) * Beschermingsmaatregelen opgelegd door een rechter (Bewind) * Welke rechterlijke regels en maatregelen? (artikel 492/1 –492/4 oud BW) * Welke sancties? (artikel 493 –493/3 oud BW) * Hoofdstuk 2/1: Bewind * Ontstaan (artikel 495 oud BW) * Organisatie (artikel 496 –496/7 oud BW) * Werking * Algemeen (artikel 497 –497/8 oud BW) * Bijstand (artikel 498 –498/4 oud BW) * Vertegenwoordiging (artikel 499 –499/22 oud BW) * Vertrouwenspersoon (artikel 501 –501/3 oud BW) * Einde (artikel 502 oud BW) #### 1.2.2 Vormen van bescherming Er zijn twee hoofdlijnen te onderscheiden voor bescherming wanneer iemand handelingsonbekwaam wordt [2](#page=2): 1. **Zorgvolmacht**: Dit is een door de persoon zelf opgestelde volmacht, waarmee hij/zij iemand aanwijst die de belangen behartigt [4](#page=4). 2. **Bewind**: Dit is een beschermingsmaatregel die door een rechter kan worden opgelegd wanneer er geen zorgvolmacht is, of wanneer deze onvoldoende bescherming biedt (#page=2, 4). Het bewind houdt in dat een persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn/haar persoon en/of goederen [2](#page=2) [4](#page=4) [5](#page=5). > **Tip:** Het is cruciaal om te beseffen dat de zorgvolmacht de voorkeur geniet, omdat deze door de persoon zelf kan worden opgesteld, wat het principe van zelfbeschikking respecteert. Bewind is een meer ingrijpende maatregel die door een rechter wordt opgelegd (#page=2, 4) [2](#page=2) [4](#page=4). #### 1.2.3 Juridische bescherming: bewind Het bewind is een gerechtelijke beschermingsmaatregel die door een rechter wordt ingesteld. Dit gebeurt wanneer een meerderjarige handelingsonbekwaam wordt verklaard voor handelingen betreffende zijn persoon en/of goederen. De wet voorziet in de regels rondom het ontstaan, de organisatie, de werking (algemeen, bijstand, vertegenwoordiging, vertrouwenspersoon) en het einde van een bewind [4](#page=4) [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Oma dementeert en deelt onbewust geld uit en laat onbekenden binnen. Jef is mentaal gehandicapt en wordt binnenkort meerderjarig, maar kan niet voor zichzelf zorgen. Frank belandt in coma na een ziekte. In deze gevallen kan bescherming noodzakelijk zijn, mogelijk via bewind indien een zorgvolmacht ontbreekt of ontoereikend is [3](#page=3). --- # Beschermingsmaatregelen op maat en de rol van bewind Dit onderwerp behandelt de specifieke bescherming op maat voor meerderjarigen, de verschillende belangen die beschermd kunnen worden, en de introductie van bewind als een rechterlijke beschermingsmaatregel. ### 2.1 Bescherming op maat Bescherming op maat is een juridisch concept waarbij de handelingsbekwaamheid van een persoon voor specifieke handelingen beperkt wordt, in plaats van een algemene verklaring van handelingsonbekwaamheid. Het uitgangspunt is dat bekwaamheid de regel is, en onbekwaamheid de uitzondering [8](#page=8). #### 2.1.1 Persoonlijke en financiële/vermogensbelangen Bescherming op maat kan gericht zijn op twee hoofdcategorieën van belangen: * **Persoonlijke belangen:** Dit omvat beslissingen die direct betrekking hebben op de persoon zelf en zijn of haar identiteit. Voorbeelden hiervan zijn: * Waar iemand wil wonen [6](#page=6). * De wens om te huwen of te scheiden [6](#page=6). * Het erkennen van een kind [6](#page=6). * Naamswijziging [6](#page=6). * Orgaandonatie [6](#page=6). * **Financiële/vermogensbelangen:** Dit betreft handelingen die economische of vermogensrechtelijke gevolgen hebben. Voorbeelden hiervan zijn: * Verkopen of kopen van goederen [6](#page=6). * Lenen van geld [6](#page=6). * Huren of verhuren [6](#page=6). * Omgaan met erfenissen [6](#page=6). * Schenkingen doen [6](#page=6). * Het opstellen van een testament [6](#page=6). > **Tip:** Het concept "bescherming op maat" benadrukt een genuanceerde aanpak die aansluit bij de specifieke noden van de persoon, in tegenstelling tot een algehele onbekwaamverklaring. ### 2.2 Bewind als rechterlijke beschermingsmaatregel Bewind is een rechterlijke beschermingsmaatregel die wordt ingevoerd wanneer een persoon door zijn gezondheidstoestand niet in staat is om zijn belangen behoorlijk waar te nemen. Dit kan betrekking hebben op zowel persoonlijke als goederenrechtelijke belangen [16](#page=16). #### 2.2.1 Toepassingsgebied van bewind Een persoon kan handelingsonbekwaam worden verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn persoon en/of goederen. Dit betekent dat er een bewindvoerder wordt aangesteld om de belangen van de beschermde persoon te behartigen [15](#page=15) [8](#page=8). #### 2.2.2 Wie kan beschermd worden? Verschillende categorieën personen kunnen onder bewind gesteld worden, waaronder: * Dementerenden [16](#page=16). * Mentaal gehandicapten [16](#page=16). * Comapatiënten [16](#page=16). * Manisch-depressieven [16](#page=16). * Psychiatrische patiënten [16](#page=16). * Algemeen: personen die "wegens zijn gezondheidstoestand" niet in staat zijn om zijn belangen (behoorlijk) waar te nemen [16](#page=16). #### 2.2.3 Methoden van bescherming binnen bewind Afhankelijk van de situatie kan de bewindvoerder de volgende rollen vervullen ten aanzien van de beschermde persoon: * **Bijstand:** De bewindvoerder ondersteunt de beschermde persoon bij het nemen van beslissingen en het uitvoeren van handelingen. * **Vertegenwoordiging:** De bewindvoerder handelt namens de beschermde persoon en neemt beslissingen in diens plaats. > **Example:** Iemand met vergevorderde dementie kan bijvoorbeeld voor zijn financiële belangen onder bewind worden gesteld (vertegenwoordiging), terwijl hij voor persoonlijke beslissingen zoals het kiezen van kleding nog zelfstandig kan worden bijgestaan. Dit illustreert de 'op maat' gemaakte aard van de bescherming [16](#page=16). --- # Procedure en werking van bewind: bijstand en vertegenwoordiging Dit deel van de studiehandleiding behandelt de aanstelling van een bewindvoerder en legt de concepten van bijstand en vertegenwoordiging uit, inclusief voorbeelden van hoe deze in de praktijk werken. ### 3.1 Het aanstellen van een bewindvoerder Bij de aanstelling van een bewindvoerder kan er sprake zijn van twee verschillende regimes: bijstand en vertegenwoordiging. Deze regimes bepalen hoe de bewindvoerder optreedt in relatie tot de rechtshandelingen van de beschermde persoon (BP). Het doel van de bewindvoering is om de beschermde persoon te beschermen en, waar nodig, juridische handelingen te vervolledigen of uit te voeren [10](#page=10) [11](#page=11) [9](#page=9). ### 3.2 De concepten bijstand en vertegenwoordiging De wettelijke definities van bijstand en vertegenwoordiging zijn vastgelegd in het oude Burgerlijk Wetboek [12](#page=12). #### 3.2.1 Bijstand Bijstand houdt in dat de bewindvoerder optreedt om de rechtsgeldigheid van een handeling die door de beschermde persoon zelf is gesteld, te vervolledigen. Dit betekent dat de beschermde persoon nog steeds zelf de handeling initieert, maar dat de bewindvoerder noodzakelijk is om de handeling juridisch af te ronden of geldig te maken [10](#page=10) [12](#page=12) [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Sven is handelingsonbekwaam verklaard voor het afsluiten van overeenkomsten en wil een abonnement voor zijn gsm afsluiten. In een regime van bijstand zijn er twee mogelijkheden: > 1. Zowel Sven als de bewindvoerder (BV) tekenen het contract voor het abonnement. > 2. Sven vraagt vooraf goedkeuring aan de bewindvoerder. Sven kan nadien alleen het contract sluiten [14](#page=14). #### 3.2.2 Vertegenwoordiging Vertegenwoordiging houdt in dat de bewindvoerder optreedt in naam en voor rekening van de beschermde persoon. In dit regime handelt de bewindvoerder zelfstandig namens de beschermde persoon, zonder dat de beschermde persoon zelf nog de handeling hoeft te stellen of goedkeuring te geven [11](#page=11) [12](#page=12). > **Voorbeeld:** Sven is handelingsonbekwaam verklaard voor het afsluiten van overeenkomsten en wil een abonnement voor zijn gsm afsluiten. In een regime van vertegenwoordiging tekent de bewindvoerder (BV) het contract van het abonnement alleen in naam en voor rekening van Sven. De bewindvoerder hoeft geen akkoord te vragen aan Sven [14](#page=14). ### 3.3 Werking in de praktijk Het onderscheid tussen bijstand en vertegenwoordiging is cruciaal voor de uitvoering van rechtshandelingen door beschermde personen. Indien een beschermde persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor specifieke handelingen, zoals het verkopen van een woning, verliest hij niet automatisch al zijn rechten. De bewindvoerder treedt dan op volgens hetzij bijstand, hetzij vertegenwoordiging, om de beschermde persoon in staat te stellen wel die handelingen te verrichten die hij zelf niet meer rechtsgeldig kan stellen. Het regime van bijstand vereist dus een vorm van medewerking of goedkeuring van de beschermde persoon, terwijl bij vertegenwoordiging de bewindvoerder volledig autonoom handelt [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12) [9](#page=9). --- # Criteria en toepassingsgevallen voor rechterlijke bescherming (bewind) Dit gedeelte van de studiegids behandelt de specifieke groepen personen die in aanmerking komen voor rechterlijke bescherming middels bewind, en de juridische criteria hiervoor. ### 4.1 Bescherming van onbekwame meerderjarigen De rechterlijke bescherming middels bewind is bedoeld voor meerderjarige personen die wegens hun gezondheidstoestand niet in staat zijn hun belangen behoorlijk waar te nemen [18](#page=18) [19](#page=19). #### 4.1.1 De grondslag voor bewindstelling Volgens artikel 488/1 van het Burgerlijk Wetboek kan een meerderjarige onder bescherming worden geplaatst indien hij, vanwege zijn gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, niet in staat is zijn vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke belangen zelfstandig behoorlijk te behartigen. Deze bescherming is enkel aan de orde indien en voor zover de bescherming van zijn belangen dit vereist [18](#page=18) [19](#page=19). #### 4.1.2 Procedurele aspecten voor minderjarigen Een verzoek tot plaatsing onder bescherming kan reeds ingediend worden vanaf de volle leeftijd van zeventien jaar, indien vaststaat dat de minderjarige bij het bereiken van de meerderjarigheid in een toestand zal verkeren als bedoeld in artikel 488/1. De bescherming treedt in werking op het moment dat de persoon meerderjarig wordt [18](#page=18) [19](#page=19). > **Tip:** Dit betekent dat de voorbereidingen voor bewindstelling al kunnen starten vóórdat iemand officieel meerderjarig is, mits de verwachte toekomstige toestand duidelijk is. ### 4.2 Specifieke situaties en toepassingsgevallen De documentatie identificeert diverse groepen personen die onder rechterlijke bescherming kunnen vallen, naast algemene situaties van geestelijke of lichamelijke onbekwaamheid. #### 4.2.1 Personen in staat van verkwisting Een specifieke categorie personen die in aanmerking komt voor bescherming middels bewind zijn zij die zich "in staat van verkwisting" bevinden. Dit oud Burgerlijk Wetboek-artikel (488/2 oud BW) is echter enkel van toepassing bij beheer over goederen [21](#page=21). > **Voorbeeld:** Een persoon die bijvoorbeeld door gokverslaving, drugsverslaving of koopziekte grote financiële verliezen lijdt en zijn eigen vermogen dreigt te vernietigen, kan onder bewind gesteld worden met betrekking tot zijn financiële middelen [21](#page=21). #### 4.2.2 Andere voorbeelden van kwetsbaarheid Naast de expliciet genoemde gevallen van verkwisting, worden ook de volgende groepen geschetst als potentiële kandidaten voor rechterlijke bescherming: * **Dementerenden:** Personen die door dementie hun belangen niet meer zelfstandig kunnen waarnemen, zoals een demente oma die thuis woont, geld uitgeeft zonder besef en iedereen zomaar binnenlaat. Hun probleem wordt vaak niet ingezien door de persoon zelf [17](#page=17) [20](#page=20). * **Mentaal gehandicapten:** Meerderjarigen met een mentale handicap die niet voor zichzelf kunnen zorgen, zoals Jef, die binnenkort meerderjarig wordt en in een instelling leeft [17](#page=17) [20](#page=20). > **Belangrijk:** De kern van de beoordeling voor bewindstelling ligt in de onmogelijkheid om de eigen belangen behoorlijk waar te nemen, ongeacht de specifieke oorzaak van die onbekwaamheid. De bescherming dient ook daadwerkelijk vereist te zijn voor de bescherming van de belangen van de betrokkene [18](#page=18) [19](#page=19). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zorgvolmacht | Een document waarin iemand anders (de volmachtgever) een andere persoon (de lasthebber) aanwijst om beslissingen te nemen over zijn/haar financiële zaken en/of persoonlijke verzorging, mocht hij/zij daartoe niet meer in staat zijn. | | Bewind | Een gerechtelijke beschermingsmaatregel waarbij een rechter een bewindvoerder aanstelt om de belangen van een persoon te beheren die wegens zijn/haar gezondheidstoestand niet in staat is dit zelf behoorlijk te doen. | | Handelingsonbekwaamheid | De juridische toestand van een persoon die niet in staat is om zelfstandig rechtsgeldige handelingen te verrichten, bijvoorbeeld door een geestelijke of mentale beperking. | | Handelingsbekwaamheid | De regel dat een meerderjarige persoon juridisch in staat is om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten en verbintenissen aan te gaan. | | Beschermde persoon | Een meerderjarige die onder bewind is gesteld of een andere beschermingsmaatregel heeft gekregen, omdat hij/zij wegens zijn/haar gezondheidstoestand zijn/haar belangen niet meer zelf kan waarnemen. | | Bewindvoerder | De persoon die door de rechter is aangewezen om de financiële en/of persoonlijke belangen van een beschermde persoon te beheren, conform de bepalingen van het bewind. | | Bijstand (in bewind) | De situatie waarbij de bewindvoerder de beschermde persoon helpt en bijstaat bij het verrichten van rechtshandelingen. De beschermde persoon stelt de handeling zelf, maar met de medewerking of goedkeuring van de bewindvoerder. | | Vertegenwoordiging (in bewind) | De situatie waarbij de bewindvoerder optreedt in naam en voor rekening van de beschermde persoon. De bewindvoerder verricht de rechtshandeling zelfstandig, zonder dat de beschermde persoon hierbij direct betrokken is. | | Vermogensrechtelijke belangen | Belangen die betrekking hebben op het vermogen van een persoon, zoals bezittingen, schulden, inkomen, en financiële transacties zoals kopen, verkopen of schenken. | | Niet-vermogensrechtelijke belangen | Belangen die niet direct financieel van aard zijn, maar wel betrekking hebben op de persoon zelf, zoals het recht om te trouwen, een kind te erkennen, een naam te wijzigen of organen te doneren. | | Staat van verkwisting | Een juridische toestand waarbij een persoon zijn/haar goederen onbezonnen en zonder noodzaak uitgeeft, waardoor hij/zij in financiële problemen kan komen. Dit kan leiden tot beschermingsmaatregelen gericht op goederenbeheer. |