Les_1_VC__2025.pdf

# Situering van regelgeving en wetgeving op de werf Dit onderdeel van de documentatie schetst de hiërarchische structuur van wetgeving en regelgeving die van toepassing is op de veiligheid en gezondheid op het werk, met specifieke aandacht voor tijdelijke en mobiele bouwplaatsen [41](#page=41). ### 2.1 Europese regelgeving Europese richtlijnen, uitgevaardigd door de Europese Raad en het Europees Parlement, vormen de basis voor nationale wetgeving binnen de lidstaten. Deze richtlijnen kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: economische en sociale richtlijnen [41](#page=41). #### 2.1.1 Economische richtlijnen Economische richtlijnen bevatten fundamentele constructie-eisen en stellen minimumeisen op het gebied van veiligheid voor apparaten, producten en machines die in alle lidstaten van toepassing zijn. De **CE-markering** is hierbij cruciaal; deze geeft aan dat een machine, persoonlijk beschermingsmiddel of ander product voldoet aan de normen en fundamentele veiligheids- en gezondheidsvoorschriften uit de desbetreffende Europese richtlijn. Hierdoor mag het product vrij verhandeld worden binnen de Europese Unie. De fabrikant is verantwoordelijk voor het aanbrengen van de CE-markering, gebaseerd op een technisch dossier en een verklaring van overeenstemming, waarmee hij bevestigt dat het product aan de veiligheidseisen voldoet. Dit systeem wordt vaak aangeduid als **autocertificatie**, waarbij de fabrikant een technisch constructiedossier opstelt, verwijzingen maakt en een CE-verklaring van overeenstemming en/of een CE-attest genereert. De CE-markering impliceert een "juridisch vermoeden van overeenstemming met de richtlijn" [43](#page=43) [44](#page=44) [45](#page=45). #### 2.1.2 Sociale richtlijnen Sociale richtlijnen leggen minimale voorschriften op voor de veiligheid en gezondheid van werknemers en werkgevers. Deze omvatten verbeteringen op het gebied van werkveiligheid, ergonomie, voorlichting en opleiding van werknemers, en preventieve maatregelen gebaseerd op risicoanalyse. Ook de arbeidstijdenwetgeving, met vaststelling van maximum arbeidstijden en minimum rusttijden, valt onder deze categorie [47](#page=47). #### 2.1.3 De Seveso-richtlijn De Seveso-richtlijn, waaronder de Seveso II-richtlijn, heeft als primair doel het voorkomen van zware ongevallen. Een Seveso-bedrijf is een onderneming met een risico op ernstige ongevallen, waaronder brand en explosie. Voor dergelijke bedrijven gelden specifieke wetten, reglementen en inspecties [48](#page=48). #### 2.1.4 VCA (Veiligheid, Gezondheid, Milieu Checklist Aannemers) VCA is ontstaan eind jaren '80 in Nederland, toen uit de chemische industrie de behoefte ontstond om veiligheidsregels voor onderaannemers vast te leggen. Dit leidde tot systeemcertificatie met VCA-checklists. Een VCA-certificaat wordt vaak opgelegd door de opdrachtgever en heeft als uiteindelijk doel het aantonen van de beheersing van activiteiten ten aanzien van VGM (Veiligheid, Gezondheid, Milieu) en het voorkomen van VGM-incidenten [50](#page=50). Alle personen die werkzaamheden uitvoeren (arbeiders, oftewel operationelen) dienen in het kader van VCA te beschikken over een geldig attest basisveiligheid (B-VCA). Leidinggevenden die direct of indirect betrokken zijn bij de werkzaamheden (operationeel leidinggevenden) dienen in het kader van VCA te beschikken over een geldig attest Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA) [51](#page=51). ### 2.2 Nationale wetgeving (België) #### 2.2.1 De Belgische basiswetgeving De Belgische basiswet op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk is de wet van 4 augustus 1996, ook wel de Belgische basiswet genoemd. Deze wet vormt het kader waarbinnen uitvoeringsbesluiten worden genomen en benadert het onderwerp vanuit verantwoordelijkheden en principes, met als doel het welzijn van werknemers tijdens hun werkzaamheden te bevorderen [53](#page=53). #### 2.2.2 De Codex over het welzijn op het werk De Codex over het welzijn op het werk van 28 april 2017 vervangt het vroegere ARAB en bevat alle uitvoeringsbesluiten en Koninklijke Besluiten (KB's) gerelateerd aan de wet van 4 augustus 1996. Werkgevers zijn verplicht een welzijnsbeleid te voeren dat gebaseerd is op een preventieve en globale analyse van de risico's op het werk. De Codex is opgedeeld in 10 boeken. Het KB betreffende tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (KB 25/01/01) is niet opgenomen in de codexen en bestaat hiernaast [53](#page=53). Het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB) was de vroegere codificatie van voorschriften inzake arbeidsveiligheid en -gezondheid en zal verdwijnen [53](#page=53). #### 2.2.3 Gewestelijke versus federale wetgeving De Codex, ARAB en AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties, dat door KB 8/09/2019 werd vervangen door Boek 1 etc.) zijn federale wetten die voor heel België gelden. Milieuwetten zijn daarentegen gewestelijk verschillend; in Vlaanderen is er bijvoorbeeld Vlarem [54](#page=54). #### 2.2.4 Doelstellingen van de welzijnswet De welzijnswet heeft als belangrijkste doelstellingen: * Werknemers beschermen bij de uitvoering van hun werkzaamheden [55](#page=55). * De veiligheid en gezondheid op de werkplaats verbeteren [55](#page=55). * Streven naar de best mogelijke arbeidsomstandigheden [55](#page=55). #### 2.2.5 Koninklijke Besluiten ter uitwerking van de welzijnswet De welzijnswet is uitgewerkt in diverse Koninklijke Besluiten, waaronder: * Interne diensten preventie en bescherming op het werk PBW (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Externe diensten preventie en bescherming op het werk PBW (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Dynamisch risicobeheersingssysteem (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (KB 25/01/01) [59](#page=59). * Bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (KB 11/07/02) [59](#page=59). * KB van 31/08/2005: Werken op hoogte [59](#page=59). * KB van 4/12/2012 betreffende elektrische installaties [59](#page=59). * KB van 10/04/2014 betreffende de preventie van de psychosociale risico's op het werk [59](#page=59). * KB van 9/3/2014 betreffende lichte ongevallen en bijscholing hulpverleners [59](#page=59). * KB van 28/3/2014 betreffende de brandpreventie op arbeidsplaatsen [59](#page=59). #### 2.2.6 De zeven welzijnsdomeinen van de welzijnswet De welzijnswet omvat zeven welzijnsdomeinen die een holistische benadering van veiligheid en gezondheid op het werk garanderen [60](#page=60): 1. **Arbeidsveiligheid**: Dit omvat het voorkomen van ongevallen door machines, vallen, hitte, etc [61](#page=61). 2. **Bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk**: Dit richt zich op het voorkomen van beroepsziekten door middel van medisch onderzoek, gehoor- en gezichtstesten, en andere preventieve maatregelen [62](#page=62). 3. **Psychosociale belasting veroorzaakt door het werk**: Dit domein behandelt de preventie van stress, pesten, ongewenst seksueel gedrag en geweld op het werk [63](#page=63). 4. **Ergonomie van de werkpost**: Hierbij wordt de werkplek, uitrusting en werkomgeving aangepast aan de mens, rekening houdend met comfort zoals een goede zitplaats en adequate verlichting [64](#page=64). 5. **Arbeidshygiëne**: Dit domein richt zich op het voorkomen van schadelijke invloeden die verbonden zijn met de aard van de activiteit, zoals bescherming tegen chemische agentia (gevaarlijke stoffen, kankerverwekkende stoffen), fysische agentia (geluid, trillingen) en biologische agentia (bacteriën, virussen, parasieten, schimmels) [65](#page=65). 6. **Verfraaiing van de werkplaatsen**: Dit omvat de inrichting van sanitaire voorzieningen, refters, en andere faciliteiten om de werkomgeving aangenamer te maken [66](#page=66). 7. **Leefmilieu**: Dit verwijst naar de werkplek zelf, inclusief zaken als luchtkwaliteit, temperatuur, licht, afvalbeheer en de opslag van gevaarlijke stoffen [67](#page=67). ### 2.3 Rollen en verantwoordelijkheden De implementatie van wetgeving op de werf vereist een duidelijke verdeling van rollen en verantwoordelijkheden. Dit omvat [69](#page=69): * **Werkgever**: De eindverantwoordelijke voor de veiligheid en gezondheid op het werk [69](#page=69). * **Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW)**: Het interne orgaan dat adviseert en toezicht houdt op het preventiebeleid [69](#page=69). * **Interne Dienst voor Preventie en Bescherming (IDPB)**: De interne dienst die de werkgever ondersteunt bij het preventiebeleid [69](#page=69). * **Externe Dienst voor Preventie en Bescherming (EDPB)**: Externe expertise die ingeschakeld kan worden voor preventie- en beschermingsadvies [69](#page=69). * **Externe Dienst voor Technische Controle (EDTC)**: Verantwoordelijk voor technische inspecties en controles [69](#page=69). * **Hiërarchische lijn**: De directe leidinggevenden die toezicht houden op de uitvoering van werkzaamheden [69](#page=69). * **Werknemer**: Verantwoordelijk voor het naleven van de veiligheidsvoorschriften en het melden van gevaren [69](#page=69). * * * # Taken en verantwoordelijkheden op de werf Dit onderwerp behandelt de essentiële rollen, vaardigheden en verantwoordelijkheden op een werf, met specifieke nadruk op de werfleider en de toepassing van wetgeving middels praktische opdrachten en evaluaties. ### 3.1 De rol van de werfleider De werfleider is een cruciale figuur op de werf, waar efficiëntie en tijdbeheer van het grootste belang zijn. Hij of zij moet uitblinken in planning om tijdverlies te minimaliseren [75](#page=75). #### 3.1.1 Essentiële eigenschappen en soft skills Voor een werfleider zijn stiptheid en nauwkeurigheid fundamentele vereisten. Daarnaast is een flexibele instelling noodzakelijk om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Mentale stabiliteit is cruciaal om onder druk kalm te blijven en problemen proactief op te lossen. Goede communicatie met alle betrokken partijen is een sleutelcompetentie voor de werfleider [76](#page=76). > **Tip:** Zorg dat je op tijd naar de les komt; dit is een goede oefening voor het respecteren van timing op de werf [75](#page=75). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Veiligheidscoördinator | Een expert die verantwoordelijk is voor het waarborgen van de veiligheid en gezondheid op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen, door risico's te analyseren en preventiemaatregelen te implementeren. | | Tijdelijke bouwplaatsen | Locaties waar werkzaamheden worden uitgevoerd die niet permanent van aard zijn, en die specifieke veiligheidsmaatregelen vereisen conform de wetgeving. | | Mobiele bouwplaatsen | Bouwplaatsen die zich verplaatsen of waar de werkzaamheden een mobiel karakter hebben, wat bijzondere aandacht vereist voor veiligheidscoördinatie. | | Regelgeving | Een verzameling van wetten, decreten, koninklijke besluiten en richtlijnen die de minimumeisen vastleggen voor veiligheid en gezondheid op de werkplek, met name op bouwplaatsen. | | Wetgeving | Het geheel van formele regels die door de overheid zijn vastgesteld en die bindend zijn voor alle burgers en organisaties binnen een bepaald rechtsgebied. | | Europese richtlijnen | Juridische instrumenten van de Europese Unie die lidstaten verplichten om specifieke resultaten te behalen, waarbij de nationale wetgeving de vorm en middelen bepaalt. | | Economische richtlijnen | Europese richtlijnen die fundamentele constructie-eisen bevatten en minimumeisen stellen aan de veiligheid van producten, apparaten en machines die vrij verhandeld mogen worden binnen de EU. | | CE-markering | Een aanduiding op producten die aangeeft dat de fabrikant verklaart dat het product voldoet aan de relevante Europese richtlijnen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieubescherming. | | Verklaring van overeenstemming | Een document opgesteld door de fabrikant waarin wordt bevestigd dat een product voldoet aan de fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen zoals bepaald in de toepasselijke Europese richtlijnen. | | Sociale richtlijnen | Europese richtlijnen gericht op het verbeteren van de veiligheid en gezondheid van werknemers en werkgevers op de werkplek, met aandacht voor ergonomie, opleiding en preventieve maatregelen. | | Seveso-richtlijn | Een Europese richtlijn die tot doel heeft grote ongevallen met gevaarlijke stoffen te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken, en die van toepassing is op bedrijven met een risico op ernstige ongevallen. | | VCA (Veiligheid, Gezondheid, Milieu Checklist Aannemers) | Een certificeringssysteem dat bedoeld is om de beheersing van veiligheid, gezondheid en milieu (VGM) bij aannemers aan te tonen en VGM-incidenten te voorkomen. | | Basisveiligheid (B-VCA) | Een attest vereist voor alle arbeiders die werkzaamheden uitvoeren op een werf die onder VCA-regelgeving valt, om aan te tonen dat ze basiskennis hebben van veiligheid. | | Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA) | Een attest vereist voor leidinggevenden die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij werkzaamheden op een VCA-gecertificeerde werf, wat duidt op een hogere niveau van veiligheidskennis. | | Welzijnswet | De Belgische basiswet van 4 augustus 1996 die het kader vormt voor de bevordering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, en die is uitgewerkt in diverse koninklijke besluiten. | | Codex van 28/04/2017 | Een verzameling van alle uitvoeringsbesluiten en koninklijke besluiten met betrekking tot de welzijnswet, die de vroegere ARAB-reglementering vervangt. | | Dynamisch risicobeheersingssysteem | Een systematische aanpak voor het identificeren, evalueren en beheersen van risico's op de werkplek, die continu wordt bijgestuurd op basis van nieuwe informatie en ervaringen. | | Arbeidsveiligheid | Een van de zeven welzijnsdomeinen onder de welzijnswet, gericht op het voorkomen van ongevallen die verband houden met machines, vallen, hitte, elektriciteit, etc. | | Beroepsziekten | Ziekten die veroorzaakt worden door blootstelling aan schadelijke factoren tijdens het werk, welke preventief aangepakt worden via medisch onderzoek en andere maatregelen. | | Psychosociale belasting | Negatieve psychische of sociale impact op werknemers als gevolg van het werk, zoals stress, pesten, ongewenst seksueel gedrag en geweld. | | Ergonomie | Het aanpassen van de werkpost, uitrusting en werkomgeving aan de menselijke capaciteiten en beperkingen, met als doel comfort en efficiëntie te optimaliseren. | | Arbeidshygiëne | Het voorkomen van schadelijke invloeden die voortkomen uit de aard van de werkactiviteit, zoals blootstelling aan chemische, fysische of biologische agentia. | | Verfraaiing van de werkplaatsen | Het creëren van een aangename en functionele werkomgeving, inclusief sanitaire voorzieningen en refterfaciliteiten, om het welzijn van de werknemers te bevorderen. | | Leefmilieu (werkplek) | De fysieke omgeving van de werkplek zelf, inclusief factoren zoals luchtkwaliteit, temperatuur, verlichting, afvalbeheer en opslag van gevaarlijke stoffen. | | Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) | Een orgaan binnen een organisatie dat zich bezighoudt met het bevorderen van veiligheid en gezondheid, bestaande uit vertegenwoordigers van de werkgever en werknemers. | | Interne Dienst voor Preventie en Bescherming (IDPB) | Een dienst binnen een organisatie die verantwoordelijk is voor het adviseren en ondersteunen van de werkgever bij het welzijnsbeleid. | | Externe Dienst voor Preventie en Bescherming (EDPB) | Een externe organisatie die bedrijven ondersteunt bij het implementeren van welzijnsbeleid en het naleven van wetgeving. | | Werfleider | De persoon die verantwoordelijk is voor de dagelijkse leiding en organisatie van een bouwplaats, inclusief planning, coördinatie en toezicht op werkzaamheden en veiligheid. | | Risicoanalyse | Een systematisch proces van het identificeren van potentiële gevaren op de werkplek, het evalueren van de waarschijnlijkheid en ernst van de gevolgen, en het bepalen van de nodige preventiemaatregelen. | | Preventiemaatregelen | Acties en procedures die worden geïmplementeerd om risico's te verminderen of te elimineren en de veiligheid en gezondheid van werknemers te waarborgen. |