Wondmanagement - DEEL 3 Hoofdstuk 2 - Decubitus.pptx

# Definitie en oorzaken van decubitus Dit onderwerp verklaart de definitie van decubitus, de mechanismen achter de oorzaken zoals druk en schuifkrachten, en de fysiologische processen op celniveau. ### 1.1. Definitie van decubitus Volgens de definitie van EPUAP (European Pressure Ulcer Advisory Panel, 2019) is decubitus een lokaal letsel van de huid en/of onderliggende weefsels. Dit letsel ontstaat door druk of een combinatie van druk- en schuifkrachten. Decubitus treedt meestal op boven benige uitsteeksels, maar kan ook worden veroorzaakt door druk van medische hulpmiddelen. #### 1.1.1. Beenderig uitsteeksel Druk die wordt uitgeoefend op uitstekende botstructuren kan leiden tot decubitus. #### 1.1.2. Medisch materiaal Medische hulpmiddelen, zoals een tracheacanule of een suprapubische sonde, kunnen druk uitoefenen op de huid en onderliggende weefsels, wat resulteert in decubitus. De vorm van het letsel correspondeert dan vaak met de vorm van het materiaal. #### 1.1.3. Druk Druk is een van de primaire oorzaken van decubitus en leidt tot vier ontstaansmechanismen op celniveau: * **Weefselvervorming op celniveau:** Cellulaire structuren worden samengedrukt en vervormd. * **Collaberen van bloedvaten:** De bloedvaten worden dichtgedrukt, wat de bloedtoevoer beperkt. * **Collaberen van lymfevaten:** De afvoer van lymfevocht wordt belemmerd. * **Reperfusieschade:** Na het opheffen van de druk kan een snelle terugkeer van bloedtoevoer leiden tot schade aan het weefsel. Druk resulteert in het platdrukken van weefsels tussen de huid en het bot. #### 1.1.4. Schuifkracht Schuifkrachten treden op wanneer twee oppervlakken tegen elkaar bewegen, terwijl er druk wordt uitgeoefend. Dit kan leiden tot schade aan de huid en onderliggende weefsels. #### 1.1.5. De combinatie van schuifkracht en druk De combinatie van druk en schuifkrachten is met name destructief. De aard van het letsel kan hierdoor variëren: * **Oppervlakkige decubitus:** Veroorzaakt door top-down schuifkrachten die de epidermis en dermis aantasten. * **Diepe decubitus:** Veroorzaakt door bottom-up druk- en schuifkrachten die dieper gelegen weefsels zoals bot en spierweefsel aantasten. Een decubitusletsel is niet altijd eerst zichtbaar als een oppervlakkig letsel en evolueert niet noodzakelijkerwijs van een lagere naar een hogere categorie. ### 1.2. Etiologie en fysiopathologie #### 1.2.1. Weefseltolerantie De weerstand van weefsel tegen beschadiging is afhankelijk van verschillende factoren: ##### 1.2.1.1. Weefseltolerantie voor druk Dit verwijst naar de capaciteit van het weefsel om druk te weerstaan voordat er schade optreedt. ##### 1.2.1.2. Weefseltolerantie voor verandering in zuurstofconcentratie De gevoeligheid van weefsel voor fluctuaties in zuurstoftoevoer speelt een rol in de ontwikkeling van decubitus. #### 1.2.2. Mobiliteit en sensorische perceptie Beperkte mobiliteit en verminderde sensorische waarneming zijn cruciale factoren die het risico op decubitus verhogen. Wanneer iemand zich niet kan verplaatsen en geen pijn voelt om drukpunten te verlichten, neemt de kans op langdurige druk toe. ### 1.3. Anamnese of actieve beoordeling van decubitus #### 1.3.1. Observatie volgens EPUAP-classificatie De EPUAP-classificatie deelt decubitus in verschillende categorieën in op basis van de diepte van het letsel. Er zijn vier hoofdcategorieën, met twee aanvullende categorieën voor specifieke situaties. ##### 1.3.1.1. Categorie I: niet-wegdrukbare roodheid Een huidgebied dat rood blijft wanneer er druk op wordt uitgeoefend en deze druk wordt opgeheven. Dit is het vroegste teken van huidbeschadiging. ##### 1.3.1.2. Categorie II: verlies van deel huidlaag of blaar Ernstige schade aan de huid die leidt tot een gedeeltelijk verlies van de opperhuid of de lederhuid, of een open blaar. ##### 1.3.1.3. Categorie III: verlies van volledige huidlaag Volledig verlies van de huid, waarbij onderhuids vetweefsel zichtbaar kan zijn, maar spier, pees of bot nog niet. ##### 1.3.1.4. Categorie IV: verlies van volledige weefsellaag (spier, pees of bot zichtbaar) Ernstig letsel waarbij spier-, pees- of botweefsel zichtbaar is. ##### 1.3.1.5. Niet-classificeerbaar, diepte onbekend Het letsel is bedekt met necrose of eschar, waardoor de ware diepte niet kan worden beoordeeld. ##### 1.3.1.6. Vermoedelijk diepe weefselschade Een intacte huid met een abnormale verkleuring (rood, diep rood, paars) of een bloedblaar, wat wijst op schade aan de onderliggende diepere weefsels. ##### 1.3.1.7. Decubitus ten gevolge van medisch materiaal Letsels die direct worden veroorzaakt door druk van medische hulpmiddelen worden als een aparte categorie beschouwd. De vorm van het letsel weerspiegelt de vorm van het materiaal. Standaard preventieve maatregelen, zoals speciale matrassen, zijn hier niet altijd van toepassing. ##### 1.3.1.8. Decubitus ter hoogte van de slijmvliezen Decubitus op slijmvliezen, die vochtiger zijn en anders reageren op druk. #### 1.3.2. Risicobepaling ##### 1.3.2.1. Wat is risicobepaling? Risicobepaling is het proces waarbij wordt ingeschat of een zorgvrager een verhoogd risico loopt op het ontwikkelen van decubitus. ##### 1.3.2.2. Waarom risicobepaling? Risicobepaling is essentieel om preventieve maatregelen efficiënt in te zetten, aangezien deze arbeidsintensief en kostbaar kunnen zijn. Het voorkomt onnodige preventie en het gevaar van vals positieve of vals negatieve resultaten. ##### 1.3.2.3. Hoe risico bepalen? Er zijn verschillende methoden om het risico op decubitus te bepalen: * **Detectie van niet-wegdrukbare roodheid (categorie 1):** Dagelijkse observatie van drukpunten op aanwezigheid van niet-wegdrukbare roodheid. Dit duidt op een verhoogd risico en vereist onmiddellijke preventieve maatregelen. Dit is een reactieve methode. * **Klinische blik:** Gebaseerd op de klinische ervaring en het "gezonde verstand" van de zorgverlener, met name kijkend naar mobiliteit en de algemene lichamelijke toestand. De aanwezigheid van decubitus categorie II of hoger duidt op een verhoogd risico. Deze methode kan leiden tot vals positieve of negatieve inschattingen door subjectiviteit. * **Risicoschalen:** Gestructureerde instrumenten die verschillende risicofactoren (zoals activiteit, incontinentie, mobiliteit) scoren. Bekende schalen zijn de Norton-, Braden- en Waterlowschaal. Hoewel er meer dan 40 schalen bestaan, kunnen deze niet als diagnostisch instrument worden gebruikt. Risicoschalen bieden een goede richtlijn, waarbij mobiliteit en de aanwezigheid van een decubitusletsel de belangrijkste factoren zijn. > **Tip:** Risicobepaling moet gestructureerd gebeuren en risicoschalen bieden hierbij een waardevolle leidraad. #### 1.3.3. Differentiële diagnose Het is belangrijk om decubitus te onderscheiden van andere huidaandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen, zoals letsels door incontinentie (IAD) en intertrigineuze dermatitis. De ontstaansmechanismen van deze aandoeningen verschillen van die van drukletsels. ### 1.4. Ontstaansmechanismen op celniveau Druk en schuifkrachten veroorzaken verschillende processen op celniveau die leiden tot decubitus: * **Weefselvervorming op celniveau:** Interne structuren van cellen raken beschadigd door samendrukking. * **Collaberen van bloedvaten:** Compressie van haarvaten en grotere bloedvaten, wat resulteert in ischemie (zuurstoftekort) in het weefsel. * **Collaberen van lymfevaten:** Belemmering van de lymfedrainage, wat kan leiden tot oedeem. * **Reperfusieschade:** Wanneer de druk wordt opgeheven, leidt de snelle terugkeer van bloed tot de vorming van vrije radicalen en ontstekingsreacties die het weefsel verder beschadigen. De druk kan worden gekwantificeerd met de formule: $$P = 9,81 \times \frac{M}{A}$$ Waarbij: * $P$ staat voor druk in Pascal (Pa). * $M$ staat voor massa in kilogram (kg). * $A$ staat voor oppervlakte in vierkante meter (m$^2$). Deze formule illustreert dat hoe groter het contactoppervlak, hoe lager de druk per punt is, wat een fundamenteel principe is in de preventie van decubitus. --- # Classificatie en risicobepaling van decubitus Dit gedeelte behandelt de classificatie van decubitus volgens de EPUAP-richtlijnen en de cruciale aspecten van risicobepaling bij zorgvragers. ### 2.1 Decubitus classificatie volgens EPUAP De EPUAP (European Pressure Ulcer Advisory Panel) classificatie onderscheidt verschillende categorieën decubitus, gebaseerd op de diepte van het letsel. #### 2.1.1 Categorie I: niet-wegdrukbare roodheid Dit is de vroegste fase van decubitus, waarbij de huid rood blijft, zelfs na het wegduwen van de druk. De integriteit van de huid is nog intact. #### 2.1.2 Categorie II: verlies van deel huidlaag of blaar Bij deze categorie is er sprake van een oppervlakkig huidletsel, waarbij de epidermis en/of de dermis is aangedaan. Dit kan zich manifesteren als een schaafwond, een oppervlakkige wond of een intacte of opengebarsten blaar. #### 2.1.3 Categorie III: verlies van volledige huidlaag Het letsel strekt zich hier uit tot in het subcutane weefsel, maar onderliggende structuren zoals spieren, pezen of bot zijn nog niet zichtbaar. Er is sprake van een dieper wondbed. #### 2.1.4 Categorie IV: verlies van volledige weefsellaag Dit is de meest ernstige categorie, waarbij de huid- en onderhuidslaag volledig verloren zijn gegaan. Spieren, pezen en/of bot zijn zichtbaar in het wondbed. #### 2.1.5 Niet-classificeerbaar: diepte onbekend In deze categorie is de exacte diepte van het letsel niet vast te stellen omdat het wondbed bedekt is met necrose of slib. #### 2.1.6 Vermoedelijk diepe weefselschade Hierbij is er sprake van een diep, rood of paarsgekleurd gebied op de huid, zonder dat de bovenliggende huid beschadigd is. Dit kan duiden op schade aan dieper gelegen weefsels. #### 2.1.7 Decubitus ten gevolge van medisch materiaal Deze letsels worden specifiek geclassificeerd omdat ze veroorzaakt worden door medische hulpmiddelen. De vorm van het letsel komt overeen met het medische materiaal. #### 2.1.8 Decubitus ter hoogte van de slijmvliezen Letsels aan slijmvliezen die veroorzaakt worden door druk van medische materialen worden apart benoemd. ### 2.2 Risicobepaling voor decubitus Risicobepaling is essentieel om te anticiperen op de ontwikkeling van decubitus en preventieve maatregelen gericht in te zetten. #### 2.2.1 Wat is risicobepaling? Risicobepaling identificeert zorgvragers met een verhoogde kans op het ontwikkelen van decubitus. Een zorgvrager met risico heeft kans op het ontwikkelen van decubitus, terwijl een zorgvrager zonder risico deze kans niet heeft. #### 2.2.2 Waarom risicobepaling? Preventieve maatregelen vergen tijd en middelen. Risicobepaling zorgt ervoor dat deze maatregelen enkel worden ingezet wanneer noodzakelijk, om verspilling te voorkomen. Het is cruciaal om 'vals positieve' (onnodige interventies) en 'vals negatieve' (gemiste risico's) resultaten te vermijden. #### 2.2.3 Hoe risico bepalen? Er zijn verschillende methoden voor risicobepaling: * **Detectie van niet-wegdrukbare roodheid (Categorie I):** Dagelijkse observatie van drukpunten op niet-wegdrukbare roodheid duidt op een verhoogd risico en vereist onmiddellijke preventieve maatregelen. Dit is een reactieve methode. * **Klinische blik:** Gebaseerd op de ervaring en het klinisch inzicht van de zorgverlener, voornamelijk rekening houdend met mobiliteit en algemene lichamelijke toestand. De aanwezigheid van een bestaande decubitus van categorie II of hoger verhoogt het risico. Deze methode is afhankelijk van de kennis en ervaring van de zorgverlener, wat kan leiden tot fouten. * **Risicoschalen:** Gestructureerde instrumenten die bestaan uit verschillende items die de ernst van risicofactoren meten (bv. activiteit, incontinentie, mobiliteit). Bekende schalen zijn onder andere de Norton-, Braden- en Waterlowschaal. Hoewel er meer dan 40 schalen bestaan, kunnen ze niet als diagnostisch instrument worden gebruikt. De twee belangrijkste factoren in risicoschalen zijn mobiliteit en de aanwezigheid van een decubitusletsel. > **Tip:** Een gestructureerde risicobepaling met behulp van bestaande risicoschalen, aangevuld met klinische ervaring, is de meest effectieve aanpak. ### 2.3 Differentiële diagnose Het is belangrijk om decubitus te onderscheiden van andere huidletsels, zoals IAD-letsels (incontinentie-geassocieerde dermatitis) en intertrigineuze dermatitis. Het ontstaansmechanisme van deze letsels verschilt van dat van drukletsels. ### 2.4 Benadering van de zorgvrager op multidisciplinaire wijze Bij de beoordeling en behandeling van decubitus is een multidisciplinaire aanpak essentieel. Educatie van de zorgvrager en mantelzorgers over preventie en behandeling is van groot belang. ### 2.5 Correctie van oorzakelijke en in stand houdende factoren De kern van decubituspreventie en -behandeling ligt in het beperken van druk- en schuifkrachten. #### 2.5.1 Vermindering van de grootte van de druk Dit principe is gebaseerd op de wet van Pascal, waarbij een vergroting van het contactoppervlak de druk per punt verlaagt. De formule hiervoor is: $$P = 9,81 \times \frac{M}{A}$$ Hierin staat $P$ voor de druk in Pascal, $M$ voor de massa in kilogram en $A$ voor het oppervlak in vierkante meter. * **Preventieve maatregelen en materialen in liggende houding:** Dit omvat positioneringstechnieken zoals de semifowlerhouding, 30°-zijligging en buikligging. Ook het gebruik van zwevende hielen is cruciaal om druk op de hielen te verminderen. * **Preventieve maatregelen in zittende houding:** Ook in zittende positie is aandacht voor positionering vereist. * **Drukreducerende materialen:** Matrassen en zitkussens die de vorm van het lichaam aannemen, zoals visco-elastische materialen en luchtmatrassen, bieden een verbeterde drukverdeling. #### 2.5.2 Vermindering van de duur van de druk Dit kan bereikt worden door wisselhouding en het gebruik van alternerende systemen. * **Wisselhouding (bed en zetel):** Het regelmatig veranderen van lichaamshouding volgens een schema, met een maximale tijd van 2 tot 4 uur per houding, afhankelijk van het type matras. In zittende houding is de maximale tijd 1 tot 2 uur, waarna een liggende positie wordt aangeraden. * **Alternerende matrassen:** Deze systemen werken met wisselende luchtdruk om drukpunten continu te ontlasten. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn de netstroom, alarmen, 'bottoming-out' en het beperken van onderlagen. #### 2.5.3 Adjuvante preventieve maatregelen Dit zijn aanvullende maatregelen die de huidconditie en algemene gezondheid verbeteren. * **Huidzorg:** Dagelijkse beoordeling van de huid op roodheid en andere afwijkingen, gevolgd door reiniging met een pH-neutraal product en hydratatie. * **IAD-preventie en microklimaat:** Het aanpakken van incontinentie en het reguleren van het huidmicroklimaat door occlusieve onderlagen te beperken en de temperatuur te beheersen. * **Ergonomie:** Zoals het verwijderen van glijzeilen na gebruik. * **Voeding:** Een adequate voedingstoestand is belangrijk. Advies van een diëtist is aangewezen bij een verhoogd risico of aanwezigheid van decubitus. * **Verbanden:** Adequate wondzorg draagt bij aan genezing en preventie. * **Preventie van decubitus ten gevolge van medisch materiaal:** Het correct aanmeten, controleren en herpositioneren van medisch materiaal, en het gebruik van beschermende verbanden. > **Example:** Een decubitus aan de stuit kan ook door een alternerend zitkussen worden behandeld indien een visco-elastische matras onvoldoende effect heeft. #### 2.5.3.7 Ineffectieve preventieve maatregelen Bepaalde maatregelen worden als ineffectief beschouwd en moeten vermeden worden, zoals donuts of ringkussens, massage, ijsfrictie, lokale warmte en schapenvacht. ### 2.6 Doelgericht denken en opstellen van een lokaal behandelplan Een adequaat behandelplan omvat zowel preventieve maatregelen als lokaal wondbeleid. #### 2.6.1 Preventieve maatregelen Zorgvragers met decubitus vereisen minstens wisselhouding, zwevende hielen, een aangepaste matras en een drukreducerend zitkussen. Bij gebrek aan progressie in wondgenezing is het uitbreiden van preventieve maatregelen noodzakelijk. #### 2.6.2 Lokaal wondbeleid De specifieke behandeling van het wondbed is afhankelijk van de ernst en locatie van de decubitus. #### 2.6.3 Multidisciplinair team Een multidisciplinair team is cruciaal voor de behandeling van complexe decubitusgevallen, zoals diepe weefselschade, gecombineerde letsels of decubitus met necrose. ### 2.7 Evaluatie van de doelen en uitkomsten van de wondbehandeling Regelmatige herhaling van de risicobepaling, controle van therapietrouw en voortdurende educatie zijn essentieel. Na genezing van de wond dient preventie en nazorg van het litteken te worden ingezet. --- # Preventieve maatregelen en behandeling van decubitus Decubituspreventie en -behandeling vereisen een multidisciplinaire aanpak gericht op het corrigeren van oorzakelijke factoren en het toepassen van specifieke maatregelen voor liggende en zittende houdingen, aangevuld met een doordacht wondbeleid en evaluatie. ### 3.1 Definitie van decubitus Decubitus is een lokaal letsel van de huid en/of onderliggende weefsels, veroorzaakt door druk of een combinatie van druk- en schuifkrachten. Het ontstaat meestal ter hoogte van benige uitsteeksels, maar kan ook veroorzaakt worden door druk van medische materialen. #### 3.1.1 Ontstaansmechanismen van decubitus Druk en schuifkrachten leiden tot vier ontstaansmechanismen op celniveau: * Weefselvervorming * Collaberen van bloedvaten * Collaberen van lymfevaten * Reperfusieschade Druk resulteert in het platdrukken van weefsels tussen de huid en het bot. Schuifkrachten kunnen oppervlakkig zijn (epidermis – dermis) of diep (bot- en spierweefsel). Een decubitusletsel evolueert niet altijd standaard van een oppervlakkig naar een dieper letsel. ### 3.2 Etiologie en fysiopathologie De belangrijkste factoren die bijdragen aan decubitus zijn: * **Weefseltolerantie:** De weerstand van het weefsel tegen druk en veranderingen in zuurstofconcentratie. * **Mobiliteit en sensorische perceptie:** Beperkte bewegingsmogelijkheden en verminderd gevoel verhogen het risico. ### 3.3 Anamnese en actieve beoordeling van decubitus Een grondige beoordeling is essentieel voor het tijdig herkennen en classificeren van decubitus. #### 3.3.1 Observatie volgens EPUAP-classificatie De EPUAP-classificatie onderscheidt zes categorieën op basis van de diepte van het letsel: * **Categorie I:** Niet-wegdrukbare roodheid. * **Categorie II:** Verlies van deel huidlaag of blaar. * **Categorie III:** Verlies van volledige huidlaag. * **Categorie IV:** Verlies van volledige weefsellaag (spier, pees of bot zichtbaar). * **Niet classificeerbaar:** Diepte onbekend. * **Vermoedelijk diepe weefselschade:** Diepte onbekend, maar tekenen wijzen op schade aan diepere weefsels. Letsels veroorzaakt door medisch materiaal vormen een aparte categorie, herkenbaar aan de vorm van het letsel die overeenkomt met het materiaal. Decubitus ter hoogte van slijmvliezen is ook een specifieke vorm. #### 3.3.2 Risicobepaling Risicobepaling identificeert zorgvragers met een verhoogd risico op het ontwikkelen van decubitus, om gerichte preventieve maatregelen te kunnen inzetten. ##### 3.3.2.1 Methoden van risicobepaling * **Detectie van niet-wegdrukbare roodheid (categorie I):** Dagelijkse observatie van drukpunten op roodheid. * **Klinische blik:** Gebaseerd op ervaring en beoordeling van mobiliteit, algemene lichamelijke toestand en eerdere decubitusletsels. * **Risicoschalen:** Gestructureerde instrumenten (zoals Norton-, Braden- of Waterlowschaal) die verschillende oorzakelijke factoren scoren om het risico te bepalen. Het is cruciaal om vals positieve en vals negatieve risicobepalingen te vermijden. De belangrijkste factoren zijn mobiliteit en de aanwezigheid van een decubitusletsel. #### 3.3.3 Differentiële diagnose Het is belangrijk om decubitus te onderscheiden van letsels door incontinentie-geassocieerde dermatitis (IAD) en intertrigineuze dermatitis, gezien hun verschillende ontstaansmechanismen. ### 3.4 Benadering van de zorgvrager op multi-/interdisciplinaire wijze Een multidisciplinair team, inclusief de zorgvrager en mantelzorgers, is cruciaal voor effectieve preventie en behandeling. Educatie van de zorgvrager en mantelzorgers is een belangrijk onderdeel van de aanpak. ### 3.5 Correctie van oorzakelijke en in stand houdende factoren Het beperken van druk- en schuifkrachten is het hoofddoel van preventie en behandeling. Dit gebeurt door middel van preventieve maatregelen en het optimaliseren van onderliggende, zorgvrager-gebonden factoren. #### 3.5.1 Vermindering van de grootte van de druk Het vergroten van het contactoppervlak vermindert de druk per punt, conform de wet van Pascal: $$P = 9,81 \times \frac{M}{A}$$ Waarbij: * $P$ = druk in Pascal * $M$ = Massa in kg * $A$ = oppervlakte in m² ##### 3.5.1.1 Preventieve maatregelen en materialen in liggende houding * **Positionering:** * **Semifowlerhouding:** Een hellende houding die de druk verdeelt. * **30°-zijligging:** Zorgt voor drukvermindering op de stuit en andere benige uitsteeksels. * **Buikligging:** Kan in specifieke situaties worden toegepast voor drukontlasting. * **Zwevende hielen:** Hielen worden vrijgehouden van druk om schade te voorkomen. * **Drukreducerende matrassen en zitkussens:** Materialen die de vorm van het lichaam aannemen ('envelopment'), zoals visco-elastisch materiaal of luchtmatrassen, verspreiden de druk over een groter oppervlak. ##### 3.5.1.2 Preventieve maatregelen in zittende houding * **Positionering:** Regelmatige houdingswisselingen en het stimuleren van het rechtop staan of zelfstandig liften. * **Drukreducerende zitkussens:** Vergelijkbaar met matrassen, bieden deze kussens een groter contactoppervlak. #### 3.5.2 Vermindering van de duur van de druk Dit kan bereikt worden door: ##### 3.5.2.1 Wisselhouding Het regelmatig wisselen van lichaamshouding om ischemie en weefselvervorming te minimaliseren. * **Bed:** Een schema met regelmatige houdingsveranderingen, waarbij de semifowlerhouding vaak wordt ingebouwd. * **Ideale frequenties:** * Op drukreducerende matras: maximaal 4 uur per houding. * Op niet-drukreducerende matras: maximaal 2 uur per houding. * Frequentie verhogen bij gebrek aan verbetering van een bestaand letsel. * **Zetel:** * **Ideale frequenties:** * Op drukreducerend zitkussen: maximaal 2 uur per houding. * Op niet-drukreducerend zitkussen: maximaal 1 uur per houding. * Daarna bij voorkeur een liggende houding aannemen. ##### 3.5.2.2 Alternerende matrassen Deze systemen wisselen de druk door middel van luchtcellen die om de beurt worden opgeblazen en leeglopen. Belangrijke aandachtspunten zijn netstroom, alarmen, 'bottoming-out' en het beperken van onderlagen. #### 3.5.3 Adjuvante preventieve maatregelen Dit zijn aanvullende maatregelen die de huidconditie en de algehele gezondheid bevorderen. * **Huidzorg:** Dagelijkse inspectie op roodheid en andere afwijkingen, reiniging met een pH-neutraal product en hydratatie. * **IAD-preventie en microklimaat:** Het voorkomen van huidbeschadiging door incontinentie (IAD) is essentieel, aangezien een vochtige huid gevoeliger is voor schuifkrachten. Het reguleren van de huidtemperatuur en het beperken van occlusieve onderlagen bevordert een optimaal microklimaat. * **Ergonomie:** Correct gebruik van hulpmiddelen zoals glijzeilen. * **Voeding:** Een adequate voedingstoestand is cruciaal voor wondgenezing. Bij ondervoeding is advies van een diëtist noodzakelijk. * **Verbanden:** Correct gebruik van verbanden ter bescherming of behandeling. * **Preventie van decubitus ten gevolge van medisch materiaal:** * Gebruik van de juiste maat/vorm materiaal. * Regelmatige controle van drukpunten. * Herpositioneren en tijdig verwijderen van materiaal. * Gebruik van dunne wondverbanden onder het materiaal. * Aanpassen van materiaal indien mogelijk. #### 3.5.4 Ineffectieve preventieve maatregelen Bepaalde maatregelen worden als ineffectief beschouwd en dienen vermeden te worden: * Donuts of ringkussens * Massage * Ijsfrictie * Lokale warmte * Schapenvacht #### 3.5.5 Specifieke doelgroepen Er zijn specifieke preventieve strategieën voor kwetsbare groepen, zoals patiënten op intensive care, in het operatiekwartier, met verlammingen, in de terminale fase, obesitas, en neonaten/kinderen. ### 3.6 Doelgericht denken en opstellen van een lokaal behandelplan Een geïntegreerd behandelplan is essentieel, dat zowel preventieve als curatieve aspecten omvat. #### 3.6.1 Preventieve maatregelen bij decubitus Bij een reeds bestaande decubitus worden minimaal de volgende preventieve maatregelen toegepast: * Wisselhouding * Toepassen van zwevende hielen * Aangepaste matras * Drukreducerend zitkussen Indien de wondgenezing achterblijft, dient de effectiviteit van de preventieve maatregelen geëvalueerd en eventueel uitgebreid te worden, bijvoorbeeld door de frequentie van wisselhouding te verhogen of specifiekere materialen in te zetten. #### 3.6.2 Lokaal wondbeleid Dit omvat de principes van wondreiniging, wondbedekking en het bevorderen van wondgenezing, aangepast aan het type en de diepte van het decubitusletsel. #### 3.6.3 Multidisciplinair team Het multidisciplinaire team coördineert de behandeling, met specifieke protocollen voor complexe situaties zoals decubitus met diepe weefselschade, botcontact, of gecombineerd met IAD. ### 3.7 Evaluatie van de doelen en uitkomsten van de wondbehandeling Regelmatige evaluatie is noodzakelijk: * Herhalen van de risicobepaling om preventieve maatregelen aan te passen. * Controleren van de therapietrouw bij de zorgvrager. * Voortzetten van educatie van zorgvrager en mantelzorgers. * Na genezing van de wond starten met preventie en nazorg van het litteken. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Decubitus | Een lokaal letsel van de huid en/of onderliggende weefsels, ontstaan door druk of een combinatie van druk- en schuifkrachten, meestal ter hoogte van beenuitsteeksels of door medische materialen. | | Drukkracht | De kracht die wordt uitgeoefend op een oppervlak, resulterend in weefselvervorming, collaberen van bloed- en lymfevaten, en reperfusieschade. | | Schuifkracht | Een parallelle kracht die de huidlagen over elkaar heen trekt, wat kan leiden tot weefselbeschadiging, vooral in combinatie met druk. | | Etiologie | De studie van de oorzaken van ziekten of aandoeningen; in deze context de oorzaken van decubitus. | | Fysiopathologie | De studie van de pathologische processen die ten grondslag liggen aan een ziekte of aandoening, en hoe deze de normale lichaamsfuncties beïnvloeden. | | EPUAP-classificatie | Een systeem ontwikkeld door het European Pressure Ulcer Advisory Panel om decubitusletsels te classificeren op basis van de diepte en ernst van de schade. | | Risicobepaling | Het proces waarbij wordt vastgesteld of een zorgvrager een verhoogd risico loopt op het ontwikkelen van decubitus, gebaseerd op diverse factoren zoals mobiliteit en algemene conditie. | | Multidisciplinair team | Een team van zorgverleners uit verschillende disciplines die samenwerken om de beste zorg te bieden, in dit geval voor decubituspreventie en -behandeling. | | Adjuvante maatregelen | Ondersteunende of aanvullende preventieve maatregelen die helpen bij het optimaliseren van zorgvrager-gebonden onderliggende factoren om decubitus te voorkomen. | | Envelopment | De eigenschap van drukreducerende materialen om de vorm van het lichaam van de zorgvrager aan te nemen, waardoor de druk wordt verdeeld over een groter oppervlak. | | Wisselhouding | Een methode waarbij de zorgvrager volgens een vast schema van houding verandert om de drukpunten op het lichaam te ontlasten en de periode van ischemie en weefselvervorming te verkorten. | | IAD-letsel | Een letser als gevolg van incontinentie-geassocieerde dermatitis, waarbij de huid beschadigd raakt door langdurige blootstelling aan lichaamsvochten. | | Intertrigineuze dermatitis | Huidirritatie of -ontsteking die optreedt in huidplooien door wrijving en vochtigheid. | | $P = \frac{M \ast 9.81}{A}$ | De formule die de relatie tussen druk ($P$), massa ($M$) en oppervlakte ($A$) weergeeft, gebruikt om de druk per punt in een contactoppervlak te berekenen en te verminderen. | | Visco-elastisch materiaal | Een materiaal dat zowel viskeuze als elastische eigenschappen bezit, vaak gebruikt in drukreducerende matrassen en kussens, omdat het de druk goed verdeelt en de vorm van het lichaam volgt. |