erfrecht deel 3.pdf

# Inleiding tot giften en schenkingen Dit gedeelte introduceert giften en schenkingen als rechtshandelingen ten kosteloze titel en bespreekt de algemene regels, specifieke kenmerken, vergelijkingen met legaten en de bankgift [1](#page=1). ### 1.1 Giften als beschikkingen om niet Een gift is een rechtshandeling waarbij iemand uit vrijgevigheid kosteloos een zaak aan een ander overdraagt. Dit betreft een rechtshandeling ten kosteloze titel, de overdracht van een zaak en de intentie om te schenken (*animus donandi*) [1](#page=1). ### 1.2 Algemene regels voor giften Voor giften bestaat een verzameling rechtsregels die betrekking hebben op [1](#page=1): * Toestemming [1](#page=1). * Bekwaamheid [1](#page=1). * Voorwerp [1](#page=1). * Oorzaak [1](#page=1). * Voorwaarden [1](#page=1). * Vormvereisten [1](#page=1). * Aanbod tot schenking [1](#page=1). * Onherroepelijkheid [1](#page=1). ### 1.3 Schenkingen Een schenking wordt gedefinieerd als een plechtig contract dat een onmiddellijke en onherroepelijke afstand van een zaak inhoudt, tot voordeel van de begiftigde, mits deze aanvaardt [1](#page=1). #### 1.3.1 Vergelijking met legaten **Gemeenschappelijke kenmerken:** * Overdracht met een verrijking van de begiftigde [1](#page=1). * Beide betreffen giften [1](#page=1). * Er zijn wettelijk opgelegde vormvoorschriften van toepassing [1](#page=1). **Verschilpunten:** * Een schenking gebeurt via een 'contract' (wederkerig), terwijl een legaat via een 'testament' (eenzijdig) geschiedt [1](#page=1). * Schenkingen vinden bij leven plaats, legaten bij overlijden [1](#page=1). * Een schenking is onherroepelijk, terwijl een testament herroepbaar is [1](#page=1). #### 1.3.2 Bankgift Een bankgift is een bankoverschrijving waarbij de schenker zich verarmt en de intentie tot schenken (*animus donandi*) aanwezig is, vaak blijkend uit de omschrijving in de mededeling. De aanvaarding door de begiftigde is technisch gezien niet strikt noodzakelijk, maar kan bijvoorbeeld plaatsvinden via e-mail [1](#page=1). ### 1.4 Legaten of testamentaire giften Een testament is een uiterste wilsuiting die betrekking kan hebben op het geheel of een deel van iemands vermogen, of op andere beschikkingen die geen betrekking hebben op het vermogen. Een testament is steeds herroepbaar. Het kan ook beschikkingen bevatten met betrekking tot de uitvaart, de aanstelling van een testamentuitvoerder, het beheer van een digitale nalatenschap (zoals Facebook, LinkedIn, Instagram), het verzet tegen inzage van patiëntendossiers, of het verzet tegen orgaannname [1](#page=1). --- # Testamenten en legaten Het testament vertegenwoordigt de laatste wilsuiting van een persoon en regelt de verdeling van het vermogen na overlijden, met specifieke vormen en formaliteiten. ## 2. Testamenten en legaten ### 2.1 De essentie van het testament Het testament is de ultieme wilsuiting die betrekking heeft op het gehele of een deel van iemands vermogen, en kan ook andere beschikkingen bevatten die geen betrekking hebben op het vermogen. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om wensen betreffende de uitvaart, het aanstellen van een testamentuitvoerder, of het beheer van de digitale nalatenschap. Een testament is echter altijd herroepelijk. Bepaalde zaken, zoals de erkenning van een kind of wilsverklaringen met betrekking tot euthanasie, kunnen niet via een testament geregeld worden [1](#page=1) [2](#page=2). #### 2.1.1 Essentiële kenmerken van het testament Een testament kent de volgende essentiële kenmerken: * **Eenzijdig**: Het is gebaseerd op de loutere wil van de testator [2](#page=2). * **Toekomstig**: Het treedt pas in werking na het overlijden en blijft daardoor steeds herroepbaar [2](#page=2). * **Herroepelijk**: De testator kan op elk moment tijdens zijn leven zijn testament herzien. Een legaat onder een potestatieve voorwaarde, zoals een legaat aan een vriend voor zover de testator nog met hem samenwoont op het moment van overlijden, is geldig. Een testament mag echter geen last bevatten die tijdens het leven van de testator moet worden vervuld, omdat het testament geheim is. Twee testamenten mogen niet van elkaar afhankelijk zijn [2](#page=2). * **Persoonlijk**: Vertegenwoordiging is niet toegestaan, en er kan geen volmacht worden verleend. Echtgenoten mogen niet samen een testament schrijven (conjunctief testament). Weliswaar kunnen er twee afzonderlijke testamenten op hetzelfde blad staan, of twee afzonderlijke testamenten elk op één zijde, of spiegeltestamenten, maar dit wordt afgeraden [2](#page=2). * **Plechtig**: Het dient geschreven en duidelijk te zijn. Legateren door verwijzing (bijvoorbeeld naar een brief in een kluis) is niet toegestaan. Het testament moet voorzien zijn van een datum en handtekening [2](#page=2). #### 2.1.2 Vormen van testamenten Er bestaan drie hoofdvormen van testamenten: het eigenhandig testament, het notarieel testament, en het testament in internationale vorm [2](#page=2). ### 2.2 Eigenhandig testament Om geldig te zijn, moet een eigenhandig testament voldoen aan drie voorwaarden [2](#page=2): 1. **Volledig handgeschreven**: Dit geldt ongeacht de aard of vorm van het document. Het mag dus niet getypt zijn, noch door een derde bij het sterfbed geschreven. Hulp van een derde bij het opstellen is wel mogelijk, waarna de testator de tekst zelf uitschrijft. Latere toevoegingen zijn toegestaan mits deze door de testator zelf zijn geschreven en gedateerd en ondertekend [2](#page=2). 2. **Handtekening**: Alleen de 'naam' volstaat niet als handtekening. De handtekening dient bij voorkeur onderaan het document te staan. Een derde mag mee ondertekenen als getuige, maar mag de testator niet beïnvloed hebben en mag geen erfgenaam zijn, gezien de geheimhouding van het testament [2](#page=2). 3. **Datum**: Het ontbreken van een datum leidt tot nietigheid van het testament, al hanteert de rechtspraak hierin een soepele houding. De datum is noodzakelijk om onder andere de bekwaamheid van de testator te bepalen en de volgorde van verschillende testamenten te bepalen. Eén datum volstaat, bij voorkeur naast de handtekening. De datum hoeft niet voluit te zijn, maar dag, maand en jaar moeten wel vermeld worden. Een onvolledige datum wordt soepel aanvaard. Een valse datum is moeilijk te bewijzen, tenzij de testator overlijdt voor de datum van het testament of reeds geestesziek was bij het opstellen en dus bedrieglijk een eerdere datum opgaf [2](#page=2). Het eigenhandig testament kan ter bewaring worden afgegeven aan een notaris, eventueel met registratie in het Centraal Register der Testamenten (CRT) [3](#page=3). * **Voordelen**: Eenvoudig, kosteloos, geheim, en gemakkelijk herroepbaar [3](#page=3). * **Nadelen**: Risico op betwisting (schriftvervalsing), verlies, vernietiging door derden, en juridisch niet correct of onvolledig zijn [3](#page=3). ### 2.3 Notarieel testament Een notarieel testament wordt opgesteld door een notaris, in aanwezigheid van twee getuigen of een tweede notaris [3](#page=3). * **Formaliteiten**: Het testament wordt op schrift opgemaakt (mag op pc), voorgelezen aan de testator (die zelf luidop mag lezen), en dient uitdrukkelijk te vermelden dat aan alle formaliteiten is voldaan. De testator, de notaris en de getuigen ondertekenen het document. Indien de testator niet kan tekenen (bv. wegens verlamming), wordt de reden hiervan in de akte vermeld [3](#page=3). * **Getuigen**: Minimaal 18 jaar oud, niet ontzet uit het recht om te getuigen. Kan geen getuige zijn: een legataris, diens echtgenoot/wettelijk samenwonende partner, bloed- en aanverwanten van de legataris tot de tweede graad, personeel van de legataris, de geassocieerde notaris, bloed- en aanverwanten tot de tweede graad van de testator, notaris of geassocieerde notaris, personeel van de testator, notaris of geassocieerde notaris, en de echtgenoot/wettelijk samenwonende partner van de getuige. Een geassocieerde notaris mag niet optreden als getuige [3](#page=3). * **Bewaring**: Afgifte aan de notaris met registratie in het CRT [3](#page=3). * **Voordelen**: Juridisch correct, grote bewijswaardigheid en betrouwbaarheid, absolute bewaring via CRT, en zekerheid tot vrijgave na overlijden [3](#page=3). * **Nadelen**: Kosten, plechtigheid van dicteren en voorlezen, vereiste aanwezigheid van getuigen, en zware formaliteiten [3](#page=3). ### 2.4 Het testament in internationale vorm Dit testament is geregeld via het Verdrag van Washington van 26 oktober 1973 en erkend in België via de Wet van 2 februari 1983 [4](#page=4). * **Kenmerken**: Het dient schriftelijk te zijn (met de hand of op andere wijze), niet noodzakelijk door de testator zelf, in om het even welke taal, en in aanwezigheid van een notaris en twee getuigen (een tweede notaris is niet toegelaten). Dit biedt een oplossing voor personen die niet kunnen spreken. Een Belg die in België woont en wiens goederen zich in België bevinden, kan ook een internationaal testament opmaken; het is dus niet exclusief voor internationale situaties. De wetgeving is uniform in staten die gebonden zijn door het Verdrag van Washington [4](#page=4). * **Bewaring**: Afgifte aan de notaris met registratie in het CRT [4](#page=4). * **Voordelen**: Juridisch voorbereid, bewijswaarde/betrouwbaarheid, absolute bewaring via CRT, zekerheid tot vrijgave na overlijden, en een notarieel testament kan hierin worden omgezet [4](#page=4). * **Nadelen**: Kosten, en de aanwezigheid van getuigen [4](#page=4). ### 2.5 Herroeping van het testament Een later testament dat eerdere testamenten niet uitdrukkelijk herroept, vernietigt enkel de beschikkingen die onverenigbaar of strijdig zijn met het nieuwe testament. Om twijfel uit te sluiten, is een uitdrukkelijke herroeping aangewezen [4](#page=4). > **Voorbeeld:** > Situatie 1: Eerste testament zegt 'alles naar mijn broer'. Tweede testament zegt 'mijn huis voor mijn petekind'. Dit is perfect uitvoerbaar, aangezien de beschikkingen niet strijdig zijn. > Situatie 2: Eerste testament zegt 'mijn huis voor mijn petekind'. Tweede testament zegt 'alles naar mijn broer'. Dit creëert een contradictie, waarbij enkel het tweede testament uitvoerbaar is voor zover het de beschikkingen van het eerste tegenspreekt. ### 2.6 Legaten en legatarissen Een legataris is een testamentaire erfgenaam. Om als legataris te kunnen optreden, moet de persoon op het ogenblik van overlijden [4](#page=4): * Bestaan (minstens verwekt zijn) [4](#page=4). * Bepaalbaar zijn (men moet weten over wie het gaat) [4](#page=4). * Expliciet in het testament door de testator zijn aangeduid [4](#page=4). #### 2.6.1 Aandachtspunten bij legaten * **Vooroverlijden legataris**: Dit leidt niet automatisch tot plaatsvervulling, behalve indien afstammelingen als legataris zijn aangeduid. Het is wenselijk om een subsidiaire legataris aan te duiden voor het geval de oorspronkelijke legataris vooroverlijdt [4](#page=4). * **Interpretatieproblemen**: Er kunnen interpretatieproblemen ontstaan bij legaten, bijvoorbeeld bij de formulering "zoon/kleinzoon geboren uit het huwelijk van mijn zoon" of "stiefzoon" [4](#page=4). --- # Soorten legaten en hun verdeling Oké, hier is de studiehandleiding voor het onderwerp "Soorten legaten en hun verdeling", die voldoet aan alle gestelde eisen. ## 3. Soorten legaten en hun verdeling Dit onderwerp behandelt de verschillende types legaten, principiële regels met betrekking tot de toedeling ervan, en de verdeling van zowel schulden als opbrengsten uit een nalatenschap [5](#page=5). ### 3.1 Algemeen legaat Een algemeen legaat duidt een begunstigde aan die tot de gehele nalatenschap wordt geroepen. Dit impliceert niet dat de legataris de volledige nalatenschap ontvangt, noch dat hij per definitie een wettelijk erfgenaam is. De algemene legataris erft alles wat niet aan anderen werd vermaakt en is gehouden tot het betalen van de schulden van de nalatenschap en het uitkeren van andere legaten. Bij samenloop met andere algemene legatarissen of reservataire erfgenamen, dient hiermee rekening te worden gehouden [5](#page=5) [6](#page=6). Typische bewoordingen voor een algemeen legaat zijn: "Ik vermaak mijn fortuin aan...", "Ik stel A en B aan als algemene legatarissen, elk voor een gelijk deel", of "Ik geef alles wat er overblijft aan Z nadat de andere legatarissen hun deel gekregen hebben" (restlegaat) [5](#page=5). ### 3.2 Legaat onder algemene titel Een legaat onder algemene titel betreft een breukdeel van de nalatenschap, of van een specifiek deel daarvan (zoals alle onroerende goederen of alle roerende goederen), of een combinatie hiervan. Deze legataris is gehouden tot een deel van de schulden, proportioneel aan zijn legaat [5](#page=5) [6](#page=6). Voorbeelden van bewoordingen zijn: "Ik legateer 50% voor erfgenamen vaderskant, 50% voor erfgenamen moederskant", "Ik legateer een kwart van de verkoopprijs van al mijn roerende goederen aan het Rode Kruis", of "Het deel van de erfenis dat ik aan niemand heb gelegateerd, moet voor 5% naar petekindje gaan" [5](#page=5). ### 3.3 Bijzonder legaat Een bijzonder legaat betreft de toebedeling van een specifiek goed. De bijzonder legataris is in principe niet gehouden tot de schulden van de nalatenschap. De betaling van schulden gaat echter wel voor op de betaling van bijzondere legaten. Indien er onvoldoende netto-actief is (totale nalatenschap actief min passief), kan het bijzondere legaat niet worden uitbetaald [5](#page=5) [6](#page=6). Voorbeelden van bewoordingen zijn: "Ik legateer mijn huisraad aan mijn buurvrouw", "Ik legateer mijn verzameling muntstukken aan mijn enige kleindochter", of "Ik heb drie garageboxen en ik legateer deze aan mijn jongste zoon" [5](#page=5). #### 3.3.1 De rol van aanwas Aanwas is het principe waarbij een legaat dat door één begunstigde niet kan worden verkregen, ten goede komt aan de andere mede-begunstigden. Dit principe geldt bij legaten onder algemene titel en bij algemene legaten [6](#page=6). > **Voorbeeld:** Als een erflater twee legatarissen ten algemene titel aanwijst om samen alle onroerende goederen te erven, en één van hen verwerpt, dan erft de andere de volledige onroerende goederen op basis van aanwas. Idem voor legaten onder algemene titel van een breukdeel van de erfenis: als twee legatarissen elk 25% erven en één verwerpt, erft de andere 50%. Bij algemene legatarissen die samen tot de volledige erfenis worden geroepen, zal de aanwas ervoor zorgen dat de overblijvende legataris alles ontvangt indien één van hen verwerpt of is vooroverleden [6](#page=6). #### 3.3.2 De verdeling van schulden * **Algemeen legataris:** Is gehouden tot alle schulden van de nalatenschap [6](#page=6). * **Legataris onder algemene titel:** Is gehouden tot zijn aandeel in de schulden [6](#page=6). * **Bijzonder legataris:** Is niet gehouden tot schulden, tenzij de betaling van schulden voorgaat op de afgifte van het bijzondere legaat en er onvoldoende netto-actief is. Indien een onroerend goed bezwaard is met een hypotheek die niet kan worden geweerd, kan de bijzondere legataris hiervan verhaal zoeken bij andere erfgenamen of legatarissen, tenzij de testator heeft bepaald dat het goed 'vrij en onbelast' moet worden afgeleverd. Bijzondere legaten kunnen ook onderhevig zijn aan inkorting indien de reserve van bepaalde erfgenamen zou zijn aangetast [6](#page=6). > **Tip:** Zowel algemene als algemene titel legatarissen kunnen de nalatenschap aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving of verwerpen [6](#page=6). #### 3.3.3 Opbrengsten (vruchten) uit nalatenschappen De opbrengsten (zoals huurgelden of rente) uit een nalatenschap komen de legatarissen toe vanaf een bepaald moment: * **Algemene legataris / legataris onder algemene titel:** Recht op de vruchten vanaf de datum van overlijden [6](#page=6). * **Bijzonder legataris:** Recht op de vruchten vanaf de vordering tot afgifte of vanaf de vrijwillige afgifte van het gelegateerde goed [6](#page=6). De testator kan echter bij testament een afwijkende regeling bepalen [6](#page=6). #### 3.3.4 Heling In het erfrecht wordt de bijzonder legataris niet vervolgd voor heling in die zin dat hij het goed niet zou mogen ontvangen. Wel kan hij vervolgd worden voor diefstal of misbruik van vertrouwen, en verplicht worden tot betaling van schadevergoeding [6](#page=6). --- # Reserve en beschikbaar deel Dit gedeelte behandelt de reserve, een wettelijk beschermd deel van de nalatenschap voor bepaalde erfgenamen, en het beschikbaar deel, waarover de erflater vrij kan beschikken. ### 4.1 De reserve De reserve is het deel van het vermogen dat voorbehouden is voor bepaalde personen, namelijk de afstammelingen en de langstlevende echtgenoot (LLE). Het vertegenwoordigt minimale erfrechtelijke aanspraken die de wetgever dwingend oplegt. Dit betekent dat het erfrecht van deze familieleden niet volledig kan worden uitgesloten. Het restant van de nalatenschap, waarover de erflater vrij kan beschikken, wordt het beschikbaar deel genoemd [7](#page=7). #### 4.1.1 Wie geniet de reservebescherming? De reservebescherming geldt in principe voor afstammelingen en de langstlevende echtgenoot [7](#page=7). * **Afstammelingen:** Dit zijn kinderen waarvan de afstamming vaststaat, inclusief geadopteerde kinderen, en waar plaatsvervulling mogelijk is [7](#page=7). * **Langstlevende echtgenoot (LLE):** Dit is de echtgenoot die op de dag van overlijden nog gehuwd was met de overledene (de De Cuijper - DC) [7](#page=7). De reservebescherming is echter niet absoluut en kan onder bepaalde omstandigheden gedeeltelijk of zelfs volledig worden weggenomen [7](#page=7). #### 4.1.2 Wie is uitgesloten van de reservebescherming? Niet-reservataire erfgenamen zijn onder andere ascendenten (ouders, grootouders), bevoorrechte zijverwanten en niet-bevoorrechte zijverwanten, evenals de langstlevende partner (LLP). De erflater kan deze categorieën weliswaar onterven of hun erfdeel beperken [7](#page=7). Voor behoeftige ascendenten bestaat er echter een bijzondere beschermingsmaatregel in de vorm van een onderhoudsvordering ten laste van de nalatenschap [7](#page=7). * **Voorwaarden voor onderhoudsvordering door ascendenten:** * De overledene (DC) laat geen erfgenamen van de eerste orde na [8](#page=8). * De ascendent is op het moment van overlijden behoeftig [8](#page=8). * De aanwezigheid van een LLE of LLP is irrelevant [8](#page=8). * Het levensonderhoud kan worden toegekend in de vorm van een kapitaal of een lijfrente [8](#page=8). * De vordering is maximaal beperkt tot een kwart (¼) van de fictieve rekenmassa (rekenboedel) per ascendent [8](#page=8). * De ascendent hoeft niet noodzakelijk als wettelijke erfgenaam te zijn opgeroepen; de erflater kan bijvoorbeeld testamentair de LLE of LLP alles laten erven [8](#page=8). #### 4.1.3 Onder welke voorwaarden geniet de erfgenaam de reservebescherming? Om van de reservebescherming te kunnen genieten, moet een erfgenaam aan de volgende voorwaarden voldoen: * **Wettelijk erfgenaam zijn:** De erfgenaam moet opgeroepen zijn tot de erfenis en deze aanvaard hebben. Indien een afstammeling verwerpt, kan plaatsvervulling optreden [8](#page=8). * **Zich beroepen op de reservebescherming:** Dit recht kan door de erflater niet worden ontnomen. De reserve moet berekend worden, en als deze niet uit de aanwezige goederen van de nalatenschap kan worden toegekend, kan de reservataire erfgenaam "inkorting" vragen. Het eigen recht op reservebescherming haalt de reservataire erfgenaam uit de wet [8](#page=8). * **Tijdstip van uitoefening:** Het recht op reservebescherming kan pas worden uitgeoefend na het openvallen van de nalatenschap. Afstammelingen of de echtgenoot kunnen niets ondernemen tegen giften die de erflater bij leven doet. Als het schenkingsgedrag verontrustend is, kunnen zij wel beschermingsmaatregelen vragen aan de rechter, zoals het vorderen van de nietigheid van een schenking [8](#page=8). #### 4.1.4 Waartegen is de reservataire erfgenaam beschermd? De reserve beschermt tegen het **ten kosteloze titel weggeven** van goederen door de erflater. Het biedt **geen bescherming** tegen handelingen onder bezwarende titel, omdat hierbij iets anders in de plaats komt, zoals geld of een ander goed. Bijvoorbeeld, de verkoop van een appartement aan de kust, met de opbrengst waarvan kunstwerken worden aangekocht, valt hier niet onder [8](#page=8). De reservebescherming kan niet worden ingeroepen om niet te moeten bijdragen in de lasten van de erfenis. De reserve wordt immers berekend op de nettoboedel (rekenboedel) na aftrek van de schulden. De bescherming is louter kwantitatief: de lasten die op het erfdeel wegen, worden gekwantificeerd [8](#page=8). Voorbeelden van lasten die op het erfdeel mogen wegen, zolang de nettowaarde niet onder de minimumreserve zakt, zijn bedingen van uitsluiting uit het gemeenschappelijk vermogen (GV), bedingen van uitsluiting van het wettelijk vermogen (VG) op erfdelen van minderjarige kinderen, bewijsclausules, of een gift met een doorgeefplicht (gift de residuo). Wettelijke lasten op de reserve zijn onder andere het vruchtgebruik (VG) van de LLE op de gehele nalatenschap, en het VG van de LLP op de gezinswoning en huisraad [9](#page=9). #### 4.1.5 Hoe wordt de reservataire erfgenaam beschermd? De bescherming van de reservataire erfgenaam gebeurt op verschillende manieren, met name door de omvang van de reserve en de berekening van de rekenboedel, gevolgd door de aanrekening van schenkingen en, indien nodig, inkorting. ##### 4.1.5.1 Omvang van de reserve * **Reserve van de afstammelingen:** Dit is een globale reserve van de helft (½) van de rekenboedel. Het aantal kinderen speelt hierbij geen rol. In geval van samenloop met de LLE, wordt de reserve in vruchtgebruik gegeven. Een kind dat een schenking in volle eigendom (VE) ontvangt als voorschot op het erfdeel, behoudt deze volle eigendom [9](#page=9). * **Reserve van de LLE:** Deze is in vruchtgebruik (VG) ongeacht het huwelijksstelsel of samenloop. De LLE heeft een concrete reserve, met name het VG op de gezinswoning en huisraad, en een abstracte reserve, die gelijk is aan de helft in VG van de nalatenschap. De LLE heeft dus minstens recht op het VG van de gezinswoning en huisraad, zelfs als dit meer is dan de helft van de nalatenschap. Indien dit minder is dan de helft in VG, wordt er bijgepast tot de helft in VG is bereikt [9](#page=9). ##### 4.1.5.2 De rekenboedel De reserve en het beschikbaar deel worden berekend als een breukdeel van de zogenaamde "rekenboedel". Dit wordt stap voor stap bepaald [9](#page=9): 1. Vastleggen van de waarde van de aanwezige goederen op de overlijdensdatum [9](#page=9). 2. Aftrekken van de schulden van de nalatenschap [9](#page=9). 3. "Fictief" toevoegen van de waarde van gedane schenkingen [9](#page=9). 4. Bepalen van de totale netto-waarde van de rekenboedel, waarna de reserve en het beschikbaar deel kunnen worden berekend [9](#page=9). 5. Aanrekenen van de gedane schenkingen om te bepalen of de reservataire erfgenaam nog iets moet krijgen of dat er nog iets beschikbaar is [9](#page=9). ##### 4.1.5.3 Aanrekening van de schenkingen Schenkingen die aan de reservataire erfgenaam zijn gedaan, worden aangerekend op diens erfdeel. Dit is van toepassing op zowel de concrete als de abstracte reserve. Legaten, die nog niet zijn uitgekeerd op de overlijdensdatum, kunnen ook worden ingekort als de reserve van reservataire erfgenamen hierdoor wordt aangetast [13](#page=13) [9](#page=9). ##### 4.1.5.4 Inkorting Inkorting is de ultieme stap om ervoor te zorgen dat reservataire erfgenamen hun wettelijk voorbehouden deel ontvangen. Als alle legaten zijn uitgekeerd en er nog steeds een tekort is voor de reservataire erfgenamen, zullen de legatarissen moeten inboeten [10](#page=10). Er zijn twee vormen van inkorting: 1. **Inkorting in waarde:** De begiftigde van een schenking of legaat wordt verplicht de waarde, of een deel ervan, uit te betalen aan de reservataire erfgenaam [10](#page=10). 2. **Inkorting in natura:** De begiftigde van een legaat wordt verplicht af te zien van het legaat of een gedeelte ervan, waarna de goederen toekomen aan de reservataire erfgenaam [10](#page=10). **Kenmerken van inkorting:** * Vindt plaats na het openvallen van de nalatenschap [10](#page=10). * Is een onderdeel van de vereffening-verdeling [10](#page=10). * Kan in onderling overleg of via een gerechtelijke procedure gebeuren [10](#page=10). * Moet gevraagd worden door de reservataire erfgenaam [10](#page=10). * Elke reservataire erfgenaam kan individueel oordelen over zijn standpunt [10](#page=10). **Inkorting van legaten:** * **Legaten als voorschot op erfdeel:** Als een testament een legaat voorziet aan een afstammeling die ook wettelijke erfgenaam is, wordt dit legaat aangerekend op diens kavel. Een vermoeden van vrijstelling van inbreng geldt voor algemene legaten of legaten ten algemene titel aan afstammelingen die ook wettelijke erfgenaam zijn; deze worden dan aangerekend op het beschikbaar erfdeel [10](#page=10). * **Legaten die geen voorschot op erfdeel zijn:** Deze kunnen enkel worden uitgekeerd als er voldoende beschikbaar deel overblijft. Indien het beschikbaar deel onvoldoende is, worden deze legaten ingekort. De algemene regel voor de inkorting van legaten is in natura, tenzij de erflater uitdrukkelijk anders bepaalt [11](#page=11). **Inkorting van schenkingen:** Indien de inkorting op legaten niet volstaat, volgt de inkorting op schenkingen. Dit gebeurt niet op evenredige wijze, maar start met de meest recente schenking. De erflater kan hiervan niet afwijken; de reservataire erfgenaam moet altijd zijn minimum ontvangen. De algemene regel voor inkorting van schenkingen is in waarde, met als uitzondering de inkorting in natura [11](#page=11). **Verjaring van de vordering tot inkorting:** * De algemene verjaringstermijn bedraagt 30 jaar [11](#page=11). * Als de inkortingsplichtige zelf erfgenaam is, moeten de reservataire erfgenamen de inkorting vorderen ten laatste op de dag van de vereffening-verdeling [11](#page=11). * Als de inkortingsplichtige geen erfgenaam is, verjaart de vordering 2 jaar na de sluiting van de vereffening-verdeling. De begiftigde derde kan echter een standpunt vragen aan de reservataire erfgenamen, die binnen één jaar na ingebrekestelling moeten antwoorden en vervolgens nog 2 jaar de tijd hebben om de inkortingsvordering in te stellen [11](#page=11). ### 4.2 Verzaking aan de reservebescherming Verzaking aan het recht op inkorting door reservataire erfgenamen is mogelijk na het openvallen van de nalatenschap. Dit kan gebeuren via een eenzijdig beding in een notariële schenkingsakte of via een globale erfovereenkomst tussen ouders en kinderen, waarbij evenwicht wordt gegarandeerd en er afstand wordt gedaan van inbreng en inkorting [12](#page=12). ### 4.3 De reserve van de langstlevende echtgenoot (LLE) De reserve van de LLE kan zowel concreet als abstract zijn [12](#page=12). * **Concrete reserve:** Dit betreft het vruchtgebruik (VG) op de gezinswoning en de huisraad. Er is geen reservebescherming voor de gezinswoning indien deze van een derde is, in VG bij de DC is met een uitdovend VG, of geschonken is aan een derde voor het huwelijk met voorbehoud van VG of woonrecht voor de erflater. Er is wel reservebescherming indien de gezinswoning werd gehuurd door de erflater, in onverdeeldheid met de LLE is, deel uitmaakt van het gemeenschappelijk vermogen, of in onverdeeldheid met derden strekt tot gezinswoning. Indien de concrete reserve van de LLE wordt aangetast, volgt steeds een inkorting in natura [12](#page=12). * **Abstracte reserve:** Dit omvat het VG op de helft (½) van de rekenboedel. Schenkingen en legaten die de abstracte reserve van de LLE aantasten, worden ingekort voor het VG, wat resulteert in een inkortingsschuld in geldelijke waarde [13](#page=13). #### 4.3.1 Andere afwijkende regels voor de reserve van de LLE * **Schenkingen gedaan voor het huwelijk:** De LLE kan geen inkorting vragen voor schenkingen die vóór het huwelijk met haar zijn gedaan [13](#page=13). * **VG bij wettelijke terugkeer:** Het VG dat de LLE erft in geval van wettelijke terugkeer (anomaal erfrecht) moet worden aangerekend op haar reservataire VG [13](#page=13). * **WTOV (Waarde van testamentaire ordes):** De waarde van dit VG wordt niet opgenomen in de rekenboedel, maar de LLE erft het wel, en het wordt aangerekend op de reserve [13](#page=13). * **Schenkingen aan de LLE:** Deze moeten worden aangerekend op het reservataire erfdeel van de LLE [13](#page=13). #### 4.3.2 Ontneming en afstand van de reserve van de LLE De reserve van de LLE kan onder bepaalde omstandigheden worden ontnomen of er kan afstand van worden gedaan: * **Ontneming door onterving bij feitelijke scheiding of echtscheidingseis:** De erflater kan de echtgenote onterven indien zij al meer dan 6 maanden gescheiden wonen, er een aantoonbare verstoring van de verstandhouding is (bv. gerechtelijke akte of ingediende eis tot echtscheiding), of via een ontervend testament [13](#page=13). * **Erfrechtelijk beding bij EOT (echtscheiding onderlinge toestemming):** Echtgenoten kunnen in de regelingakte afspreken hoe het wettelijk erfrecht behouden blijft, gedeeltelijk behouden blijft, voor één van beiden wel/niet behouden blijft, enkel voor de abstracte of concrete reserve geldt, of volledig wordt ontnomen [13](#page=13). * **Erfrechtelijk beding bij samenloop met stiefkinderen ("valkeniersclausule"):** Dit is toegelaten indien minstens één partner kinderen heeft uit een vorige relatie en kan dienen ter bescherming van de erfrechten van voorkinderen of van de echtgenoot met voorkinderen. Het recht op bewoning van minstens 6 maanden kan aan de LLE niet worden ontnomen. Deze regeling kan worden opgenomen in de huwelijksovereenkomst, is niet per definitie globaal en is vatbaar voor herziening [13](#page=13). * **Onderhoudsvordering voor de onterfde echtgenote:** Een onterfde LLE die behoeftig is, of een LLE die te weinig erft voor levensonderhoud, kan binnen een jaar na het overlijden een onderhoudsvordering instellen [13](#page=13). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Gift | Een rechtshandeling waarbij iemand uit vrijgevigheid kosteloos een zaak aan een ander overdraagt, kenmerkend door een vrijwillige schenking en de intentie tot geven (animus donandi). | | Rechtshandeling ten kosteloze titel | Een juridische handeling waarbij een partij zich ten gunste van een ander verbindt zonder daarvoor een tegenprestatie te ontvangen, zoals bij een schenking. | | Animus donandi | De intentie of wil om te schenken; de psychologische component die essentieel is voor het bestaan van een gift, waarbij de schenker vrijwillig afstand doet van een goed. | | Schenking | Een specifiek type gift dat wordt gekenmerkt als een plechtig contract, met onmiddellijke en onherroepelijke afstand van het goed ten voordele van de begiftigde, die deze dient te aanvaarden. | | Legaat | Een testamentaire gift, dat wil zeggen, een beschikking in een testament waarbij een deel van het vermogen van de erflater wordt overgedragen aan een aangeduide begunstigde na het overlijden van de erflater. | | Bankgift | Een schenking die wordt uitgevoerd via een bankoverschrijving, waarbij de schenker verarmt en de intentie tot geven expliciet of impliciet wordt aangetoond, en de aanvaarding door de begiftigde meestal niet strikt noodzakelijk is. | | Testament | Een eenzijdige, herroepelijke en plechtige rechtshandeling waarbij een persoon zijn laatste wil kenbaar maakt, met betrekking tot zijn vermogen of andere zaken na zijn overlijden. | | Testamentaire erfgenaam (Legataris) | Een persoon die door middel van een testament is aangeduid om goederen of een deel van het vermogen van de erflater te ontvangen. | | Eigenhandig testament | Een testament dat volledig door de testator zelf met de hand is geschreven, gedateerd en ondertekend, waarbij bepaalde vormvereisten strikt gevolgd moeten worden. | | Notarieel testament | Een testament dat wordt opgesteld door een notaris, in aanwezigheid van getuigen of een andere notaris, volgens specifieke procedurele formaliteiten zoals dicteren en voorlezen. | | Testament in internationale vorm | Een testament opgesteld volgens de bepalingen van het Verdrag van Washington, dat schriftelijk is, in elke taal mag zijn en wordt opgesteld in aanwezigheid van een notaris en twee getuigen. | | Herroeping van testament | Het intrekken of wijzigen van een eerder opgesteld testament door de testator middels een nieuw testament, waarbij strikte regels gelden om de juridische geldigheid te waarborgen. | | Algemeen legaat | Een legaat waarbij de begiftigde tot de gehele nalatenschap wordt geroepen, wat inhoudt dat hij of zij alles erft wat niet aan anderen is vermaakt, inclusief de plicht om schulden en andere legaten te voldoen. | | Legaat onder algemene titel | Een legaat dat betrekking heeft op een breukdeel van de gehele nalatenschap, of op een specifiek deel ervan zoals alle onroerende goederen of alle roerende goederen, of een combinatie daarvan. | | Bijzonder legaat | Een legaat waarbij een specifiek, individueel bepaald goed uit de nalatenschap wordt nagelaten aan een legataris, zoals een huis, een kunstwerk of een verzameling. | | Aanwas | Een principe in het erfrecht waarbij het deel van een erfgenaam of legataris dat niet wordt aanvaard of waarvoor de persoon vooroverlijdt, ten goede komt aan de overige mede-erfgenamen of mede-legatarissen, afhankelijk van hun aandelen. | | Reserve | Het deel van het vermogen van de erflater dat wettelijk is voorbehouden voor bepaalde erfgenamen, de zogenaamde reservataire erfgenamen (afstammelingen en langstlevende echtgeno(o)t(e)), en niet vrij door de erflater kan worden weggegeven. | | Beschikbaar deel | Het gedeelte van de nalatenschap waarover de erflater vrijelijk kan beschikken via schenkingen of legaten, na aftrek van de reserve van de reservataire erfgenamen. | | Reservataire erfgenaam | Een erfgenaam die wettelijk beschermd is en aanspraak kan maken op een minimumdeel van de nalatenschap, de reserve. Dit zijn doorgaans de afstammelingen en de langstlevende echtgeno(o)t(e). | | Rekenboedel (Fictieve massa) | Een theoretische massa die wordt samengesteld door de waarde van de aanwezige goederen op overlijdensdatum te nemen en daar de waarde van gedane schenkingen aan toe te voegen, na aftrek van de schulden, om de omvang van de reserve en het beschikbaar deel te berekenen. | | Inkorting | Een juridische actie die door reservataire erfgenamen kan worden ingesteld om ervoor te zorgen dat hun wettelijke reserve wordt gerespecteerd, door schenkingen of legaten die deze reserve aantasten, terug te vorderen, hetzij in waarde, hetzij in natura. | | Vruchtgebruik (VG) | Een zakelijk recht dat de houder (vruchtgebruiker) het recht geeft om te genieten van de opbrengsten (vruchten) van andermans goed, alsook het recht om het goed te gebruiken, zonder de aard ervan te veranderen. | | Wettelijke terugkeer | Een specifieke vorm van anomaal erfrecht waarbij goederen die de erflater heeft verkregen via een bepaalde ascendent, na diens overlijden, terugkeren naar die ascendent of diens afstammelingen indien de erflater zonder eigen afstammelingen overlijdt. | | Valkeniersclausule | Een clausule in een huwelijkscontract of erfovereenkomst die de erfrechten regelt in geval van samenloop met stiefkinderen, met als doel de belangen van zowel de langstlevende echtgeno(o)t(e) als de voorkinderen te beschermen. |