les 2-les 4.docx

# Inkomen uit arbeid: lonen en zelfstandigheid Dit onderwerp verkent de verschillende vormen van inkomen uit arbeid, inclusief de bepaling van lonen in België, de inhoudingen op een loonstrook, en de kenmerken van zelfstandig ondernemerschap. ## 1. Inkomen uit arbeid: een overzicht Inkomen uit arbeid is het geld dat iemand verdient door te werken, hetzij als werknemer (loontrekkende) of als zelfstandige. Werknemers ontvangen een loon via een arbeidsovereenkomst en genieten van sociale bescherming. Zelfstandigen werken voor eigen rekening, hebben meer vrijheid maar dragen ook meer financieel risico. Een combinatie van beide statuten is mogelijk. ### 1.1 Inkomen uit loon Het loon, ook wel salaris genoemd, bestaat uit alle vergoedingen die een werknemer ontvangt als tegenprestatie voor zijn arbeid. Deze vergoedingen kunnen uit geld of uit voordelen in natura bestaan, zoals maaltijdcheques of een bedrijfswagen. #### 1.1.1 Hoe worden lonen in België bepaald? Minimumlonen worden in België bepaald via collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO's) binnen paritaire comités (PC's). Deze CAO's leggen loonbarema's vast, die variëren per sector en functie en rekening houden met kwalificaties, anciënniteit en arbeidsduur. In sectoren zonder vaste barema's wordt het loon vrij onderhandeld, mits het niet onder het sectorale minimum valt. Belangrijke factoren bij loonbepaling zijn: * **Anciënniteit:** Meer dienstjaren leiden vaak tot een hoger loon. * **Bruto maand- en jaarwedde:** Het loon vóór aftrek van belastingen en sociale bijdragen. * **Uurloon:** Voor deeltijdse of tijdelijke arbeid. * **Eindejaarstoelage & vakantiegeld:** Extra vergoedingen. Daarnaast kunnen premies voor overuren, bonussen en extralegale voordelen (bedrijfswagen, laptop, hospitalisatieverzekering, maaltijdcheques) het brutoloon aanvullen. **Indexering:** De meeste lonen in België worden automatisch geïndexeerd op basis van de consumptieprijsindex om de koopkracht te beschermen tegen inflatie. De frequentie en toepassing verschilt per sector. #### 1.1.2 De loonfiche, bruto en nettoloon De loonstrook toont de inhoudingen op het brutoloon. De RSZ-bijdrage voor werknemers bedraagt doorgaans 13,07% van het brutoloon en financiert de sociale zekerheid. Werkgevers betalen een extra bijdrage van gemiddeld 25% tot 30%. Zelfstandigen betalen ongeveer 20,5% van hun netto belastbaar inkomen aan sociale bijdragen aan een sociale verzekeringskas. De sociale zekerheid wordt gefinancierd door bijdragen van werknemers en werkgevers (ongeveer 68%) en dotaties van de federale overheid (ongeveer 32%). Naast de RSZ-bijdrage zijn er andere inhoudingen die op de loonstrook staan. Het nettoloon is het bedrag dat effectief op de rekening wordt gestort, zijnde het brutoloon min alle bijdragen en belastingen. > **Tip:** De loonstrook toont de tastbare gevolgen van het sociale zekerheidssysteem en hoe bijdragen verdeeld worden via instellingen zoals de RSZ, het RIZIV en de RVA. ### 1.2 Inkomen als zelfstandige Naast loondienst kan inkomen voortkomen uit zelfstandig ondernemerschap. Iemand is zelfstandige wanneer die een beroep uitoefent zonder arbeidsovereenkomst, dus voor eigen rekening en risico. Zelfstandigen hebben een aparte sociale status en eigen regelingen voor ziekte, pensioen, etc. #### 1.2.1 Zelfstandige statuten * **Zelfstandige in hoofdberoep:** Volledig afhankelijk van de zelfstandige activiteit voor inkomsten, zonder vast dienstverband. * **Zelfstandige in bijberoep:** Combineert een zelfstandige activiteit met een job als werknemer of ambtenaar. Sociale bijdragen zijn lager omdat men al verzekerd is via het hoofdberoep. * **Freelancers:** Zelfstandigen die werken op projectbasis of via kortlopende contracten. Het aantal zelfstandigen in hoofdberoep is gestegen. Ongeveer 14% van de Belgische bevolking heeft een inkomen uit zelfstandige arbeid. Ondanks het beeld van succes leeft een significant deel van de zelfstandige huishoudens onder de armoedegrens, wat de financiële onzekerheid aantoont. De partner van een zelfstandige kan een meewerkende echtgeno(o)t(e) statuut krijgen mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, wat toegang geeft tot sociale rechten. #### 1.2.2 Andere inkomens uit arbeid (bijverdiensten) Naast een hoofdberoep kunnen gezinsinkomsten ook voortkomen uit bijbanen: * **Verenigingswerk:** Vergoedingen voor activiteiten bij sport- of socio-culturele verenigingen, vaak onbelast mits aan voorwaarden wordt voldaan. * **Platformwerk:** Diensten via deelplatformen (bv. Deliveroo, Uber Eats), vaak met beperkte sociale bescherming. * **Flexi-jobs:** Belastingvrij bijverdienen voor wie minstens 4/5e werkt, met een jaarlijks plafond. * **Studentenarbeid:** Werken tot 600 uur per jaar tegen verlaagde sociale bijdragen. * **Amateurkunsten:** Inkomsten uit occasionele artistieke activiteiten. * **Influencers:** Verdiensten via sociale media, met fiscale verplichtingen. Het is belangrijk de specifieke sociale en fiscale regels voor deze bijverdiensten goed te kennen. ## 2. Vervangingsinkomens, sociale uitkeringen en sociale bijstand België kent een uitgebreid systeem van sociale bescherming om burgers te beschermen tegen sociale risico's zoals ziekte, werkloosheid, ouderdom en armoede. Dit systeem bestaat uit sociale zekerheid (gebaseerd op bijdragen) en sociale bijstand (gebaseerd op behoefte). ### 2.1 Sociale zekerheid #### 2.1.1 Werkloosheidsuitkering Loontrekkenden die onvrijwillig werkloos worden, kunnen onder bepaalde voorwaarden een werkloosheidsuitkering ontvangen. De voorwaarden omvatten een voldoende aantal gewerkte dagen, geen loon meer ontvangen, niet voor eigen rekening werken, onvrijwillige werkloosheid, beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt en verblijf in België. Het bedrag hangt af van de gezinssituatie, duur van de werkloosheid, beroepsverleden en laatste loon. Er is een degressiviteit in de uitkering naarmate men langer werkloos is. De **RVA** (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) is de federale spil die regels toepast en controleert. De **VDAB** (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding) en **Actiris** (in Brussel) begeleiden werkzoekenden. **Vakbonden** (ABVV, ACV, ACLVB) en de **Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW)** betalen uitkeringen uit aan hun leden. #### 2.1.2 Arbeidsongeschiktheid Arbeidsongeschiktheid biedt bescherming aan werknemers die door ziekte of ongeval tijdelijk of blijvend niet kunnen werken. Na de periode van gewaarborgd loon door de werkgever, ontvangt de werknemer een vervangingsinkomen via het ziekenfonds. Wie langer dan een jaar arbeidsongeschikt is, wordt invalide beschouwd en ontvangt een invaliditeitsuitkering. Het **RIZIV** (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) coördineert de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Ziekenfondsen voeren deze verzekering uit, betalen uitkeringen en terugbetalingen van medische kosten. #### 2.1.3 Pensioenen Het Belgische pensioensysteem bestaat uit vier pijlers: 1. **Wettelijk pensioen (eerste pijler):** Gefinancierd via het sociale zekerheidssysteem. 2. **Aanvullend pensioen (tweede pijler):** Via groepsverzekeringen of pensioenfondsen. 3. **Individueel pensioensparen (derde pijler):** Fiscaal gestimuleerd sparen. 4. **Eigen vermogen (vierde pijler):** Spaargeld, beleggingen, vastgoed. Het wettelijk pensioenstelsel kent drie regimes: werknemers, zelfstandigen en ambtenaren. De pensioenbedragen hangen af van beroepsstatuut, loopbaanduur, loon en gezinssituatie. Het minimumpensioen is een vangnet. Er bestaan ook gezinsgebonden pensioenrechten zoals het overlevingspensioen en echtscheidingspensioen. #### 2.1.4 Groepsverzekeringen (tweede pijler) Naast het wettelijk pensioen kunnen werknemers, zelfstandigen en ambtenaren aanvullend pensioen opbouwen via groepsverzekeringen. Werkgevers bieden dit vaak aan, met fiscale voordelen. Zelfstandigen bouwen vaak een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) op. Deze pijler biedt extra financiële zekerheid maar is niet voor iedereen toegankelijk en het bedrag is onzeker. #### 2.1.5 Eigen pensioensparen (derde pijler) Burgers kunnen zelf sparen voor hun pensioen via erkende pensioenspaarproducten, met een belastingvoordeel. Dit biedt extra zekerheid maar is niet voor iedereen haalbaar en de opbrengst is niet gegarandeerd. #### 2.1.6 Eigen vermogen (vierde pijler) Persoonlijk vermogen zoals spaargeld, beleggingen en vastgoed kan de financiële situatie op latere leeftijd verbeteren, maar ook hier is de opbouw niet voor iedereen mogelijk. ### 2.2 Sociale bijstand Sociale bijstand is niet-contributief en bedoeld voor mensen die buiten het sociale zekerheidssysteem vallen of onvoldoende middelen hebben. #### 2.2.1 Leefloon Het leefloon is een maandelijkse uitkering voor personen zonder of met onvoldoende inkomen, na een middelentoets. Het vult de bestaansmiddelen aan tot een wettelijk minimum en is gekoppeld aan een begeleidingstraject via het OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn). #### 2.2.2 Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) De IGO is een aanvulling op het pensioen voor 65-plussers die onvoldoende bestaansmiddelen hebben. #### 2.2.3 Gezinsbijslagen (Kinderbijslag) Kinderbijslag is een sociale transfer die sinds 2019 geregionaliseerd is. In Vlaanderen is er het Groeipakket met een startbedrag, basisbedrag, participatie- en zorgtoeslagen. Brussel behield deels het oude federale model met rangorde en toeslagen voor eenoudergezinnen. Het systeem helpt kinderopvang en onderwijs toegankelijker te maken en armoede te bestrijden, maar de effectiviteit ervan in armoedebestrijding wordt kritisch bekeken. ## 3. Besluit: Inkomen uit arbeid Inkomen uit arbeid, hetzij als loontrekkende of zelfstandige, vormt de basis van het gezinsinkomen. België heeft een systeem van collectieve arbeidsovereenkomsten voor loonbepaling, dat rekening houdt met verschillende factoren en automatisch geïndexeerd wordt om de koopkracht te beschermen. De loonstrook toont de diverse inhoudingen die bijdragen aan de sociale zekerheid. Zelfstandigen hebben een ander statuut en eigen bijdragen. Naast hoofdberoepen bestaan er diverse vormen van bijverdiensten. Vervangingsinkomens en sociale bijstand fungeren als vangnetten om financiële kwetsbaarheid te beperken. --- **Disclaimer:** Dit is een samenvatting gebaseerd op de verstrekte documentatie. Het is belangrijk om de originele bronnen te raadplegen voor de meest accurate en volledige informatie, vooral met betrekking tot specifieke cijfers en recente wetswijzigingen. --- # Vervangingsinkomens, sociale uitkeringen en sociale bijstand Dit deel behandelt de systemen van sociale zekerheid en sociale bijstand in België, met specifieke aandacht voor werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongeschiktheid, pensioenen, leeflonen en gezinsbijslagen. ## 2.3 Vervangingsinkomens, sociale uitkeringen en sociale bijstand België beschikt over een uitgebreid systeem van sociale bescherming om burgers te vrijwaren tegen sociale risico's zoals ziekte, werkloosheid, ouderdom en armoede. Dit systeem omvat zowel de sociale zekerheid, gebaseerd op verplichte verzekeringen en het principe van solidariteit, als de sociale bijstand, die hulp biedt aan personen met onvoldoende middelen op basis van behoefte. ### 2.3.1 Werkloosheidsuitkering #### 2.3.1.1 Het systeem van werkloosheidsuitkering Werknemers die onvrijwillig werkloos worden, kunnen onder bepaalde voorwaarden een werkloosheidsuitkering ontvangen. Deze voorwaarden omvatten onder meer een voldoende aantal gewerkte dagen met sociale bijdragen, het niet ontvangen van loon, niet werken voor eigen rekening, en beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt. Het bedrag van de uitkering hangt af van de gezinssituatie, de duur van de werkloosheid, het beroepsverleden en het laatste loon. Bij aanvang bedraagt de uitkering een percentage van het laatste loon, met minimum- en maximumbedragen voor alleenstaanden. De uitkering kent een degressiviteit, wat betekent dat het bedrag daalt naarmate men langer werkloos is. De duur van het recht op een werkloosheidsuitkering wordt geleidelijk beperkt. #### 2.3.1.2 De verschillende actoren in het werkloosheidsstelsel Het Belgische werkloosheidssysteem is een samenwerking tussen de federale RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening), die de regels toepast en controleert, regionale diensten zoals VDAB en Actiris die werkzoekenden begeleiden, en uitbetalingsinstanties zoals vakbonden en de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW). #### 2.3.1.3 Verschillende standpunten over de beperking van de werkloosheid in de tijd Voorstanders zien de beperking als een stimulans tot activering en een manier om de sociale zekerheid financieel houdbaar te houden. Critici uiten hun bezorgdheid over sociale risico's, armoede en uitsluiting, met name voor oudere werknemers en vrouwen met zorgverantwoordelijkheden. ### 2.3.2 Arbeidsongeschiktheid #### 2.3.2.1 Het systeem van arbeidsongeschiktheid Arbeidsongeschiktheid biedt bescherming aan werknemers die door ziekte of ongeval tijdelijk of blijvend niet kunnen werken. De werkgever betaalt gedurende de eerste maand het gewaarborgd loon. Daarna ontvangt de werknemer een vervangingsinkomen via het ziekenfonds. Wie langer dan een jaar arbeidsongeschikt is, wordt als invalide beschouwd en ontvangt een invaliditeitsuitkering. Zelfstandigen vallen onder een aparte regeling en kunnen na een wachttijd een uitkering ontvangen via hun sociaal verzekeringsfonds. #### 2.3.2.2 Het RIZIV en de rol van ziekenfondsen Het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) coördineert de ziekte- en invaliditeitsverzekering en beheert de budgetten. Ziekenfondsen voeren deze verzekering uit, zorgen voor de uitbetaling van uitkeringen en de terugbetaling van medische kosten. Daarnaast bestaat in Vlaanderen de Vlaamse sociale bescherming als regionale aanvulling. ### 2.3.3 Pensioenen Het Belgische pensioensysteem kent vier pijlers: het wettelijk pensioen (eerste pijler), aanvullend pensioen via groepsverzekeringen of pensioenfondsen (tweede pijler), individueel pensioensparen (derde pijler) en eigen vermogen zoals vastgoed of beleggingen (vierde pijler). #### 2.3.3.1 De eerste pijler: het wettelijk pensioenstelsel Het wettelijk pensioen is een verdelingssysteem waar werkenden bijdragen om de pensioenen van ouderen te financieren. Er zijn drie hoofdregimes: het werknemersstelsel, het zelfstandigenstelsel en het ambtenarenstelsel. Het pensioensbedrag hangt af van het beroepsstatuut, de loopbaanduur en het loon. Er is een minimumpensioen als vangnet. Naast het rustpensioen bestaan er overlevings-, echtscheidings- en gezinspensioenen. #### 2.3.4 De tweede pijler: de groepsverzekeringen De tweede pijler bestaat uit groepsverzekeringen en andere collectieve pensioenregelingen, die werknemers, zelfstandigen en soms ambtenaren extra pensioen laten opbouwen. Dit is fiscaal voordelig en biedt extra financiële zekerheid. Zelfstandigen kunnen een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) afsluiten. #### 2.3.5 De derde pijler: het eigen pensioensparen Burgers kunnen via banken of verzekeraars zelf sparen voor hun pensioen via erkende pensioenspaarproducten, gestimuleerd door een belastingvoordeel. #### 2.3.6 De vierde pijler: het eigen vermogen De vierde pijler omvat persoonlijk vermogen zoals spaargeld, beleggingen, een eigen woning of vastgoed, wat bijdraagt aan financiële zekerheid op latere leeftijd. #### 2.3.7 Het pensioendebat: een maatschappelijk en politiek spanningsveld Het wettelijk pensioen (eerste pijler) volstaat voor velen niet om alle kosten te dekken, met name de kosten voor woonzorgcentra. Hervormingen van het pensioensysteem worden op federaal niveau beslist, in overleg met sociale partners, en leiden vaak tot maatschappelijke discussie en bezorgdheid over rechtvaardigheid en betaalbaarheid. ### 2.3.8 Sociale bijstand en sociale transfers Sociale bijstand is niet-contributief en bedoeld voor personen zonder voldoende middelen, beheerd door het OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn). #### 2.3.8.1 Doel en vorm van sociale bijstand Het doel is het garanderen van een minimuminkomen via een middelentoets. Vormen zijn het leefloon, uitkeringen aan personen met een handicap en de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO). #### 2.3.8.2 Het leefloon Het leefloon vult de bestaansmiddelen aan tot een wettelijk minimuminkomen en is gekoppeld aan een begeleidingstraject via het OCMW. Voorwaarden omvatten verblijf in België, wettelijke nationaliteit/verblijfsstatuut, leeftijd van 18 jaar of ouder, onvoldoende middelen en bereidheid tot werken. #### 2.3.8.3 Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) De IGO garandeert ouderen met een laag pensioen of onvoldoende bestaansmiddelen een minimuminkomen. #### 2.3.8.4 Gezinsbijslagen De kinderbijslag, een sociale transfer, werd vanaf 2019 geregionaliseerd. Vlaanderen voerde het Groeipakket in met een gelijk basisbedrag per kind en verschillende toeslagen. Brussel behield deels het oude federale model met rangorde en toeslagen. Wallonië en de Duitstalige Gemeenschap hebben hun eigen systemen. Het Groeipakket omvat een startbedrag, basisbedrag, participatie- en sociale toeslagen, zorgtoeslagen en een schoolbonus. De kinderbijslagregelingen worden kritisch bekeken vanuit gezinseconomisch perspectief met betrekking tot armoedebestrijding en de efficiëntie van sociale toeslagen. --- Deze samenvatting biedt een gedetailleerd overzicht van vervangingsinkomens, sociale uitkeringen en sociale bijstand in België, zoals beschreven in de documentatie. De structuur volgt de hiërarchische indeling met duidelijke secties en subsecties. De informatie is ontdaan van alle citaten en paginareferenties om een overzichtelijke studietekst te creëren. --- # Gezinsuitgaven: wonen, voeding en gezondheidszorg Dit onderwerp analyseert de belangrijkste uitgavenposten van gezinnen, zoals wonen, voeding en gezondheidszorg, inclusief de economische impact, ongelijkheden en beleidsmaatregelen. ## 3. Wonen Wonen is een van de grootste uitgavenposten voor gezinnen en heeft een significante impact op hun financiële ruimte, gezondheid en toegang tot andere basisvoorzieningen. In België is het recht op behoorlijke huisvesting grondwettelijk verankerd. Hoge woonkosten, zoals huur of hypotheek, energie en vaste lasten, kunnen een gezin in de knel brengen met andere basisbehoeften. ### 3.1 Cijfers over wonen #### 3.1.1 Prijsontwikkeling van woningen en huur In Vlaanderen bezit een groot deel van de gezinnen een eigen woning, wat cultureel en economisch gewaardeerd wordt. De prijzen van zowel koopwoningen als huurwoningen zijn de afgelopen decennia sterk gestegen, deels door gestegen inkomens en gedaalde rentes, en deels door het samenspel van vraag en aanbod. #### 3.1.2 Woonquote en resterend inkomen als betaalbaarheidsindicatoren Om de betaalbaarheid van wonen te beoordelen, worden twee maatstaven gebruikt: * **Woonquote:** Het percentage van het netto-inkomen dat naar kale woonlasten gaat. Een woonquote boven 30% duidt op een verhoogd betaalbaarheidsrisico. * **Resterend Inkomen (RI):** Het inkomen na aftrek van de totale woonkosten, vergeleken met een referentiebudget voor een menswaardige levensstandaard. Een resterend inkomen onder het referentiebudget betekent dat wonen niet betaalbaar is. Deze maatstaven maken de financiële druk zichtbaar die hoge woonkosten met zich meebrengen, met name voor private huurders, lage inkomensgezinnen, jonge huishoudens en eenoudergezinnen. #### 3.1.3 Risicogroepen voor betaalbaarheidsproblemen Verschillende groepen lopen een hoger risico op betaalbaarheidsproblemen op de woningmarkt: * **Private huurders:** Zij betalen marktprijzen, hebben vaak een lager inkomen en wonen vaker in minder energiezuinige woningen. * **Lage inkomens en uitkeringsgezinnen:** Eenzelfde huurprijs weegt zwaarder op hun budget. * **Jonge huishoudens en starters:** Zij hebben vaak minder eigen inbreng en hogere toetredingsdrempels op de koop- en huurmarkt. * **Eenoudergezinnen en grote gezinnen:** Hebben specifieke woonnoden en minder schaalvoordelen. * **Huurders met migratieachtergrond of nieuwkomers:** Ondervinden vaker toegangsbarrières. * **Bewoners van energie-inefficiënte woningen:** Hoge energiekosten verhogen de totale woonlasten. * **Huishoudens met schommelende inkomsten:** Onzekerheid maakt vaste woonlasten stressvol. De locatie speelt ook een rol; stedelijk wonen is vaak duurder maar biedt meer voorzieningen, terwijl landelijk wonen lagere woonkosten kan hebben maar hogere mobiliteitskosten met zich meebrengt. ### 3.2 Huren Huren houdt in dat men maandelijks een bedrag betaalt aan de verhuurder voor het gebruik van een woning. Een huurcontract regelt de huurprijs, indexatie, duur, rechten en plichten, en de huurwaarborg. #### 3.2.1 Private huur versus sociale huur * **Private huur:** De huurprijs wordt bepaald door vraag en aanbod. Gezinnen met een lager inkomen kunnen het hier moeilijk hebben door hoge prijzen, concurrentie en soms discriminatie. * **Sociale huur:** Is bedoeld voor gezinnen met een bescheiden inkomen. De huurprijs is inkomensgebonden en ligt lager dan op de private markt. Er zijn echter strenge voorwaarden en lange wachtlijsten. #### 3.2.2 Financiële ondersteuning voor huurders Maatregelen zoals huursubsidies en huurpremies helpen om de kloof tussen betaalbaarheid en marktprijzen te verkleinen, hoewel deze steun niet altijd optimaal benut wordt. OCMW's kunnen ook helpen met de huurwaarborg. #### 3.2.3 Problemen op de huurmarkt De huurmarkt wordt gekenmerkt door stijgende huurprijzen, structurele woonongelijkheid tussen huurders en eigenaars, ongelijke toegang tot de markt door factoren zoals inkomen en afkomst, en beperkte bescherming en regelgeving voor huurders. Internationale kritiek wijst op tekorten in het woonbeleid, met name op het gebied van sociale huisvesting en ondersteuning op de private huurmarkt. ### 3.3 Verwerven van een eigen woning en de hypothecaire lening Een eigen woning biedt veiligheid, stabiliteit en vermogensopbouw, maar de aankoop is vaak onmogelijk zonder hypothecaire lening. #### 3.3.1 De hypothecaire lening Dit is een lening waarbij de woning als waarborg dient. De maandelijkse afbetalingen bestaan uit kapitaal en intrest. Verschillende renteformules (vast, variabel, semi-variabel) en leningsvormen bestaan, met eigen risico's en voordelen. De bank evalueert de draagkracht van de leningnemer. #### 3.3.2 Religieuze en culturele overwegingen bij lenen Vanuit religieuze perspectieven (bv. islam, jodendom) kan rente problematisch zijn, wat leidt tot alternatieve financieringsvormen of interne solidariteitsmechanismen binnen gemeenschappen. Dit kan spanningen creëren met de Westerse bankpraktijken. #### 3.3.3 Sociale lening Gezinnen met een beperkt inkomen kunnen een sociale lening krijgen via het Vlaams Woningfonds of sociale kredietmaatschappijen, wat lagere kosten en soms tot 100% financiering biedt. #### 3.3.4 Verschillen met huren Kopen vereist een grote startinvestering maar biedt lange termijn voordelen en stabiliteit. Huren is flexibeler maar bouwt geen vermogen op en is kwetsbaar voor prijsstijgingen. De levensfase speelt een rol in de keuze tussen huren en kopen. ### 3.4 Dak- en thuisloosheid Dak- en thuisloosheid kent verschillende vormen, van op straat slapen tot leven in instabiele huisvesting. Dit wordt veroorzaakt door een samenspel van economische, gezondheids- en relationele factoren. Jongeren, alleenstaande ouders en mensen met migratieachtergrond zijn extra kwetsbaar. Het Housing First-model, waarbij eerst een woning wordt aangeboden en dan begeleiding, is een effectieve aanpak. ### 3.5 Alternatieve woonvormen Diversiteit in gezinsvormen vraagt om flexibele woonvormen zoals meergeneratiewonen, kangoeroewonen, zorgwonen, tiny houses, Community Land Trusts (CLT) en cohousing. ### 3.6 Besluit over wonen Wonen is een cruciale en vaak dure uitgavepost. Hoge woonkosten beperken de financiële ruimte van gezinnen. Woonkwaliteit en -locatie hebben impact op gezondheid en mobiliteit. Woonbeleid is essentieel voor betaalbaarheid en het verminderen van ongelijkheid. ## 4. Voeding Voeding is een basisbehoefte en een belangrijke uitgavenpost, beïnvloed door budget, sociale positie en de voedselmarkt. ### 4.1 Budget, keuzes en prijs Gemiddeld besteden Belgische gezinnen ongeveer 15,8% van hun budget aan voeding, drank en tabak. Gezonde voeding is vaak duurder dan minder gezonde alternatieven, wat een drempel vormt voor gezinnen met een laag inkomen. Reclame en marketing sturen vaak keuzes richting ongezonde producten. ### 4.2 Voedselongelijkheid en voedselhulp Voedselongelijkheid ontstaat wanneer gezinnen, ondanks een groot deel van hun budget aan voeding te besteden, zich geen gezonde maaltijden kunnen veroorloven. Dit leidt tot gezondheidsproblemen en sociale ongelijkheid. #### 4.2.1 Voedselbanken Voedselbanken bieden directe noodhulp door overschotten te verdelen. Ze zijn essentieel, maar beperken de keuzevrijheid van de ontvangers. #### 4.2.2 Sociale Kruideniers Sociale kruideniers functioneren als buurtwinkels waar gezinnen tegen sterk verminderde prijzen boodschappen kunnen doen, met meer autonomie en waardigheid. Ze bieden vaak ook sociale functies. #### 4.2.3 Verschillen in filosofie Voedselbanken focussen op noodhulp, terwijl sociale kruideniers inzetten op waardigheid en zelfstandigheid. Beide systemen vullen elkaar aan en bieden een vangnet en mogelijkheden voor duurzamere oplossingen. ## 5. Gezondheidszorg Gezondheidszorg is een grondrecht, georganiseerd via een verplichte ziekteverzekering en aangevuld met zorgsystemen van de deelstaten. ### 5.1 Organisatie van de gezondheidszorg * **Federale overheid (via RIZIV en FOD Volksgezondheid):** Regelt de terugbetaling van medische zorg, ziekenhuizen en sociale bescherming bij ziekte/invaliditeit. Beslist over terugbetaling van geneesmiddelen en hulpmiddelen. * **Deelstaten:** Organiseren preventie, gezondheidsbevordering en eerstelijns- en langdurige zorg. De interactie tussen deze niveaus zorgt voor een gelaagd systeem van medische kosten dekking en inkomensbescherming. ### 5.2 Soorten gezondheidszorg * **Preventieve gezondheidszorg:** Gericht op het vermijden van ziekten (bv. vaccinaties, screenings). * **Curatieve gezondheidszorg:** Behandelt en geneest aandoeningen (bv. huisarts, ziekenhuis). * **Langdurige zorg:** Voor mensen met aanhoudende gezondheidsproblemen of beperkingen (bv. thuiszorg, woonzorgcentra). * **Geestelijke gezondheidszorg:** Steeds meer gemeenschapsgericht en ondersteunend in de leefomgeving. ### 5.3 Toegankelijkheid en betaalbaarheid De verplichte ziekteverzekering dekt bijna de volledige bevolking, maar er zijn nog steeds patiëntenkosten (remgeld, supplementen). Het Globaal Medisch Dossier (GMD) verbetert zorgcoördinatie en biedt financiële voordelen. Gecoverde en niet-gecoverde artsen creëren prijsverschillen. Sociale beschermingsmechanismen zoals de verhoogde tegemoetkoming, de maximumfactuur (MAF) en de derdebetalersregeling verlagen de financiële drempels. Toch blijven "out-of-pocket" betalingen en "catastrofale uitgaven" een probleem voor kwetsbare gezinnen. Dringende Medische Hulp (DMH) biedt een minimumgarantie voor mensen zonder wettig verblijf. ### 5.4 Wijkgezondheidscentra (WGC's) WGC's bieden laagdrempelige eerstelijnszorg en welzijn, met een interdisciplinair team en een forfaitair betalingssysteem. Dit bevordert preventie en financiële toegankelijkheid, vooral voor kwetsbare groepen, maar beperkt wel de keuzevrijheid van de patiënt binnen het centrum. ### 5.5 Economische impact van gezondheidszorg op gezinnen Gezondheidszorgkosten leggen een aanzienlijke druk op gezinsbudgetten, vooral bij langdurige zorg en chronische ziekten. Preventie kan op lange termijn kosten besparen, maar is niet voor alle gezinnen even toegankelijk. Gezondheidsongelijkheid bestaat, waarbij sociaal-economische status de toegang tot en de kwaliteit van zorg beïnvloedt. De keuze tussen publieke en private zorgverzekeringen kan leiden tot verdere ongelijkheid. ## 6. Transport en mobiliteit Mobiliteit is essentieel voor deelname aan het maatschappelijk leven, maar is ongelijk verdeeld. De auto blijft dominant, maar fietsen en te voet gaan winnen terrein. Telewerk en deelmobiliteit beïnvloeden het verplaatsingsgedrag. ### 6.1 Vervoersarmoede Vervoersarmoede treedt op wanneer mensen door gebrek aan vervoersmogelijkheden niet volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Dit kan financiële, praktische, fysieke of digitale oorzaken hebben. ### 6.2 Mogelijke oplossingen Oplossingen omvatten investeringen in veilige fietspaden, betaalbaar openbaar vervoer, betere bereikbaarheid van afgelegen gebieden en flexibele opties zoals buurtbussen en deelmobiliteit. Een inclusief mobiliteitsbeleid moet inzetten op betaalbaarheid, toegankelijkheid en veiligheid. ## 7. Cultuur en vrije tijd Deelname aan cultuur, sport en vakantie is ongelijk verdeeld, met gezinnen met hogere inkomens die vaker participeren. ### 7.1 Uitgaven aan cultuur en vrije tijd Gezinnen besteden een significant deel van hun budget aan deze uitgaven, waarbij sport en recreatie, culturele activiteiten en horeca de grootste stijgers zijn. Digitale vrijetijdsbesteding neemt ook toe. ### 7.2 Toegang tot cultuur en vrije tijd Ondersteuningsmechanismen zoals de UiTPAS (met kansentarief voor gezinnen in armoede), Iedereen Verdient Vakantie, en Rap op Stap-kantoren proberen de drempels te verlagen. Echter, ongelijke toegang door regionale verschillen, beperkte financiële haalbaarheid (ondanks kortingen) en bureaucratie blijven uitdagingen. ### 7.3 Spanningsvelden en kritieken Er is kritiek op de ongelijke toegang, de beperkte financiële haalbaarheid, en de complexiteit van het beleid. Er is ook een pleidooi voor meer aandacht voor sport en recreatie naast cultuur. ## 8. Verzekeringen Verzekeringen bieden bescherming tegen specifieke risico's door risico's te spreiden over een grote groep verzekerden. Belgische gezinnen geven gemiddeld meer dan €2.000 per jaar uit aan verzekeringen. ### 8.1 Soorten verzekeringen * **Wettelijk verplicht:** Burgerlijke aansprakelijkheid (BA) auto, arbeidsongevallenverzekering voor huispersoneel, ziekteverzekering. * **Contractueel verplicht:** Brandverzekering voor huurders, beroepsaansprakelijkheidsverzekering, schuldsaldoverzekering (vaak bij hypotheek). * **Niet-verplicht maar nuttig:** Familiale verzekering, woon-/brandverzekering, rechtsbijstandsverzekering, reisverzekeringen. ### 8.2 Verstandig omgaan met verzekeringen Het is belangrijk de polisvoorwaarden (dekking, franchise, uitsluitingen) goed te lezen. Niet elk risico hoeft verzekerd te worden; een afweging van kans, impact, eigen vermogen en kosten/baten is cruciaal. ## 9. Remittances in transnationale families Remittances zijn financiële en materiële bijdragen van migranten aan hun families in het land van herkomst. Ze gaan verder dan financiële transacties en beïnvloeden sociale relaties en de sociale positie van migranten. ### 9.1 Belgische context In België worden remittances vooral verstuurd naar lage inkomenslanden, met aanzienlijke transactiekosten die de effectiviteit beperken. ### 9.2 Sociale positie en remittances Remittances versterken sociale banden en creëren symbolische rollen voor migranten, maar kunnen ook leiden tot spanningen en conflicten binnen families door sociale verwachtingen. ### 9.3 Voor- en nadelen * **Ontvangers:** Voorzien in basisbehoeften, ondersteunen kleine bedrijven, dragen bij aan armoedebestrijding, maar kunnen afhankelijk worden. * **Verzenders:** Houden contact met familie, tonen succes, maar kunnen aanzienlijke persoonlijke offers maken. ## 10. Wat kost een kind? Kinderen brengen aanzienlijke kosten met zich mee, zowel direct (voeding, kleding, school) als indirect (tijd, energie, aanpassingen voor kinderen met zorgnoden). ### 10.1 Kostenberekening Verschillende organisaties schatten de kosten, variërend van €400 per maand voor een jong kind tot bijna €800 voor een jongvolwassene, met hogere kosten voor kinderen met specifieke zorgbehoeften. ### 10.2 Ondersteuning Gezinnen ontvangen ondersteuning via het Groeipakket, fiscale voordelen en specifieke toeslagen, maar deze dekken zelden alle kosten volledig. ## 11. De invloed van inflatie op de gezinsuitgaven Inflatie betekent een stijging van het algemene prijspeil, wat leidt tot een daling van de koopkracht. ### 11.1 Definitie, oorzaken en meting Inflatie wordt gemeten via de consumptieprijsindex (CPI) en de gezondheidsindex. Oorzaken zijn vraag- en kosteninflatie, en monetaire factoren. De CPI meet de prijsontwikkeling van een gemiddeld consumptiepakket, terwijl referentiebudgetten de minimumnoden voor een menswaardig leven bepalen. ### 11.2 Gevolgen van inflatie voor gezinnen Inflatie leidt tot koopkrachtverlies, verandert consumptiegedrag, en kan spaargeld doen dalen terwijl schulden (vastrentend) relatief lichter worden. ### 11.3 Automatische indexering in België België kent automatische indexering van lonen, pensioenen en sociale uitkeringen (via de spilindex) om koopkrachtverlies te beperken. Dit gebeurt echter niet altijd onmiddellijk en houdt niet altijd rekening met de specifieke uitgavenpatronen van elk gezin, waardoor inflatie subjectief vaak hoger aanvoelt. ### 11.4 Rol van de ECB en NBB De Europese Centrale Bank (ECB) streeft naar prijsstabiliteit (inflatie rond de 2%) door het aanpassen van rentevoeten. De Nationale Bank van België (NBB) voert dit beleid nationaal uit. ## 12. Besluit bij deel 3 Gezinnen maken complexe, zelden puur rationele keuzes over hun uitgaven. Basisuitgaven zoals wonen, voeding, gezondheidszorg, mobiliteit en verzekeringen bepalen grotendeels hun financiële situatie. Ongelijkheden komen sterk naar voren, met name op de woningmarkt. Beschermingsmechanismen in de gezondheidszorg zijn sterk, maar niet voor iedereen gelijk. Remittances, kosten van kinderen en inflatie beïnvloeden de financiële stabiliteit. Gezinsuitgaven weerspiegelen sociale positie, kansen en de impact van economische ontwikkelingen. --- # Financiële stress, budgettering en schuldenbeheer 2.4 Financiële stress, budgettering en schuldenbeheer Financieel welbevinden en stress vormen de kern van dit onderwerp, waarbij de principes van budgettering en verschillende vormen van schuldenbeheer en hulpverlening worden belicht. ## 4.1 Financieel welbevinden en financiële stress in gezinnen ### 4.1.1 Financieel welbevinden Financieel welbevinden gaat verder dan alleen het kunnen betalen van de maandelijkse rekeningen. Het omvat een gevoel van zekerheid en controle over de huidige en toekomstige financiële situatie. Gezinnen ervaren meer welbevinden wanneer zij beheersbare schulden hebben, een stabiel en voorspelbaar inkomen genieten, en over voldoende buffer beschikken voor onverwachte kosten. Kennis van financiën, zoals budgetteren en sparen, draagt hieraan bij. Ook de sociale context, zoals steun vanuit familie of gemeenschap, kan een significante rol spelen in het verminderen van financiële druk. ### 4.1.2 Financiële stress Financiële stress daarentegen is de zorg en spanning die ontstaat wanneer gezinnen vrezen hun rekeningen niet te kunnen betalen of onzeker zijn over hun financiële toekomst. Dit kan worden veroorzaakt door externe factoren zoals werkloosheid, stijgende prijzen, of onvoorziene uitgaven, maar ook door interne factoren zoals gebrek aan spaargeld of hoge schulden. Gezinnen met onregelmatige inkomsten of aanzienlijke leningen zijn hierbij extra kwetsbaar. De gevolgen van financiële stress zijn veelzijdig en kunnen leiden tot: * **Geestelijk welzijn:** slapeloosheid, piekeren, angst, en depressieve gevoelens. * **Relaties:** geldzorgen zijn een belangrijke bron van conflicten binnen gezinnen. * **Kinderen:** zij kunnen spanningen waarnemen, wat kan leiden tot schoolproblemen of angst. * **Gezondheid:** langdurige stress kan fysieke klachten veroorzaken, zoals hartproblemen. Financieel welbevinden en financiële stress staan in een dynamische relatie: een gezin met een gemiddeld inkomen kan zich gerustgesteld voelen door stabiliteit en steun, terwijl een gezin met een hoger inkomen toch stress kan ervaren door hoge schulden. ## 4.2 Gezinsbudgettering en omgaan met schulden ### 4.2.1 Financiële zelfredzaamheid Financiële zelfredzaamheid omvat het vermogen van gezinnen om hun budget zodanig te beheren dat zij vaste kosten kunnen betalen, onverwachte uitgaven kunnen opvangen, en schulden kunnen vermijden. Dit vereist niet alleen vaardigheden in rekenen en administratie, maar ook het vermogen om tijdig hulp te zoeken wanneer nodig. Factoren die financiële zelfredzaamheid bevorderen zijn: * **Voldoende en stabiel inkomen:** Kennis van en gebruik van rechten op lonen, uitkeringen, toeslagen en belastingen. * **Geldzaken organiseren:** Het bijhouden van inkomsten en uitgaven, tijdig betalen van rekeningen, en het regelmatig controleren van het banksaldo. * **Geld verantwoord besteden:** Bewuste keuzes maken op basis van prioriteiten en het vermijden van onnodige schulden. * **Voorbereid zijn op onvoorziene gebeurtenissen:** Het opbouwen van een financiële buffer of sparen voor toekomstige uitgaven. ### 4.2.2 Factoren die bijdragen aan financieel redzaam gedrag Financiële zelfredzaamheid wordt beïnvloed door een samenspel van persoonlijke en situationele omstandigheden, persoonlijkheidskenmerken, en motivatie. Financiële schaarste kan leiden tot stress en een focus op kortetermijnkeuzes, een fenomeen dat bekend staat als 'temporele discounting' of 'hyperbolische discounting'. Hierbij worden snelle, kleinere beloningen nu verkozen boven grotere beloningen later. Dit kan het plannen van uitgaven en sparen bemoeilijken. Kennis en vaardigheden zijn cruciaal, maar worden beïnvloed door psychologische factoren zoals zelfvertrouwen, risicotolerantie en sociale invloeden. Concrete vuistregels voor dagelijks financieel gedrag omvatten: * Wekelijks het banksaldo en uitgaven controleren. * Jaarlijks inkomsten en uitgaven plannen. * Maandelijks minimaal 10% van het inkomen sparen. * Administratie ordelijk bewaren en bijhouden. ### 4.3 Budgettering Budgetteren is het plannen en beheersen van inkomsten en uitgaven om de financiële situatie onder controle te krijgen. Dit proces vermindert stress, ondersteunt bewuste keuzes en maakt langetermijnplanning mogelijk. #### 4.3.1 Inkomsten en uitgaven in kaart brengen De eerste stap in budgettering is het creëren van overzicht. Dit houdt in: * **Inkomsten:** Naast lonen kunnen dit uitkeringen (werkloosheid, leefloon, pensioen), kinderbijslag, toeslagen, alimentatie, vakantiegeld, en rente op spaargeld zijn. Het verkennen van alle sociale voordelen waarop men recht heeft, is cruciaal voor gezinnen met kwetsbare inkomens. * **Uitgaven:** Deze worden onderverdeeld in: * **Vaste kosten:** Huur, energie, verzekeringen, telefoon, kinderopvang. Een hoog aandeel vaste kosten beperkt de financiële flexibiliteit. * **Variabele kosten:** Voeding, kleding, ontspanning, cadeaus. Deze kosten zijn de eerste post waarop bezuinigd kan worden, hoewel dit de levenskwaliteit kan beïnvloeden. De 50/30/20-regel (50% noodzakelijke kosten, 30% wensen, 20% sparen) kan dienen als een streefdoel, maar is voor veel gezinnen niet altijd haalbaar. #### 4.3.2 Methoden en tools Verschillende methoden kunnen worden gebruikt voor budgetbeheer, afhankelijk van de voorkeur en vaardigheden van het gezin: * **Papier:** Een klassiek huishoudboekje. * **Excel-overzichten:** Voor gezinnen met digitale vaardigheden. * **Apps:** Zoals WAKOSTA?! of bankapps die automatisch inkomsten en uitgaven categoriseren. * **Enveloppemethode:** Fysiek of digitaal geld verdelen in potjes voor specifieke uitgavenposten. #### 4.3.3 Psychologische valkuilen Budgetteren is niet enkel rationeel. Psychologische factoren kunnen het naleven ervan bemoeilijken: * **Impulsief koopgedrag:** Verleidingen door reclame of sociale druk, of de wens om kinderen niet teleur te stellen. * **Schaamte en vermijding:** Het niet durven openen van post of het vermijden van gesprekken over geld kan problemen verergeren. * **Kortetermijndenken (temporele discounting):** Onder financiële stress wordt prioriteit gegeven aan de directe behoefte van vandaag, ten koste van langetermijnplanning. #### 4.3.4 Budgetteren als empowerment Budgetteren hoeft niet enkel te gaan over besparen. Het kan gezinnen ook sterker maken door: * **Inzicht en bewuste keuzes:** Gezinnen krijgen controle over hun financiën. * **Rust en controle:** Dit verhoogt het mentaal welbevinden. * **Vaardigheden ontwikkelen:** Financiële geletterdheid wordt overgedragen naar volgende generaties. Budgetbegeleiding dient als middel om gezinnen te empoweren, niet om hun problemen over te nemen. ## 4.4 Schulden ### 4.4.1 Gezinnen en schulden #### 4.4.1.1 Waarom maken gezinnen schulden? Schulden worden aangegaan om verschillende redenen, vaak gebaseerd op economische theorieën zoals de Life-Cycle Hypothese (consumptie gelijk houden doorheen het leven) en de Permanent Income Hypothesis (uitgaven baseren op verwacht inkomen). Veel voorkomende schulden zijn hypotheken, leningen voor auto's of duurzame goederen, en consumentenkredieten. Naast rationele overwegingen spelen ook onvoorziene gebeurtenissen, beperkte financiële vaardigheden, en psychologische factoren zoals kortetermijndenken en impulsgedrag een rol. #### 4.4.1.2 Hoeveel gezinnen hebben schulden? Ongeveer de helft van de Belgische gezinnen heeft een vorm van schuld, waarvan het overgrote deel (82%) bestaat uit hypothecaire leningen. Echter, een aanzienlijk aantal heeft betalingsachterstanden, voornamelijk op consumentenkredieten en hypotheken. #### 4.4.1.3 Soorten schulden Schulden kennen diverse vormen met uiteenlopende gevolgen: * **Hypotheekschulden:** Leningen voor woningaankoop of renovatie; bij wanbetaling kan de bank de woning verkopen. * **Voertuigleningen:** Kortere leningen voor autoaankoop; bij wanbetaling kan het voertuig worden teruggevorderd. * **Energie- en nutsschulden:** Onbetaalde facturen kunnen leiden tot overdracht aan sociale leveranciers. * **Medische schulden:** Onverwachte zorgkosten kunnen zwaar wegen zonder aanvullende verzekering. * **Telecomschulden:** Onbetaalde abonnementen leiden tot contractopschorting of beëindiging. * **Consumentenkredieten:** Leningen voor duurzame goederen, vaak met verborgen kosten bij wanbetaling. * **Belastingschulden:** Risico op intresten en beslag door de fiscus. * **Informele schulden:** Geld geleend van familie of vrienden, gebaseerd op vertrouwen maar potentieel belastend voor relaties. #### 4.4.1.4 Profiel van gezinnen met problematische schulden Problematische schulden komen vaker voor bij alleenstaanden en éénoudergezinnen, vaak met huur op de private markt en meer dan 40% van hun inkomen aan woonlasten besteed. Velen ontvangen een vervangingsinkomen in plaats van een loon uit arbeid. #### 4.4.1.5 Oorzaken van problematische schulden Problematische schulden ontstaan niet enkel door overconsumptie. Vijf categorieën worden onderscheiden: * **Overlevingsschulden:** Ontstaan door structureel onvoldoende inkomen voor basisbehoeften. * **Overbestedingsschulden:** Gevolg van consumptie boven het inkomen, vaak door sociale druk of gebrek aan administratieve vaardigheden. * **Aanpassingsschulden:** Ontstaan door plotselinge veranderingen in inkomen of uitgaven (ziekte, werkloosheid, scheiding). * **Schulden door psychosociale problemen:** Geld wordt uitgegeven als copingmechanisme bij stress, eenzaamheid of verslaving. * **Afgeleide schulden:** Ontstaan door bijkomende kosten zoals intresten of borgstellingen. Ziekte, impulsaankopen en de opstapeling van invorderingskosten zijn veelvoorkomende oorzaken. #### 4.4.1.6 Hoe worden schulden ingevorderd? Wanneer schulden niet spontaan worden betaald, kan invordering minnelijk (via aanmaningen en pogingen tot regeling) of gerechtelijk (via beslag op inkomen of bezittingen na een vonnis) plaatsvinden. De gerechtsdeurwaarder speelt een rol in beide fasen. Bij hypothecaire leningen en overheidschulden kan directer beslag worden gelegd. ### 4.4.2 Budgethulpverlening Budgethulpverlening richt zich op gezinnen met betalingsproblemen, moeite met geldbeheer of schulden. Er zijn twee hoofdmodaliteiten: #### 4.4.2.1 Budgetbegeleiding Bij budgetbegeleiding blijft de persoon zelf verantwoordelijk voor het beheer van het eigen budget. Een maatschappelijk werker biedt ondersteuning bij het opstellen van een budgetplan, het inventariseren van schulden, en het adviseren over financiële keuzes. Dit versterkt de vaardigheden van de persoon om grip te krijgen op de eigen financiën. Deze vorm is niet bedoeld voor grote schuldproblemen. #### 4.4.2.2 Budgetbeheer Budgetbeheer is een intensievere vorm van ondersteuning waarbij een maatschappelijk werker het budget grotendeels overneemt. De vaste lasten worden betaald en het resterende bedrag wordt ter beschikking gesteld voor dagelijkse uitgaven. Dit biedt rust en zekerheid bij ernstige financiële problemen, maar is niet gericht op het oplossen van diepgaande schuldenproblematiek. ### 4.4.3 Schuldhulpverlening #### 4.4.3.1 Schuldbemiddeling Schuldbemiddeling is een vrijwillig proces waarbij een schuldenaar samenwerkt met een bemiddelaar om schulden te beheren en af te lossen. De bemiddelaar probeert een regeling te treffen met schuldeisers, controleert de schulden en kan, indien nodig, gecombineerd worden met budgetbeheer. Het proces is minder formeel dan gerechtelijke procedures en biedt persoonlijke begeleiding. OCMW’s, CAW's, advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders kunnen als schuldbemiddelaar optreden. #### 4.4.3.2 Collectieve schuldenregeling (CSR) De collectieve schuldenregeling is een juridische procedure voor personen met ernstige en structurele schulden. Het doel is de schulden, voor zover mogelijk, af te lossen en tegelijk een menswaardig bestaan te garanderen. Een rechter wijst een schuldbemiddelaar aan die het inkomen beheert en probeert een minnelijke aanzuiveringsregeling te bereiken. Bij mislukking kan een gerechtelijke regeling worden opgelegd of schulden kwijtgescholden worden. Dit proces kent echter kosten, beperkt de autonomie van de schuldenaar en kan lang duren. Het is een laatste redmiddel, waarbij bepaalde schulden zoals penale boetes en alimentatie niet kwijtgescholden kunnen worden. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Arbeidsovereenkomst | Een wettelijk document dat de voorwaarden van de tewerkstelling tussen een werknemer en een werkgever vastlegt, inclusief taken, loon en arbeidsduur. | | Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) | Een overeenkomst die door sociale partners (werkgeversorganisaties en vakbonden) wordt afgesloten om de arbeidsvoorwaarden voor werknemers in een bepaalde sector of onderneming te regelen. | | Paritair Comité (PC) | Een overlegorgaan waarin vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers binnen een specifieke sector samenkomen om afspraken te maken over arbeidsvoorwaarden, waaronder lonen en andere secundaire arbeidsvoorwaarden. | | Loonbarema | Een tabel of reeks van salarisschalen die de minimumlonen bepaalt voor verschillende functies, niveaus van ervaring of anciënniteit binnen een specifieke sector of onderneming. | | Anciënniteit | De duur van de dienstperiode van een werknemer bij een bepaalde werkgever of in een specifieke sector, wat vaak invloed heeft op het loon en andere voordelen. | | Bruto maandwedde | Het totale loon dat een werknemer ontvangt vóór de aftrek van belastingen, sociale bijdragen en andere inhoudingen. | | Nettoloon | Het bedrag dat een werknemer daadwerkelijk ontvangt nadat alle verplichte bijdragen en belastingen van het brutoloon zijn afgetrokken. | | RSZ-bijdrage | Rijksdienst voor Sociale Zekerheid-bijdrage; verplichte bijdrage van zowel werknemers als werkgevers die de financiering van het sociale zekerheidssysteem waarborgt, inclusief uitkeringen voor ziekte, pensioen en werkloosheid. | | Sociale zekerheid | Een systeem van verplichte verzekeringen en uitkeringen dat burgers beschermt tegen sociale risico's zoals ziekte, werkloosheid, invaliditeit en ouderdom, gebaseerd op het principe van solidariteit. | | Sociale bijstand | Een niet-contributief vangnet dat financiële hulp biedt aan personen en gezinnen die onvoldoende middelen hebben om in hun basisbehoeften te voorzien en die geen recht hebben op sociale zekerheidsuitkeringen. | | Leefloon | Een uitkering verstrekt door het OCMW aan personen die onvoldoende eigen middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien en die voldoen aan bepaalde voorwaarden, zoals verblijf in België en bereidheid tot werken. | | Werkloosheidsuitkering | Een financiële tegemoetkoming die wordt verstrekt aan werknemers die onvrijwillig werkloos worden en aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals een voldoende werkverleden en beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt. | | Arbeidsongeschiktheid | De toestand waarin een werknemer door ziekte of ongeval tijdelijk of blijvend niet in staat is om te werken, waarvoor een uitkering kan worden ontvangen. | | Invaliditeitsuitkering | Een uitkering die wordt verstrekt aan personen die langer dan een jaar arbeidsongeschikt zijn en als invalide worden beschouwd. | | Pensioen | Een uitkering die wordt verstrekt aan personen na het einde van hun beroepsloopbaan, meestal vanaf een bepaalde leeftijd, om hen financieel te ondersteunen. | | Wettelijk pensioenstelsel (eerste pijler) | Het basispensioensysteem dat rechtstreeks wordt gefinancierd via de sociale zekerheid, waarbij werkenden bijdragen aan de pensioenen van gepensioneerden. | | Aanvullend pensioen (tweede pijler) | Pensioenopbouw via groepsverzekeringen of pensioenfondsen, vaak aangeboden door werkgevers als extra voordeel bovenop het wettelijk pensioen. | | Individueel pensioensparen (derde pijler) | Persoonlijke spaarinspanningen voor het pensioen via fiscaal gestimuleerde producten, zoals pensioenspaarverzekeringen of -fondsen. | | Eigen vermogen (vierde pijler) | Persoonlijke activa zoals spaargeld, beleggingen, onroerend goed, die dienen als aanvullende financiële bron voor de oude dag. | | Groeipakket | De Vlaamse regeling voor kinderbijslag die financiële ondersteuning biedt aan gezinnen met kinderen, bestaande uit een basisbedrag, toeslagen en bonussen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun land van herkomst. | | Financiële stress | Zorgen, spanningen en angsten die ontstaan wanneer gezinnen vrezen hun rekeningen niet te kunnen betalen, zich onzeker voelen over hun toekomst of te kampen hebben met schulden. | | Financieel welbevinden | Een gevoel van zekerheid en controle over de financiële situatie, waarbij men rekeningen kan betalen, voorbereid is op onverwachte kosten en financiële keuzes kan maken voor de toekomst. | | Temporal Discounting (Temporele korting) | De neiging om snelle, kleine beloningen nu te verkiezen boven grotere beloningen later; dit kan leiden tot impulsieve uitgaven en slechte langetermijnplanning. | | Budgettering | Het proces van het plannen en beheren van inkomsten en uitgaven om de financiële situatie onder controle te houden, stress te verminderen en financiële doelen te bereiken. | | Vaste kosten | Regelmatige en voorspelbare uitgaven, zoals huur, hypotheek, energiecontracten, verzekeringen en kinderopvang. | | Variabele kosten | Uitgaven die maandelijks fluctueren en minder voorspelbaar zijn, zoals voeding, kledij, ontspanning en persoonlijke verzorging. | | Schulden | Geld dat verschuldigd is aan een derde partij, vaak met rente, en dat op een afgesproken termijn moet worden terugbetaald. | | Schuldhulpverlening | Dienstverlening die personen en gezinnen met schuldenproblemen ondersteunt bij het beheren van hun schulden, het opstellen van een budget en het zoeken naar oplossingen om financiële stabiliteit te bereiken. | | Schuldbemiddeling | Een proces waarbij een schuldenaar samenwerkt met een bemiddelaar om een regeling te treffen met schuldeisers voor de terugbetaling van schulden, vaak via een afbetalingsplan. | | Collectieve schuldenregeling (CSR) | Een juridische procedure voor personen met ernstige en structurele schulden, waarbij een rechter een schuldbemiddelaar aanstelt om het inkomen te beheren en schulden af te lossen, met als doel uiteindelijk schuldenvrij te zijn. | | Huurquote | Het percentage van het netto gezinsinkomen dat wordt besteed aan kale woonlasten (huur of hypotheek, exclusief energie en onderhoud), waarbij een quote boven 30% wijst op een verhoogd betaalbaarheidsrisico. | | Resterend Inkomen (RI) | Het inkomen dat overblijft nadat de werkelijke woonkosten (inclusief energie en vaste woonlasten) zijn afgetrokken van het netto-inkomen, vergeleken met een referentiebudget voor menswaardig leven. | | Sociale huur | Huurwoningen beheerd door woonmaatschappijen, bedoeld voor gezinnen met een bescheiden inkomen, waarbij de huurprijs inkomensgebonden is en lager ligt dan op de private markt. | | Hypothecaire lening | Een lening die wordt aangegaan om de aankoop van een woning te financieren, waarbij de woning zelf als onderpand dient. | | Vaste rentevoet | Een rentepercentage op een lening dat gedurende de gehele looptijd van de lening onveranderd blijft, wat zorgt voor voorspelbare maandlasten. | | Variabele rentevoet | Een rentepercentage op een lening dat periodiek wordt aangepast aan de marktomstandigheden, wat kan leiden tot schommelende maandlasten. | | Dak- en thuisloosheid | De situatie waarin personen geen vaste of stabiele verblijfplaats hebben, variërend van verblijf op straat of in nachtopvang tot het leven in instabiele huisvesting of op de rand van uithuiszetting. | | Housing First | Een aanpak waarbij dakloze personen eerst een woning krijgen zonder voorafgaande voorwaarden, gevolgd door op maat gemaakte begeleiding om stabiliteit te bevorderen. | | Remgeld | Het deel van de kosten voor medische prestaties dat een patiënt zelf moet betalen nadat de ziekteverzekering een deel heeft terugbetaald. | | Maximumfactuur (MAF) | Een mechanisme waarbij er een wettelijke bovengrens is aan het totale bedrag dat een gezin per jaar aan bepaalde zorgkosten moet betalen; zodra die grens bereikt is, neemt de ziekteverzekering de rest van de kosten op zich. | | Verhoogde tegemoetkoming | Een financiële tegemoetkoming voor personen met een laag inkomen of specifieke uitkeringen die de kosten voor gezondheidszorg, zoals remgelden, verlaagt. | | Third-party payment system (Derdebetalersregeling) | Een regeling waarbij de patiënt enkel het remgeld betaalt, terwijl de ziekteverzekering rechtstreeks met de zorgverlener afrekent voor het resterende bedrag. | | Out-of-pocket payments | Zorgkosten die niet (volledig) worden terugbetaald door de ziekteverzekering en die de patiënt zelf moet dragen. | | Catastrofale gezondheidsuitgaven | Zorgkosten die zo hoog oplopen dat gezinnen hun andere basisbehoeften, zoals huisvesting of voeding, niet meer kunnen betalen. | | Wijkgezondheidscentrum (WGC) | Laagdrempelige eerstelijnszorgvoorzieningen die gezondheidszorg en welzijn combineren, vaak met een interdisciplinair team en een forfaitair betalingssysteem. | | Forfaitair betalingssysteem | Een financieringsmodel waarbij een zorgverlener een vast bedrag ontvangt per ingeschreven patiënt, ongeacht het aantal consultaties of behandelingen. | | Vervoersarmoede | De situatie waarin mensen door gebrek aan vervoersmogelijkheden (financieel, praktisch, fysiek of digitaal) niet volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. | | Consumptieprijsindex (CPI) | Een index die de prijsontwikkeling volgt van een mandje met honderden goederen en diensten die representatief zijn voor het uitgavenpatroon van Belgische gezinnen, gebruikt om inflatie te meten. | | Gezondheidsindex | Een aangepaste Consumptieprijsindex die de prijzen van tabak, alcohol en motorbrandstoffen uitsluit, gebruikt als basis voor de automatische indexering van lonen, pensioenen en sociale uitkeringen. | | Spilindex | Een drempelwaarde van de gezondheidsindex; zodra deze wordt overschreden, worden bepaalde inkomens en uitkeringen automatisch met 2% verhoogd. | | Remittances in transnationale families | Financiële en materiële bijdragen van migranten aan hun families in hun thuisland, die sociale en culturele transformaties met zich meebrengen. | | Pester power | De invloed die kinderen uitoefenen op het aankoopgedrag van hun ouders door herhaaldelijk te vragen, te zeuren of te onderhandelen over producten. | | Veblen-effect | Het fenomeen waarbij de vraag naar bepaalde luxeproducten toeneemt naarmate de prijs stijgt, omdat een hogere prijs meer status en prestige uitstraalt. | | Inflatie | De stijging van het algemene prijspeil in de economie, waardoor de koopkracht van geld daalt en men met hetzelfde inkomen minder kan kopen. | | Koopkracht | De hoeveelheid goederen en diensten die men kan kopen met een bepaald inkomen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Groeipakket | De Vlaamse kinderbijslagregeling die financiële steun biedt aan gezinnen met kinderen. | | Zorgtoeslag | Een financiële tegemoetkoming binnen het Groeipakket voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte. | | Belastingvrije som | Een deel van het inkomen dat niet belast wordt; het aantal kinderen ten laste verhoogt deze som. | | Referentiebudget | Een geprijsde korf van goederen en diensten die aangeeft hoeveel geld een gezin minimaal nodig heeft om menswaardig te leven. | | Materiële en sociale deprivatie (MSD) | Een indicator die meet in welke mate mensen essentiële zaken en activiteiten kunnen veroorloven die nodig zijn voor een menswaardig leven, zoals het kunnen betalen van onverwachte uitgaven of vakantie. | | Gini-coëfficiënt | Een maatstaf om inkomensongelijkheid in kaart te brengen, variërend van 0 (volledige gelijkheid) tot 1 (volledige ongelijkheid). | | Kwintielverhouding | De verhouding tussen het inkomen van de rijkste 20% en de armste 20% van de bevolking, gebruikt om inkomensongelijkheid te meten. | | Genderloonkloof | Het verschil in uurloon tussen mannen en vrouwen voor gelijkwaardig werk. | | Vermogensongelijkheid | De ongelijke verdeling van bezittingen (zoals spaargeld, aandelen en onroerend goed) binnen een samenleving. | | Woonquote | Het percentage van het netto-inkomen dat wordt besteed aan woonlasten. | | Leefloon | Een uitkering van het OCMW voor personen zonder of met onvoldoende inkomen om in hun levensonderhoud te voorzien. | | Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) | Een aanvulling op het pensioen voor 65-plussers die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. | | Huursubsidie | Financiële steun voor huurders met een laag inkomen die verhuizen van een ongeschikte naar een conforme huurwoning. | | Huurpremie | Financiële steun voor gezinnen die lang op de wachtlijst voor een sociale woning staan en ondertussen op de private markt huren. | | Sociale leverancier | Een energieleverancier die gegarandeerd energie levert aan kwetsbare huishoudens die hun facturen niet kunnen betalen. | | Sociaal tarief | Een verlaagd tarief voor energie of telecomdiensten voor huishoudens met een laag inkomen. | | Housing First | Een aanpak waarbij dakloze personen eerst een woning krijgen, zonder voorafgaande voorwaarden, gevolgd door op maat gemaakte begeleiding. | | Community Land Trust (CLT) | Een model waarbij grond gemeenschappelijk bezit is en beheerd wordt door een trust, terwijl de woningen eigendom zijn van de bewoners, wat de betaalbaarheid garandeert. | | Cohousing | Een woonconcept waarbij privé-eenheden worden gecombineerd met gedeelde ruimtes, zoals keukens, tuinen of werkruimtes, om gemeenschapszin en efficiëntie te bevorderen. | | Zorgwoning | Een specifieke vorm van samenwonen waarbij ouderen of zorgbehoevenden een woning delen met een ander gezin dat ondersteuning biedt, waarbij beide huishoudens als aparte eenheden functioneren. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun land van herkomst. | | Leefloon | Een uitkering verstrekt door het OCMW aan personen die onvoldoende eigen middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien en die voldoen aan bepaalde voorwaarden. | | Consumptieprijsindex (CPI) | Een index die de prijsontwikkeling volgt van een mandje met honderden goederen en diensten die representatief zijn voor het uitgavenpatroon van Belgische gezinnen, gebruikt om inflatie te meten. | | Gezondheidsindex | Een aangepaste Consumptieprijsindex die de prijzen van tabak, alcohol en motorbrandstoffen uitsluit, gebruikt als basis voor de automatische indexering van lonen, pensioenen en sociale uitkeringen. | | Spilindex | Een drempelwaarde van de gezondheidsindex; zodra deze wordt overschreden, worden bepaalde inkomens en uitkeringen automatisch met 2% verhoogd. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Pester power | De invloed die kinderen uitoefenen op het aankoopgedrag van hun ouders door herhaaldelijk te vragen, te zeuren of te onderhandelen over producten. | | Veblen-effect | Het fenomeen waarbij de vraag naar bepaalde luxeproducten toeneemt naarmate de prijs stijgt, omdat een hogere prijs meer status en prestige uitstraalt. | | Inflatie | De stijging van het algemene prijspeil in de economie, waardoor de koopkracht van geld daalt en men met hetzelfde inkomen minder kan kopen. | | Koopkracht | De hoeveelheid goederen en diensten die men kan kopen met een bepaald inkomen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Groeipakket | De Vlaamse kinderbijslagregeling die financiële steun biedt aan gezinnen met kinderen. | | Zorgtoeslag | Een financiële tegemoetkoming binnen het Groeipakket voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte. | | Belastingvrije som | Een deel van het inkomen dat niet belast wordt; het aantal kinderen ten laste verhoogt deze som. | | Referentiebudget | Een geprijsde korf van goederen en diensten die aangeeft hoeveel geld een gezin minimaal nodig heeft om menswaardig te leven. | | Materiële en sociale deprivatie (MSD) | Een indicator die meet in welke mate mensen essentiële zaken en activiteiten kunnen veroorloven die nodig zijn voor een menswaardig leven, zoals het kunnen betalen van onverwachte uitgaven of vakantie. | | Gini-coëfficiënt | Een maatstaf om inkomensongelijkheid in kaart te brengen, variërend van 0 (volledige gelijkheid) tot 1 (volledige ongelijkheid). | | Kwintielverhouding | De verhouding tussen het inkomen van de rijkste 20% en de armste 20% van de bevolking, gebruikt om inkomensongelijkheid te meten. | | Genderloonkloof | Het verschil in uurloon tussen mannen en vrouwen voor gelijkwaardig werk. | | Vermogensongelijkheid | De ongelijke verdeling van bezittingen (zoals spaargeld, aandelen en onroerend goed) binnen een samenleving. | | Woonquote | Het percentage van het netto-inkomen dat wordt besteed aan woonlasten. | | Leefloon | Een uitkering van het OCMW voor personen zonder of met onvoldoende inkomen om in hun levensonderhoud te voorzien. | | Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) | Een aanvulling op het pensioen voor 65-plussers die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. | | Huursubsidie | Financiële steun voor huurders met een laag inkomen die verhuizen van een ongeschikte naar een conforme huurwoning. | | Huurpremie | Financiële steun voor gezinnen die lang op de wachtlijst voor een sociale woning staan en ondertussen op de private markt huren. | | Sociale leverancier | Een energieleverancier die gegarandeerd energie levert aan kwetsbare huishoudens die hun facturen niet kunnen betalen. | | Sociaal tarief | Een verlaagd tarief voor energie of telecomdiensten voor huishoudens met een laag inkomen. | | Housing First | Een aanpak waarbij dakloze personen eerst een woning krijgen, zonder voorafgaande voorwaarden, gevolgd door op maat gemaakte begeleiding. | | Community Land Trust (CLT) | Een model waarbij grond gemeenschappelijk bezit is en beheerd wordt door een trust, terwijl de woningen eigendom zijn van de bewoners, wat de betaalbaarheid garandeert. | | Cohousing | Een woonconcept waarbij privé-eenheden worden gecombineerd met gedeelde ruimtes, zoals keukens, tuinen of werkruimtes, om gemeenschapszin en efficiëntie te bevorderen. | | Zorgwoning | Een specifieke vorm van samenwonen waarbij ouderen of zorgbehoevenden een woning delen met een ander gezin dat ondersteuning biedt, waarbij beide huishoudens als aparte eenheden functioneren. | | Budgetbegeleiding | Financiële ondersteuning waarbij een persoon leert zijn eigen budget te beheren met begeleiding van een professional, met behoud van autonomie. | | Budgetbeheer | Intensieve financiële ondersteuning waarbij een professional het budget van een persoon grotendeels beheert om vaste lasten te betalen en schulden te voorkomen. | | Schuldbemiddeling | Een proces waarbij een schuldenaar met hulp van een bemiddelaar afspraken maakt met schuldeisers over de terugbetaling van schulden. | | Collectieve schuldenregeling (CSR) | Een juridische procedure voor ernstige schuldenproblemen, waarbij een rechter een schuldbemiddelaar aanstelt om schulden te beheren en af te lossen met als doel schuldenvrij te worden. | | Hypothecaire lening | Een lening om een woning te kopen, met de woning als onderpand. | | Vaste rentevoet | Een rentepercentage dat gedurende de hele looptijd van een lening gelijk blijft. | | Variabele rentevoet | Een rentepercentage op een lening dat kan veranderen in de tijd, gebaseerd op marktontwikkelingen. | | Schuldsaldoverzekering | Een levensverzekering die gekoppeld is aan een hypothecaire lening en de resterende schuld afbetaalt bij overlijden van de kredietnemer. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Leefloon | Een uitkering verstrekt door het OCMW aan personen die onvoldoende eigen middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien en die voldoen aan bepaalde voorwaarden. | | Consumptieprijsindex (CPI) | Een index die de prijsontwikkeling volgt van een mandje met goederen en diensten dat representatief is voor het uitgavenpatroon van Belgische gezinnen. | | Gezondheidsindex | Een aangepaste Consumptieprijsindex die de prijzen van tabak, alcohol en motorbrandstoffen uitsluit, gebruikt voor de indexering van lonen en uitkeringen. | | Spilindex | Een drempelwaarde van de gezondheidsindex die bij overschrijding leidt tot een automatische prijsaanpassing van lonen en uitkeringen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Pester power | De invloed die kinderen uitoefenen op het aankoopgedrag van hun ouders door herhaaldelijk te vragen, te zeuren of te onderhandelen over producten. | | Veblen-effect | Het fenomeen waarbij de vraag naar bepaalde luxeproducten toeneemt naarmate de prijs stijgt, omdat een hogere prijs meer status en prestige uitstraalt. | | Inflatie | De stijging van het algemene prijspeil in de economie, waardoor de koopkracht van geld daalt. | | Koopkracht | De hoeveelheid goederen en diensten die men kan kopen met een bepaald inkomen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Groeipakket | De Vlaamse kinderbijslagregeling die financiële steun biedt aan gezinnen met kinderen. | | Zorgtoeslag | Een financiële tegemoetkoming binnen het Groeipakket voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte. | | Belastingvrije som | Een deel van het inkomen dat niet belast wordt; het aantal kinderen ten laste verhoogt deze som. | | Referentiebudget | Een geprijsde korf van goederen en diensten die aangeeft hoeveel geld een gezin minimaal nodig heeft om menswaardig te leven. | | Materiële en sociale deprivatie (MSD) | Een indicator die meet in welke mate mensen essentiële zaken en activiteiten kunnen veroorloven die nodig zijn voor een menswaardig leven. | | Gini-coëfficiënt | Een maatstaf om inkomensongelijkheid in kaart te brengen, variërend van 0 (volledige gelijkheid) tot 1 (volledige ongelijkheid). | | Kwintielverhouding | De verhouding tussen het inkomen van de rijkste 20% en de armste 20% van de bevolking, gebruikt om inkomensongelijkheid te meten. | | Genderloonkloof | Het verschil in uurloon tussen mannen en vrouwen voor gelijkwaardig werk. | | Vermogensongelijkheid | De ongelijke verdeling van bezittingen (zoals spaargeld, aandelen en onroerend goed) binnen een samenleving. | | Woonquote | Het percentage van het netto-inkomen dat wordt besteed aan woonlasten. | | Leefloon | Een uitkering van het OCMW voor personen zonder of met onvoldoende inkomen om in hun levensonderhoud te voorzien. | | Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) | Een aanvulling op het pensioen voor 65-plussers die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. | | Huursubsidie | Financiële steun voor huurders met een laag inkomen die verhuizen van een ongeschikte naar een conforme huurwoning. | | Huurpremie | Financiële steun voor gezinnen die lang op de wachtlijst voor een sociale woning staan en ondertussen op de private markt huren. | | Sociale leverancier | Een energieleverancier die gegarandeerd energie levert aan kwetsbare huishoudens die hun facturen niet kunnen betalen. | | Sociaal tarief | Een verlaagd tarief voor energie of telecomdiensten voor huishoudens met een laag inkomen. | | Housing First | Een aanpak waarbij dakloze personen eerst een woning krijgen, zonder voorafgaande voorwaarden, gevolgd door op maat gemaakte begeleiding. | | Community Land Trust (CLT) | Een model waarbij grond gemeenschappelijk bezit is en beheerd wordt door een trust, terwijl de woningen eigendom zijn van de bewoners, wat de betaalbaarheid garandeert. | | Cohousing | Een woonconcept waarbij privé-eenheden worden gecombineerd met gedeelde ruimtes, zoals keukens, tuinen of werkruimtes, om gemeenschapszin en efficiëntie te bevorderen. | | Zorgwoning | Een specifieke vorm van samenwonen waarbij ouderen of zorgbehoevenden een woning delen met een ander gezin dat ondersteuning biedt, waarbij beide huishoudens als aparte eenheden functioneren. | | Budgetbegeleiding | Financiële ondersteuning waarbij een persoon leert zijn eigen budget te beheren met begeleiding van een professional, met behoud van autonomie. | | Budgetbeheer | Intensieve financiële ondersteuning waarbij een professional het budget van een persoon grotendeels beheert om vaste lasten te betalen en schulden te voorkomen. | | Schuldbemiddeling | Een proces waarbij een schuldenaar met hulp van een bemiddelaar afspraken maakt met schuldeisers over de terugbetaling van schulden. | | Collectieve schuldenregeling (CSR) | Een juridische procedure voor ernstige schuldenproblemen, waarbij een rechter een schuldbemiddelaar aanstelt om schulden te beheren en af te lossen met als doel schuldenvrij te worden. | | Hypothecaire lening | Een lening om een woning te kopen, met de woning als onderpand. | | Vaste rentevoet | Een rentepercentage dat gedurende de hele looptijd van een lening gelijk blijft. | | Variabele rentevoet | Een rentepercentage op een lening dat kan veranderen in de tijd, gebaseerd op marktontwikkelingen. | | Schuldsaldoverzekering | Een levensverzekering die gekoppeld is aan een hypothecaire lening en de resterende schuld afbetaalt bij overlijden van de kredietnemer. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Leefloon | Een uitkering verstrekt door het OCMW aan personen die onvoldoende eigen middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien en die voldoen aan bepaalde voorwaarden. | | Consumptieprijsindex (CPI) | Een index die de prijsontwikkeling volgt van een mandje met goederen en diensten dat representatief is voor het uitgavenpatroon van Belgische gezinnen. | | Gezondheidsindex | Een aangepaste Consumptieprijsindex die de prijzen van tabak, alcohol en motorbrandstoffen uitsluit, gebruikt voor de indexering van lonen en uitkeringen. | | Spilindex | Een drempelwaarde van de gezondheidsindex die bij overschrijding leidt tot een automatische prijsaanpassing van lonen en uitkeringen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Pester power | De invloed die kinderen uitoefenen op het aankoopgedrag van hun ouders door herhaaldelijk te vragen, te zeuren of te onderhandelen over producten. | | Veblen-effect | Het fenomeen waarbij de vraag naar bepaalde luxeproducten toeneemt naarmate de prijs stijgt, omdat een hogere prijs meer status en prestige uitstraalt. | | Inflatie | De stijging van het algemene prijspeil in de economie, waardoor de koopkracht van geld daalt. | | Koopkracht | De hoeveelheid goederen en diensten die men kan kopen met een bepaald inkomen. | | Remittances | Financiële en materiële bijdragen die migranten sturen naar hun families in hun thuisland. | | Groeipakket | De Vlaamse kinderbijslagregeling die financiële steun biedt aan gezinnen met kinderen. | | Zorgtoeslag | Een financiële tegemoetkoming binnen het Groeipakket voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte. | | Belastingvrije som | Een deel van het inkomen dat niet belast wordt; het aantal kinderen ten laste verhoogt deze som. | | Referentiebudget | Een geprijsde korf van goederen en diensten die aangeeft hoeveel geld een gezin minimaal nodig heeft om menswaardig te leven. | | Materiële en sociale deprivatie (MSD) | Een indicator die meet in welke mate mensen essentiële zaken en activiteiten kunnen veroorloven die nodig zijn voor een menswaardig leven. | | Gini-coëfficiënt | Een maatstaf om inkomensongelijkheid in kaart te brengen, variërend van 0 (volledige gelijkheid) tot 1 (volledige ongelijkheid). | | Kwintielverhouding | De verhouding tussen het inkomen van de rijkste 20% en de armste 20% van de bevolking, gebruikt om inkomensongelijkheid te meten. | | Genderloonkloof | Het verschil in uurloon tussen mannen en vrouwen voor gelijkwaardig werk. | | Vermogensongelijkheid | De ongelijke verdeling van bezittingen (zoals spaargeld, aandelen en onroerend goed) binnen een samenleving. | | Woonquote | Het percentage van het netto-inkomen dat wordt besteed aan woonlasten. | | Leefloon | Een uitkering van het OCMW voor personen zonder of met onvoldoende inkomen om in hun levensonderhoud te voorzien. | | Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) | Een aanvulling op het pensioen voor 65-plussers die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. | | Huursubsidie | Financiële steun voor huurders met een laag inkomen die verhuizen van een ongeschikte naar een conforme huurwoning. | | Huurpremie | Financiële steun voor gezinnen die lang op de wachtlijst voor een sociale woning staan en ondertussen op de private markt huren. | | Sociale leverancier | Een energieleverancier die gegarandeerd energie levert aan kwetsbare huishoudens die hun facturen niet kunnen betalen. | | Sociaal tarief | Een verlaagd tarief voor energie of telecomdiensten voor huishoudens met een laag inkomen. | | Housing First | Een aanpak waarbij dakloze personen eerst een woning krijgen, zonder voorafgaande voorwaarden, gevolgd door op maat gemaakte begeleiding. | | Community Land Trust (CLT) | Een model waarbij grond gemeenschappelijk bezit is en beheerd wordt door een trust, terwijl de woningen eigendom zijn van de bewoners, wat de betaalbaarheid garandeert. | | Cohousing | Een woonconcept waarbij privé-eenheden worden gecombineerd met gedeelde ruimtes, zoals keukens, tuinen of werkruimtes, om gemeenschapszin en efficiëntie te bevorderen. | | Zorgwoning | Een specifieke vorm van samenwonen waarbij ouderen of zorgbehoevenden een woning delen met een ander gezin dat ondersteuning biedt, waarbij beide huishoudens als aparte eenheden functioneren. | | Budgetbegeleiding | Financiële ondersteuning waarbij een persoon leert zijn eigen budget te beheren met begeleiding van een professional, met behoud van autonomie. | | Budgetbeheer | Intensieve financiële ondersteuning waarbij een professional het budget van een persoon grotendeels beheert om vaste lasten te betalen en schulden te voorkomen. | | Schuldbemiddeling | Een proces waarbij een schuldenaar met hulp van een bemiddelaar afspraken maakt met schuldeisers over de terugbetaling van schulden. | | Collectieve schuldenregeling (CSR) | Een juridische procedure voor ernstige schuldenproblemen, waarbij een rechter een schuldbemiddelaar aanstelt om schulden te beheren en af te lossen met als doel schuldenvrij te worden. | | Hypothecaire lening | Een lening om een woning te kopen, met de woning als onderpand. | | Vaste rentevoet | Een rentepercentage dat gedurende de hele looptijd van een lening gelijk blijft. | | Variabele rentevoet | Een rentepercentage op een lening dat kan veranderen in de tijd, gebaseerd op marktontwikkelingen. | | Schuldsaldoverzekering | Een levensverzekering die gekoppeld is aan een hypothecaire lening en de resterende schuld afbetaalt bij overlijden van de kredietnemer. |