Deel 5 Neurotransmitters_tekst_DEF.PDF

# GABA-erge neurotransmissie en receptoren Dit onderwerp behandelt de rol van GABA als de voornaamste inhibitorische neurotransmiƩer in het centrale zenuwstelsel en de werking van de bijbehorende receptoren [1](#page=1). ### 1.1 Introductie tot GABA * GABA (gamma-aminobutyric acid) is de belangrijkste inhibitorische neurotransmiƩer in de hersenen en een belangrijke inhibitorische neurotransmiƩer in het ruggenmerg [1](#page=1). * GABA-erge neuronen in de cortex, zoals chandelier cells, aspiny stellate cells en basket cells, hebben doorgaans korte vertakkingen en connecteren lokaal als inhibitorische interneuronen [1](#page=1). ### 1.2 Synthese en afbraak van GABA * GABA wordt gesynthetiseerd in het cytoplasma van het presynapƟsche neuron uit glutamaat door het enzym glutamaatdecarboxylase (GAD) [2](#page=2). * Na synthese wordt GABA opgeslagen in synapƟsche vesikels [2](#page=2). * Bij het bereiken van een acƟepotenƟaal fuseert het vesikel met de plasmamembraan, waarna GABA in de synapƟsche spleet wordt vrijgesteld [2](#page=2). * GABA kan pre-synapƟsch worden heropgenomen via een GABA transporter (GAT) en opgenomen worden in omliggende astrocyten [2](#page=2). * In astrocyten wordt GABA, na opname, omgezet naar glutamaat via het GABA transaminase (GABA-T). Dit is onderdeel van de glutamaat-glutamine cyclus [2](#page=2) [3](#page=3). * De synthese van GABA vindt plaats via de zogenaamde GABA shunt, een zijspoor van de mitochondriale Krebs cyclus. Hierbij wordt alfa-ketoglutaraat omgezet naar glutamaat in het cytosol, vervolgens naar GABA door GAD. GABA wordt verder omgezet naar succinyl-semialdehyde en dan naar succinaat, een Krebs cyclus intermediair [3](#page=3). ### 1.3 GABA receptoren In de hersenen onderscheidt men hoofdzakelijk de GABA-A en GABA-B receptoren [4](#page=4). #### 1.3.1 De GABA-A receptor * De GABA-A receptor is een ionotrope receptor die functioneert als een chloorkanaal [4](#page=4). * Binding van GABA aan de GABA-A receptor verhoogt de conductanƟe voor chloor [4](#page=4). * Vanwege de hogere extracellulaire dan intracellulaire concentratie van chloor, leidt dit tot chloor influx [4](#page=4). * Dit genereert een inhibitory postsynapƟc potenƟal (IPSP), wat resulteert in hyperpolarisatie en remming van acƟepotenƟaalgeneratie. Dit effect is snel (milliseconden) [4](#page=4). * De GABA-A receptor is de belangrijkste receptor in de hersenen en een primair doelwit voor farmacologische modulatie [4](#page=4). * GABA-A receptoren zijn heteropentameren, opgebouwd uit verschillende subunits, wat leidt tot een grote variëteit aan receptoren met diverse eigenschappen [6](#page=6). ##### 1.3.1.1 Modulerende sites op de GABA-A receptor De GABA-A receptor heeft meerdere modulatorische sites naast de GABA bindingsplaats [5](#page=5) [6](#page=6): * **GABA bindingsplaats:** Hier bindt de endogene agonist GABA, maar ook muscimol (uit de vliegenzwam) en GHB. Bicuculline is een competitieve antagonist op deze plaats [6](#page=6). * **Barbituraat site:** Er is geen bekende endogene ligand. Barbituraten potenƟëren de kanaalopening en versterken de IPSP [6](#page=6). * **Benzodiazepine site:** Benzodiazepines zijn agonisten op deze modulatorische site en potenƟëren de kanaalopening. Prototypes zijn diazepam. Benzodiazepines hebben sederende, slaapinducerende, spierrelaxerende, angstwerende en anti-epilepƟsche effecten [6](#page=6) [7](#page=7). * **Steroid site:** Neurosteroïden, geproduceerd door neuronen en gliacellen, kunnen inwerken op deze site en effecten hebben op het gemoed, met therapeutisch potentieel bij angst en depressie [7](#page=7). * **Picrotoxin site:** Wordt niet besproken [7](#page=7). ##### 1.3.1.2 Werking van GABA-A receptoren * Een puls GABA leidt tot een IPSP [7](#page=7). * In aanwezigheid van barbituraten zoals pentobarbital, resulteert een puls GABA in meer chloor influx [7](#page=7). * Op single channel niveau opent GABA het kanaal voor korte periodes [7](#page=7). * Pentobarbital acƟveert het kanaal niet op zichzelf, maar verlengt de ‘channel open Ɵme’ wanneer GABA aanwezig is [8](#page=8). #### 1.3.2 De GABA-B receptor * De GABA-B receptor is een metabotrope, G-proteïne gekoppelde receptor [4](#page=4). * Activatie leidt tot second messenger vorming, wat indirecte effecten op ionkanalen veroorzaakt [4](#page=4). * Dit resulteert in hyperpolarisatie met tragere IPSPs (honderden milliseconden) en beïnvloeding van andere moleculaire targets [4](#page=4). * Baclofen is een GABA-B receptor agonist die IPSPs kan veroorzaken in het pre-synapƟsche uiteinde van glutamaterge neuronen, wat leidt tot verminderde glutamaatvrijstelling. Baclofen wordt gebruikt bij de behandeling van spasƟciteit [9](#page=9). ### 1.4 PresynapƟsche en postsynapƟsche inhibiƟe * **PresynapƟsche inhibiƟe:** Een GABA-erge neuron eindigt op de presynapƟsche bouton van een ander neuron (bijvoorbeeld glutamaterg) en vermindert de neurotransmiƩervrijstelling uit dit neuron. Dit is een indirecte vorm van inhibiƟe [8](#page=8). * **PostsynapƟsche inhibiƟe:** Een GABA-erge neuron maakt direct verbinding met het postsynapƟsche neuron en veroorzaakt daar een IPSP. Dit is een directe vorm van inhibiƟe [8](#page=8). ### 1.5 Klinische relevantie van GABA-erge neurotransmissie * **EpilepƟe:** EpilepƟsche aanvallen worden gekenmerkt door een verstoorde balans tussen glutamaat (excitatoir) en GABA (inhibitoir). Falen van spaƟale en temporele containment van neuronale activiteit, mede door disfunctie in GABA-erge inhibitie, kan leiden tot gegeneraliseerde epilepƟsche ontladingen [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12). * **Farmacologische aangrijpingspunten:** Zowel benzodiazepines als barbituraten hebben een anti-epilepƟsch effect door hun modulatie van GABA-A receptoren [12](#page=12). > **Tip:** De visuele analogie tussen de modulatorische sites van de GABA-A en NMDA receptoren kan helpen bij het onthouden van de complexiteit van receptorregulatie [5](#page=5). > **Tip:** Het begrijpen van de GABA shunt is essentieel om de metabole koppeling van GABA synthese en afbraak te doorgronden, met name de rol van Krebs cyclus intermediairen [3](#page=3). --- # Glycine als inhibitorische neurotransmiƩer Glycine fungeert als een inhibitorische neurotransmitter in het ruggenmerg, voornamelijk door interneuronen [13](#page=13). ### 2.1 De glycine receptor De glycine receptor is een heteropenta-meer dat een ionkanaal vormt. Dit kanaal is selectief permeabel voor chloorionen ($Cl^-$) [13](#page=13). Strychnine is een bekende antagonist van de glycine receptor. Deze stof werd in het verleden onder andere gebruikt als rattengif. Toediening van strychnine leidt tot onwillekeurige contracties van de skeletspieren, die uiteindelijk fataal kunnen zijn door ademhalingsstilstand [13](#page=13). ### 2.2 Rol in spinale schakelingen: Renshaw cellen en recurrente feedback In het ruggenmerg spelen glycine-geïnnerveerde interneuronen, zoals Renshaw cellen, een cruciale rol in spinale schakelingen [13](#page=13). #### 2.2.1 Renshaw cellen en recurrente negatieve feedback Een motorisch neuron in het ruggenmerg heeft een axon collateraal die een synaps vormt met een inhibitorisch interneuron. Dit interneuron wordt een Renshaw cel genoemd. De Renshaw cel oefent een recurrente negatieve feedback uit op de motorneuronen. Dit mechanisme helpt bij het reguleren van de motorische activiteit door overmatige excitatie te dempen. Daarnaast dragen Renshaw cellen bij aan laterale inhibitie, wat de ruimtelijke resolutie van motorische commando's verbetert [13](#page=13). > **Tip:** Begrijp dat Renshaw cellen een belangrijke rol spelen in het voorkomen van runaway activiteit in motorneuronen, wat essentieel is voor precieze spiercontrole. #### 2.2.2 Schakeling in het ruggenmerg: een gedetailleerd overzicht Een typische schakeling in het ruggenmerg betreft een motorisch neuron dat een spier innerveert via de neuromusculaire junctie met acetylcholine. Echter, een axon collateraal van dit motorische neuron maakt ook een synaps met een inhibitorisch, glycinerg interneuron, de Renshaw cel. Dit illustreert de Wet van Dale, die stelt dat een neuron doorgaans slechts één type neurotransmitter afgeeft, hoewel er uitzonderingen bestaan [14](#page=14). Input naar het motorneuron kan ook komen van sensorische neuronen. Deze neuronen (met hun soma buiten het ruggenmerg in het dorsale wortelganglion of DRG) projecteren via de dorsale hoorn en geven glutamaat af aan het motorneuron. Dit is bijvoorbeeld relevant voor reflexen zoals de kniepeesreflex [14](#page=14). Tenslotte is er ook nog presynaptische inhibitie mogelijk. Dit wordt bewerkstelligd door een GABA-erg synaps dat de synaps tussen het sensorische neuron en het motorneuron (synaps 2) moduleert [14](#page=14). > **Voorbeeld:** In de context van de kniepeesreflex zorgt een rek op de spierpees voor activatie van sensorische neuronen. Deze geven glutamaat af aan motorneuronen, wat leidt tot spiercontractie. De axon collateraal van het geactiveerde motorneuron activeert een Renshaw cel, die via glycine het oorspronkelijke motorneuron remt, waardoor een overmatige contractie wordt voorkomen. Daarnaast kan GABA presynaptisch de glutamaatafgifte van het sensorische neuron verminderen. --- # NeuropepƟden en hun functies Neuropeptiden fungeren als neuromodulatoren en worden gesynthetiseerd in neuronen, waarna ze worden vrijgesteld in de synaps om in te werken op neuropeptidereceptoren die doorgaans G-proteïnegekoppelde receptoren zijn [15](#page=15). ### 3.1 Synthese en transport van neuropeptiden Neuropeptiden worden opgeslagen in large dense-core vesicles. Deze vesicles en de neuropeptiden worden gesynthetiseerd in het neuronale cellichaam en via snel axonaal transport door het axon naar de uiteinden getransporteerd. Morfologische evidentie voor de aanwezigheid van neuropeptiden kan worden verkregen via elektronenmicroscopie. Neuropeptiden voldoen niet aan de criteria voor klassieke neurotransmitters [15](#page=15). ### 3.2 Belangrijke groepen neuropeptiden en hun functies #### 3.2.1 Endogene opioïde peptiden De term opioïde verwijst naar stoffen afkomstig uit de opiumpapaver, die worden gebruikt voor analgesie en sedatie. Endogene opioïden zijn endogene pijnonderdrukkende moleculen. Er zijn drie receptor-subtypes: µ, δ en κ. Endogene opioïden worden onderverdeeld in endorfines, dynorfines, enkefalines en endomorfines. De eerste drie klassen zijn niet erg selectief voor één receptor-subtype, terwijl endomorfines wel zeer selectief zijn voor de µ-receptor [16](#page=16). > **Tip:** De µ-receptor is de meest bekende en is het meest verantwoordelijk voor de analgetische effecten van opioïden, zowel endogeen als exogeen [17](#page=17). #### 3.2.2 Substance P en CGRP Substance P en calcitonine gene-related peptide (CGRP) zijn betrokken bij pijnsystemen. CGRP wordt vrijgesteld uit de hersenen tijdens hoofdpijnfasen van migraine-aanvallen. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van CGRP receptor-antagonisten en monoclonale antilichamen tegen CGRP of zijn receptor, die worden gebruikt bij de preventieve en/of acute behandeling van migraine [16](#page=16). #### 3.2.3 Orexines Orexines, ook bekend als hypocretines, zijn endogene liganden voor receptoren in de laterale hypothalamus. Aanvankelijk werden ze bestudeerd in de context van voedselinname, maar later werd een belangrijke functie in de slaap-waakcyclus vastgesteld. Het verlies van orexinerge neuronen ligt aan de basis van narcolepsie [16](#page=16). #### 3.2.4 Galanine Galanine is een neuropeptide dat onder andere de slaap bevordert, met name de non-REM slaap. Het wordt vrijgesteld door neuronen in de ventrolaterale preoptische nucleus (VLPO) van de hypothalamus, een cruciaal slaapbevorderend centrum. De VLPO bevat GABA-erge en galanerge neuronen die remmende signalen sturen naar waakcentra, zoals het laterale hypothalamusgebied, wat resulteert in een 'flip-flop' mechanisme tussen slaap en waaktoestand [17](#page=17). ### 3.3 Rol van neuropeptiden in pijntransmissie In het ruggenmerg, ter hoogte van de dorsale hoorn, komt sensorische informatie binnen, inclusief die van nociceptoren. Neuropeptiden zoals CGRP en substance P worden vrijgesteld door nociceptoren. Enkefaline, vrijgelaten door inhibitorische interneuronen, werkt in op µ-receptoren met pre- en post-synaptische effecten. Deze effecten, waaronder inhibitie van calciumkanalen en stimulatie van kaliumkanalen, onderdrukken pijntransmissie [18](#page=18). > **Voorbeeld:** Bij spinale epidurale anesthesie kunnen lokale opiaten worden geïnfiltreerd om een vergelijkbaar pijndempend effect te bereiken [18](#page=18). --- # Overige neurotransmiƩers: ATP, cannabinoïden en gasvormige neurotransmiƩers Dit gedeelte behandelt de rol van ATP als purinerge neurotransmiƩer, de werking van endogene cannabinoïden zoals anandamide, en gasvormige neurotransmiƩers zoals stikstofmonoxide (NO) en koolmonoxide (CO) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22). ### 4.1 Adenosinetrifosfaat (ATP) als neurotransmiƩer ATP fungeert niet alleen als energiemolecule, maar ook als neurotransmiƩer, wat leidt tot de term 'purinerge neurotransmissie'. ATP wordt voornamelijk non-vesiculair vrijgesteld via diffusie door porievormende kanalen, hoewel vesiculaire vrijstelling als co-transmiƩer ook voorkomt. ATP werkt in op zowel ionotrope (P2X) als metabotrope (P2Y) receptoren. Buiten de cel wordt ATP snel afgebroken tot ADP, AMP en adenosine. Adenosine heeft belangrijke effecten via metabotrope receptoren, waaronder een centraal deprimerend effect ('slaapdruk') door inhibitie van cholinerge neuronen in de nucleus basalis van Meynert. Het stimuleert ook de VLPO in de hypothalamus, wat leidt tot slaapinductie via GABA en galanine. Cafeïne werkt centraal stimulerend door bepaalde subtypes van adenosine receptoren te blokkeren, waardoor adenosine minder kan inhiberen. Een extreem pijnlijke ervaring, zoals die geassocieerd wordt met een niersteen die de ureterwand schuurt, kan het gevolg zijn van de vrijgave van ATP door schade aan de ureterwand, wat leidt tot activatie van P2X receptoren op subepitheliale nociceptoren [19](#page=19). ### 4.2 Cannabinoïden Endogene cannabinoïden werden relatief recent ontdekt, met anandamide als prototype. Tetrahydrocannabinol (THC), de belangrijkste psychoactieve verbinding in cannabis, is verantwoordelijk voor het 'high'-gevoel. De cannabinoïde receptor in het centrale zenuwstelsel (CB1R) vormt een modulerend systeem en cannabinoïden kunnen kalmerende, pijnonderdrukkende, euforiserende en droomstimulerende effecten hebben. SaƟvex®, dat THC en cannabidiol bevat, is geregistreerd voor de verlichting van symptomen bij volwassen patiënten met matige tot ernstige spasticiteit door multiple sclerose (MS) die niet adequaat hebben gereageerd op andere medicatie. Endocannabinoïden werken als retrograde neurotransmiƩers, wat betekent dat ze niet voldoen aan de klassieke neurotransmiƩer criteria. Anandamide wordt postsynaptisch gesynthetiseerd en diffundeert naar de presynaps, waar het de presynaptische CB1 receptor bindt, welke een modulerende en inhiberende werking heeft, resulterend in verminderde neurotransmiƩervrijgave [20](#page=20). ### 4.3 Gasvormige neurotransmiƩers #### 4.3.1 Stikstofmonoxide (NO) Stikstofmonoxide (NO) wordt in het cardiovasculair systeem geassocieerd met vasodilaterende effecten. In de hersenen kan de binding van glutamaat aan de NMDA receptor leiden tot een toename van intracellulair calcium, wat het enzym nNOS (neuronaal nitric oxide synthase) activeert en zo NO vormt. NO kan fungeren als signaal voor postsynaptische neuronen om te communiceren met presynaptische uiteinden, ter bevordering van glutamaatafgifte in de context van long-term potentiation (LTP) [21](#page=21). #### 4.3.2 Koolmonoxide (CO) Koolmonoxide (CO) is eveneens een gasvormige neurotransmiƩer en wordt endogeen in neuronen gevormd via de enzymatische afbraak van heem. CO stimuleert oplosbare guanylaatcyclase om de neurotransmissie te moduleren, hoewel dit terrein grotendeels onbekend is. Het gebruik van het potentieel toxische CO als neurotransmiƩer is opmerkelijk [22](#page=22). > **Tip:** Zowel NO als CO voldoen niet aan de klassieke criteria voor neurotransmiƩers omdat ze niet op een receptor binden en niet in vesikels worden opgeslagen [22](#page=22). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | GABA | Gamma-aminoboterzuur (GABA) is de voornaamste inhibitorische neurotransmiƩer in het centrale zenuwstelsel, verantwoordelijk voor zowel pre-synapƟsche als post-synapƟsche inhibiƟe. | | Inhibitorische neurotransmiƩer | Een neurotransmiƩer die de kans op het genereren van een acƟepotenƟaal in het postsynapƟsche neuron verkleint, doorgaans door het openen van chloor- of kaliumkanalen. | | PresynapƟsche inhibiƟe | InhibiƟe die optreedt aan het presynapƟsche uiteinde van een neuron, waardoor de vrijgave van neurotransmiƩers wordt verminderd. | | PostsynapƟsche inhibiƟe | InhibiƟe die optreedt in het postsynapƟsche neuron na binding van een neurotransmiƩer aan de postsynapƟsche receptor, leidend tot hyperpolarisaƟe. | | Glutamaatdecarboxylase (GAD) | Een enzym dat betrokken is bij de synthese van GABA uit glutamaat in het cytoplasma van GABA-erge neuronen. | | Astrocyten | Een type gliacel in het centrale zenuwstelsel dat een ondersteunende rol speelt, onder andere bij de regulering van de synapƟsche omgeving en de heropname van neurotransmiƩers zoals GABA en glutamaat. | | GABA transaminase (GABA-T) | Een enzym dat betrokken is bij de afbraak van GABA, waarbij het glutamaat en succinyl-semialdehyde vormt als intermediairen. | | GABA shunt | Een metabole pathway die een zijspoor vormt van de Krebs cyclus, waarbij alfa-ketoglutaraat wordt omgezet naar glutamaat en vervolgens naar GABA. | | Krebs cyclus | Een reeks cyclische chemische reacties in de mitochondriën die een centrale rol speelt in de cellulaire ademhaling en energieproductie. | | GABA-A receptor | Een ionotrope receptor die fungeert als een chloorkanaal. Binding van GABA opent dit kanaal, wat leidt tot chloorinflux en een snelle inhibitory postsynaptic potential (IPSP). | | GABA-B receptor | Een metabotrope G-proteïne gekoppelde receptor die via second messengers indirecte effecten uitoefent op ionkanalen, resulterend in langzamere IPSPs. | | Inhibitory postsynaptic potential (IPSP) | Een membraanpotentiaalverandering in het postsynapƟsche neuron die de waarschijnlijkheid van het genereren van een acƟepotenƟaal verkleint, veroorzaakt door de influx van negatieve ionen of efflux van positieve ionen. | | Metaboon | Een term die verwijst naar receptoren die gekoppeld zijn aan G-proteïnen en via second messenger systemen cellulaire responsen mediëren, in tegenstelling tot ionotrope receptoren die direct ionkanalen beïnvloeden. | | Heteropentameer | Een eiwitcomplex dat is opgebouwd uit vijf verschillende soorten subeenheden, zoals vaak voorkomt bij receptoren zoals de GABA-A receptor. | | Bicuculline | Een compeƟƟeve antagonist van de GABA-A receptor die de binding van GABA blokkeert en wordt gebruikt om convulsies op te wekken in onderzoek naar epilepsie. | | Barbituraten | Een klasse van geneesmiddelen die de kanaalopening van de GABA-A receptor potenƟëren, met sedatieve, hypnotische en anƟ-convulsieve effecten. | | Benzodiazepines | Een klasse van geneesmiddelen die werken als agonisten op de benzodiazepine site van de GABA-A receptor, waarbij ze de kanaalopening potenƟëren en anxiolytische, sedatieve, hypnotische, spierrelaxerende en anƟ-epilepƟsche effecten hebben. | | Neurosteroiden | Steroïden die worden geproduceerd door neuronen en gliacellen en die kunnen inwerken op neurotransmitterreceptoren, waaronder de GABA-A receptor, met effecten op het gemoed. | | Renshaw cellen | Inhibitorische interneuronen in het ruggenmerg die een recurrente negaƟeve feedback en lateraal inhiberend effect uitoefenen op motorneuronen. | | Wet van Dale | Een principe dat stelt dat een neuron slechts één type neurotransmiƩer afscheidt, hoewel er uitzonderingen op deze wet zijn waargenomen. | | NeuropepƟden | Eiwitten die als neuromodulatoren fungeren en worden gesyntheƟseerd in neuronen, met diverse functies in het zenuwstelsel zoals pijnmodulaƟe, slaapregulering en voedselinname. | | Endogene opioïde pepƟden | Lichaamseigen moleculen met pijnonderdrukkende en sedatieve effecten, waaronder endorfines, dynorphines, enkefalines en endomorfines. | | Substance P | Een neuropepƟde dat betrokken is bij pijnsignalering en inflammatie. | | Calcitonin gene-related peptide (CGRP) | Een neuropepƟde dat een rol speelt in pijnsystemen en wordt vrijgesteld tijdens migraineaanvallen, wat geleid heeft tot de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen migraine. | | Orexines (HypocreƟnes) | NeuropepƟden die een belangrijke rol spelen in de slaap-waak cyclus en waarvan het verlies leidt tot narcolepsie. | | Galanine | Een neuropepƟde dat de slaap bevordert, met name non-REM slaap, en wordt vrijgesteld door neuronen in de hypothalamus. | | µ opioïde receptor | Een subtype van opioïde receptor dat voornamelijk verantwoordelijk is voor de analgeƟsche effecten van opioïden. | | Purinerge neurotransmissie | Neurotransmissie gemedieerd door purines, met name ATP, die inwerken op ionotrope (P2X) en metabotrope (P2Y) receptoren. | | ATP | Adenosinetrifosfaat (ATP) fungeert zowel als energiemolecule als neurotransmiƩer in het zenuwstelsel. | | Cannabinoïden | Lichaamseigen of exogene stoffen die inwerken op cannabinoïde receptoren (CB1R en CB2R), met effecten op stemming, pijnperceptie, slaap en eetlust. | | Anandamide | Het prototype van endogene cannabinoïden, dat een rol speelt bij het reguleren van pijn, stemming en slaap. | | THC (Tetrahydrocannabinol) | De voornaamste psychoacƟeve verbinding in cannabis, verantwoordelijk voor het euforische effect. | | Retrograde neurotransmiƩer | Een neurotransmiƩer die wordt gesyntheƟseerd in het postsynapƟsche neuron en terugdiffundeert naar het presynapƟsche neuron om de neurotransmiƩer vrijgave te moduleren. | | Stikstofmonoxide (NO) | Een gasvormige neurotransmiƩer die betrokken is bij verschillende processen in het zenuwstelsel, waaronder long-term potenƟaƟon (LTP) en vasodilataƟe. | | Koolmonoxide (CO) | Een gasvormige neurotransmiƩer die endogeen wordt gevormd en betrokken is bij de modulatie van neurotransmissie, hoewel het werkingsmechanisme grotendeels onbekend is. |