Humanistische benadering deel 2_.pdf

# De zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan De zelfdeterminatietheorie (ZDT) van Deci en Ryan beschrijft hoe de bevrediging van drie universele psychologische basisbehoeften – autonomie, verbondenheid en competentie – cruciaal is voor motivatie, welzijn en persoonlijke groei. De theorie onderscheidt vier soorten motivaties die variëren in de mate waarin ze bijdragen aan deze basisbehoeften [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1 Universele psychologische basisbehoeften Volgens de ZDT zijn er drie universele psychologische basisbehoeften die inherent zijn aan de menselijke natuur en aanwezig zijn vanaf de geboorte, ongeacht culturele achtergrond. Het vervullen van deze behoeften is essentieel voor optimaal functioneren, groei, integratie, constructieve sociale ontwikkeling en algemeen welzijn. Wanneer deze behoeften niet worden bevredigd, kunnen mensen zich minder goed voelen en kwetsbaarder worden voor psychopathologische stoornissen [1](#page=1). #### 1.1.1 Behoefte aan autonomie De behoefte aan autonomie verwijst naar het gevoel vrij te kunnen handelen, niet onder druk te staan, en zelf keuzes te maken over de eigen tijd en beslissingen. Frustratie van deze behoefte treedt op wanneer men aan veel verplichtingen moet voldoen of wanneer denken, voelen en handelen gestuurd worden door externe of interne druk, waardoor men geen autonome keuzes kan maken. Voorbeelden van autonomiebevorderende situaties zijn wanneer sporters meer motivatie ervaren door het zelf maken van hun schema, of wanneer arbeiders meer gemotiveerd zijn als ze zichzelf mogen organiseren en oplossingen mogen zoeken [1](#page=1). #### 1.1.2 Behoefte aan verbondenheid De behoefte aan relationele verbondenheid houdt in dat men betekenisvolle relaties met anderen heeft, zich geliefd voelt, persoonlijke gedachten kan delen en diepgaande sociale contacten kan onderhouden. Frustratie van deze behoefte ontstaat door een discrepantie tussen het huidige relationele functioneren en het gewenste niveau, of door een kloof tussen wat men voelt en wat men durft te tonen of communiceren. Leerlingen die zich verbonden voelen met klasgenoten en leerkrachten, tonen bijvoorbeeld meer motivatie in groepswerken. Sociale interactie tijdens pauzes, zoals bij teambuilding, kan het gevoel van verbondenheid bevorderen [1](#page=1) [2](#page=2). #### 1.1.3 Behoefte aan competentie De behoefte aan competentie omvat het gevoel bekwaam te zijn, de verwachting iets goed te kunnen doen, zelfvertrouwen te hebben en zich goed in zijn vel te voelen. Frustratie van deze behoefte kan leiden tot het gevoel nergens goed in te zijn, het niet onthouden van eigen positieve eigenschappen, of het nastreven van te hoge doelen, wat ontmoediging en opgeven kan veroorzaken. Duidelijke doelstellingen en gestructureerd studiemateriaal kunnen studenten helpen om het geloof in hun keuzes te versterken, wat bijdraagt aan hun gevoel van competentie [2](#page=2). ### 1.2 Vier soorten motivaties De zelfdeterminatietheorie identificeert vier soorten motivaties, onderverdeeld in 'moet'-motivatie en vrijwillige motivatie [2](#page=2). #### 1.2.1 Moet-motivatie 1. **Extrinsieke motivatie**: Dit type motivatie is gericht op externe beloningen of het vermijden van straf. De basisbehoeften worden hierbij het minst bevredigd [2](#page=2). 2. **Geïntrojecteerde motivatie**: Hierbij wordt gedrag gemotiveerd door interne druk, zoals het vermijden van schuld of schaamte, of een intern 'moeten'. Het gevoel van autonomie is laag [2](#page=2). #### 1.2.2 Vrijwillige motivatie 3. **Intrinsieke motivatie**: Deze motivatie komt voort uit interesse, plezier en voldoening die direct uit de activiteit zelf voortkomen. De basisbehoeften worden hierbij het meest bevredigd [2](#page=2). 4. **Geïdentificeerde motivatie**: Dit type motivatie ontstaat wanneer men overtuigd is van het belang van een activiteit, waarbij de normwaarde van de activiteit door de betrokkene zelf wordt bepaald. De motivatie komt dus vanuit de persoon zelf [2](#page=2). > **Tip:** Hoewel er vier soorten motivaties worden onderscheiden, is er meestal sprake van een combinatie van deze motivaties. De meest positieve uitkomsten worden verwacht wanneer mensen hun basisbehoeften kunnen vervullen [2](#page=2). ### 1.3 Humanistische grondslag van de ZDT De zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan wordt beschouwd als een humanistische theorie, gekenmerkt door een positief mensbeeld en de aanname van een aangeboren actieve groeitendens. De theorie stelt dat mensen een natuurlijke neiging hebben tot zelfontplooiing en persoonlijke groei, waarbij de vervulling van de basisbehoeften cruciaal is voor deze ontwikkeling [2](#page=2). --- # De persoonsgerichte benadering van Rogers De persoonsgerichte benadering van Carl Rogers richt zich op het begrijpen van gezonde individuen door te vertrekken vanuit de vrije wil, uniciteit en totaliteit van de mens, met een non-directieve hulpverlening die ondersteunt in plaats van oplossingen biedt [3](#page=3). ### 2.1 Kernprincipes van de persoonsgerichte benadering De benadering stelt dat het van belang is om zowel de interne dialoog (eigen gevoelens aanvoelen, eerlijk zijn met jezelf) als de externe dialoog (interactie met anderen, anderen laten zien wat je denkt/voelt) op elkaar afgestemd te hebben. Problemen ontstaan wanneer men zich afsluit voor eigen denken en voelen (intern) of voor anderen (extern). Therapie binnen deze benadering helpt bij beide aspecten [3](#page=3). ### 2.2 De drie essentiële voorwaarden voor therapie Rogers identificeert drie noodzakelijke en voldoende voorwaarden binnen de hulpverlening. Deze worden zowel op een gevoelig (intern) als communicatief (extern) niveau beschreven [3](#page=3): #### 2.2.1 Echtheid * **Sensitief (intern):** Openheid ten opzichte van jezelf, wat leidt tot congruentie [3](#page=3). * **Communicatief (extern):** Het vermogen om de binnenkant (gedachten en gevoelens) te laten zien aan anderen, wat transparantie inhoudt [3](#page=3). > **Tip:** Echtheid betekent zowel eerlijk zijn tegenover jezelf als op een authentieke manier communiceren met anderen. #### 2.2.2 Aanvaarding * **Sensitief (intern):** Het accepteren van de gevoelens van anderen zonder voorwaarden. Dit betekent dat men de emoties van de ander erkent en toelaat, ongeacht de inhoud ervan [3](#page=3). * **Communicatief (extern):** Gevoelens van de ander beluisteren met warme belangstelling, wat actief luisteren en spiegelen omvat [3](#page=3). > **Example:** Een therapeut die de cliënt volledig aanvaardt, toont dit door onverdeelde aandacht, geen oordeel en het valideren van de gevoelens die de cliënt uitdrukt. #### 2.2.3 Empathie * **Sensitief (intern):** Het vermogen om de gevoelens van de ander aan te voelen alsof het de eigen gevoelens zijn. Dit vereist een diepgaand begrip en inleving in de belevingswereld van de ander [3](#page=3). * **Communicatief (extern):** Dit aangevoelde begrip vervolgens naar de ander toe formuleren, zodat deze zich begrepen voelt [3](#page=3). ### 2.3 Omgaan met onaanvaardbaar gedrag binnen de relatie Wanneer een cliënt gedrag vertoont dat voor de hulpverlener niet aanvaardbaar is, stelt Rogers een proces voor om dit constructief te benoemen. Dit proces omvat vier stappen [3](#page=3): 1. Het gedrag van de ander benoemen [3](#page=3). 2. Het eigen gevoel ten aanzien van dit gedrag weergeven [3](#page=3). 3. De gevolgen van dit gedrag voor de hulpverlener aangeven [3](#page=3). --- # Frustratie van basisbehoeften Dit onderwerp beschrijft de negatieve gevolgen die optreden wanneer de psychologische basisbehoeften van autonomie, verbondenheid of competentie niet worden vervuld, wat kan leiden tot verminderd welzijn en kwetsbaarheid voor psychische stoornissen. De Zelfdeterminatie Theorie van Deci & Ryan stelt dat het vervullen van deze basisbehoeften essentieel is voor optimaal functioneren, groei, integratie en constructieve sociale ontwikkeling. Wanneer deze behoeften echter niet worden vervuld, voelen individuen zich minder goed en worden ze kwetsbaarder voor psychopathologische stoornissen [1](#page=1). ### 3.1 De psychologische basisbehoeften De Zelfdeterminatie Theorie identificeert drie universele, aangeboren psychologische basisbehoeften die niet hiërarchisch zijn en vanuit de geboorte aanwezig zijn, ongeacht de cultuur [1](#page=1). #### 3.1.1 Behoefte aan autonomie De behoefte aan autonomie verwijst naar de vrijheid om te handelen, niet onder druk te staan, zelf keuzes te maken over de eigen tijd en beslissingen te nemen [1](#page=1). Frustratie van de autonomiebehoefte treedt op wanneer men aan allerlei verplichtingen moet voldoen, wanneer denken, voelen en handelen gestuurd worden door druk van zichzelf of de omgeving, en wanneer men geen autonome keuzes kan maken [1](#page=1). > **Voorbeeld:** Sporters ervaren meer motivatie wanneer zij hun eigen schema mogen maken. Arbeiders zijn gemotiveerder als zij zichzelf mogen organiseren en oplossingen mogen zoeken [1](#page=1). #### 3.1.2 Behoefte aan verbondenheid De behoefte aan relationele verbondenheid omvat het hebben van relaties met anderen, het zich geliefd voelen, het kunnen delen van persoonlijke gedachten en het aangaan van diepgaande sociale contacten [1](#page=1). Frustratie van de verbondenheidsbehoefte manifesteert zich als een discrepantie tussen het huidige relationele functioneren en het gewenste niveau, een kloof tussen het voelen en kunnen tonen van emoties, of het niet durven communiceren [1](#page=1). > **Voorbeeld:** Leerlingen die zich verbonden voelen met klasgenoten en leerkrachten, tonen meer motivatie in groepswerken. Sociale interactie tijdens pauzes, zoals bij teambuilding, bevordert het gevoel van verbondenheid [1](#page=1) [2](#page=2). #### 3.1.3 Behoefte aan competentie De behoefte aan competentie betreft het zich bekwaam voelen, de verwachting om iets goed te kunnen doen, en het hebben van zelfvertrouwen en een goed gevoel over zichzelf [2](#page=2). Frustratie van de competentiebehoefte leidt tot een gevoel van nergens goed in zijn, het niet kunnen onthouden van eigen positieve eigenschappen, en het nastreven van te hoge doelen wat ontmoediging en opgeven tot gevolg heeft [2](#page=2). > **Voorbeeld:** Duidelijke doelstellingen en gestructureerd studiemateriaal kunnen studenten helpen om het geloof in hun keuzes te versterken [2](#page=2). ### 3.2 Motivatie en basisbehoeften De Zelfdeterminatie Theorie onderscheidt vier soorten motivaties: 1. **Extrinsieke motivatie:** Gedreven door externe beloningen of straffen. Bij deze motivatie zijn de basisbehoeften het minst bevredigd [2](#page=2). 2. **Geïntrojecteerde motivatie:** Gedreven door het vermijden van schuld of schaamte; een intern 'moeten'. Het gevoel van autonomie is hierbij laag [2](#page=2). 3. **Intrinsieke motivatie:** Gedreven door interesse en plezier. De basisbehoeften zijn hierbij het meest bevredigd [2](#page=2). 4. **Geïdentificeerde motivatie:** Gedreven door de overtuiging dat iets belangrijk is en een bepaalde normwaarde heeft, waarbij de motivatie vanuit de betrokkene zelf komt [2](#page=2). Hoewel er vier soorten motivaties zijn, is er meestal sprake van een combinatie daarvan. De meest positieve uitkomsten worden verwacht wanneer mensen hun basisbehoeften kunnen vervullen [2](#page=2). De motivatietheorie van Deci en Ryan is een humanistische theorie die uitgaat van een positief mensbeeld, met een natuurlijke neiging tot zelfontplooiing en persoonlijke groei, waarbij de vervulling van basisbehoeften cruciaal is. Mensen zijn gericht op groei en bezitten een aangeboren, actieve groeistendens [2](#page=2). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zelfdeterminatietheorie | Een humanistische theorie ontwikkeld door Deci en Ryan die stelt dat mensen drie universele psychologische basisbehoeften hebben: autonomie, verbondenheid en competentie, en dat de vervulling hiervan cruciaal is voor welzijn en groei. | | Autonomie | De psychologische behoefte om zich vrij te voelen in handelen, zelf keuzes te maken en niet onder druk te staan, wat essentieel is voor intrinsieke motivatie en welzijn. | | Verbondenheid | De psychologische behoefte aan betekenisvolle relaties met anderen, geliefd te voelen en persoonlijke gedachten te kunnen delen, wat bijdraagt aan sociaal welzijn en motivatie. | | Competentie | De psychologische behoefte om zich bekwaam te voelen, verwachtingen waar te kunnen maken en succes te ervaren, wat leidt tot zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld. | | Frustratie | Een negatieve emotionele toestand die optreedt wanneer psychologische basisbehoeften niet worden vervuld, wat kan leiden tot verminderd welzijn en psychologische problemen. | | Intrinsieke motivatie | Motivatie die voortkomt uit innerlijke interesse en plezier in een activiteit zelf, waarbij de basisbehoeften het meest bevredigd worden en dit leidt tot de meest positieve uitkomsten. | | Extrinsieke motivatie | Motivatie die wordt gedreven door externe factoren zoals beloningen of straffen, en waarbij de basisbehoeften het minst bevredigd worden. | | Geïntrojecteerde motivatie | Een vorm van motivatie waarbij men handelt vanuit een intern "moeten" om schuld of schaamte te vermijden, wat leidt tot een lager gevoel van autonomie. | | Geïdentificeerde motivatie | Motivatie die voortkomt uit de overtuiging dat een activiteit belangrijk is en overeenkomt met persoonlijke waarden, wat een vorm van vrijwillige motivatie is. | | Persoonsgerichte benadering | Een humanistische benadering, ontwikkeld door Carl Rogers, die zich richt op de unieke ervaring van het individu en non-directieve hulpverlening biedt door middel van echtheid, aanvaarding en empathie. | | Echtheid | Een essentieel concept in de persoonsgerichte benadering, bestaande uit congruentie (openheid naar jezelf) en transparantie (het tonen van de innerlijke wereld aan anderen). | | Aanvaarding | Het onvoorwaardelijk accepteren van de gevoelens van de ander en deze met warme belangstelling beluisteren, een sleutelcomponent van Rogers' therapeutische relatie. | | Empathie | Het vermogen om de gevoelens van een ander aan te voelen alsof het de eigen gevoelens zijn, en dit vervolgens naar de ander te communiceren, wat cruciaal is voor therapeutisch contact. |