Les 1 Inl + Voedingsdriehoek.pdf

# Introductie tot voeding en leefstijl Dit vak introduceert de fundamentele concepten van voeding en leefstijl, inclusief de cursusstructuur, evaluatiecriteria en een overzicht van de belangrijkste onderwerpen [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1 Cursusstructuur en inhoud De cursus "Voeding en leefstijl" bestaat uit 10 onderwerpen, waarvan 5 gericht zijn op voeding en 5 op leefstijl [2](#page=2). * **Voeding topics:** * Gezonde voeding [2](#page=2). * Voeding als bron van energie [2](#page=2). * Voeding als bron van essentiële nutriënten [2](#page=2). * Hydratatie [2](#page=2). * Verwerking en labels [2](#page=2). * **Leefstijl topics:** * Bewegen [2](#page=2). * Slaap [2](#page=2). * Ergonomie [2](#page=2). * Mentaal welzijn [2](#page=2). * Risicogedrag (roken, alcohol, drugs, medicatie) [2](#page=2). De cursus omvat 40 studiepunten (cu) [2](#page=2). ### 1.2 Lesvormen en -activiteiten De cursus combineert plenaire hoorcolleges met toepassingsgerichte werkcolleges [2](#page=2). * **Plenaire sessies:** Deze omvatten hoorcolleges en formatieve toetsen [2](#page=2). * **Werkcolleges:** Deze zijn gericht op de toepassing van de stof uit de plenaire sessies en bevatten opdrachten [2](#page=2). ### 1.3 Evaluatiecriteria De inhoud van het examen is gebaseerd op de stof die zowel in de lessen is behandeld als in de werkcolleges is toegepast. De evaluatie vindt online plaats, vergelijkbaar met de formatieve toetsen en een voorbeeldexamen [2](#page=2). ### 1.4 Basisprincipes van voeding De basis voor het begrijpen van voeding wordt gelegd met de voedingsdriehoek [4](#page=4). > **Tip:** Het is essentieel om de verbanden te leggen tussen de behandelde concepten in de plenaire sessies en de praktische toepassing hiervan in de werkcolleges voor een succesvolle evaluatie. > **Tip:** Zorg ervoor dat u de stof die is behandeld in de hoorcolleges en de opdrachten uit de werkcolleges goed bestudeert, aangezien deze de basis vormen voor het examen. ### 1.5 Bronnen en context Het onderwerp "Voeding en leefstijl" wordt geïntroduceerd als een essentieel onderdeel van een gezonde levensstijl, mede gebaseerd op de determinant van gezondheid [1](#page=1) [3](#page=3). * * * # Evolutie van de voedingsdriehoek en algemene richtlijnen Dit onderdeel belicht de historische evolutie van de voedingsdriehoek, met een specifieke focus op de vernieuwingen in 2017 en de algemene principes die ten grondslag liggen aan gezonde voeding. ### 2.1 Historische evolutie van de voedingsdriehoek De visuele weergave van voedingsrichtlijnen heeft door de jaren heen verschillende vormen aangenomen, wat de evoluerende inzichten in gezonde voeding weerspiegelt. #### 2.1.1 Vroege modellen * Het eerste model, dat dateert uit 1967, werd voorgesteld als een "klavertje vier". Dit symboliseerde de vier basisgroepen van voedsel die essentieel waren voor een gezonde voeding [8](#page=8). * In 1997 werd de meer herkenbare "voedingsdriehoek" geïntroduceerd. Dit model bood een hiërarchische indeling van voedingsmiddelen, waarbij de meest fundamentele en frequent te consumeren producten aan de basis stonden [8](#page=8). * De "actieve voedingsdriehoek" werd in 2012 gepresenteerd. Deze vernieuwing benadrukte het belang van fysieke activiteit naast voeding voor een gezonde levensstijl [8](#page=8). #### 2.1.2 De vernieuwde voedingsdriehoek . In 2017 onderging de voedingsdriehoek een significante herziening, wat resulteerde in de "vernieuwde voedingsdriehoek". Deze update bracht belangrijke verschuivingen met zich mee in de aanbevelingen en de filosofie achter de richtlijnen [9](#page=9). * **Meer plantaardig dan dierlijk:** Een cruciaal aspect van de vernieuwde driehoek is de nadruk op een overwegend plantaardige voedingspatroon. Dit betekent dat de consumptie van groenten, fruit, peulvruchten en volle granen wordt aangemoedigd, ten koste van dierlijke producten [10](#page=10). * **Zo weinig mogelijk bewerkte voeding:** De richtlijn om bewerkte voeding te beperken is eveneens centraal komen te staan. Dit impliceert een voorkeur voor onbewerkte of minimaal bewerkte producten, die doorgaans gezonder zijn en minder toegevoegde suikers, zouten en vetten bevatten [10](#page=10). #### 2.1.3 Doelgroep en beschikbaarheid De vernieuwde voedingsdriehoek is ontworpen voor het brede publiek. De officiële website [www.gezondleven.be](http://www.gezondleven.be) biedt gedetailleerde informatie en praktische hulpmiddelen om de richtlijnen te implementeren [11](#page=11). ### 2.2 Algemene richtlijnen en holistische visie De aanbevelingen voor gezonde voeding zijn geëvolueerd naar een meer omvattende en holistische benadering, met een duidelijke focus op specifieke productgroepen. #### 2.2.1 De aanbevelingen van 2019 en een holistische visie De aanbevelingen uit 2019 kenmerken zich door een "holistische visie" op gezond leven. Dit impliceert dat voeding niet los gezien wordt van andere aspecten van de levensstijl, zoals beweging, slaap en sociaal welzijn [13](#page=13). #### 2.2.2 Focus op producten: de voedingstak Binnen deze holistische benadering ligt er een specifieke "focus op producten" binnen de voeding. Dit verwijst naar de gedetailleerde richtlijnen en aanbevelingen met betrekking tot de verschillende voedingsmiddelen en hun rol in een gezond dieet. De presentatie van Gezond Leven in 2021 sluit hierbij aan en biedt verdere inzichten in de praktische toepassing van deze principes [13](#page=13) [14](#page=14). > **Tip:** Begrijpen hoe de voedingsdriehoek door de jaren heen is geëvolueerd, helpt bij het plaatsen van de huidige aanbevelingen in een breder perspectief en benadrukt de dynamische aard van voedingswetenschap. > **Tip:** Houd rekening met het principe van "zo weinig mogelijk bewerkte voeding" bij het maken van dagelijkse voedingskeuzes. Kies waar mogelijk voor verse ingrediënten en minimaliseer de consumptie van kant-en-klare maaltijden of sterk bewerkte snacks. * * * # Gedetailleerde aanbevelingen voor gezonde voeding (2025) Dit gedeelte vat de 17 concrete voedingsaanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad voor 2025 samen, gericht op specifieke voedingsgroepen en consumptiepatronen [16](#page=16). ### 3.1 Graanproducten * Eet dagelijks minimaal 125 gram volle graanproducten [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19). * Voorbeelden van volle graanproducten zijn volkorenbrood en volkoren pasta [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19). * Vervang geraffineerde producten door volle graanproducten [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19). ### 3.2 Vleesconsumptie * Beperk de consumptie van niet-bewerkt rood vlees tot maximaal 300 gram per week [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22). * Houd het verbruik van bewerkte vleeswaren zo laag mogelijk, idealiter minder dan 30 gram per week [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22). ### 3.3 Peulvruchten * Eet meerdere keren per week peulvruchten [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22). * Voorbeelden van peulvruchten zijn linzen, witte en bruine bonen, spliterwten, kikkererwten en sojabonen [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22). ### 3.4 Zoutconsumptie * Beperk het verbruik van zout, in al zijn vormen, tot maximaal 5 gram per dag [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23). ### 3.5 Fruitconsumptie * Eet dagelijks 250 gram fruit [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25). * Geef bij voorkeur de voorkeur aan vers seizoenfruit [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25). ### 3.6 Dranken * Beperk zo veel mogelijk de consumptie van gesuikerde dranken [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24). * Gebruik dagelijks 1 tot 2 liter dranken [24](#page=24) [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). * Water krijgt de voorkeur als drank [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). * Koffie en thee kunnen ook deel uitmaken van de dagelijkse vochtinname [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). #### 3.6.1 Alcoholische dranken * Drink geen alcoholhoudende dranken [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). * Indien alcoholhoudende dranken toch geconsumeerd worden, beperk dit tot maximaal 10 standaardeenheden per week, verspreid over verschillende dagen [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). ### 3.7 Notenconsumptie * Eet dagelijks een handvol ongezouten noten (zonder omhulsel) [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25). * Dit komt overeen met 20 tot 30 gram per dag [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25). ### 3.8 Zuivelconsumptie * Gebruik dagelijks 250 tot 500 ml melk of melkproducten [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25) [26](#page=26). ### 3.9 Groentenconsumptie * Eet dagelijks minimaal 300 gram groenten [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25) [26](#page=26) [27](#page=27). ### 3.10 Vetgebruik * Gebruik bij voorkeur plantaardige oliën die rijk zijn aan onverzadigde vetzuren [20](#page=20) [21](#page=21) [23](#page=23) [24](#page=24) [26](#page=26) [27](#page=27). * Deze plantaardige oliën dienen ter vervanging van boter, harde margarines, tropische oliën en reuzel [20](#page=20) [21](#page=21) [23](#page=23) [24](#page=24) [26](#page=26) [27](#page=27). ### 3.11 Eierenconsumptie * Beperk het verbruik van eieren tot maximaal één ei per dag [17](#page=17) [20](#page=20) [21](#page=21) [23](#page=23) [24](#page=24) [26](#page=26) [27](#page=27) [28](#page=28). ### 3.12 Gezoete voedingsmiddelen * Beperk het gebruik van voedingsmiddelen die rijk zijn aan toegevoegde suikers [17](#page=17) [19](#page=19) [20](#page=20) [21](#page=21) [23](#page=23) [24](#page=24) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29). ### 3.13 Vis, week- en schaaldieren * Gebruik minimaal 200 gram vis, week- en schaaldieren per week [17](#page=17) [20](#page=20) [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23) [24](#page=24) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30). * Zorg ervoor dat minstens éénmaal per week vette vis geconsumeerd wordt [21](#page=21) [22](#page=22) [24](#page=24) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30). ### 3.14 Aardappelen en zoete aardappelen * Conform de energiebehoefte kunnen regelmatig aardappelen of zoete aardappelen geconsumeerd worden [20](#page=20) [21](#page=21) [24](#page=24) [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). * Voorkeur gaat uit naar gekookte of gebakken producten [20](#page=20) [21](#page=21) [24](#page=24) [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). * Het verbruik van gefrituurde producten dient best beperkt te blijven [20](#page=20) [21](#page=21) [24](#page=24) [25](#page=25) [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). ### 3.15 Ultra-bewerkte voedingsmiddelen * Beperk het gebruik van ultra-bewerkte voedingsmiddelen [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). * Geef de voorkeur aan onbewerkte of weinig-bewerkte voedingsmiddelen [27](#page=27) [29](#page=29) [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). * * * # Opdracht voedingsdagboek Deze opdracht vereist het gedurende zeven opeenvolgende dagen nauwkeurig bijhouden van een voedingsdagboek [34](#page=34). ### 4.1 Instructies voor het voedingsdagboek Het doel van deze opdracht is het documenteren van alle voedings- en drankinname over een specifieke periode. Hierbij dient aandacht te worden besteed aan diverse aspecten van wat er geconsumeerd wordt [34](#page=34). #### 4.1.1 Te registreren informatie Voor elke inname dient de volgende informatie te worden vermeld: * **Wat:** Een gedetailleerde beschrijving van het geconsumeerde product [34](#page=34). * **Hoeveel:** De hoeveelheid van het product, uitgedrukt in gangbare eenheden zoals porties, milliliters (ml.), grammen (g.), of stuks [34](#page=34). * **Hoe is het bewerkt:** Informatie over de mate van bewerking van het voedingsmiddel. Een voorbeeld hiervan is "gerookt spek" [34](#page=34). * **Hoe het is bereid:** Beschrijving van de bereidingswijze van het voedsel. Een voorbeeld hiervan is "gekookte aardappelen" [34](#page=34). #### 4.1.2 Gebruik van het sjabloon Voor het bijhouden van het voedingsdagboek dient het sjabloon te worden gebruikt dat beschikbaar is op Leho. De opdracht begint op zondag 28 september [34](#page=34). > **Tip:** Zorg ervoor dat je zo specifiek mogelijk bent bij het invullen van de bewerkings- en bereidingswijzen om een compleet beeld te krijgen van je eetpatroon. * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Voedingsdriehoek | Een grafische weergave die richtlijnen geeft voor gezonde voeding door voedingsmiddelen in verschillende categorieën te verdelen en aan te geven welke in welke hoeveelheden geconsumeerd moeten worden. | | Actieve voedingsdriehoek | Een latere versie van de voedingsdriehoek die naast voeding ook belang hecht aan beweging en een gezonde levensstijl. | | Vernieuwde voedingsdriehoek | Een geüpdatete versie van de voedingsdriehoek die de nadruk legt op een meer plantaardig dieet en het beperken van bewerkte voeding. | | Hoge Gezondheidsraad | Een Belgische wetenschappelijke adviesraad die advies uitbrengt over volksgezondheidskwesties, waaronder voedingsrichtlijnen. | | Volle graanproducten | Producten die gemaakt zijn van de hele graankorrel, inclusief de zemel, kiem en endosperm, en die daardoor rijker zijn aan vezels, vitaminen en mineralen dan geraffineerde granen. | | Geraffineerde producten | Voedingsmiddelen die bewerkt zijn waardoor bepaalde delen van de oorspronkelijke grondstof (zoals de zemel en kiem van graan) zijn verwijderd, wat kan leiden tot een lager gehalte aan voedingsstoffen. | | Niet-bewerkt rood vlees | Vlees van rund, varken, lam of geit dat geen bewerkingen zoals zouten, roken, fermenteren of toevoegen van conserveermiddelen heeft ondergaan. | | Bewerkte vleeswaren | Vleesproducten die zijn veranderd door middel van zouten, genezen, fermenteren, roken of andere processen om smaak te verbeteren of conservering te verbeteren, zoals worst, ham en spek. | | Peulvruchten | De zaden van planten uit de vlinderbloemenfamilie, zoals bonen, linzen, erwten en kikkererwten, die een belangrijke bron van eiwitten, vezels en mineralen zijn. | | Essentiële nutriënten | Voedingsstoffen die het lichaam niet zelf kan aanmaken en die via de voeding moeten worden verkregen om essentile lichaamsfuncties te ondersteunen. | | Hydratatie | Het proces van het opnemen van voldoende vocht in het lichaam om de vochtbalans te handhaven. | | Ergonomie | De wetenschap die zich bezighoudt met de wisselwerking tussen mens en omgeving, specifiek gericht op het optimaliseren van het welzijn en de efficiëntie van menselijke activiteiten. | | Mentaal welzijn | Een staat van psychologisch en emotioneel welzijn, gekenmerkt door positieve gevoelens, adequate aanpassing aan de omgeving en de mogelijkheid om dagelijkse uitdagingen aan te gaan. | | Risicogedrag | Gedragingen die de gezondheid negatief kunnen beïnvloeden, zoals roken, excessief alcoholgebruik, drugsgebruik en onjuist medicatiegebruik. | | Ultra-bewerkte voedingsmiddelen | Industriële producten die vaak ingrediënten bevatten die niet typisch zijn voor thuis koken, zoals gehydrogeneerde oliën, gemodificeerd zetmeel, en toegevoegde kleuren, smaken of emulgatoren. |