Leerstuk 7: Bekwaamheid van meerderjarigen Samenvatting

# Algemene principes van bekwaamheid en rechtsonbekwaamheid Dit onderwerp verkent de fundamentele concepten van juridische bekwaamheid en de verschillende categorieën van rechtsonbekwaamheid, met een specifieke focus op meerderjarigheid en minderjarigheid, en de juridische implicaties daarvan. ### 1.1 Juridische gevolgen van bekwaamheid en onbekwaamheid De classificatie van een persoon als handelingsbekwaam of -onbekwaam heeft directe juridische consequenties voor de geldigheid en de effecten van diens rechtshandelingen [1](#page=1). ### 1.2 Handelingsbekwaamheid als algemene rechtsregel In het recht wordt handelingsbekwaamheid beschouwd als de standaard. Dit betekent dat de wet er in principe van uitgaat dat personen in staat zijn om rechtshandelingen te verrichten, tenzij er specifieke wettelijke uitzonderingen van toepassing zijn [1](#page=1). ### 1.3 Meerderjarigheid Meerderjarigheid wordt bereikt op achttienjarige leeftijd. Vanaf dit moment worden personen geacht bekwaam te zijn om alle rechtshandelingen te verrichten die tot het burgerlijk leven behoren [1](#page=1). ### 1.4 Minderjarigheid en rechtsonbekwaamheden Hoewel de focus van de verstrekte tekst primair ligt op meerderjarigheid, impliceert de structuur dat minderjarigen inherent tot de categorie van rechtsonbekwaamheid behoren. Het onderwerp omvat ook de bescherming van meerderjarigen die om diverse redenen handelingsonbekwaam worden geacht, wat wijst op een breder spectrum aan rechtsonbekwaamheden dan alleen minderjarigheid [1](#page=1). > **Tip:** Hoewel artikel 488 oud BW wordt genoemd met betrekking tot meerderjarigheid, is het cruciaal te onthouden dat de specifieke invulling van handelingsonbekwaamheid, met name bij minderjarigen, verder zal worden uitgediept in de rest van het studiemateriaal. De verstrekte pagina's leggen de fundamentele principes vast [1](#page=1). ### 2 Bescherming van onbekwame meerderjarigen Dit deel behandelt de wetgeving en de methoden die worden gehanteerd om meerderjarigen die handelingsonbekwaam zijn, te beschermen, zowel via buitengerechtelijke als via gerechtelijke procedures [2](#page=2). #### 2.1 Algemene regel en uitzonderingen op handelingsbekwaamheid De algemene regel stelt dat meerderjarigen handelingsbekwaam zijn. Echter, er bestaat een wettelijke uitzondering voor personen die handelingsonbekwaam worden geacht. De wetgeving betreffende de bescherming van onbekwame meerderjarigen is significant herzien met de invoering van twee systemen, te weten de zorgvolmacht (buitengerechtelijke bescherming) en bewind (gerechtelijke bescherming), na de wet van 17 maart 2013 [2](#page=2). #### 2.2 Wettelijke structuur (oud BW) De relevante wettelijke bepalingen bevinden zich in BOEK 1 Personen, TITEL XI: Meerderjarigheid en beschermde personen. Deze titel is onderverdeeld in Hoofdstuk 1 (meerderjarigen, artikel 488 oud BW) en Hoofdstuk 2 (beschermde personen) ] [2](#page=2). ##### 2.2.1 Criterium voor bescherming Artikel 488/1 en 488/2 oud BW definiëren wie recht heeft op bescherming. Bescherming kan worden toegekend aan personen die vanwege hun gezondheidstoestand niet in staat zijn hun belangen behoorlijk waar te nemen. Dit omvat onder andere [2](#page=2): * Dementerenden [2](#page=2). * Mentaal gehandicapten [2](#page=2). * Coma-patiënten [2](#page=2). * Manisch-depressieven [2](#page=2). * Psychiatrische patiënten [2](#page=2). Daarnaast geldt dit ook voor personen die zich in een staat van verkwisting bevinden (artikel 488/2 oud BW) . Hieronder vallen bijvoorbeeld [2](#page=2): * Gokverslaafden [2](#page=2). * Drugsverslaafden [2](#page=2). * Koopzieken [2](#page=2). ##### 2.2.2 Soorten belangen die bescherming behoeven Bescherming kan betrekking hebben op zowel persoonlijke als financiële/vermogensbelangen [2](#page=2). * **Persoonlijke belangen** omvatten beslissingen aangaande: * Waar te wonen [3](#page=3). * Huwen [3](#page=3). * Samenwonen [3](#page=3). * Medische behandelingen en operaties [3](#page=3). * Scheiding [3](#page=3). * Erkenning van een kind [3](#page=3). * **Financiële/vermogensbelangen** betreffen zaken als: * Verkoop of aankoop van goederen [3](#page=3). * Aangaan van leningen [3](#page=3). * Huren of verhuren [3](#page=3). * Erfenissen [3](#page=3). * Schenkingen [3](#page=3). * Opstellen van een testament [3](#page=3). * Beheer van goederen [3](#page=3). #### 2.3 Beschermingsmaatregelen: methoden van bescherming Er worden twee hoofdtypen beschermingsmaatregelen onderscheiden: buitengerechtelijke bescherming en gerechtelijke bescherming [3](#page=3). ##### 2.3.1 Buitengerechtelijke bescherming: Zorgvolmacht Een zorgvolmacht is een buitengerechtelijke regeling waarbij een persoon, zolang hij of zij nog bekwaam is, zelf voorzieningen treft voor het geval hij of zij in de toekomst handelingsonbekwaam wordt. Deze volmacht kan betrekking hebben op zowel vermogensbeheer als de persoon zelf en werkt op basis van lastgeving. Een zorgvolmacht kan worden opgesteld via een notaris of worden neergelegd bij het vredegerecht. De wettelijke bepalingen hieromtrent zijn te vinden in artikel 489 tot 490/2 oud BW [3](#page=3). ##### 2.3.2 Gerechtelijke bescherming: Bewind Bewind is een door de rechter opgelegde beschermingsmaatregel die van toepassing is wanneer een persoon niet langer in staat is zijn of haar eigen belangen te behartigen. Het kan zowel betrekking hebben op de goederen als op de persoon van de beschermde. Een gerechtelijke procedure dient te worden ingesteld door een belanghebbende bij de vrederechter, die vervolgens een beslissing neemt [3](#page=3). #### 2.4 Wettelijke bepalingen betreffende bewind Specifieke rechtshandelingen en maatregelen die door de rechter kunnen worden opgelegd in het kader van bewind, zijn uiteengezet in artikel 492/1 tot 492/4 oud BW. De sancties die van toepassing kunnen zijn, worden beschreven in artikel 493 tot 493/3 oud BW. Het ontstaan van bewind is geregeld in artikel 495 oud BW, terwijl de organisatie ervan wordt uiteengezet in artikel 496 tot 496/7 oud BW. De werking van bewind omvat algemene bepalingen (artikel 497 tot 497/8 oud BW), bijstand (artikel 498 tot 498/4 oud BW), vertegenwoordiging (artikel 499 tot 499/22 oud BW) en de rol van de vertrouwenspersoon (artikel 501 tot 501/3 oud BW) . Het einde van bewind is geregeld in artikel 502 oud BW [4](#page=4). > **Tip:** De wetgeving biedt de mogelijkheid om tijdig beschermingsmaatregelen te treffen, zelfs vóór het bereiken van de meerderjarige leeftijd, mits er een duidelijke noodzaak voor is [4](#page=4). > **Voorbeeld:** Een situatie waarin oma, lijdend aan dementie, onbewust geld afgeeft en derden toelaat in haar woning, kan leiden tot de noodzaak van bescherming. Jef, een persoon met een mentale handicap die in een instelling woont en niet voor zichzelf kan zorgen, wordt binnenkort meerderjarig, wat een proactieve aanpak voor zijn bescherming vereist. De zaak van Jamie Spears, die zijn bewindvoerderschap over zijn dochter verloor wegens vermeende wanpraktijken, onderstreept het belang van gerechtelijke toezicht op bewindvoerders [4](#page=4). --- # De zorgvolmacht als buitengerechtelijke beschermingsmaatregel De zorgvolmacht is een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel die meerderjarigen de mogelijkheid biedt om zelf te bepalen wie hun belangen behartigt en hoe, mochten zij wilsonbekwaam worden [7](#page=7). ### 2.1 Algemeen principe van lastgeving Lastgeving, ook wel volmacht genoemd, is een juridische handeling waarbij een persoon (de lastgever) een ander (de lasthebber) de bevoegdheid verleent om namens hem rechtshandelingen te stellen. Dit contract komt tot stand door de aanvaarding van de lasthebber [7](#page=7). #### 2.1.1 Inhoud van de lastgeving De handelingen die een lasthebber mag stellen, kunnen onderverdeeld worden in: * **Beheer van het vermogen:** Dit omvat betalingen van facturen, bankverrichtingen, beleggingen, verhuur of verkoop van roerende en onroerende goederen, beheer van jaarlijkse uitgaven en herstellingen aan eigendommen [7](#page=7). * **Handelingen betreffende de persoon:** Dit kan gaan over keuzes met betrekking tot woonzorgcentra, medische beslissingen (als wilsverklaring) en de keuze van een arts [7](#page=7). De lasthebber handelt steeds in naam en voor rekening van de lastgever, wat neerkomt op vertegenwoordiging [7](#page=7). ### 2.2 Kenmerken van de zorgvolmacht Een zorgvolmacht is een specifieke vorm van lastgeving waarbij de lastgever één of meerdere lasthebbers aanwijst om bepaalde handelingen te verrichten, zowel inzake goederen als inzake de persoon, zonder tussenkomst van de rechter. De zorgvolmacht treedt in werking wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt [7](#page=7). #### 2.2.1 Geen rechterlijke tussenkomst Voor de opstelling, inwerkingtreding en uitvoering van een zorgvolmacht is in principe geen rechterlijke tussenkomst vereist. Rechterlijke tussenkomst kan wel ingeroepen worden bij onduidelijkheden, misbruik door de lasthebber, onvoldoende geachte bescherming, of indien contractueel zo bepaald [7](#page=7). ### 2.3 Bekwaamheid en bescherming Het concept van bekwaamheid is essentieel binnen het personenrecht. De zorgvolmacht richt zich specifiek op de bescherming van meerderjarigen die wilsonbekwaam worden [7](#page=7). > **Tip:** Het is cruciaal om een onderscheid te maken tussen handelsbekwaamheid (juridische bekwaamheid om rechtshandelingen te stellen) en wilsbekwaamheid (feitelijke bekwaamheid om de gevolgen van een rechtshandeling te begrijpen en te willen) [8](#page=8). #### 2.3.1 Gevolgen van een zorgvolmacht Een belangrijke consequentie van een zorgvolmacht is dat deze **niet** leidt tot handelingsonbekwaamheid van de lastgever. De lastgever blijft in principe handelingsbekwaam zelfs na het opstellen van een zorgvolmacht kan die nog steeds geld schenken, hoewel dit juridisch af te raden kan zijn. Ook na het in coma raken van de lastgever, blijft een reeds opgestelde volmacht geldig [11](#page=11) [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Zelfs na het opstellen van een zorgvolmacht kan André nog steeds geld schenken, al is dit juridisch af te raden en kan het problemen opleveren indien de man kwade bedoelingen heeft [8](#page=8). ### 2.4 Formaliteiten en registratie Om rechtsgevolgen te hebben bij wilsonbekwaamheid van de lastgever, dient een zorgvolmacht aan bepaalde formaliteiten te voldoen, geregeld in artikel 490 oud BW. De bijzondere of algemene lastgeving, met het doel buitengerechtelijke bescherming te regelen voor een wilsbekwame meerderjarige, moet geregistreerd worden in het centraal register dat beheerd wordt door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat [10](#page=10) [8](#page=8). Het verzoek tot registratie kan gebeuren door: * Neerlegging van een voor eensluidend verklaard afschrift van de overeenkomst ter griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever [10](#page=10) [8](#page=8). * Via de notaris die de lastgevingsovereenkomst heeft opgesteld [10](#page=10) [8](#page=8). Binnen vijftien dagen na het verzoek wordt de overeenkomst opgenomen in het centraal register. De Koning stelt de nadere regels vast voor de oprichting, het beheer en de raadpleging van dit register, inclusief gratis toegang voor bepaalde overheden en de registratiekosten [10](#page=10) [8](#page=8). > **Tip:** Het opstellen van een zorgvolmacht vereist nauwkeurigheid om te garanderen dat deze geldig is en correct wordt uitgevoerd. Raadpleeg hiervoor een notaris [8](#page=8). > **Tip:** De registratie in het centraal register is cruciaal voor de uitwerking van de zorgvolmacht wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt [10](#page=10). #### 2.4.1 Geldigheid van de volmacht bij wilsonbekwaamheid Indien een persoon zelf een volmacht opstelt, deze door de lasthebber ondertekend wordt en de lastgever vervolgens wilsonbekwaam wordt, blijft de volmacht geldig [8](#page=8). ### 2.5 Einde van de zorgvolmacht De buitengerechtelijke bescherming via een zorgvolmacht kan op verschillende manieren eindigen, conform artikel 490/2, §3 O.B.W. [11](#page=11) [12](#page=12): * Herstel van wilskracht: Indien de lastgever niet meer wilsonbekwaam is, vervalt de noodzaak voor bescherming [12](#page=12). * Opzegging door de lasthebber: De lasthebber kan de zorgvolmacht opzeggen; de specifieke wijze van opzegging kan in de volmacht zelf worden vastgelegd [11](#page=11) [12](#page=12). * Herroeping door de lastgever: De lastgever heeft het recht om de zorgvolmacht te herroepen [11](#page=11) [12](#page=12). * Overlijden: De zorgvolmacht eindigt bij het overlijden van zowel de lastgever als de lasthebber [11](#page=11) [12](#page=12). * Beslissing van de Vrederechter: Een rechterlijke beslissing kan eveneens leiden tot het einde van de zorgvolmacht [11](#page=11) [12](#page=12). ### 2.6 Plichten van de lasthebber De lasthebber heeft specifieke plichten bij de uitoefening van zijn opdracht. Eén van de kernplichten is het behartigen van de belangen van de lastgever en het bewaren van diens vermogen. Dit omvat het correct beheren van bankzaken, zoals het innen van inkomsten en het betalen van facturen [12](#page=12) [9](#page=9). De lasthebber mag echter **geen** rekeningen openen op eigen naam en daar de inkomsten van de lastgever op laten storten. Bovendien moet de lasthebber verantwoording afleggen over zijn handelingen, zowel aan de lastgever (indien bekwaam) als aan een rechter [12](#page=12) [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Jef, aangeduid als lasthebber van Mieke om haar vermogen in stand te houden, mag Mieke's pensioen niet op een rekening op zijn eigen naam laten storten. Hij moet verantwoording afleggen aan Mieke of, indien nodig, aan een rechter. Als Jef een factuur van een aannemer voor dakwerken betaalt, kan Mieke haar geld niet terugvorderen als de werken correct zijn uitgevoerd en de betaling in lijn was met het beheer van haar vermogen [9](#page=9). > **Tip:** Het is cruciaal om in de zorgvolmacht duidelijke specificaties op te nemen over de beginselen die de lasthebber moet respecteren en de specifieke verplichtingen bij de uitvoering van de zorgvolmacht. Ook het vastleggen van de wijze van opzegging en de aanwijzing van een opvolger voor de lasthebber is sterk aan te raden [12](#page=12). ### 2.7 Samenvatting: wat te regelen in een zorgvolmacht Om een optimale zorgvolmacht op te stellen, is het aan te raden om de volgende punten te regelen [10](#page=10) [11](#page=11) [9](#page=9): 1. Het tijdstip of de voorwaarden waaronder de zorgvolmacht uitgevoerd mag worden [11](#page=11) [9](#page=9). 2. Een beschrijving van wat precies als wilsonbekwaamheid van de lastgever wordt beschouwd [11](#page=11) [9](#page=9). 3. Of de lastgeving algemeen of bijzonder is [11](#page=11) [9](#page=9). 4. Of de lastgeving in algemene of specifieke bewoordingen wordt verleend [11](#page=11) [9](#page=9). 5. De beginselen die de lasthebber bij de uitoefening van zijn opdracht moet respecteren [11](#page=11) [9](#page=9). 6. Specifieke verplichtingen voor de lasthebber bij de uitvoering van de zorgvolmacht [11](#page=11) [9](#page=9). 7. Eventuele bezoldiging van de lasthebber [11](#page=11) [9](#page=9). 8. De wijze van opzegging van de lastgeving [11](#page=11) [9](#page=9). 9. De aanduiding van een opvolger voor de lasthebber [11](#page=11) [9](#page=9). 10. Voorwaarden met betrekking tot de registratie, indien deze nog niet is gebeurd [11](#page=11) [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Een zorgvolmacht kan bepalen dat deze pas uitwerking heeft zodra een geneesheer-specialist schriftelijk verklaart dat de lastgever handelingsonbekwaam is geworden en kan de lasthebber opdragen om de financiële belangen van de lastgever te beheren volgens de principes van behoorlijk rentmeesterschap [11](#page=11). --- # Bewind als gerechtelijke beschermingsmaatregel Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over bewind als gerechtelijke beschermingsmaatregel voor meerderjarigen. ## 3. Bewind als gerechtelijke beschermingsmaatregel Dit onderwerp behandelt de noodzaak, wettelijke kaders, procedure, aanstelling van de bewindvoerder en het einde van bewind als een gerechtelijke beschermingsmaatregel voor meerderjarigen die hun eigen belangen niet meer naar behoren kunnen behartigen. ### 3.1 Noodzaak en algemene principes van bescherming Handelingsbekwaamheid is de algemene regel voor meerderjarigen; handelingsonbekwaamheid is de uitzondering. Situaties waarin meerderjarigen hun eigen belangen niet meer naar behoren kunnen behartigen, zoals door dementie, mentale handicaps of coma, maken bescherming noodzakelijk [14](#page=14). #### 3.1.1 Wettelijke kaders De bescherming van onbekwame meerderjarigen is geregeld in het Personenrecht, voornamelijk in het oude Burgerlijk Wetboek (oud BW), Boek 1, Titel XI: Meerderjarigheid en beschermde personen. De wetgeving is gestructureerd rondom meerderjarigen, beschermde personen, en specifiek bewind [14](#page=14). #### 3.1.2 Vormen van bescherming Er zijn twee hoofdlijnen voor bescherming bij handelingsonbekwaamheid: 1. **Zorgvolmacht:** Een door de persoon zelf opgestelde volmacht om iemand aan te wijzen die diens belangen behartigt. Dit geniet de voorkeur omdat het zelfbeschikking respecteert [15](#page=15). 2. **Bewind:** Een gerechtelijke beschermingsmaatregel die door een rechter kan worden opgelegd als er geen zorgvolmacht is of deze onvoldoende bescherming biedt. Dit verklaart de persoon handelingsonbekwaam voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot persoon en/of goederen [15](#page=15). > **Tip:** De zorgvolmacht is de voorkeursmaatregel, omdat deze de zelfbeschikking respecteert. Bewind is een ingrijpendere maatregel die door een rechter wordt opgelegd [15](#page=15). #### 3.1.3 Juridische bescherming: bewind Bewind is een gerechtelijke maatregel die door een rechter wordt ingesteld wanneer een meerderjarige handelingsonbekwaam wordt verklaard voor handelingen betreffende zijn persoon en/of goederen. De wet regelt het ontstaan, de organisatie, de werking (algemeen, bijstand, vertegenwoordiging, vertrouwenspersoon) en het einde van bewind [15](#page=15). > **Voorbeeld:** Oma dementeert en deelt onbewust geld uit. Jef is mentaal gehandicapt en kan niet voor zichzelf zorgen. Frank belandt in coma. In deze gevallen kan bewind noodzakelijk zijn indien een zorgvolmacht ontbreekt of ontoereikend is [15](#page=15). ### 3.2 Bescherming op maat en de rol van bewind Bescherming op maat beperkt de handelingsbekwaamheid voor specifieke handelingen, in plaats van een algehele onbekwaamverklaring, met bekwaamheid als uitgangspunt [15](#page=15). #### 3.2.1 Persoonlijke en financiële/vermogensbelangen Bescherming kan gericht zijn op: * **Persoonlijke belangen:** Beslissingen over woonplaats, huwelijk/scheiding, erkenning kind, naamswijziging, orgaandonatie [16](#page=16). * **Financiële/vermogensbelangen:** Verkopen/kopen goederen, lenen geld, huren/verhuren, omgaan met erfenissen, schenkingen, opstellen testament [16](#page=16). > **Tip:** "Bescherming op maat" benadrukt een genuanceerde aanpak die aansluit bij de specifieke noden van de persoon [16](#page=16). #### 3.2.2 Bewind als rechterlijke beschermingsmaatregel Bewind wordt ingesteld wanneer iemand door zijn gezondheidstoestand zijn belangen niet behoorlijk kan waarnemen, zowel persoonlijk als goederenrechtelijk [16](#page=16). ##### 3.2.2.1 Toepassingsgebied van bewind Een persoon kan handelingsonbekwaam worden verklaard voor bepaalde of alle handelingen betreffende zijn persoon en/of goederen, waarna een bewindvoerder wordt aangesteld [16](#page=16). ##### 3.2.2.2 Wie kan beschermd worden? Potentiële kandidaten zijn onder andere dementerenden, mentaal gehandicapten, comapatiënten, manisch-depressieven en psychiatrische patiënten, en algemeen personen die "wegens zijn gezondheidstoestand" niet in staat zijn zijn belangen (behoorlijk) waar te nemen [17](#page=17). ##### 3.2.2.3 Methoden van bescherming binnen bewind De bewindvoerder kan de volgende rollen vervullen: * **Bijstand:** De bewindvoerder ondersteunt de beschermde persoon bij beslissingen en handelingen [17](#page=17). * **Vertegenwoordiging:** De bewindvoerder handelt namens de beschermde persoon en neemt beslissingen in diens plaats [17](#page=17). > **Voorbeeld:** Iemand met vergevorderde dementie kan voor financiële belangen onder bewind (vertegenwoordiging) worden gesteld, terwijl hij voor persoonlijke beslissingen zoals kledingkeuze nog zelfstandig kan worden bijgestaan [17](#page=17). ### 3.3 Procedure en werking van bewind: bijstand en vertegenwoordiging Het aanstellen van een bewindvoerder kent twee regimes: bijstand en vertegenwoordiging, die bepalen hoe de bewindvoerder optreedt. Het doel is bescherming en het vervolledigen of uitvoeren van juridische handelingen [17](#page=17). #### 3.3.1 Bijstand Bijstand betekent dat de bewindvoerder optreedt om een handeling die de beschermde persoon zelf stelt, rechtsgeldig te maken. De beschermde persoon initieert de handeling, maar de bewindvoerder is nodig voor de juridische afronding [18](#page=18). > **Voorbeeld:** Sven is handelingsonbekwaam voor overeenkomsten en wil een gsm-abonnement afsluiten. Bij bijstand kunnen zowel Sven als de bewindvoerder het contract tekenen, of Sven kan vooraf goedkeuring vragen waarna hij alleen het contract kan sluiten [18](#page=18). #### 3.3.2 Vertegenwoordiging Vertegenwoordiging houdt in dat de bewindvoerder zelfstandig namens de beschermde persoon handelt, zonder dat de beschermde persoon zelf de handeling hoeft te stellen of goedkeuring te geven [18](#page=18). > **Voorbeeld:** Bij vertegenwoordiging tekent de bewindvoerder het gsm-abonnementcontract alleen in naam en voor rekening van Sven, zonder diens akkoord te vragen [18](#page=18). #### 3.3.3 Werking in de praktijk Het onderscheid tussen bijstand en vertegenwoordiging is cruciaal. Bij bijstand is medewerking of goedkeuring van de beschermde persoon vereist, terwijl bij vertegenwoordiging de bewindvoerder autonoom handelt [18](#page=18). ### 3.4 Criteria en toepassingsgevallen voor rechterlijke bescherming (bewind) Rechterlijke bescherming middels bewind is bedoeld voor meerderjarige personen die wegens hun gezondheidstoestand hun belangen niet behoorlijk kunnen waarnemen [18](#page=18). #### 3.4.1 Grondslag voor bewindstelling Artikel 488/1 oud BW stelt dat een meerderjarige onder bescherming kan worden geplaatst indien hij, vanwege zijn gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk, tijdelijk niet in staat is zijn vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke belangen zelfstandig behoorlijk te behartigen, en enkel indien de bescherming van zijn belangen dit vereist [19](#page=19). #### 3.4.2 Procedurele aspecten voor minderjarigen Een verzoek tot bewindstelling kan ingediend worden vanaf zeventien jaar, indien de verwachte toestand bij meerderjarigheid vaststaat. De bescherming treedt in werking bij het bereiken van de meerderjarigheid [19](#page=19). > **Tip:** Voorbereidingen voor bewindstelling kunnen al vóór de meerderjarigheid starten, mits de toekomstige toestand duidelijk is [19](#page=19). #### 3.4.3 Specifieke situaties en toepassingsgevallen ##### 3.4.3.1 Personen in staat van verkwisting Artikel 488/2 oud BW maakt bewind mogelijk voor personen in staat van verkwisting, maar enkel bij beheer over goederen [19](#page=19). > **Voorbeeld:** Een persoon met een gok-, drugs- of koopverslaving die grote financiële verliezen lijdt en zijn vermogen dreigt te vernietigen, kan voor zijn financiële middelen onder bewind gesteld worden [19](#page=19). ##### 3.4.3.2 Andere voorbeelden van kwetsbaarheid Andere groepen die potentieel in aanmerking komen zijn: * **Dementerenden:** Personen die door dementie hun belangen niet zelfstandig kunnen waarnemen en zich hiervan vaak niet bewust zijn [20](#page=20). * **Mentaal gehandicapten:** Meerderjarigen met een mentale handicap die niet voor zichzelf kunnen zorgen [20](#page=20). > **Belangrijk:** De kern voor bewindstelling is de onmogelijkheid om de eigen belangen behoorlijk waar te nemen, ongeacht de oorzaak. De bescherming moet daadwerkelijk vereist zijn [20](#page=20). ### 3.5 Aanvraag en procedure van bewind Gerechtelijke bescherming, in de vorm van bewind, verklaart een persoon handelingsonbekwaam voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn persoon en/of goederen [22](#page=22). #### 3.5.1 Wettelijke structuur De wetgeving is te vinden in het Ger W (Gerechtelijk Wetboek), Boek IV: Bijzondere rechtsplegingen, met specifieke afdelingen en onderafdelingen voor de procedure van gerechtelijke bescherming [22](#page=22). #### 3.5.2 Opstarten van een bewind Een verzoek tot bewind moet worden ingediend bij de vrederechter van de verblijfplaats van de betrokkene [22](#page=22). #### 3.5.3 Vereiste documenten voor de aanvraag De volgende documenten zijn vereist: * Verzoekschrift (artikel 1240 Ger W) [22](#page=22). * Medisch attest (artikel 1241, §1 en §2 Ger W) [22](#page=22). > **Tip:** Correcte en tijdige aanlevering van alle documenten is cruciaal voor een soepele procedure [23](#page=23). #### 3.5.4 Het Centraal Register van Bescherming van de Personen (CRBP) Het CRBP registreert en volgt beschermingsmaatregelen op. Verzoeken tot bescherming moeten digitaal worden ingediend via het CRBP, en tijdens de maatregel dienen verslagen en machtigingen ingediend te worden [23](#page=23). ### 3.6 Procedure en inhoud van de aanstellingsbeschikking De aanstellingsprocedure omvat controle door de griffie, oproepen van personen, verhoor in raadkamer, en culminatieert in de aanstellingsbeschikking [23](#page=23). #### 3.6.1 Inhoud van de aanstellingsbeschikking De beschikking stelt de onbekwaamheid vast en definieert de omvang en inhoud van de beschermingsmaatregel [23](#page=23). ##### 3.6.1.1 Vaststelling van onbekwaamheid De beschikking stelt de onbekwaamheid vast voor de persoon, de goederen, of beide [23](#page=23). ##### 3.6.1.2 Omvang en inhoud van de beschermingsmaatregel Dit omvat: * **Type bescherming:** Bijstand (principe) of vertegenwoordiging (tenzij de vrederechter anders bepaalt) [24](#page=24). * **Domein van bescherming:** Enkel goederen, enkel persoon, of beide [24](#page=24). * **Checklist voor beoordeling handelingen:** Een hulpmiddel voor het bepalen van te beoordelen handelingen per categorie [24](#page=24). > **Tip:** Gebruik bij casussen systematisch de checklist om te bepalen of een handeling kan worden gesteld en of een vrederechterlijke machtiging nodig is [25](#page=25). ##### 3.6.1.3 Specifieke handelingen die de beschikking regelt De beschikking kan specifieke handelingen aanduiden die de beschermde persoon niet meer zelf mag stellen, zoals daden van beschikking (bv. verkopen woning), beslissingen burgerlijke staat (bv. huwelijk, scheiding), beslissingen afstamming, en beslissingen fysieke integriteit (bv. IVF, abortus) [24](#page=24). ##### 3.6.1.4 Uitzonderingen en bijkomende vereisten * **Machtiging vrederechter vereist:** Voor sommige handelingen (artikel 499/7 oud BW) [24](#page=24). * **Handelingen waar geen bijstand/vertegenwoordiging mogelijk is:** Hoogstpersoonlijke handelingen (artikel 497/2 oud BW) [24](#page=24). * **Mogelijkheid voor beschermde persoon om handelingen zelf te stellen:** Met machtiging van de vrederechter, indien de specifieke wetsbepaling dit toelaat [24](#page=24). > **Voorbeeld:** Mike is onder bewind gesteld voor handelingen in artikel 492/1 §1 oud BW en wenst te scheiden. Als dit een hoogstpersoonlijke handeling is (artikel 497/2 oud BW), kan Mike dit mogelijk zelf met machtiging stellen, maar de bewindvoerder niet [26](#page=26). ##### 3.6.1.5 Aanwijzing van bewindvoerder en vertrouwenspersoon De beschikking wijst de bewindvoerder en eventueel een vertrouwenspersoon aan [24](#page=24). * **Bewindvoerder:** Kan familiaal of professioneel zijn, één of meerdere personen. De opdracht is niet verplicht te aanvaarden. Specifieke personen zijn uitgesloten [25](#page=25). * **Vertrouwenspersoon:** Treedt op als bemiddelaar, vertolkt de mening van de beschermde persoon, ondersteunt en houdt toezicht. Niet altijd aangewezen [25](#page=25). > **Tip:** De verklaring van voorkeur voor een bewindvoerder/vertrouwenspersoon (artikel 496 oud BW) maakt het mogelijk voor de toekomst regelingen te treffen [26](#page=26). #### 3.6.2 Uitvoerbaarheid en publicatie De beschikking is uitvoerbaar bij voorraad en wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (B.S.) [25](#page=25). #### 3.6.3 Administratief dossier De griffie beheert het administratieve dossier [25](#page=25). ### 3.7 Taken en einde van het bewind #### 3.7.1 Taken van de bewindvoerder tijdens het bewind Essentiële taken omvatten: * **Aanvangsverslag:** Beschrijft de beginsituatie van de beschermde persoon en diens vermogen [26](#page=26). * **Dagelijkse uitvoering opdracht:** Beheer en administratie van zaken, beslissingen nemen in belang van beschermde persoon [26](#page=26). * **Machtigingen:** Mogelijk afhankelijk van machtigingen van de vrederechter voor bepaalde handelingen betreffende goederen [26](#page=26). * **Periodiek verslag:** Rapporteren aan de vrederechter over de uitoefening van de taak en de stand van het vermogen [26](#page=26). * **Einde bewind:** Rol bij het formele einde van het bewind [26](#page=26). > **Tip:** Nauwkeurig en transparant werken, met de belangen van de beschermde persoon voorop, is cruciaal. Noodzakelijke verslagen en machtigingen zijn sleutelcomponenten [27](#page=27). #### 3.7.2 Einde van het bewind Het bewind kan op diverse gronden eindigen (artikel 502 oud BW): * Beëindiging van het bewind (bv. herstel bekwaamheid) [27](#page=27). * Overlijden of ontbinding van de bewindvoerder [27](#page=27). * Plaatsing van de bewindvoerder onder rechterlijke beschermingsmaatregel [27](#page=27). * Buitengerechtelijke maatregel ten aanzien van de bewindvoerder [27](#page=27). * Vervanging van de bewindvoerder door de vrederechter [27](#page=27). * Bevel tot buitengerechtelijke beschermingsmaatregel voor de beschermde persoon met opheffing van het bewind [27](#page=27). * Gevallen bedoeld in artikel 492/4 oud BW [27](#page=27). #### 3.7.3 Sanctieregeling bij niet-naleving Sancties zijn voorzien voor handelingen in strijd met bewindvoering [27](#page=27). ##### 3.7.3.1 Rechts-handelingen gesteld door de beschermde persoon * **Handelingen betreffende de persoon:** Verplichte nietigheid [28](#page=28). * **Handelingen betreffende goederen:** * Facultatieve nietigheid (benadeling), met rekening houden van derden te goeder trouw en matigingsbevoegdheid van de rechter [28](#page=28). * Verplichte nietigheid indien een vereiste machtiging niet werd verkregen [28](#page=28). > **Voorbeeld:** Een beschermde meerderjarige die zelf een huurcontract tekent dat hem financieel benadeelt zonder medeweten van de bewindvoerder of vrederechter, kan geconfronteerd worden met de nietigheid van dit contract [28](#page=28). ##### 3.7.3.2 Rechts-handelingen gesteld door de bewindvoerder Indien de bewindvoerder een handeling stelt waarvoor een vereiste machtiging ontbreekt, is de sanctie verplichte nietigheid [28](#page=28). > **Tip:** De sanctieregeling benadrukt het belang van naleving van procedures en de rol van de vrederechter voor de bescherming van belangen [28](#page=28). ### 3.8 Medische verklaring en juridische vereisten #### 3.8.1 De medische verklaring bij een verzoek tot bewind Een medische verklaring is vereist wanneer een verzoek tot bewind de bekwaamheid van de te beschermen persoon kan beïnvloeden. Deze moet omstandig zijn, voldoen aan modelvereisten, en niet ouder zijn dan vijftien dagen [28](#page=28). ##### 3.8.1.1 Vereisten en inhoud van de medische verklaring Opgesteld door een erkende arts/psychiater op basis van actuele medische gegevens of recent onderzoek. De verklaring moet minimaal bevatten: mobiliteit, algemene gezondheidstoestand, weerslag op belangenbeheer (inclusief rekenschap kunnen inzien voor vermogensrechtelijke belangen), en normale zorgverlening [29](#page=29). > **Tip:** Let specifiek op de informatie die de medische verklaring moet bevatten met betrekking tot vermogensbeheer en het vermogen om rekenschap te ontvangen [29](#page=29). ##### 3.8.1.2 Artsen en onafhankelijkheid De arts mag geen bloed- of aanverwant zijn van de betrokkene of verzoeker, of verbonden zijn aan de instelling waar de persoon verblijft [29](#page=29). ##### 3.8.1.3 Uitzonderingen en advies In noodgevallen kan de rechter een arts aanwijzen om advies uit te brengen indien de verzoeker de redenen voor het ontbreken van de verklaring toelicht [29](#page=29). #### 3.8.2 Juridische vereisten en indiening ##### 3.8.2.1 Indienen van verzoekschriften Verzoekschriften en bijlagen worden neergelegd via het register (artikel 1253/2 Ger. W.) [29](#page=29). ##### 3.8.2.2 Gevolgen van de beschermingsmaatregel De maatregel heeft gevolgen vanaf de publicatie in het Belgisch Staatsblad voor specifieke handelingen, en vanaf de indiening van het verzoekschrift voor alle andere handelingen [30](#page=30). > **Tip:** Wees aandachtig voor het onderscheid in ingangsdata van de beschermingsmaatregel, afhankelijk van het type handeling [30](#page=30). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Handelingsbekwaamheid | Juridische bekwaamheid van een persoon om rechtshandelingen te verrichten en de rechtsgevolgen daarvan te begrijpen en te aanvaarden. Dit is de algemene regel in het recht. | | Handelingsonbekwaamheid | Het juridische ontbreken van bekwaamheid om rechtshandelingen te verrichten. Dit is de uitzondering op de regel en vereist beschermingsmaatregelen. | | Meerderjarigheid | Het bereiken van de volle leeftijd van achttien jaar, waarna een persoon in principe handelingsbekwaam wordt geacht voor alle rechtshandelingen. | | Rechtsonbekwaamheid | Een algemene term die verwijst naar situaties waarin een persoon niet in staat is om zijn juridische belangen naar behoren waar te nemen, hetzij door minderjarigheid, hetzij door andere oorzaken. | | Zorgvolmacht | Een buitengerechtelijke overeenkomst waarbij een wilsbekwame meerderjarige zelf iemand aanwijst die zijn belangen zal behartigen mocht hij later wilsonbekwaam worden. | | Lastgever | De persoon die een volmacht of lastgeving verleent aan een ander. In de context van een zorgvolmacht is dit de persoon die de regelingen treft voor het geval hij wilsonbekwaam wordt. | | Lasthebber | De persoon die door een lastgever de opdracht krijgt om namens hem bepaalde handelingen te verrichten. In een zorgvolmacht is dit de persoon die de belangen van de lastgever behartigt. | | Lastgeving | Een overeenkomst waarbij de ene partij (lastgever) de andere partij (lasthebber) de opdracht geeft om in zijn naam en voor zijn rekening bepaalde rechtshandelingen te verrichten. | | Wilsonbekwaamheid | De feitelijke toestand waarin een persoon de gevolgen van een specifieke rechtshandeling niet meer kan begrijpen en de wil om deze te verrichten niet meer kan vormen. | | Bewind | Een gerechtelijke beschermingsmaatregel die door een rechter wordt opgelegd aan een meerderjarige die zijn belangen niet meer behoorlijk kan waarnemen, waarbij een bewindvoerder wordt aangesteld. | | Bewindvoerder | Een persoon die door de rechter wordt aangesteld om de persoon en/of goederen te beheren van een persoon die onder bewind is gesteld. | | Bijstand | Een vorm van bescherming binnen een bewind waarbij de bewindvoerder de beschermde persoon ondersteunt bij het nemen van beslissingen en het uitvoeren van handelingen, maar de beschermde persoon de handeling initieert. | | Vertegenwoordiging | Een vorm van bescherming binnen een bewind waarbij de bewindvoerder namens de beschermde persoon handelt en beslissingen neemt in diens plaats. | | Verkwisting | Een toestand waarin een persoon door excessief spenderen zijn vermogen dreigt te vernietigen, wat kan leiden tot onderbewindstelling voor financiële belangen. | | Centraal Register van Bescherming van de Personen (CRBP) | Een digitaal register dat de registratie en opvolging van beschermingsmaatregelen voor personen bijhoudt, essentieel voor de digitale indiening van verzoeken en verslagen. | | Aanstellingsbeschikking | Het rechterlijke besluit waarin de aanstelling van een bewindvoerder wordt vastgesteld, inclusief de omvang van de beschermingsmaatregel en de specifieke bevoegdheden. | | Hoogstpersoonlijke handeling | Een rechtshandeling die zo nauw verbonden is met de persoon van een individu dat deze niet door een ander kan worden verricht, zelfs niet met vertegenwoordiging of bijstand. | | Nietigheid | De juridische sanctie die een rechtshandeling ongeldig maakt, waardoor deze geen rechtsgevolgen heeft. Dit kan verplicht of facultatief zijn, afhankelijk van de situatie. | | Medisch attest | Een verklaring opgesteld door een arts die de gezondheidstoestand van een persoon beschrijft en de weerslag daarvan op het vermogen om de eigen belangen te behartigen, vereist bij een verzoek tot bewind. |