2526_WERF_Werfinrichting_&_werfplanning_Ann_Eeckhout_02._cursus_-_slides,_oefeningen,_oplossingen_Hfdst._1_-_7.pdf

# Werfcoördinatie Werfcoördinatie is cruciaal voor een efficiënte en veilige uitvoering van bouwprojecten. ## 1. Werfcoördinatie ### 1.1 Wie moet coördineren? De verantwoordelijkheid voor coördinatie kan bij verschillende partijen liggen, afhankelijk van de projectstructuur en de fase van het project. Potentiële coördinatoren omvatten de bouwheer, architect, studiebureaus, de veiligheidscoördinator, de coördinator zelf (indien specifiek aangesteld), een pilootaannemer, of de hoofdaannemer [3](#page=3). ### 1.2 Met wie moet er gecoördineerd worden? Coördinatie vereist interactie met alle bouwparticipanten. Dit omvat de opdrachtgever, het ontwerpteam (architectuur, gespecialiseerde studies, veiligheidscoördinator ontwerp), alle uitvoerders zoals onderaannemers en nevenaannemers die gelijktijdig of opeenvolgend werken uitvoeren, de veiligheidscoördinator uitvoering, controlebureau's en keuringsinstanties, de overheid (voor vergunningen), nutsmaatschappijen (kabels en leidingen - KLB's), omwonenden (zoals bewoners bij renovaties of de buurt en gemeente), en de verzekering met hun expert voor plaatsbeschrijvingen en vaststellingen [3](#page=3). ### 1.3 Waarover moet er gecoördineerd worden? De coördinatie strekt zich uit over verschillende aspecten van het bouwproces [3](#page=3). #### 1.3.1 De inrichting van de bouwplaats Dit betreft de logistieke organisatie en inrichting van de werfzone [3](#page=3). #### 1.3.2 De veiligheid Het waarborgen van de veiligheid op de werf is een primair coördinatiepunt [3](#page=3). #### 1.3.3 De uitvoering Dit omvat het afstemmen van architectuur en studies, het waarborgen van de kwaliteit van werken die als ondergrond dienen voor andere werken, het realiseren van de energieprestaties, en het bereiken van alle gestelde prestatie-eisen [3](#page=3). #### 1.3.4 De planning Coördinatie van de planning is essentieel, met specifieke aandacht voor kritieke fasen, de interactie tussen verschillende werkzaamheden, en het inplannen van noodzakelijke proeven [3](#page=3). #### 1.3.5 De kosten Dit houdt in dat er duidelijkheid moet zijn over welke kosten relevant zijn en hoe deze kosten verdeeld worden, bijvoorbeeld via een pro-rata-rekening [3](#page=3). #### 1.3.6 PID (Post-Interventie-Dossier) / As-built-dossier De coördinatie omvat ook de totstandkoming van het PID of as-built-dossier, dat alle relevante informatie bevat voor latere werkzaamheden of onderhoud [3](#page=3). ### 1.4 Coördineren, hoe doe je dat? Tools voor coördinatie Effectieve coördinatie maakt gebruik van diverse instrumenten en methoden [4](#page=4). #### 1.4.1 Contract Het contract definieert taken en bevoegdheden, waarbij duidelijk wordt vastgelegd wie welke verantwoordelijkheden draagt en wie de bevoegdheid heeft om bevelen te geven en deze opgevolgd moeten worden [4](#page=4). #### 1.4.2 Werfleiding en controle Een gestructureerde werfleiding en controlemechanismen zijn cruciaal [4](#page=4). #### 1.4.3 Overleg Communicatie, zowel mondeling op de werf als via telefoon en e-mail, is fundamenteel. Regelmatige vergaderingen, zoals werfvergaderingen en coördinatievergaderingen, faciliteren dit [4](#page=4). #### 1.4.4 Verslagen van vergaderingen Zorgvuldig opgestelde verslagen van werf- en coördinatievergaderingen, die meegedeeld en tegenstelbaar gemaakt worden, zijn essentieel. Aanvaarding van de inhoud, expliciet of stilzwijgend, is hierbij van belang [4](#page=4). #### 1.4.5 Planning Het opstellen, aanpassen en communiceren van de planning, inclusief updates, die ook tegenstelbaar gemaakt worden, is een kernactiviteit [4](#page=4). #### 1.4.6 Bijzondere tools i.v.m. de veiligheid Specifieke documenten voor veiligheid zijn het veiligheids- en gezondheidsplan (analyse van risico's en preventiemaatregelen), het coördinatiedagboek (voor opmerkingen en gebeurtenissen betreffende veiligheidscoördinatie), en het postinterventiedossier (informatie voor toekomstige preventie van risico's) [4](#page=4). ### 1.5 Veel voorkomende problemen i.v.m. coördinatie Diverse factoren kunnen leiden tot problemen bij de coördinatie [5](#page=5). * **Niet of te laat gecoördineerd:** Essentiële coördinatie wordt gemist of pas ingezet wanneer het te laat is [5](#page=5). * **Onduidelijke coördinatie of communicatieproblemen:** Dit kan diverse oorzaken hebben, waaronder problemen met het inhoudelijke, expressieve, relationele en appellerende (IERA) aspect van communicatie, kwesties rond kwantiteit, kwaliteit, relevantie en stijl van communicatie, en zender-ontvangerproblemen [5](#page=5). * **Gebrek aan bevoegdheid:** De coördinator beschikt niet over de nodige bevoegdheden ten opzichte van de personen die gecoördineerd moeten worden [5](#page=5). * **Fouten van bouwparticipanten:** Onvoorziene fouten of nalatigheden van betrokken partijen [5](#page=5). * **Onvoorzienbare omstandigheden:** Externe factoren die niet konden worden voorzien [5](#page=5). * **Schorsingen:** Stopzettingen van de werkzaamheden op bevel of door toedoen van de opdrachtgever [5](#page=5). ### 1.6 Wat zijn de gevolgen van gebrekkige coördinatie? Gebrekkige coördinatie kan leiden tot aanzienlijke negatieve gevolgen [5](#page=5). #### 1.6.1 Financieel nadeel Dit omvat rendementsverliezen van bouwplaatspersoneel, omzetverlies en de gevolgen daarvan (met een mogelijke berekening via de Formule Flamme), en een verlenging van de uitvoeringstermijn. De berekening van schade bij verlenging van de uitvoeringstermijn is te vinden in een apart document op Chamilo [5](#page=5). #### 1.6.2 Gebreken in de uitvoering Dit kan leiden tot het moeten herdoen van werken (bijvoorbeeld uitsparingen in gewelven voor technieken, of het dichtmaken van binnenwanden voor technieken in afwerking), de noodzaak voor herstelwerken, en bijkomende gevolgschade [5](#page=5). #### 1.6.3 Vertraging Gebrekkige coördinatie kan leiden tot verstoring van de planning van nevenaannemingen, schade voor de opdrachtgever, en het opleggen van vertragingsboetes [5](#page=5). ### 1.7 Oefeningen en documentatie Diverse oefeningen verwijzen naar specifieke documenten die coördinatie behandelen [6](#page=6) [7](#page=7) [8](#page=8). * **Oefening 1 (Algemeen Bestek op Privé Bouwwerken):** Behandelt coördinatie onder secties zoals veiligheid (5.1), controlebureau's (7.4), uitvoeringsdossier (14.1), planning (14.3), aanvang van werken (17.1), verloop van werken (werfvergaderingen, verslagen, dagboek - 17.2), kostenbeheer (pro-rata-rekening - 20.2), en controle op conformiteit (21.1) [7](#page=7). * **Oefening 2 (Bouwtechnisch Bestek Woningbouw - Deel 0 Aanneming Werf):** Bevat informatie over ontwerpteam en veiligheidscoördinatie (00.24, 00.34), plaatbezoek (01.02), algemene werfcoördinatie (planning, werfleiding, vergaderingen, as-builtdossier, renovaties - 01.20-01.26), en de noodzaak van goede coördinatie met onderaannemers voor gebouwprestaties (04.00, 04.20) [7](#page=7). * **Oefening 3 (Modeldocumenten onderaanneming):** Richt zich op documenten uit de hoofdaanneming programma en uitvoeringstermijn niet naleven planning uitvoering van onderaanneming (bevelen, toelichtingen, instructies - 6.3, 6.4, 6.8), informatie uitwisselen veiligheid kosten (pro-rata-rekening - 11), meldingsplicht bij onvoorziene omstandigheden oplevering en actiemogelijkheden bij contractuele tekortkomingen [1](#page=1) [4](#page=4) [5](#page=5) [7](#page=7) [8](#page=8). --- # Werfplanning en uitvoeringstermijn Dit gedeelte behandelt de planning van werfactiviteiten en de uitvoeringstermijn binnen aannemingsovereenkomsten, met een focus op de rol en de bescherming van de aannemer. ## 2. Werfplanning en uitvoeringstermijn ### 2.1 Bedoeling, voordelen en nut van een planning Hoewel de documenten ingaan op de voordelen en het nut van een planning worden deze specifieke details niet uitgewerkt in de verstrekte paginareeksen. Het opmaken van een werfplanning is nuttig om een goed overzicht te krijgen van de benodigde middelen, zoals arbeiders, onderaannemers, materialen en materieel, en om na te gaan of de opgelegde termijn haalbaar is [17](#page=17) [31](#page=31). ### 2.2 Soorten planningen De verschillende soorten planningen worden kort vermeld als een onderdeel van de werfplanning maar de specifieke types worden niet gedetailleerd uitgewerkt in de verstrekte tekst [18](#page=18). ### 2.3 Planningshulpmiddelen De documenten erkennen het bestaan van planningshulpmiddelen maar specificeren deze niet verder in de gegeven content [19](#page=19). ### 2.4 Uitvoeringstermijn #### 2.4.1 Moet er een uitvoeringstermijn bedongen worden? In private aanneming kan een overeenkomst zonder uitvoeringstermijn geldig zijn indien het tijdsaspect voor de partijen geen grote rol speelt. Echter, bij aanneming onder de Wet Breyne en in overheidsopdrachten is het bepalen van een uitvoeringstermijn verplicht. Het is aangewezen om steeds een uitvoeringstermijn te voorzien en deze voldoende lang te bepalen [21](#page=21). #### 2.4.2 Hoe lang mogen werken duren als er geen uitvoeringstermijn bedongen is? Het niet voorzien van een dwingende uitvoeringstermijn betekent niet dat de werken eindeloos mogen duren. De aannemer dient een redelijke termijn te respecteren, waarbij de rechter soeverein oordeelt rekening houdend met de aard en omvang van het werk, de omstandigheden, en het gevaar bij vertraagde uitvoering dat gekend was bij contractsluiting [21](#page=21). Voor aannemingsovereenkomsten met consumenten geldt dat levering niet later mag plaatsvinden dan 30 dagen na contractsluiting, tenzij anders overeengekomen. Indien niet binnen deze termijn geleverd wordt, kan de consument een aanvullende redelijke termijn vragen en de overeenkomst beëindigen als er dan nog niet geleverd wordt. Schrijnwerkerij die ramen levert valt hieronder, maar een loodgieter die enkel herstellingswerken uitvoert niet [21](#page=21). #### 2.4.3 Middelen om aansprakelijkheid voor vertraging of laattijdigheid te beperken De aannemer kan zijn aansprakelijkheid voor vertraging beperken door: * Het bedingen van een realistische, voldoende lange uitvoeringstermijn. Te korte bouwtijden kunnen leiden tot slechte uitvoering en veiligheidsproblemen, met mogelijke aansprakelijkheid voor de aannemer en hinder voor de bouwheer [22](#page=22). * De uitvoeringstermijn te bepalen in werkdagen in plaats van kalenderdagen of een einddatum [22](#page=22). * De termijn benaderend of indicatief te maken, wat impliceert dat een zekere overschrijding inherent is, hoewel de aannemer minimaal gebonden blijft door de redelijke termijn [22](#page=22). * Contractueel situaties te beschrijven die recht geven op termijnverlenging, zoals ontijdige aanvang, wijzigingen, meerwerk, fouten van de opdrachtgever, of onvoorziene omstandigheden niet toerekenbaar aan de aannemer [22](#page=22). * Een lage vertragingsvergoeding te voorzien [22](#page=22). * Een maximumbedrag voor vertragingsboetes te voorzien, bijvoorbeeld 5% van de aannemingssom [22](#page=22). #### 2.4.4 Hoe de aannemer tijdens de uitvoering de uitvoeringstermijn pro-actief kan bewaken De aannemer dient de uitvoeringstermijn proactief te bewaken en te anticiperen op mogelijke betwistingen. Hij moet alle hinderpalen registreren en signaleren, zodat hij bij betwisting bewijs kan leveren [22](#page=22). ##### Aanvang uitvoeringstermijn De aannemer moet waken over de correcte bepaling van de aanvangsdatum en reageren bij ontijdige bepaling [23](#page=23). ##### Termijnverlengingen: gronden, formaliteiten De aannemer moet consequent alle termijnverlengingen aanvragen waarop hij recht heeft [23](#page=23). * **Termijnverlenging voor meerwerken en wijzigingen:** Bijkomende werken of door de opdrachtgever gewijzigde opdrachten geven de aannemer recht op een corresponderende termijnverlenging, vooral indien deze laat of ontijdig worden gegeven. De omvang van de verlenging hangt af van de omstandigheden, zoals de omvang en noodzaak van de wijziging, aard van het werk, en de benodigde inspanningen van de aannemer. Meerwerk kan soms gecompenseerd worden door minderwerk, wat geen termijnverlenging tot gevolg heeft. Ingrijpende wijzigingen kunnen de economie van de aanneming beïnvloeden, waardoor partijen mogelijk een nieuwe termijn moeten overeenkomen [23](#page=23). * **Termijnverlenging voor vertragingen die niet aan de aannemer kunnen worden toegerekend:** Vertragingen door laattijdige stedenbouwkundige vergunningen, onvoorzienbare omstandigheden, uitblijven van instructies of materiaalkeuzes, slechte coördinatie, of fasering door de bouwheer, kunnen niet aan de aannemer worden toegerekend [24](#page=24). * **Termijnverlenging op grond van contractuele voorwaarden:** Private aannemingsovereenkomsten kunnen voorzien in termijnverlenging bij situaties zoals laattijdige aanvang, schorsing door feiten van de bouwheer of onvoorziene omstandigheden, of niet-naleving van betalingsvoorwaarden door de bouwheer. In overheidsopdrachten zijn diverse gronden voor termijnverlenging opgenomen in de AUR (Koninklijk Besluit 14.01.2013), zoals laattijdige goedkeuring van tekeningen, laattijdige betalingen, nalatigheden van de aanbestedende overheid, onderbrekingen door het bestuur, bijkomende werken, of belangrijke overschrijding van vermoedelijke hoeveelheden. Belangrijk is dat de aannemer de termijnverlenging meestal moet aanvragen vóór het verstrijken van de contractuele uitvoeringstermijn, met inachtneming van strikte termijnen en vormvereisten [24](#page=24). * **Termijnverlenging wegens overmacht:** De aannemer is niet verantwoordelijk voor vertraging door overmacht of toeval, tenzij deze aan hem kan worden toegerekend. Overmacht is een gebeurtenis die geen van de partijen of derden kan verhelpen. Een imprevisiebeding kan worden opgenomen in private aanneming [24](#page=24). ##### Einde uitvoeringstermijn De uitvoeringstermijn eindigt op het ogenblik dat de aannemer zijn contractuele verbintenis heeft afgewerkt en het werk ter beschikking stelt van de opdrachtgever. Het moment van levering en oplevering vallen niet per se samen. Factoren zoals het betrekken van de woning, het afgeven van sleutels, de bewoonbaarheid, en de mededeling van voltooiing door de aannemer (indien correct) primeren op de datum van voorlopige oplevering. Voorwaarde is steeds dat het werk voltooid is, hoewel geringe resterende werkzaamheden de oplevering niet in de weg hoeven te staan, mits de voltooiing te goeder trouw wordt geïnterpreteerd [25](#page=25). ### 2.5 Vertragingsboete zonder voorafgaande ingebrekestelling? Over het algemeen vereist een sanctie wegens niet-nakoming een voorafgaande ingebrekestelling van de schuldenaar. Een schadevergoeding of straf kan enkel toegepast worden op een schuldenaar die in gebreke is gesteld. Tenzij anders bepaald in wet of overeenkomst, loopt een vertragingsvergoeding vanaf de datum van ingebrekestelling. Een ingebrekestelling moet een duidelijke aanmaning tot tijdige uitvoering zijn [26](#page=26). Er zijn echter uitzonderingen op deze regel: * **Bijzondere wettelijke bepalingen:** In overheidsopdrachten zijn boeten voor laattijdige uitvoering eisbaar door het enkel verstrijken van de termijn, zonder voorafgaande ingebrekestelling (art. 46 AUR) [26](#page=26). * **Contractuele afspraken:** Partijen kunnen overeenkomen dat de schuldeiser vrijgesteld is van de ingebrekestelling, waardoor vertragingsbedingen "van rechtswege" lopen [26](#page=26). * **Nutteloosheid van de ingebrekestelling:** Indien de schuldenaar zelf kenbaar maakt zijn verbintenis niet na te komen, is een ingebrekestelling nutteloos [26](#page=26). ### 2.6 Verweer tegen de vordering tot betaling van een vertragingsvergoeding? De aannemer kan zich verweren tegen een vordering tot betaling van een vertragingsvergoeding door te betwisten: * Of de uitvoeringstermijn wel overschreden is [27](#page=27). * Of alle toegekende termijnverlengingen in rekening zijn gebracht [27](#page=27). * Of de vertraging wel aan de aannemer toerekenbaar is [27](#page=27). * Of de vertraging het gevolg is van een vreemde oorzaak of overmacht [27](#page=27). * Of er schade wordt geclaimd die dateert van vóór de ingebrekestelling [27](#page=27). * Het bestaan en de omvang van de schade en het oorzakelijk verband tussen vertraging en schade [27](#page=27). De opdrachtgever moet het bewijs leveren van de overeenkomst betreffende de uitvoeringstermijn, de aan de aannemer toerekenbare termijnoverschrijding, de voorafgaande ingebrekestelling, en het bestaan en de omvang van de schade. De aannemer die een ingebrekestelling ontvangt, moet onmiddellijk zijn verweermiddelen laten gelden, op straffe van verval in overheidsopdrachten en bij uitbreiding in privaat aannemingsrecht waar stilzwijgen als aanvaarding kan worden beschouwd [27](#page=27). ### 2.7 Verweer tegen de toepassing van een vertragingsbeding? #### 2.7.1 Het vertragingsbeding Een vertragingsbeding is een forfaitaire begroting van de schade wegens laattijdige nakoming, waarbij de bouwheer geen bewijs van schade hoeft te leveren. De bouwheer heeft recht op de contractueel voorziene vergoeding, ongeacht of hij daadwerkelijk schade lijdt. Voorbeelden zijn een vast bedrag per kalenderdag vertraging of een percentage van de aannemingsprijs per dag [28](#page=28). #### 2.7.2 Vrijheid in het bepalen van het bedrag van het vertragingsbeding In privaat aannemingsrecht is de vrijheid in het bepalen van het schadebeding groot. Echter, als de vertragingsvergoeding een grotere winst oplevert dan de nominale uitvoering van de overeenkomst, is het beding niet geldig en zal het gematigd worden. Het is raadzaam om contractueel een plafond te voorzien, zoals 5% van de aannemingsprijs [28](#page=28). Voor overeenkomsten onder de Wet Breyne is een schadebeding wegens vertraging wettelijk verplicht en moet dit minstens overeenstemmen met een normale huurprijs van de afgewerkte woning. De berekening gebeurt per kalenderdag of maand. "Normale huurprijs" houdt rekening met de gebruikelijke huurwaarde, de afwerking, ligging, de markt en de conjunctuur. De rechter kan een deskundige aanstellen om de hoogte te bepalen [28](#page=28). In overheidsopdrachten is een formule voor de boete per kalenderdag vertraging voorzien, met een maximum van 5% van de oorspronkelijke aannemingssom. De aannemer moet de aanbestedende overheid vrijwaren tegen schadevergoedingen aan derden wegens zijn vertraging [28](#page=28). #### 2.7.3 Matiging van overdreven vertragingsbedingen Een vertragingsbeding moet een vergoedend karakter hebben en wordt vergeleken met de op het moment van contractsluiting voorzienbare vertragingsschade. De rechter kan overdreven vertragingsbedingen matigen op grond van artikel 5.88 § 2 BW indien het bedrag "kennelijk het bedrag te boven gaat dat partijen konden vaststellen". Deze toetsing kan niet contractueel worden uitgesloten. Indien gematigd, wordt de boete gereduceerd tot wat de aannemer "bij gebrek aan strafbeding" verschuldigd zou zijn geweest, waarbij de werkelijke schade centraal staat. De rechter mag niet minder toekennen dan de werkelijke vertragingsschade [29](#page=29). #### 2.7.4 Vermindering wegens gedeeltelijke uitvoering Op grond van artikel 5.88 § 5 BW kan de straf door de rechter worden verminderd wanneer de hoofdverbintenis gedeeltelijk is uitgevoerd. Dit principe geldt indien het vertragingsbeding geen rekening houdt met de graad van afwerking en voorziet in een vergoeding voor volledige niet-uitvoering. De gedeeltelijke uitvoering moet de opdrachtgever tot nut strekken, wat betekent dat de vertragingsschade verminderd werd. De rechterlijke matiging wegens gedeeltelijke uitvoering kan niet contractueel worden uitgesloten. In overheidsopdrachten bestaat een principe van gedeeltelijke teruggave van ingehouden boete als de waarde van de nog niet uitgevoerde werken minder dan 5% van het totaal bedrag bedraagt [29](#page=29) [30](#page=30). ### 2.8 Conclusie Gezien de huidige uitdagingen zoals tekorten aan bouwpersoneel, korte uitvoeringstermijnen en just-in-time projecten, is het essentieel om de aandachtspunten met betrekking tot werfplanning en de uitvoeringstermijn te kennen en de middelen van verweer te kennen waar nodig [30](#page=30). ### 2.9 Oefeningen - De documenten bevatten oefenvragen over de opmaak van werfplanningen, de consequenties van het ontbreken van een uitvoeringstermijn, en de toepassing en betwisting van vertragingsboetes [31](#page=31) [32](#page=32). --- # Prijscalculatie, verrekeningen en betaling Dit topic behandelt de opbouw van prijzen in de bouwsector, het onderscheid tussen directe en indirecte kosten, en de methoden voor verrekening en betaling van uitgevoerde werken, inclusief model betalingsvoorwaarden. ### 3.1 Prijscalculatie De prijscalculatie is een essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering in de bouw en omvat de berekening van de kosten die aan een project worden toegewezen en de winstmarge die daarop wordt toegepast [34](#page=34) [35](#page=35). #### 3.1.1 Directe kosten Directe kosten zijn kosten die rechtstreeks aan een specifieke post en/of project kunnen worden toegewezen. Deze kunnen onderverdeeld worden in de volgende categorieën [34](#page=34): * **Arbeid:** De directe kostprijs voor arbeid wordt berekend door de gemiddelde directe uurkost te vermenigvuldigen met de uurbegroting [35](#page=35). * **Gemiddelde directe uurkost:** Dit omvat het brutoloon plus de sociale lasten [35](#page=35). * **Uurbegroting:** Dit wordt bepaald door tijdnormen (bijvoorbeeld uren per vierkante meter) te vermenigvuldigen met het rendement (bijvoorbeeld vierkante meter per uur) [35](#page=35). * **Uurloon → Uurtarief:** Dit is de basis voor de berekening [35](#page=35). * **Materiaal:** De materiaalkost per eenheid wordt vermenigvuldigd met de benodigde materiaalhoeveelheid [35](#page=35). * **Materiaalkost per eenheid:** Dit omvat de aankoopprijs van de leverancier (exclusclusief btw). Bij de bepaling van de aankoopprijs moet men rekening houden met de toepasselijkheid van catalogusprijzen en mogelijke prijsverschillen tussen bestelling en levering [35](#page=35). * **Transportkosten:** Deze kunnen al dan niet inbegrepen zijn in de aankoopprijs [35](#page=35). * **Kosten voor laden en lossen:** Dit zijn directe kosten die moeten worden meegerekend [35](#page=35). * **Materiaalverliezen:** Deze worden verwerkt in de benodigde hoeveelheid materiaal, niet in de prijs per eenheid. Een voorbeeld is een verlies van 10% [35](#page=35). * **Voorraadkosten:** Kosten gerelateerd aan het opslaan van materialen [35](#page=35). * **Toeslag klein materiaal:** Een percentage dat wordt toegevoegd aan de materiaalkost, bijvoorbeeld 5% [35](#page=35). * De NBN B06-001 norm beschrijft een standaardmeetmethode om de hoeveelheid materialen en werkzaamheden te bepalen [35](#page=35). > **Voorbeeld materiaalkostberekening:** > Aankoopprijs per m³: 1000 euro [35](#page=35). > Transportkosten: inbegrepen [35](#page=35). > Laden en lossen (10 m³): 2 arbeiders x 3 uur x 35 euro/uur = 210 euro, dus 21 euro/m³ [35](#page=35). > Materiaalverliezen: 10% [35](#page=35). > Voorraadkosten: 3,75 euro [35](#page=35). > Toeslag klein materiaal: 5% * 1000 euro/m³ = 50 euro/m³ [35](#page=35). > Totaal materiaalkost per m³: 1074,75 euro [35](#page=35). > Besluit: Toeslagpercentage op aankoop is 7,48% [35](#page=35). * **Onderaanneming:** De kostprijs wordt bepaald door de prijs in het contract met de onderaannemer te vermenigvuldigen met de te verrichten hoeveelheid [36](#page=36). * **Coördinatiebedrag:** Een percentage (bijvoorbeeld 10%) dat als toeslag op de onderaanneming wordt gerekend [36](#page=36). * **Materieel:** De directe kostprijs voor materieel wordt berekend op basis van de gemiddelde directe machinekost vermenigvuldigd met de uurbegroting of machinerendementen [36](#page=36). * **Machinekost → Machinetarief:** Houdt rekening met aanschaffingsprijs, afschrijving, werking, onderhoud, herstellingen, verzekeringen, keuringen, nieuw hulpmaterieel en verbruikskosten [36](#page=36). * **CMK (Circulaire Ministeriële Kosten):** Deze kan gebruikt worden voor overheidsopdrachten, verhuur van materieel aan derden en regiewerken [36](#page=36). #### 3.1.2 Indirecte kosten Indirecte of algemene kosten zijn kosten die noch aan een project, noch aan een specifieke post rechtstreeks kunnen worden toegewezen, maar die wel noodzakelijk zijn voor de goede werking van het bouwbedrijf. Deze kosten worden typisch verrekend via een opslag op de directe kosten of als onderdeel van de winstmarge [34](#page=34). #### 3.1.3 Winst en Algemene kosten Bovenop de directe kostprijs worden algemene kosten en winst toegevoegd om de uiteindelijke omzetprijs te bepalen. De omzet moet voldoende hoog zijn om zowel de kosten te dekken als een winst te genereren, waarbij het break-even point wordt bereikt wanneer er geen winst en geen verlies wordt gemaakt [35](#page=35) [37](#page=37). ### 3.2 Verrekeningen Verrekeningen bepalen hoe de prijs van een aanneming wordt berekend en aangepast tijdens de uitvoering van de werken. Er zijn verschillende vormen van aanneming die invloed hebben op de verrekening [38](#page=38): * **Aanneming tegen absoluut vaste prijs:** De prijs is vastgelegd en kan niet worden gewijzigd, ongeacht de werkelijk uitgevoerde hoeveelheden of omstandigheden [38](#page=38) . > **Voorbeeld:** Indien de woonkamer 5m² groter blijkt te zijn dan voorzien, moet de bouwheer nog steeds de afgesproken prijs betalen, en de aannemer moet het afgesproken werk uitvoeren . * **Aanneming tegen relatief vaste prijs:** De prijs is gebaseerd op een afgesproken hoeveelheid en prijs per eenheid, maar eventuele afwijkingen in de hoeveelheid worden verrekend tegen de oorspronkelijk afgesproken prijs per eenheid [38](#page=38) . > **Voorbeeld:** Indien de woonkamer 5m² groter is, betaalt de bouwheer voor de 105m² aan de afgesproken prijs per m² . * **Aanneming volgens prijslijst:** De verrekening gebeurt op basis van de werkelijk uitgevoerde hoeveelheden aan de hand van de in de prijslijst vastgelegde prijzen per eenheid [38](#page=38) . > **Voorbeeld:** Indien de woonkamer 5m² groter is, betaalt de bouwheer voor de 105m² aan de prijs per m² zoals vastgelegd in de prijslijst . * **Aanneming in regie:** De werken worden uitgevoerd op basis van de werkelijk bestede tijd en gebruikte materialen, waarbij de kosten hiervan achteraf worden afgerekend. Het is cruciaal om bij werken in regie de uren en materialen correct te registreren en te rapporteren [38](#page=38) [39](#page=39). ### 3.3 Betaling bekomen Het correct innen van betalingen is cruciaal voor de financiële gezondheid van een bouwbedrijf. Verschillende stappen en voorwaarden zijn hierbij van belang [39](#page=39). #### 3.3.1 Voorbereidende stappen * **Kredietwaardigheid klant onderzoeken:** Voordat een contract wordt aangegaan, is het verstandig om de financiële draagkracht van de klant te beoordelen [39](#page=39). * **Veilige offerte:** Zorg voor een duidelijke en juridisch correcte offerte [39](#page=39). * **Goede betaalvoorwaarden:** Definieer heldere en wederzijds aanvaarde betaalvoorwaarden, die kenbaar en van toepassing zijn op de overeenkomst [39](#page=39). * **Alles op papier:** Leg alle afspraken schriftelijk vast om betwistingen te voorkomen [39](#page=39). * **Zorgvuldig factureren:** Facturen moeten correct zijn opgesteld, inclusief btw en zonder rekenfouten. Vermeld de correcte vervaldatum en de factuur dient in de taal van de maatschappelijke zetel van de onderneming opgesteld te zijn [39](#page=39). * **Bewijs van verzending:** Zorg voor bewijs van verzending van de factuur [39](#page=39). #### 3.3.2 Model betaalvoorwaarden en wettelijke bepalingen Model betaalvoorwaarden, zoals die beschreven in de algemene aannemingsvoorwaarden, stellen specifieke regels op voor betalingen. Deze regels kunnen verschillen afhankelijk van de status van de opdrachtgever (bv. KMO of consument) [40](#page=40). * **Facturatie:** Tenzij anders overeengekomen, wordt de prijs gefactureerd in maandelijkse schijven naarmate de werken vorderen. De btw, andere heffingen en lasten zijn ten laste van de opdrachtgever [40](#page=40). * **Voorschot:** De aannemer kan een voorschot vragen, wat expliciet op de offerte moet vermeld worden [40](#page=40). * **Betaaltermijn:** Facturen moeten betaald worden binnen een bepaalde termijn, typisch 15 kalenderdagen na verzending [40](#page=40). #### 3.3.3 Gevolgen van laattijdige betaling Bij laattijdige betaling treden er van rechtswege en zonder ingebrekestelling gevolgen op [40](#page=40). * **Verwijlintresten:** De verschuldigde bedragen worden verhoogd met een verwijlsinterest conform de wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties. De rentevoet kan verschillen tussen handelstransacties en wettelijke interesten. De berekening gebeurt naar rato van het aantal dagen betalingsachterstand [39](#page=39) [40](#page=40). * **Forfaitaire vergoeding:** Naast de intresten wordt er een forfaitaire vergoeding aangerekend [40](#page=40). * Voor ondernemingen geldt vaak een percentage (bv. 10%) van het nog verschuldigde bedrag, met een minimum [40](#page=40). * Voor consumenten gelden specifieke schijven met bijhorende forfaitaire vergoedingen, bijvoorbeeld 20 euro voor schulden tot 150 euro, 30 euro plus een percentage voor schulden tussen 150,01 en 500 euro, en 65 euro plus een percentage met een maximum voor schulden boven 500 euro [40](#page=40). * **Kosteloze herinnering:** Bij consumenten wordt er eerst een kosteloze herinnering verstuurd. De intresten en forfaitaire vergoedingen beginnen pas te lopen na het verstrijken van een termijn na deze herinnering [40](#page=40). #### 3.3.4 Waarborgen en zekerheden bij wanbetaling Indien betaling uitblijft, kan de aannemer verschillende opties overwegen [39](#page=39): * **Bankgarantie:** Een financiële waarborg verstrekt door een bank ten gunste van de begunstigde [39](#page=39). * **Beslag:** Juridische procedure om bezittingen van de debiteur veilig te stellen [39](#page=39). * **Rechtstreekse vordering:** Mogelijkheid voor de aannemer om rechtstreeks de opdrachtgever aan te spreken onder bepaalde voorwaarden [39](#page=39). * **Kredietverzekering:** Een verzekering die de onderneming beschermt tegen het risico van niet-betaling door klanten [39](#page=39). #### 3.3.5 Wijzigingen en meerwerken * **Voorafgaand akkoord:** Wijzigingen en meerwerken dienen vooraf schriftelijk te worden overeengekomen [39](#page=39). * **Onvoorziene omstandigheden:** Onvoorziene omstandigheden moeten onmiddellijk worden gemeld [39](#page=39). * **Verrekeningsvoorstel:** Bij werken in regie of bij wijzigingen dient er onverwijld een verrekeningsvoorstel te worden ingediend [39](#page=39). #### 3.3.6 Belangrijke aandachtspunten voor facturatie * **Tussentijdse facturatie:** Maak gebruik van tussentijdse facturatie naarmate de werken vorderen [39](#page=39). * **Voorschotfactuur of detailfactuur:** Dien een voorschotfactuur in of een factuur met een gedetailleerde vorderingsstaat [39](#page=39). * **Juiste taal:** Factureer in de juiste taal, namelijk de taal van de maatschappelijke zetel van de onderneming [39](#page=39). > **Tip:** Zorg altijd voor een duidelijke communicatie en documentatie van alle afspraken, wijzigingen en uitgevoerde werken om problemen met verrekening en betaling te minimaliseren [39](#page=39). --- # Kwaliteitscontrole en oplevering Dit onderwerp behandelt de kwaliteitscontrole tijdens de uitvoering van werken, de aansprakelijkheid van de aannemer voor en na oplevering, het onderscheid tussen resultaats- en middelenverbintenissen, en de procedures en gevolgen van oplevering [44](#page=44). ### 07.1. Overzicht De uitvoering van werken kent verschillende stadia en bijbehorende aansprakelijkheden. Voor oplevering is de aannemer (AS) aansprakelijk op basis van een middelenverbintenis voor uitvoeringsfouten, niet-naleving van de waarschuwingsplicht, of gebrekkige materialen. Na oplevering blijft de aansprakelijkheid beperkt tot de 10-jarige aansprakelijkheid voor ernstige gebreken en de aansprakelijkheid voor verborgen gebreken [44](#page=44) [45](#page=45). Er wordt onderscheid gemaakt tussen een voorlopige oplevering (VO) en een definitieve oplevering (DO). De voorlopige oplevering markeert de aanvaarding van het werk door de opdrachtgever, wat leidt tot de overdracht van risico's en de bevrijding van de aannemer voor zichtbare gebreken die niet vermeld zijn in het proces-verbaal (PV) of gebreken die niet aan een fout te wijten zijn. De definitieve oplevering initieert de 10-jarige aansprakelijkheid voor ernstige gebreken die de stabiliteit aantasten en de aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken [44](#page=44). Een checklist helpt bij het beoordelen van aansprakelijkheidsvragen na oplevering, waarbij onder andere de oplevering, zichtbaarheid van gebreken, toerekenbaarheid aan een fout, aard van het gebrek (stabiliteit) en het tijdig instellen van een vordering worden gecontroleerd [44](#page=44). ### 07.2. Kwaliteitscontrole tijdens uitvoering #### 07.2.1. Aansprakelijkheid vóór en na oplevering Vóór de oplevering is de aannemer aansprakelijk voor uitvoeringsfouten, het niet nakomen van de waarschuwingsplicht en gebreken aan gebruikte materialen en producten. Na oplevering blijft de 10-jarige aansprakelijkheid voor stabiliteitsbedreigende gebreken en de aansprakelijkheid voor verborgen gebreken van kracht [45](#page=45). #### 07.2.2. Resultaatsverbintenis versus middelenverbintenis Het onderscheid tussen een resultaatsverbintenis en een middelenverbintenis (inspanningsverbintenis) is cruciaal voor de aansprakelijkheid van de aannemer. De aard van de verbintenis wordt concreet bepaald op basis van de wetgeving, de wil van partijen en wat partijen zijn overeengekomen [46](#page=46). **Resultaatsverbintenis:** * **Definitie:** De aannemer verbindt zich tot het behalen van een specifiek resultaat [47](#page=47). * **Gevolg:** De aannemer is automatisch aansprakelijk als het resultaat niet wordt bereikt. De opdrachtgever hoeft enkel te bewijzen dat het resultaat niet is gehaald [47](#page=47). * **Ontsnappingsmogelijkheden:** De aannemer kan ontsnappen aan aansprakelijkheid door overmacht te bewijzen (onvoorzienbaar, onvermijdbaar en niet aan de aannemer te wijten) of een externe, niet aan hem toerekenbare oorzaak [47](#page=47). * **Voorbeelden:** Een gespecialiseerde aannemer die een perfect functionerend werk aflevert, een bouwer van een zwembad die 10 jaar waterdichtheid garandeert, de verplichting van een aannemer om een werk binnen een bepaalde termijn uit te voeren (regen is geen overmacht), of het lokaliseren van ondergrondse kabels [47](#page=47). * **Trend:** De resultaatsverbintenis is in opmars, waarbij hoofdaannemers steeds vaker prestatiebestekken accepteren en deze doorgeven aan onderaannemers [47](#page=47). **Middelenverbintenis:** * **Definitie:** De aannemer verbindt zich tot het leveren van een voldoende inspanning, niet tot een bepaald resultaat [48](#page=48). * **Gevolg:** De aannemer is aansprakelijk bij het begaan van een onzorgvuldigheid. Zijn gedrag wordt getoetst aan dat van een normaal redelijk en zorgvuldig aannemer (de goede huisvader) [48](#page=48). * **Bewijslast:** De opdrachtgever moet de fout (onvoorzichtigheid) van de aannemer bewijzen. Zonder bewijs van fout is de aannemer niet aansprakelijk [48](#page=48). #### 07.2.3. Kwaliteitscontrole door bouwheer, architect en/of studiebureau t.o.v. hoofdaannemer Deze controle richt zich op diverse aspecten van de werken: * **Materiaalgebruik:** Conformiteit met specificaties en bestek [49](#page=49). * **Uitvoeringstechnieken:** Naleving van ontwerp, bouwtekeningen en technische voorschriften [49](#page=49). * **Afwerking en details:** Nauwkeurigheid en conformiteit met het ontwerp [49](#page=49). * **Kwaliteit van bouwdelen:** Bijvoorbeeld betonkwaliteit, waterdichtheid, isolatie [49](#page=49). * **Veiligheid en milieunormen:** Naleving van wetgeving [49](#page=49). * **Tijdige uitvoering:** Voortgang ten opzichte van de planning [49](#page=49). * **Documentatie:** Correcte rapportering, keuringscijfers, meetstaten en as-built tekeningen [49](#page=49). **Methodieken voor controle:** * Visuele inspecties [49](#page=49). * Meet- en beproevingen [49](#page=49). * Proeven en testen (bv. betonproeven) [49](#page=49). * Fotodocumentatie [49](#page=49). * Controle op materiaalkeuze via leveringsdocumenten [49](#page=49). * Besprekingen en rapportages [49](#page=49). * Controle op naleving planning [49](#page=49). * Registratie en correctie van afwijkingen [49](#page=49). Regelmatige controles, rapportages en het afdwingen van correctieve maatregelen zorgen ervoor dat de werken voldoen aan de afgesproken kwaliteitseisen, veiligheidsnormen en het ontwerp [49](#page=49). #### 07.2.4. Kwaliteitscontrole door hoofdaannemer t.o.v. onderaannemer Dit proces omvat: * **Contractuele afspraken:** Vastleggen van kwaliteitsnormen, specificaties en controleprocedures [50](#page=50). * **Planning en afstemming:** Opstellen van planningen voor uitvoering en controles [50](#page=50). * **Toezicht en inspecties:** Regelmatige controle door de hoofdaannemer [50](#page=50). * **Kwaliteitscontroles en testen:** Uitvoeren van specifieke tests op materialen en werkzaamheden [50](#page=50). * **Rapportage en documentatie:** Vastleggen van bevindingen en ondernemen van actie bij afwijkingen [50](#page=50). * **Correctieve maatregelen:** Aanspreken van de onderaannemer bij niet-conformiteit [50](#page=50). * **Eindcontrole en oplevering:** Definitieve controle voor officiële oplevering [50](#page=50). * **Nazorg en borging:** Afspraken voor kwaliteitsborging op lange termijn [50](#page=50). Bij verborgen gebreken moet er binnen een redelijke termijn gereageerd worden naar de onderaannemer [50](#page=50). #### 07.2.5. Kwaliteitscontrole door aannemer t.o.v. leverancier Dit proces omvat de volgende fasen: * **Prospectie van producten:** Vaststellen van vraag en specificaties, leveranciersselectie, vooronderzoek en beoordeling [51](#page=51). * **Bestelling:** Vastleggen van duidelijke specificaties, contractuele afspraken en heldere communicatie [51](#page=51). * **Levering:** Ontvangstcontrole, documentcontrole, visuele inspectie en eventuele aanvullende tests [51](#page=51). * **Verwerking:** Kwaliteitscontrole tijdens verwerking of opslag, documentatie, feedback naar leverancier en correctieve acties (retour, reparatie, vervanging) [51](#page=51). Bij verborgen gebreken moet er binnen een korte termijn gereageerd worden naar de leverancier [51](#page=51). ### 07.3. Oplevering #### 07.3.1. Wat is een oplevering? De oplevering is een eenzijdige handeling van de opdrachtgever die geldt als aanvaarding van het werk, mits het werk conform is aan de opdracht (plan, lastenboek, contract) en de regels van het vak [52](#page=52). #### 07.3.2. Eén oplevering of twee opleveringen? * **Privaat bouwrecht:** Geen wettelijke bepalingen, contractuele afspraken zijn leidend [52](#page=52). * **Wet Breyne:** Verplichte oplevering in twee fasen (VO en DO) met een minimale tussenperiode van 1 jaar. Bij appartementen mag de DO van privatieve delen niet voor de DO van de gemene delen plaatsvinden [52](#page=52). * **Overheidsopdrachten:** Oplevering in twee fasen (VO en DO) met een waarborgtermijn van 1 jaar (tenzij anders bepaald in het bestek) [52](#page=52). #### 07.3.3. Een schriftelijke of stilzwijgende oplevering? * **Privaat bouwrecht:** Geen wettelijke bepalingen, contractuele afspraken zijn leidend [53](#page=53). * **Wet Breyne:** Regel is schriftelijke oplevering. Stilzwijgende VO kan door bewoning of ingebruikname. Stilzwijgende DO kan na schriftelijk verzoek en niet-verschijnen na 15 dagen (deurwaardersexploot). Geen stilzwijgende oplevering mogelijk voor gemene delen [53](#page=53). * **Overheidsopdrachten:** Regel is schriftelijk, maar stilzwijgende VO en DO zijn mogelijk [53](#page=53). > **Tip:** Een proces-verbaal (PV) van oplevering, stilzwijgende ingebruikname, verdere afwerking, betaling of vrijgave van borg kan als stilzwijgende oplevering gelden [53](#page=53). #### 07.3.4. Aansprakelijkheid in geval van geen oplevering De contractuele vordering wegens slecht uitgevoerde werken kan tot 10 jaar na vaststelling van het gebrek worden ingesteld (gemeenrechtelijke verjaringstermijn art. 2262 BW). Onterecht oplevering weigeren kan rechtsmisbruik zijn [53](#page=53). **Criteria voor discussie over opleverbaarheid:** * De waarde van de opmerkingen (kosten voor herstel) [53](#page=53). * Is veilige ingebruikname mogelijk [53](#page=53)? * Functionaliteit: Kan het werk gebruikt worden waarvoor het bestemd is en kan het dienen als basis voor verdere afwerking [53](#page=53)? #### 07.3.5. Gevolgen van de oplevering * **Overdracht van de risico's:** De risico's gaan over op de opdrachtgever [54](#page=54). * **Bevrijding van aansprakelijkheid voor zichtbare gebreken:** Dit geldt niet voor gebreken waarvoor geen voorbehoud is gemaakt, die niet erger worden tijdens de waarborgtermijn en die de 10-jarige aansprakelijkheid niet in het gedrang brengen [54](#page=54). * **Bevrijding van aansprakelijkheid voor gebreken die niet aan een fout van de aannemer te wijten zijn:** De aannemer is enkel aansprakelijk bij fout en heeft geen garantieverplichting voor gebreken die niet aan zijn fout te wijten zijn [54](#page=54). #### 07.3.6. Inhoud van een duidelijk PV van oplevering Een PV van oplevering bevat idealiter: * Datum en plaats van oplevering [55](#page=55) [56](#page=56). * Aanwezige partijen (opdrachtgever, architect, aannemer) [55](#page=55) [56](#page=56). * Vaststellingen m.b.t. conformiteit met lastenboek/opdracht [55](#page=55) [56](#page=56). * Lijst van eventuele gebreken en afspraken tot herstel (met termijn) [55](#page=55). * Vaststelling van verleende documenten en nog te bezorgen documenten [55](#page=55). * Gevolgen van de oplevering (vrijgave waarborg, aanvang waarborgtermijn en 10-jarige aansprakelijkheid) [55](#page=55) [56](#page=56). Het PV wordt opgemaakt in meerdere exemplaren voor de betrokken partijen [55](#page=55) [56](#page=56). > **Voorbeeld:** Een model PV van voorlopige oplevering en een model PV van definitieve oplevering zijn beschikbaar [55](#page=55) [56](#page=56). ### 07.4. Aansprakelijkheid na oplevering Na oplevering kan de aannemer enkel nog aansprakelijk gesteld worden voor gebreken die de stabiliteit van het werk aantasten (10-jarige aansprakelijkheid) en voor verborgen gebreken. De aannemer heeft geen garantieverplichting die intreedt bij het zich voordoen van een gebrek [57](#page=57). #### 07.4.1. Checklist voor aansprakelijkheid na oplevering 1. Is het werk opgeleverd [57](#page=57)? 2. Is het gebrek te wijten aan een fout van de aannemer [57](#page=57)? 3. Levert de opdrachtgever bewijs van fout van de aannemer [57](#page=57)? 4. Valt het gebrek onder de 10-jarige aansprakelijkheid van de aannemer [57](#page=57)? 5. Valt het gebrek onder de aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken [57](#page=57)? #### 07.4.2. Bewijs van fout van de aannemer De bewijslast verschilt naargelang de aannemer een middelenverbintenis of een resultaatsverbintenis aanging: * **Middelenverbintenis:** De opdrachtgever moet de fout van de aannemer bewijzen [58](#page=58). * **Resultaatsverbintenis:** De opdrachtgever moet enkel bewijzen dat het resultaat niet wordt gehaald. De aannemer moet overmacht of een niet aan hem toerekenbare externe oorzaak bewijzen [58](#page=58). #### 07.4.3. De 10-jarige aansprakelijkheid De aannemer is 10 jaar aansprakelijk voor ernstige gebreken, zichtbaar of verborgen, die de stabiliteit van het gebouw of een belangrijk onderdeel ervan in het gedrang brengen [59](#page=59). * **Grondslag:** Art. 1792 BW en 2270 oud BW [59](#page=59). * **Aard:** Van openbare orde, contractuele beperking is niet mogelijk [59](#page=59). * **Voorwaarden:** Aannemingsovereenkomst, bouwwerk of groot werk, een gebrek dat de stevigheid in gevaar brengt (ernstig gebrek), en een fout van de aannemer [59](#page=59). * **Bouwwerk/groot werk:** Woning, appartementsgebouw, weg, brug, dijk, etc., inclusief belangrijke onderdelen (funderingen, ruwbouw, dakwerken) en eraan verbonden installaties (centrale verwarming, lift) [59](#page=59). * **Gebrek dat stevigheid in gevaar brengt:** Impliceert een ernstig gebrek; het volstaat niet dat het werk ongeschikt is voor zijn bestemming [60](#page=60). * **Rechtspraak (voorbeelden):** * **Valt onder 10-jarige aansprakelijkheid:** Onaangepaste funderingen, stabiliteitsbedreigende vervormingen, afwaaien dakgebinte door gebrekkige verankering, afvallen gevelbekleding [60](#page=60). * **Valt NIET onder 10-jarige aansprakelijkheid:** Diverse waterinfiltraties, problemen met slechte waterdichting van een zwembad (indien essentieële elementen niet geraakt worden), naar beneden komen van bezetting, afschilferen gevelstenen, barsten voegwerk, louter esthetische gebreken, loskomen van enkele vloertegels [60](#page=60). * **Tienjarige termijn:** * Vordering moet ingesteld worden binnen 10 jaar na oplevering [61](#page=61). * Deze termijn is van openbare orde en kan niet ingekort, gestuit, geschorst of verlengd worden [61](#page=61). * Uitbreiding van de vordering kan bij conclusie na het verstrijken van de 10 jaar, mits de oorspronkelijke vordering tijdig is ingesteld en de nieuwe gebreken van dezelfde aard en oorzaak zijn [61](#page=61). * **Toepassing:** Architecten, ingenieurs, aannemers, onderaannemers, studiebureaus, promotoren, projectmanagers [61](#page=61). * **Wie kan vorderen:** De bouwheer, rechtsverkrijgers (erfgenamen, kopers) [61](#page=61). #### 07.4.4. Aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken Dit betreft gebreken die niet zichtbaar waren bij oplevering en niet onder de 10-jarige aansprakelijkheid vallen [62](#page=62). * **Begrip:** "Lichte" gebreken vallen niet onder de 10-jarige aansprakelijkheid. "Verborgen" gebreken waren niet zichtbaar bij oplevering [62](#page=62). * **Grondslag:** Een gebrek dat niet zichtbaar is, kan niet worden aanvaard [62](#page=62). * **Aard:** Aanvullend recht, contractuele beperking van de aansprakelijkheid is mogelijk [62](#page=62). * **Privaat bouwrecht & Wet Breyne:** Aannemer is 1 jaar na VO aansprakelijk voor lichte verborgen gebreken. Vordering is ontvankelijk mits ingesteld binnen 6 maanden na kennis van het gebrek. Contractuele beperkingen zijn geoorloofd, behalve voor opzettelijke fout van de aannemer of indien ze de contractuele verbintenissen elke zin ontnemen [62](#page=62). * **Overheidsopdrachten:** Beperking van aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken tot de DO (art. 64 AUR) [62](#page=62). * **Termijnen in overheidsopdrachten:** * **Waarborgtermijn:** Bepaald in het bestek, zo niet: 1 jaar [62](#page=62). * **Aanvang waarborgtermijn:** Vanaf de voorlopige oplevering [62](#page=62). * **Proceduretermijn:** Redelijke termijn na vaststelling van het gebrek [62](#page=62). * **Voorwaarden:** Gebrek was verborgen bij oplevering, gebrek werd niet aanvaard, vordering wordt ingesteld binnen een redelijke termijn na vaststelling, en er is een fout van de aannemer [63](#page=63). * **Proceduretermijn:** Een "redelijke" termijn vanaf de ontdekking van het gebrek. De ratio legis is dat het laten verstrijken van deze termijn wijst op aanvaarding. De redelijkheid wordt beoordeeld aan de hand van de omstandigheden. De rechtspraak hanteert diverse termijnen, maar een te lange stilte of nalaten van gerechtelijke stappen kan de vordering onontvankelijk maken [63](#page=63). > **Let wel:** Redelijkheid in de proceduretermijn is cruciaal. De rechter beoordeelt de feitelijke gegevens om te bepalen of een vordering nog nuttig kan worden onderzocht [65](#page=65). #### 07.4.5. Bijzonderheden i.v.m. de termijnen in private aanneming * **Zonder contractuele beperking:** De termijn van 10 jaar (10-jarige AS) en de 1-jarige termijn (AS lichte verborgen gebreken) beginnen te lopen vanaf de definitieve oplevering (DO) [66](#page=66). * **Met contractuele beperking:** Partijen kunnen overeenkomen dat de 10-jarige aansprakelijkheid begint te lopen vanaf de voorlopige oplevering (VO). De aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken kan gedurende één jaar na de VO lopen, met een vorderingstermijn van 6 maanden na kennis van het gebrek [67](#page=67). ### 07.5. Toepassingen #### 07.5.1. Casus 1: Betaling voor leveren en plaatsen van binnenwanden De aannemer wordt betaald voor de overeengekomen m² aan wanden, inclusief de versterkingen die beschreven staan in het bestek, ook al is hier geen aparte prijs voor gegeven. De eenheidsprijs is bindend voor het voorzienbare werk [68](#page=68). #### 07.5.2. Casus 2: Vervanging onderaannemer wegens laattijdige uitvoering Een hoofdaannemer kan een onderaannemer die zijn werk niet tijdig afrondt, niet zomaar vervangen door een duurdere onderaannemer. Dit kan enkel mits hoogdringendheid, voorafgaande ingebrekestelling, aanmaning tot herstel in natura, tegensprekelijke vaststelling en bericht van vervanging. De meerprijs is dan ten laste van de eerste onderaannemer [69](#page=69). #### 07.5.3. Casus 3: Parketlegger bij te natte chape De parketlegger moet een aangetekende brief sturen naar de bouwheer met weigering om het werk te starten en een voorbehoud voor moeilijkheden ingevolge de verschuiving van de uitvoeringstermijn. Het weigeren van plaatsing op een te natte chape is noodzakelijk om problemen (mogelijk onder de 10-jarige aansprakelijkheid) te voorkomen. Enkel naleven van informatieplicht en voorbehoud volstaat dan niet [70](#page=70). #### 07.5.4. Casus 4: Barstjes in parket na 7 maanden Na oplevering kan de aannemer niet meer aansprakelijk gesteld worden voor schade die het gevolg is van onoordeelkundig gebruik, zoals een te lage vochtigheidsgraad en foute temperatuur in de woning, zoals vastgesteld in het Buildwise verslag [71](#page=71). #### 07.5.5. Casus 5: Wrijfspoor in trappenhal na 3 maanden Indien het werk is opgeleverd (eindfactuur betaald zonder opmerkingen, gebouw 3 maanden in gebruik) en het gebrek zichtbaar is (wrijfspoor in trappenhal), kan de aannemer na oplevering niet meer aangesproken worden voor deze zichtbare gebreken. Ook indien het gebrek ontstaan is tijdens de verhuis van de klant, is de aannemer niet aansprakelijk voor schade door fout gebruik van het werk. De aannemer moet de kosten van herstel niet betalen [72](#page=72). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Werfcoördinatie | Het organiseren en leiden van alle activiteiten op een bouwplaats om een efficiënte, veilige en economische uitvoering van het bouwproject te garanderen. Dit omvat de afstemming tussen verschillende partijen en werkzaamheden. | | Bouwparticipanten | Alle partijen die betrokken zijn bij het bouwproces, zoals de bouwheer, architect, ingenieurs, veiligheidscoördinatoren, aannemers en onderaannemers. | | Veiligheidscoördinator | Een persoon die verantwoordelijk is voor het coördineren van de veiligheid op de bouwplaats, zowel tijdens de ontwerpfase als de uitvoeringsfase, om risico"s te minimaliseren. | | Pilootaannemer | Een hoofdaannemer die een leidende rol heeft in de coördinatie en organisatie van de werken op de bouwplaats. | | Hoofdaannemer | De belangrijkste aannemer die verantwoordelijk is voor de algemene uitvoering van de werken en vaak de coördinatie van onderaannemers op zich neemt. | | Ontwerpteam | De groep professionals die verantwoordelijk is voor het ontwerpen van het bouwwerk, inclusief architecten en gespecialiseerde ingenieurs (studiebureaus). | | Werfvergadering | Een periodieke bijeenkomst op de bouwplaats met diverse betrokkenen om de voortgang, problemen en planning te bespreken en afstemming te verzekeren. | | Coördinatievergadering | Een specifieke vergadering gericht op de afstemming en oplossing van coördinatievraagstukken tussen verschillende partijen op de bouwplaats. | | Veiligheids- en gezondheidsplan | Een document dat risico"s op de bouwplaats identificeert en preventiemaatregelen beschrijft om de veiligheid en gezondheid van werknemers te waarborgen. | | Coördinatiedagboek | Een register waarin opmerkingen en belangrijke gebeurtenissen met betrekking tot de coördinatie van de veiligheid op de bouwplaats worden vastgelegd. | | Postinterventiedossier (PID) | Een dossier dat alle relevante informatie bevat over het gebouw na voltooiing, met name voor de preventie van risico"s bij toekomstige werkzaamheden. | | As-built-dossier | Een documentatie die de werkelijke toestand van het gebouw na de voltooiing van de werken weergeeft, inclusief alle wijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke plannen. | | Pro-rata-rekening | Een methode voor de verdeling van kosten, waarbij kosten proportioneel worden toegewezen aan de verschillende partijen of werkzaamheden. | | Omzetverlies | Financieel nadeel dat ontstaat door vertraging in de voltooiing van projecten, waardoor inkomsten die anders gegenereerd zouden worden, niet gerealiseerd worden. | | Vertragingsboete | Een financiële sanctie die wordt opgelegd aan een partij die de afgesproken termijn voor de voltooiing van werken niet naleeft. | | Planning | Een gedetailleerd plan dat de volgorde, duur en middelen definieert die nodig zijn voor de uitvoering van werkzaamheden, met als doel efficiëntie en tijdigheid te waarborgen. | | Uitvoeringstermijn | De contractueel vastgelegde periode waarbinnen een aannemer een bepaald werk dient te voltooien vanaf de aanvang van de werkzaamheden. | | Bedongen uitvoeringstermijn | Een expliciet overeengekomen en in het contract vastgelegde periode waarbinnen de aanneming voltooid moet zijn. | | Redelijke termijn | Een tijdsbestek dat als acceptabel wordt beschouwd voor de voltooiing van werkzaamheden, wanneer er geen specifieke uitvoeringstermijn is overeengekomen, beoordeeld aan de hand van de aard, omvang en omstandigheden van het project. | | Werkdagen | Een meeteenheid voor de uitvoeringstermijn die alleen de dagen telt waarop daadwerkelijk gewerkt kan worden, exclusief weekenden en feestdagen, wat een flexibeler beheer van de planning mogelijk maakt. | | Indicatieve termijn | Een niet-bindende schatting van de verwachte duur van de werkzaamheden, die ruimte laat voor enige overschrijding zonder direct juridische consequenties. | | Termijnverlenging | Een contractuele aanpassing van de oorspronkelijke uitvoeringstermijn, toegekend op basis van specifieke, vooraf overeengekomen of wettelijk vastgelegde omstandigheden die de aannemer belemmeren. | | Meerwerk | Werkzaamheden die buiten de oorspronkelijke scope van de aannemingsovereenkomst vallen en die, indien ze worden opgedragen, recht geven op een verlenging van de uitvoeringstermijn. | | Overmacht | Een onvoorziene en onvermijdelijke gebeurtenis buiten de wil van de aannemer, die de uitvoering van de werkzaamheden onmogelijk maakt of aanzienlijk vertraagt. | | Contractuele voorwaarden | Specifieke bepalingen in de aannemingsovereenkomst die de duur van de uitvoeringstermijn en de voorwaarden voor verlenging of boetes regelen. | | Levering | Het moment waarop de aannemer het voltooide werk aan de opdrachtgever ter beschikking stelt, wat de beëindiging van de contractuele verbintenis markeert. | | Oplevering | Het formele proces waarbij de opdrachtgever het uitgevoerde werk aanvaardt, wat kan samenhangen met de levering maar niet altijd exact samenvallen. | | Ingebrekestelling | Een formele schriftelijke aanmaning van de opdrachtgever aan de aannemer, waarin wordt verzocht om de contractuele verplichtingen na te komen, en die vaak een voorwaarde is voor het eisen van schadevergoeding of boetes. | | Vertragingsvergoeding | Een financiële compensatie die de opdrachtgever kan eisen van de aannemer voor schade die is geleden als gevolg van laattijdige uitvoering van de werkzaamheden. | | Vertragingsbeding | Een contractuele clausule die vooraf een forfaitaire schadevergoeding vaststelt die de aannemer verschuldigd is bij laattijdige voltooiing van de werkzaamheden. | | Matiging | De bevoegdheid van een rechter om een overdreven hoog vastgesteld vertragingsbeding te reduceren tot een redelijk niveau dat overeenkomt met de voorzienbare schade. | | Gedeeltelijke uitvoering | Situaties waarin een deel van de overeengekomen werkzaamheden is voltooid, wat invloed kan hebben op de toepassing of de hoogte van een vertragingsbeding. | | Directe kosten | Kosten die rechtstreeks aan een specifieke post en/of project kunnen worden toegewezen. Dit zijn de kosten die direct verband houden met de uitvoering van een bepaalde taak of het behalen van een specifiek projectdoel. | | Indirecte kosten | Kosten die noch aan een project, noch aan een specifieke post rechtstreeks kunnen worden toegewezen, maar die wel noodzakelijk zijn voor de goede werking van het bouwbedrijf. Deze worden ook wel algemene kosten genoemd. | | Aankoopprijs | De prijs die de aannemer betaalt aan de leverancier voor materialen, exclusief BTW. Bij het bepalen van de materiaalkost moeten catalogusprijzen, prijzen bij bestelling versus levering, en transportkosten worden nagekeken. | | Materiaalverliezen | Verliezen die optreden bij de verwerking van materialen. Deze verliezen dienen verwerkt te worden in de hoeveelheid van het materiaal en niet direct in de prijs per eenheid. | | Materiaalkost per eenheid | De totale kosten van een bepaald materiaal voor één eenheid (bijvoorbeeld per kubieke meter). Dit omvat de aankoopprijs, transportkosten, kosten voor laden en lossen, voorraadkosten en een toeslag voor klein materiaal. | | Onderaannemerskost | De kosten die gepaard gaan met het inschakelen van onderaannemers voor specifieke werkzaamheden. Deze kostprijs wordt bepaald per eenheid en vermenigvuldigd met de uit te voeren hoeveelheid, waarbij vaak een coördinatiebedrag wordt toegevoegd. | | Machinekost | De kosten die verband houden met het gebruik van materieel en machines. Dit omvat de aanschaffingsprijs, afschrijving, werkingskosten, onderhoud, herstellingen, verzekeringen en keuringen, evenals verbruikskosten en eventueel nieuw hulpmaterieel. | | Brutoloon | Het loon dat een werknemer ontvangt vóór aftrek van belastingen en sociale bijdragen. Dit is een component van de directe arbeidskost. | | Sociale lasten | De kosten die een werkgever moet betalen bovenop het brutoloon van een werknemer, zoals sociale zekerheidsbijdragen. Deze maken deel uit van de directe arbeidskost. | | Gemiddelde directe uurkost | De kostprijs per uur voor arbeid, die bestaat uit het brutoloon plus de sociale lasten. Dit wordt gebruikt om de arbeidskosten te berekenen op basis van de uurbegroting. | | Uurbegroting | De ingeschatte tijd die nodig is voor het uitvoeren van een bepaalde taak, vaak uitgedrukt in uren per eenheid (bv. u/m²). Dit wordt gebruikt in combinatie met het rendement om de totale benodigde arbeidstijd te bepalen. | | Rendement | De efficiëntie waarmee arbeid wordt uitgevoerd, vaak uitgedrukt als eenheid per uur (bv. m²/uur). Dit wordt gebruikt om de benodigde arbeidstijd te berekenen op basis van de totale hoeveelheid werk. | | NBN B06-001 | Een Belgische norm die een standaardmeetmethode beschrijft voor het bepalen van de hoeveelheid materialen en werkzaamheden die nodig zijn voor de constructie van een gebouw. | | Verrekening | Het proces waarbij de definitieve kosten van uitgevoerde werken worden vastgesteld en verrekend met de overeengekomen prijs. Dit kan variëren afhankelijk van het type aanneming (vaste prijs, prijslijst, regie). | | Aanneming tegen absoluut vaste prijs | Een contractvorm waarbij zowel de prijs als de omvang van de werken vooraf vastliggen. Wijzigingen aan de oorspronkelijke afspraken zijn niet zonder meer mogelijk en kunnen leiden tot discussies. | | Aanneming tegen relatief vaste prijs | Een contractvorm waarbij de prijs van de werken grotendeels vastligt, maar er ruimte is voor aanpassingen of wijzigingen onder bepaalde voorwaarden. Vaak wordt er een methode voor prijsaanpassing overeengekomen. | | Aanneming volgens prijslijst | Een contractvorm waarbij de prijs van de werken wordt bepaald op basis van vooraf opgestelde prijslijsten per eenheid. De uiteindelijke prijs wordt berekend op basis van de werkelijk uitgevoerde hoeveelheden. | | Aanneming in regie | Een contractvorm waarbij de aannemer de werken uitvoert tegen de werkelijk gemaakte kosten, vermeerderd met een vooraf overeengekomen winstmarge of vergoeding. Alle kosten worden nauwkeurig geregistreerd en gerapporteerd. | | Kredietwaardigheid | De mate waarin een klant in staat is om zijn financiële verplichtingen na te komen. Het onderzoeken hiervan voorafgaand aan een opdracht is essentieel om betalingsachterstanden te voorkomen. | | Veilige offerte | Een offerte die alle relevante kosten dekt, duidelijke afspraken bevat en rekening houdt met mogelijke risico's, om latere geschillen en betalingsproblemen te vermijden. | | Betaalvoorwaarden | De voorwaarden waaronder een factuur betaald dient te worden, inclusief de betaaltermijn, eventuele intresten bij vertraging en invorderingskosten. Deze dienen duidelijk kenbaar en aanvaard te zijn. | | Betalingstermijn | De periode waarbinnen een factuur betaald dient te zijn na de verzenddatum. In de handelstransacties is een termijn van 30 dagen gebruikelijk, maar specifieke contracten kunnen hiervan afwijken. | | Verwijlsinteresten | Rente die verschuldigd is over openstaande bedragen die niet binnen de gestelde betaaltermijn zijn voldaan. Deze interesten worden berekend vanaf de dag van betalingsachterstand. | | Invorderingskosten | Kosten die de schuldeiser mag aanrekenen om de invordering van een achterstallige betaling te realiseren, zoals aanmaningskosten. Deze zijn vaak forfaitair bepaald. | | Tussentijds factureren | Het indienen van facturen voor reeds uitgevoerde werken tijdens de looptijd van een project. Dit kan op basis van vorderingsstaten of voorschotten en draagt bij aan een gezonde cashflow voor de aannemer. | | Voorschotfactuur | Een factuur die voorafgaand aan de definitieve oplevering wordt verstuurd voor een deel van de overeengekomen prijs, bedoeld als voorschot op de totale kosten van de uit te voeren werken. | | Vorderingsstaat | Een gedetailleerd overzicht van de reeds uitgevoerde werkzaamheden en geleverde materialen, dat als basis dient voor een tussentijdse factuur. | | Waarborgen en zekerheden | Middelen die de opdrachtgever kan eisen of de aannemer kan bieden om de correcte uitvoering van de werken en de betaling ervan te garanderen, zoals bankgaranties of borgstellingen. | | Wanbetaling | Het niet nakomen van de betalingsverplichting binnen de afgesproken termijn. Er zijn verschillende opties voor de aannemer om hiermee om te gaan, zoals juridische stappen of incassodiensten. | | Bankgarantie | Een financiële garantie verstrekt door een bank ter zekerheid van de nakoming van een contractuele verplichting, bijvoorbeeld de betaling van werkzaamheden. | | Beslag | Een juridische maatregel waarbij eigendommen van een debiteur worden bevroren om de schuld te verhalen. Dit kan gebruikt worden bij wanbetaling. | | Rechtstreekse vordering | Een wettelijke mogelijkheid voor bepaalde schuldeisers om direct de betaling te eisen van de eindklant, ook al is er een hoofdaannemer. Dit komt bijvoorbeeld voor bij onderaannemers in de bouw. | | Kredietverzekering | Een verzekering die de verkoper (aannemer) beschermt tegen het risico van niet-betaling door de koper (cliënt) na levering van goederen of diensten. | | Brutomarge | Het verschil tussen de omzet en de directe kosten. Het geeft aan hoeveel geld er overblijft om de indirecte kosten, rentekosten en winst te dekken. | | Nettomarge | Het verschil tussen de omzet en alle kosten (directe en indirecte). Dit vertegenwoordigt de werkelijke winst van een onderneming. | | Omzet | De totale opbrengst uit de verkoop van goederen of diensten gedurende een bepaalde periode. Dit is het uitgangspunt voor het berekenen van winst en marges. | | Model betaalvoorwaarden | Een gestandaardiseerd document dat algemene voorwaarden bevat voor de betaling van werken, zoals die worden gebruikt in de bouwsector. Dit document bevat specifieke regels omtrent facturatie, betalingstermijnen en vertragingsintresten. | | Wet van 2 augustus 2002 | Een Belgische wet die de bestrijding van betalingsachterstand bij handelstransacties regelt, inclusief bepalingen omtrent wettelijke intrestvoeten en forfaitaire vergoedingen bij laattijdige betalingen. | | Consument | Een natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs-, beroeps- of ambachtsactiviteit vallen. Bij consumentencontracten gelden specifieke beschermingsregels. | | KMO | Een Kemer, Midden- of Kleinbedrijf (KMO) is een onderneming met een beperkt aantal werknemers en een omzet die onder bepaalde drempels blijft. De definitie van een KMO kan fiscale en wettelijke implicaties hebben. | | Middelenverbintenis | Een verbintenis waarbij de schuldenaar zich ertoe verbindt de nodige inspanningen te leveren om een bepaald resultaat te bereiken, zonder garanties op het uiteindelijke resultaat. De aansprakelijkheid ontstaat bij onzorgvuldigheid. | | Resultaatsverbintenis | Een verbintenis waarbij de schuldenaar zich ertoe verbindt een specifiek, gegarandeerd resultaat te behalen. Als het resultaat niet wordt bereikt, is de schuldenaar automatisch aansprakelijk, tenzij hij overmacht kan bewijzen. | | Voorlopige oplevering (VO) | De eerste formele aanvaarding van de uitgevoerde werken door de opdrachtgever, waarbij het werk conform de afspraken wordt geacht te zijn, met mogelijke vermelding van nog te verhelpen zichtbare gebreken. | | Definitieve oplevering (DO) | De definitieve aanvaarding van de uitgevoerde werken door de opdrachtgever, die plaatsvindt na het herstel van eventuele gebreken die bij de voorlopige oplevering zijn vastgesteld. Dit markeert het einde van de meeste aansprakelijkheidsperioden. | | Uitvoeringsfout | Een fout die gemaakt wordt tijdens de daadwerkelijke uitvoering van de werkzaamheden, wat leidt tot niet-conformiteit met de afspraken of de regels van het vak. | | Waarschuwingsplicht | De plicht van de aannemer om de opdrachtgever te informeren over potentiële problemen, risico's of gebreken die hij vaststelt tijdens de uitvoering van de werken. | | Gebrekkige materialen | Materialen die niet voldoen aan de vereiste kwaliteitseisen of specificaties, en die gebruikt worden in de uitvoering van de werken. | | Zichtbare gebreken | Gebreken aan het werk die bij een normale, aandachtige inspectie tijdens de oplevering door de opdrachtgever ontdekt hadden kunnen worden. | | Verborgen gebreken | Gebreken aan het werk die niet zichtbaar waren bij de oplevering en die pas later aan het licht komen, bijvoorbeeld door gebruik of door de tijd. | | 10-jarige aansprakelijkheid | De wettelijke aansprakelijkheid van de aannemer en architect voor ernstige gebreken die de stabiliteit of stevigheid van een bouwwerk of een belangrijk onderdeel daarvan aantasten, gedurende een periode van tien jaar na de oplevering. | | Waarborgtermijn | Een periode na de voorlopige oplevering waarin de aannemer aansprakelijk is voor lichte verborgen gebreken, tenzij anders overeengekomen in het contract. | | Proces-verbaal van oplevering (PV) | Een schriftelijk document waarin de resultaten van de oplevering worden vastgelegd, inclusief de staat van de werken en eventuele vastgestelde gebreken of opmerkingen. | | Rechtsmisbruik | Het op een onredelijke of oneerlijke manier uitoefenen van een recht, wat in bepaalde gevallen tot gevolg kan hebben dat men zijn recht verliest. | | Essentiële elementen | De fundamentele onderdelen van een bouwwerk of installatie die cruciaal zijn voor de functionaliteit, stabiliteit of veiligheid ervan. | | Aannemingsovereenkomst | Een contractuele afspraak waarbij een aannemer zich ertoe verbindt om een werk uit te voeren tegen een bepaalde prijs. | | Bouwwerk | Een constructie die duurzaam met de grond is verbonden, zoals een woning, gebouw, brug of dijk. | | Groot werk | Een bouwwerk of een belangrijk onderdeel daarvan, inclusief verbonden installaties, waarvan de stabiliteit essentieel is. | | Openbare orde | Wettelijke bepalingen die zo fundamenteel zijn dat ze niet contractueel kunnen worden beperkt of terzijde geschoven, vaak gericht op de algemene veiligheid of het algemeen belang. | | Proceduretermijn | De termijn waarbinnen een vordering aanhangig gemaakt moet worden nadat een gebrek is vastgesteld, ook wel de "redelijke termijn" genoemd voor verborgen gebreken. | | Vordering ten gronde | Een formele juridische procedure om een recht af te dwingen, ingeleid door een dagvaarding. | | Rechtsverkrijgers | Personen die een recht verkrijgen van een vorige eigenaar, zoals erfgenamen of kopers van een onroerend goed. | | Contractuele beperking | Een clausule in een contract die de aansprakelijkheid van een partij beperkt binnen de wettelijke grenzen. | | Aanmaning tot herstel in natura | Een officiële waarschuwing aan een partij om een tekortkoming te herstellen in de oorspronkelijke vorm. | | Conformiteit | De mate waarin een werk, product of dienst voldoet aan de overeengekomen specificaties, normen en eisen. | | Bestek | Een document waarin de technische specificaties, de omvang en de kwaliteitseisen van de uit te voeren werken gedetailleerd worden beschreven. | | Meetstaat | Een document dat de hoeveelheden van de verschillende posten van een werk specificeert, vaak gebruikt voor het opmaken van offertes en de afrekening. |