Powerpoint algemene gezondheidszorg 2526 (1).pptx

# Organisatie van de gezondheidszorg Deze samenvatting behandelt de achtergrond, structuur en verschillende niveaus van zorgverlening binnen de gezondheidszorg, met speciale aandacht voor het recht op gezondheid, preventie, informele en formele zorg. ## 1. Achtergrond: recht op gezondheid Het recht op gezondheid is een fundamenteel recht dat de toegang tot gezondheidszorg voor alle burgers waarborgt. Dit principe wordt in de Belgische Grondwet verankerd en vormt de basis voor een toegankelijk en betaalbaar zorgsysteem. ### 1.1 Het solidariteitssysteem Het Belgische zorgsysteem is gebaseerd op een solidariteitsprincipe, waarbij iedereen bijdraagt naar vermogen en steun ontvangt wanneer nodig. Dit systeem wordt gefinancierd via verplichte ziekteverzekeringen, afgesloten bij ziekenfondsen, en wordt deels gedragen door sociale bijdragen van werkgevers en werknemers. * **Verzekering:** Ziekte- en invaliditeitsverzekeringen spelen hierin een centrale rol. * **Maximumfactuur (MAF):** Dit mechanisme stelt een bovengrens aan de uitgaven die een individu of gezin aan gezondheidszorg moet dragen. Kosten die deze limiet overschrijden, worden door het zorgsysteem gedekt. ### 1.2 Rol van overheden Zowel de federale als de Vlaamse overheid dragen bij aan de financiering en organisatie van de gezondheidszorg. * **Federale overheid:** Is verantwoordelijk voor de sociale zekerheid, met name op het gebied van ziekte en invaliditeit, via instanties zoals het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). * **Vlaamse overheid:** Organiseert de Vlaamse Sociale Bescherming, die onder andere financiering biedt voor zwaar zorgbehoevenden, ouderen met een zorgnood en personen met een handicap. Dit wordt mede gefinancierd door een jaarlijkse zorgpremie. ## 2. Organisatie van de gezondheidszorg De organisatie van de gezondheidszorg is gestructureerd volgens het principe van subsidiariteit, waarbij steeds vertrokken wordt vanuit de minst ingrijpende oplossing in het belang van de cliënt. Er is ook een tendens tot "vermaatschappelijking van de zorg", wat betekent dat zorg zoveel mogelijk geïntegreerd wordt in de samenleving. ### 2.1 Preventie Preventie is cruciaal om de gezondheid van de bevolking te bevorderen en ziekte te voorkomen. Gezondheid wordt beïnvloed door diverse determinanten zoals leeftijd, socio-economische status en leefomgeving. * **Belang van preventie:** Een effectief preventief beleid is gericht op burgers en verschillende levensdomeinen. * **Prioritaire gezondheidsdoelstellingen:** Dit omvat een kwaliteitsvol vaccinatiebeleid, bevolkingsonderzoeken naar kanker, het terugdringen van zelfdoding en ongevallen, en het bevorderen van gezondere leefgewoonten. * **Typen preventie:** * **Primaire preventie:** Gericht op het voorkomen dat een aandoening of probleem zich voordoet (universeel of gericht op specifieke groepen). * **Secundaire preventie:** Gericht op vroegtijdige opsporing van aandoeningen door middel van screenings. * **Tertiaire preventie:** Gericht op het vermijden van herhaling van ziekte of het verminderen van klachten. * **Proportioneel universalisme:** Een benadering waarbij universele beleidsmaatregelen worden genomen, maar met aangepaste intensiteit en schaal voor specifieke doelgroepen om zo gezondheidsongelijkheden tegen te gaan. ### 2.2 Informele zorg Informele zorg, met name mantelzorg, is een essentieel onderdeel van het zorglandschap. * **Mantelzorg:** Dit is niet-professionele zorg die wordt verleend door de omgeving van de zorgvrager, zoals familie of buren. * **Belang van mantelzorg:** Goed werkende mantelzorgsystemen verlichten de druk op de professionele zorg. Er zijn ondersteuningsmogelijkheden zoals premies, subsidies en verlofstelsels voor mantelzorgers. ### 2.3 Eerste lijn zorg De eerste lijn vormt de toegangspoort tot de gezondheidszorg en is cruciaal voor veel doelgroepen in het sociaal werk. * **Functies van de eerste lijn:** * Zorgen voor vlotte toegang tot hulp en zorg. * Sneller identificeren en doorverwijzen van personen met intensievere zorgbehoeften. * Bijdragen aan preventie en vroegdetectie. * **Eerstelijnszones:** Om versnippering tegen te gaan, zijn er eerstelijnszones opgericht (ongeveer 60 in Vlaanderen, elk met zo'n 100.000 inwoners). Deze zones bevorderen de afstemming tussen vraag en aanbod van zorg door samenwerking tussen lokale besturen, organisaties en diensten. De zorgvraag staat hierbij centraal, met aandacht voor overleg en multidisciplinaire zorgteams. ### 2.4 Gespecialiseerde zorg Gespecialiseerde zorg omvat formele, professionele zorg die diepgaandere medische of therapeutische expertise vereist. ## 3. Actuele werking en tendensen in de gezondheidszorg De gezondheidszorgsector wordt geconfronteerd met diverse trends die de organisatie en de rol van hulpverleners beïnvloeden. ### 3.1 Groeiende zorgbehoeften * **Vergrijzing:** Een stijgend aantal ouderen leidt tot een toename van zorgbehoeften. * **Chronische aandoeningen:** Een significant deel van de bevolking kampt met chronische aandoeningen (zoals rugpijn, diabetes, hoge bloeddruk), wat leidt tot langdurige zorgvragen en een hoger zorgbudget. * **Geestelijke gezondheidsproblemen:** Ook geestelijke gezondheidsproblemen komen frequent voor. * **Comorbiditeit:** Veel patiënten lijden aan meerdere ziekten tegelijkertijd, wat de zorg complex maakt. * **Afname van zelfredzaamheid:** Mensen worden minder zelfredzaam en hebben meer ondersteuning nodig bij dagelijkse activiteiten en het realiseren van hun rechten. ### 3.2 Gezondheidsongelijkheid Gezondheidsongelijkheid verwijst naar verschillen in gezondheidstoestand tussen verschillende bevolkingsgroepen, vaak gerelateerd aan socio-economische status. Laaggeschoolden ervaren gemiddeld een kortere levensverwachting en minder jaren in goede gezondheid. * **Proportioneel universalisme:** Dit principe streeft naar rechtvaardigheid door beleid te richten op alle burgers, maar met een gedifferentieerde intensiteit en schaal voor groepen met een achterstand. Dit om stigmatisering tegen te gaan en participatie te stimuleren. ## 4. Organisaties in de sector en de rol van de sociaal werker Sociaal werkers spelen een cruciale rol in de gezondheidszorg, met name door hun focus op preventie, ondersteuning van kwetsbare groepen en mantelzorgers, en hun participatie in eerstelijnszones. ### 4.1 Diensten Maatschappelijk Werk van Ziekenfondsen (DMW) DMW-diensten fungeren als een eerstelijnsdienst die burgers informeert, ondersteunt en doorverwijst op het vlak van welzijn en gezondheid. * **Doelstellingen:** Het maximaliseren van de toegang tot rechten en voorzieningen, het bevorderen van zelfzorgvermogen en maatschappelijke participatie, en het optimaliseren van thuiszorg. * **Taken:** Sociaal advies, doorverwijzing, begeleiding bij vragen over thuiszorg, kinderbijslag, zorgverzekering, financiële en sociale problemen, pensioenen, ziekte- en invaliditeitsverzekering, en administratieve aangelegenheden. Ze bieden ook onthaal en psychosociale begeleiding bij verliesverwerking en complexe zorgsituaties. * **Doelgroep:** Gericht op alle burgers, met prioritaire aandacht voor gebruikers met verminderd zelfzorgvermogen door ziekte, handicap, ouderdom of sociale kwetsbaarheid, en hun mantelzorgers. Voornamelijk gericht op eigen leden van het ziekenfonds. ### 4.2 Sociaal werk in ziekenhuizen Sociaal werkers in ziekenhuizen spelen een sleutelrol in het waarborgen van gelijkwaardige toegang tot zorg en het ondersteunen van patiënten met complexe noden. * **Belang van gelijkwaardige toegang tot zorg:** Sociaal werkers bewaken de "8 B's" (beschikbaarheid, betaalbaarheid, begrijpelijkheid, betrouwbaarheid, bereikbaarheid, bekendheid, bruikbaarheid, begrip) en kaderen gezondheidsproblemen binnen de context van de patiënt. * **Omgang met chronisch zieken:** Bij de stijging van chronisch zieken, die vaak kampen met inkomstenverlies en arbeidsongeschiktheid, zoekt de sociaal werker mee naar oplossingen in diverse levensdomeinen. * **Complex sociaal landschap:** Sociaal werkers navigeren door complexe sociale wetgeving en versnippering van dienstverlening om patiënten hun rechten te laten bekomen. * **Vermaatschappelijking van zorg en ambulantisering:** Door de verkorte opnameduur in ziekenhuizen en de verschuiving naar ambulante zorg, is de sociaal werker een belangrijke brug tussen de patiënt, het ziekenhuis en de ruimere samenleving. Ze zoeken naar ambulante zorgmogelijkheden en fungeren als verbindingsfiguur tussen intra- en extramurale hulpverleners, en tussen formele en informele netwerken. Dit omvat de kernaspecten van de organisatie van de gezondheidszorg, met de nadruk op het recht op gezondheid, de verschillende zorgniveaus, en de cruciale rol van sociaal werk binnen dit systeem. --- # Tendensen en ongelijkheid in de gezondheidszorg Dit deel focust op actuele trends binnen de gezondheidszorg, zoals de groeiende zorgbehoeftes en gezondheidsongelijkheid, en introduceert het principe van proportioneel universalisme. ### 2.1. Trends in de gezondheidszorg #### 2.1.1. Groeiende zorgbehoeftes De zorgbehoeftes in de samenleving nemen toe, voornamelijk door twee belangrijke factoren: * **Stijgende vergrijzing:** De bevolking wordt ouder, wat leidt tot een grotere groep met specifieke zorgnoden. * **Toename van chronische aandoeningen:** Een significant deel van de bevolking lijdt aan chronische ziekten, die veelal een langdurige en intensieve zorg vereisen. Dit geldt voor fysieke aandoeningen zoals rugpijn, hoge bloeddruk en diabetes, maar ook voor psychische problemen. Deze ontwikkelingen resulteren in een grotere afhankelijkheid van individuen van ondersteuning bij dagelijkse activiteiten en het realiseren van hun rechten. De rol van de sociaal werker wordt hierin cruciaal als gids en ondersteuner. > **Tip:** Comorbiditeit, het gelijktijdig lijden aan meerdere ziekten of aandoeningen, draagt bij aan de complexiteit van de groeiende zorgbehoeftes. #### 2.1.2. Gezondheidsongelijkheid Gezondheidsongelijkheid verwijst naar de systematische en vermijdbare verschillen in gezondheidstoestand tussen verschillende bevolkingsgroepen. Het document benadrukt de volgende aspecten: * **Sociaal-economische invloeden:** Laaggeschoolde individuen hebben significant kortere levensverwachtingen en leven minder lang in goede gezondheid vergeleken met hoger opgeleiden. Ze ervaren ook vaker subjectief slechte gezondheid en hebben een hogere prevalentie van chronische aandoeningen. * **Proportioneel universalisme:** Dit principe stelt beleid voor dat gericht is op alle burgers, maar waarbij de intensiteit en schaal van de ondersteuning variëren op basis van sociaal-economische achterstand of gezondheidsachterstand. Het doel is om rechtvaardigheid te bevorderen, stigmatisering tegen te gaan en draagvlak te creëren binnen de gehele bevolking. > **Voorbeeld:** Een wijkgezondheidscentrum dat universeel toegankelijk is voor elke burger in een bepaalde wijk, maar tegelijkertijd extra aandacht en aangepaste methoden hanteert om kwetsbare populaties te bereiken en te ondersteunen. Denk hierbij aan specifieke communicatiestrategieën of extra toeleiding naar diensten. ### 2.2. Principes en concepten #### 2.2.1. Proportioneel universalisme Proportioneel universalisme is een beleidsbenadering die erop gericht is om universele diensten en voorzieningen aan te bieden, maar deze aan te passen in intensiteit en schaal aan de specifieke behoeften van verschillende groepen binnen de bevolking. Dit betekent dat iedereen toegang heeft, maar dat groepen met grotere noden meer gerichte en intensieve ondersteuning ontvangen. Dit concept wordt ingezet om gezondheidsongelijkheid aan te pakken. > **Tip:** Proportioneel universalisme is een sleutelbegrip in het ontwerpen van effectief sociaal beleid dat zowel universeel toegankelijk is als differentiatie toepast waar nodig. #### 2.2.2. Vermaatschappelijking van de zorg De vermaatschappelijking van de zorg impliceert een verschuiving waarbij gestreefd wordt om individuen met beperkingen, chronisch zieken, kwetsbare ouderen en andere kwetsbare groepen een geïntegreerde plaats in de samenleving te geven. Dit gebeurt door hen zoveel mogelijk te ondersteunen binnen hun eigen leefomgeving en de zorg te integreren in de maatschappij, in plaats van deze enkel in gespecialiseerde instellingen te organiseren. Dit principe is nauw verbonden met de tendensen van groeiende zorgbehoeftes en gezondheidsongelijkheid. #### 2.2.3. Subsidiariteitsbeginsel Het subsidiariteitsbeginsel, zoals toegepast in de zorg, houdt in dat hulp en ondersteuning steeds vertrekken vanuit de minst ingrijpende opties die het best mogelijk aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van de cliënt. Dit betekent dat eerst gekeken wordt naar zelfzorg, daarna naar mantelzorg en pas in een later stadium naar formele, professionele zorg. Dit principe stuurt de organisatie van het zorgsysteem en de interventies van sociaal werkers. #### 2.2.4. Preventie in de gezondheidszorg Preventie, het voorkomen van ziekte en het bevorderen van gezondheid, is een essentieel onderdeel van de gezondheidszorg. Gezondheid wordt bepaald door diverse factoren zoals leeftijd, socio-economische status en leefomgeving. Een effectief preventief beleid is gericht op de burger en opereert in verschillende levensdomeinen. Het omvat onder andere: * **Primaire preventie:** Voorkomen dat een aandoening zich voordoet (bv. hygiëne, gezonde voeding). * **Secundaire preventie:** Vroege opsporing van ziekten (bv. screenings). * **Tertiaire preventie:** Voorkomen van complicaties of herhalingen van een aandoening. De prioritaire gezondheidsdoelstellingen in Vlaanderen omvatten onder meer een kwaliteitsvol vaccinatiebeleid, bevolkingsonderzoeken naar kanker en het terugdringen van zelfdoding, ongevallen en ongezonde leefstijlen. > **Voorbeeld:** Universele campagnes voor gezonde voeding worden aangevuld met gerichte programma's voor gemeenschappen die mogelijk minder toegang hebben tot gezonde voedingsopties, waarbij rekening gehouden wordt met culturele en sociaal-economische factoren. #### 2.2.5. Informele zorg en mantelzorg Informele zorg, met name mantelzorg, is zorg die geboden wordt door de directe omgeving van de zorgvrager, zoals familieleden of buren. Het investeren in mantelzorgers is cruciaal om de stijgende zorgbehoeftes op te vangen en de druk op de professionele zorg te verlichten. Hoewel mantelzorg vrijwillig en onbezoldigd is, worden mantelzorgers vaak ondersteund via premies, subsidies, tijdskrediet of verlofstelsels. Het functioneren van een goed systeem van mantelzorg kan een waardevol alternatief of een complementaire aanvulling zijn op professionele zorg. #### 2.2.6. Zorg op de eerste lijn (eerstelijnszorg) De eerstelijnszorg vormt het eerste aanspreekpunt voor veel burgers binnen het gezondheids- en welzijnssysteem. Het is gericht op een vlotte toegang tot hulp, het sneller identificeren en doorverwijzen van personen met meer intensieve zorgbehoeften, en het bevorderen van preventie en vroegdetectie. Om versnippering tegen te gaan, zijn in Vlaanderen eerstelijnszones opgericht (ongeveer 60 zones, elk voor 100.000 inwoners). Deze zones beogen de vraag naar en het aanbod van zorg op elkaar af te stemmen door samenwerking tussen lokale besturen, cliëntenorganisaties, mantelzorgers en zorgverleners. > **Voorbeeld:** Binnen eerstelijnszones wordt gestreefd naar een multidisciplinair zorgteam rond de zorgvrager, met een zorgplan waarin de zorgvrager participeert. Dit bevordert integrale zorg met respect voor zelfbeschikking. #### 2.2.7. Gespecialiseerde zorg Gespecialiseerde zorg vertegenwoordigt een hoger niveau van formele, professionele zorg. Dit omvat onder andere ziekenhuizen en gespecialiseerde centra die complexe medische of psychosociale zorg verlenen aan patiënten met specifieke en vaak intensieve noden. De rol van de sociaal werker is hier ook van belang, met name bij het begeleiden van patiënten en hun netwerk doorheen het complexe zorgtraject. --- # Rol van sociaal werk in de gezondheidszorg Dit onderwerp onderzoekt de specifieke functies en de bijdrage van sociaal werkers binnen de gezondheidszorgsector, met aandacht voor diensten maatschappelijk werk van ziekenfondsen en sociaal werk in ziekenhuizen. ### 3.1 Achtergrond: recht op gezondheid en organisatie van de gezondheidszorg De gezondheidszorg is breed en de organisatie ervan wordt gekenmerkt door het principe van subsidiariteit van zorg, waarbij de minst ingrijpende keuzes voor de cliënt centraal staan. Er is een tendens tot vermaatschappelijking van de zorg, wat betekent dat mensen met zorgbehoeften zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving worden ondersteund. De financiering van de gezondheidszorg is gebaseerd op het solidariteitsprincipe, met een verplichte ziekteverzekering via ziekenfondsen en sociale bijdragen van werkgevers en werknemers. De federale overheid is verantwoordelijk voor de sociale zekerheid (ziekte en invaliditeit), terwijl de Vlaamse overheid via de Vlaamse Sociale Bescherming, gefinancierd met onder andere een zorgpremie, zorgbehoevenden, ouderen en personen met een handicap ondersteunt. Het zorgsysteem kan worden opgedeeld in verschillende lagen: * **Informele zorg**: Zelfzorg en mantelzorg, waarbij familie en omgeving zorg verlenen. Het investeren in mantelzorg is cruciaal om aan de stijgende zorgbehoeften tegemoet te komen en kan de druk op de professionele zorg verlichten. * **Preventie**: Het voorkomen van ziekte en het bevorderen van gezondheid door middel van universele en gerichte campagnes. Dit omvat primaire preventie (voorkomen dat iets voorkomt), secundaire preventie (vroegdetectie door screenings) en tertiaire preventie (voorkomen van herhaling of verminderen van klachten). Prioritaire gezondheidsdoelstellingen in Vlaanderen richten zich op een kwaliteitsvol vaccinatiebeleid, bevolkingsonderzoeken, daling van zelfdoding en afname van ongevallen. * **Eerste lijn**: Formele, professionele zorg die vlotte toegang tot hulp en zorg biedt. Dit omvat huisartsen, tandartsen, welzijnsorganisaties en maatschappelijk werkers. Eerstelijnszones, opgedeeld per regio, streven naar een betere afstemming van vraag en aanbod van zorg door samenwerking tussen lokale besturen, organisaties en diensten. De rol van sociaal werk in de eerstelijnszorg is gericht op vroegdetectie, doorverwijzing en het bewaken van de participatie van de cliënt binnen een multidisciplinair zorgteam. * **Gespecialiseerde zorg**: Formele, professionele zorg die wordt verleend wanneer de zorgvraag intensiever is. #### 3.1.1 Tendensen in de gezondheidszorg Er zijn verschillende tendensen die de gezondheidszorg en de rol van sociaal werk beïnvloeden: * **Groeiende zorgbehoeften**: De stijgende vergrijzing, het toenemend aantal chronische aandoeningen en de toenemende mentale gezondheidsproblemen leiden tot een grotere zorgvraag. Comorbiditeit, waarbij mensen meerdere ziekten tegelijk hebben, maakt de zorg complexer. Laaggeschoolden hebben een significant hogere kans op vroegtijdige sterfte en een lagere levensverwachting in goede gezondheid, wat wijst op gezondheidsongelijkheid. * **Gezondheidsongelijkheid**: Er is een duidelijke ongelijkheid in gezondheid, waarbij lager opgeleiden vaker kampen met chronische aandoeningen en een subjectief slechtere gezondheid ervaren. > **Tip:** Proportioneel universalisme is een beleidsbenadering die gericht is op alle burgers, maar met aangepaste schaal en intensiteit voor specifieke doelgroepen, om zo gezondheidsongelijkheid tegen te gaan en gedragenheid te stimuleren. Wijkgezondheidscentra zijn een voorbeeld van deze aanpak. ### 3.2 Organisaties in de sector en de rol van de sociaal werker De rol van sociaal werkers in de gezondheidszorg is divers en evolueert mee met de tendensen. Ze focussen op preventief werken, ondersteunen mantelzorgers, zijn actief in eerstelijnszones en bewaken de participatie van cliënten. #### 3.2.1 Diensten maatschappelijk werk van ziekenfondsen (DMW) Diensten maatschappelijk werk van ziekenfondsen (DMW) fungeren als een eerstelijnsdienst die objectieve en transparante informatie, hulp en dienstverlening aanbiedt op het vlak van welzijn en gezondheid. Hun doelstellingen zijn het maximaliseren van de toegang tot rechten en voorzieningen, het bevorderen van het zelfzorgvermogen en de maatschappelijke participatie, en het optimaliseren van de thuiszorg. DMW's bieden sociaal advies, doorverwijzing en begeleiding bij diverse vragen en problemen, waaronder: * Thuiszorg * Kinderbijslag * Zorgverzekering * Sociale of financiële situaties * Pensioenen * Ziekte- en invaliditeitsverzekering * Inschrijving bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap * Administratieve aangelegenheden Ze bieden onthaal, psychosociale begeleiding bij verliesverwerking en zorgbegeleiding in complexe zorgsituaties. De dienstverlening is gericht naar alle burgers, met bijzondere aandacht voor personen met verminderd zelfzorgvermogen door ziekte, handicap, ouderdom of sociale kwetsbaarheid, en hun mantelzorgers. De focus ligt voornamelijk op de leden van het desbetreffende ziekenfonds. #### 3.2.2 Sociaal werk in ziekenhuizen Sociaal werkers in ziekenhuizen spelen een cruciale rol in het waarborgen van een gelijkwaardige toegang tot zorg. Zij bewaken de '8 B's' van de zorg: beschikbaarheid, betaalbaarheid, begrijpelijkheid, betrouwbaarheid, bereikbaarheid, bekendheid, bruikbaarheid en begrip. Hun taken omvatten onder meer: * **Kaderen van gezondheidsproblematiek**: Het in kaart brengen van noden en behoeften van de patiënt binnen diens bredere context, en het bieden van zorg op maat. * **Signaleren van drempels**: Het identificeren en signaleren van barrières voor maatschappelijk kwetsbare patiënten in de toegang tot zorg. * **Begeleiding bij complexe zorgvragen**: Door de stijging van chronisch zieken, die vaak te maken krijgen met inkomstenverlies en werkonbekwaamheid, zoeken sociaal werkers mee naar oplossingen in diverse levensdomeinen die verder reiken dan een louter medisch antwoord. * **Navigeren in een complex sociaal landschap**: De zeer complexe sociale wetgeving en de versnippering van dienstverlening vereisen dat sociaal werkers patiënten ondersteunen in het verkrijgen van hun rechten. * **Brugfunctie bij vermaatschappelijking van zorg**: Door de verkorte opnameduur en de verschuiving naar ambulante zorg is de samenwerking binnen en buiten het ziekenhuis essentieel. Sociaal werkers fungeren als brug tussen de patiënt, het ziekenhuis en de bredere samenleving, en zoeken actief naar ambulante zorgmogelijkheden. Ze verbinden intra- en extramurale hulpverleners, en schakelen tussen formele en informele netwerken. > **Voorbeeld:** Viktor, een 46-jarige arbeider, wordt slachtoffer van een arbeidsongeval en moet langdurig revalideren. Hij kampt met depressieve gevoelens, heeft een co-ouderschapsregeling en ondersteunt zijn chronisch zieke moeder. Een sociaal werker in het ziekenhuis kan Viktor bijstaan door zijn financiële situatie te onderzoeken, hulp te bieden bij het aanvragen van uitkeringen, contact te leggen met organisaties voor geestelijke gezondheidszorg en het sociaal netwerk, en te helpen bij het organiseren van de zorg voor zijn moeder. ### 3.3 Kennis en vaardigheden Na het bestuderen van dit hoofdstuk, dient u de volgende concepten te kennen en te begrijpen: * Het principe van vermaatschappelijking van de zorg. * Het subsidiariteitsbeginsel. * Proportioneel universalisme en de relatie met gezondheidsongelijkheid. * De diverse domeinen van het zorgsysteem en zinvolle interventies. * Het belang van mantelzorg en eerstelijnszorg. * De werking, doelstellingen en de rol van sociaal werk binnen eerstelijnszones. * De taken en werking van een dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds. * De rol van sociaal werk in de brede gezondheidszorg, specifiek in DMW en gespecialiseerde settings zoals ziekenhuizen. ### 3.4 Gebruikte afkortingen * WGC: Wijkgezondheidscentrum * SW: Sociaal werk / Sociaal werker * DMW: Dienst Maatschappelijk werk van het ziekenfonds --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Algemene Gezondheidszorg | Het brede veld dat zich bezighoudt met de organisatie, financiering, toegang en levering van gezondheidsdiensten aan de bevolking. | | Recht op gezondheid | Een fundamenteel mensenrecht dat inhoudt dat iedereen recht heeft op de best mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheid en toegang tot betaalbare en kwalitatieve medische zorg. | | Solidariteitssysteem | Een sociaal systeem waarbij individuen naar vermogen bijdragen aan een collectieve pot, waaruit vervolgens zorg en ondersteuning wordt geboden aan iedereen die het nodig heeft, ongeacht individuele bijdrage. | | Verzekering | Een contract waarbij een partij (de verzekeraar) zich verbindt tot het dekken van bepaalde risico's of kosten van een andere partij (de verzekerde) in ruil voor een premie. | | Ziekteverzekering | Een verzekeringsvorm die de kosten dekt van medische behandelingen, medicatie, ziekenhuisopnames en andere gezondheidsgerelateerde uitgaven. | | Sociale bijdragen | Verplichte betalingen door werkgevers en werknemers die de financiering van sociale zekerheidssystemen, zoals ziekte- en invaliditeitsverzekering, mogelijk maken. | | Maximumfactuur (MAF) | Een wettelijk vastgesteld maximumbedrag dat een individu of gezin per jaar mag uitgeven aan gezondheidszorg; kosten daarboven worden vergoed door het systeem. | | Federale overheid | Het centrale bestuursorgaan van een federale staat, verantwoordelijk voor zaken die het gehele land aangaan, zoals sociale zekerheid en volksgezondheid. | | Vlaamse overheid | Het bestuurlijk orgaan van de Vlaamse regio in België, bevoegd voor diverse beleidsterreinen zoals gezondheidszorg, welzijn en cultuur. | | Vlaamse Sociale Bescherming/zorgpremie | Een heffing die bijdraagt aan de financiering van de langdurige zorg in Vlaanderen, met specifieke budgetten voor zorgbehoevenden, ouderen en personen met een handicap. | | Subsidiariteit van zorg | Een principe dat stelt dat beslissingen en zorgverlening zo dicht mogelijk bij de burger moeten worden georganiseerd, en dat men pas een beroep doet op hogere of meer gespecialiseerde niveaus wanneer dat strikt noodzakelijk is. | | Zelfzorg | De eigen inspanningen die een individu onderneemt om de eigen gezondheid te behouden of te verbeteren en om te gaan met ziekte of beperkingen. | | Mantelzorg | Niet-professionele zorg die wordt geboden door familieleden, vrienden of kennissen aan iemand die zorg nodig heeft, vaak vrijwillig en onbezoldigd. | | Eerste lijn (zorg) | De meest toegankelijke laag van de gezondheidszorg, die bestaat uit huisartsen, tandartsen, thuisverpleging en andere basisgezondheidsdiensten. | | Formele zorg | Professionele en georganiseerde gezondheidszorgdiensten verleend door gekwalificeerde zorgverleners en instellingen. | | Informele zorg | Zorg verleend door naasten, familie of vrijwilligers, buiten de professionele zorgstructuren om. | | Preventie | Maatregelen en acties gericht op het voorkomen van ziekte, het bevorderen van gezondheid en het verminderen van risicofactoren. | | Secundaire preventie | Maatregelen gericht op vroege opsporing van ziekten, bijvoorbeeld door middel van screeningsonderzoeken, om de prognose te verbeteren en de progressie te vertragen. | | Tertiaire preventie | Maatregelen gericht op het voorkomen van complicaties, het verminderen van beperkingen en het verbeteren van de levenskwaliteit bij personen die reeds een ziekte of aandoening hebben. | | Proportioneel universalisme | Een beleidsbenadering die universeel van toepassing is op alle burgers, maar waarbij de intensiteit en de schaal van de ondersteuning of interventie variëren afhankelijk van de sociaaleconomische of gezondheidsachterstand van specifieke groepen. | | Gezondheidsongelijkheid | Verschillen in gezondheidsstatus en toegang tot zorg tussen verschillende bevolkingsgroepen, vaak gerelateerd aan sociaaleconomische factoren, opleidingsniveau of woonomgeving. | | Comorbiditeit | De gelijktijdige aanwezigheid van één of meer andere ziekten of aandoeningen naast een primaire diagnose, die het ziekteverloop kunnen beïnvloeden. | | Eerstelijnszones | Regionale samenwerkingsverbanden van zorg- en welzijnsactoren met als doel de zorg beter af te stemmen op de vraag en de toegankelijkheid te vergroten, vooral voor de eerste lijn. | | Zorgplan | Een gedetailleerd plan dat de specifieke zorgbehoeften, doelen en interventies voor een individuele zorgvrager beschrijft, vaak opgesteld in samenwerking met de zorgvrager zelf en betrokken professionals. | | Gespecialiseerde zorg | Medische of paramedische zorg die wordt verleend door hoogopgeleide specialisten voor complexe of zeldzame aandoeningen, vaak in ziekenhuizen of gespecialiseerde centra. | | Vermaatschappelijking van de zorg | Een beleidstendens die streeft naar het integreren van zorg voor kwetsbare personen in de samenleving, met de nadruk op participatie, ondersteuning en een zo normaal mogelijk leven. | | Dienst Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds (DMW) | Een afdeling binnen een ziekenfonds die sociaal juridische hulp, advies, doorverwijzing en begeleiding biedt aan leden op het gebied van welzijn en gezondheid. | | Zelfzorgvermogen | Het vermogen van een individu om zelfstandig voor zijn eigen basisbehoeften en gezondheid te zorgen. | | Maatschappelijke participatie | De mate waarin individuen actief deelnemen aan het sociale, economische en culturele leven van de gemeenschap. | | Thuiszorg | Zorg en ondersteuning die aan huis wordt verleend aan mensen die om medische, fysieke of sociale redenen niet zelfstandig kunnen functioneren. | | Verliesverwerking | Het psychologische proces van omgaan met en aanpassen aan een verlies, zoals de dood van een dierbare of het verlies van gezondheid. | | Sociaal werk in ziekenhuizen | De discipline binnen ziekenhuizen die patiënten ondersteunt bij sociale, emotionele, praktische en financiële problemen die verband houden met hun ziekte, behandeling en revalidatie. | | Gelijkwaardige toegang tot zorg | Het principe dat alle burgers, ongeacht hun achtergrond of sociale status, gelijke kansen moeten hebben om toegang te krijgen tot de benodigde gezondheidszorg. | | 8 B's van toegankelijkheid | Acht kenmerken (beschikbaarheid, betaalbaarheid, begrijpbaarheid, betrouwbaarheid, bereikbaarheid, bekendheid, bruikbaarheid, begrip) die essentieel zijn voor een goede toegankelijkheid van zorg. | | Ambulante zorg | Zorg die wordt verleend buiten een ziekenhuisopname, vaak in poliklinieken, dagbehandeling of bij de patiënt thuis. | | Intra- en extramurale hulpverleners | Intra-muraal verwijst naar zorgverleners binnen een instelling (bv. ziekenhuis), terwijl extra-muraal verwijst naar hulpverleners buiten de instelling (bv. thuiszorg, huisarts). |