1.pdf

# Algemene kenmerken van het recht Het recht is een essentieel onderdeel van het menselijk samenleven, dat regels stelt voor gedrag, de maatschappij ordent en de naleving ervan garandeert [1](#page=1) [2](#page=2) [3](#page=3). ## 1.1 Kenmerken van het recht Het recht confronteert iedereen, bewust of onbewust, met wat wel en niet mag in diverse situaties, zoals leeftijdgebonden rechten, de aankoop van goederen, verkeersregels, schadeclaims, erfenissen en voogdij. Deze regels worden onderverdeeld in specifieke rechtstakken zoals grondwettelijk recht, personen- en familierecht, verkeersrecht, strafrecht, aansprakelijkheidsrecht en fiscaal recht. Om het recht te onderscheiden van andere maatschappelijke verschijnselen zoals moraal, godsdienst, cultuur en economie, is het noodzakelijk de fundamentele kenmerken ervan te begrijpen [1](#page=1). ### 1.1.1 Het recht heeft als doel de samenleving te ordenen Om menselijk handelen effectief te laten verlopen en doelstellingen na te streven, is duidelijkheid essentieel over wie welke middelen mag gebruiken. Zonder duidelijke regels over het bezit en beheer van middelen, kan ordelijk handelen onmogelijk worden en kunnen conflicten ontstaan. Daarom zijn er in alle samenlevingen regels gegroeid die de bevoegdheid over middelen regelen, die rechtstreeks van toepassing zijn op ons gedrag en bepalen wat we mogen respecteren van anderen. Het recht ordent de samenleving door het vastleggen van "subjectieve rechten", wat de bevoegdheden van leden van de samenleving zijn om over middelen te beschikken. Deze rechten komen toe aan natuurlijke personen of rechtspersonen [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1.2 Het recht wordt opgelegd door de samenleving De oorsprong van het recht ligt in de wil van de samenleving. Dagelijks samenleven leidt tot problemen die een oplossing vereisen, zoals de opkomst van e-commerce die nieuwe regels en consumentenbescherming met zich meebrengt. In moderne maatschappijen wordt het aanpassen van het recht aan veranderende opvattingen en omstandigheden toevertrouwd aan wetgevende organen zoals parlementen, die de wil van de samenleving vertegenwoordigen. Het maken, wijzigen of afschaffen van rechtsregels gebeurt volgens strikte wettelijke procedures, en alleen na naleving daarvan kan een wet toepassing vinden en afdwingbaar worden. De regels over wie mag meebeslissen over nieuwe wetten, zoals stemrecht en verkiesbaarheid, zijn eveneens in rechtsregels vastgelegd [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1.3 De naleving van het recht kan worden afgedwongen Rechtsregels onderscheiden zich van morele, conventionele en religieuze regels doordat ze niet primair de wijze van handelen bepalen, maar wel de subjectieve rechten zelf. Wanneer leden van de samenleving zich niet aan gedragsregels houden en de rechten van anderen aantasten, voorziet het recht in regels en structuren om de toepassing ervan af te dwingen, desnoods met geweld. Een voorbeeld hiervan is de gerechtelijke organisatie met instellingen als de arbeidsrechtbank, de procureur des Konings en gevangenissen [2](#page=2). De juridische gedragsregels en de regels en structuren voor hun toepassing zijn niet statisch, maar evolueren om redenen zoals verandering in publieke opinie, gedragspatronen of de opkomst van efficiëntere technieken. Om dit veranderingsproces ordelijk te laten verlopen, bestaan er regels en structuren die bepalen hoe juridische gedragsregels en hun toepassingsregels en -structuren gewijzigd of afgeschaft kunnen worden, zoals regels over de totstandkoming van wetten en procedures tot wijziging van de Grondwet [2](#page=2). ## 1.3 Definitie van het recht Het recht kan worden gekarakteriseerd door vier essentiële kenmerken: * **Wat?** Het recht is een geheel van regels, bestaande uit gedragsregels, regels voor instellingen en procedures voor toepassing en afdwinging, en regels voor het wijzigen van bestaande regels [3](#page=3). * **Waarom?** Deze regels hebben als doel de maatschappij te ordenen [3](#page=3). * **Wat als?** De overtreding of niet-naleving van deze regels wordt gesanctioneerd door een wettelijk voorzien systeem van sancties [3](#page=3). * **Van waar?** Deze regels worden opgelegd door de maatschappij, via haar vertegenwoordigers [3](#page=3). Samengevat kan het recht worden gedefinieerd als de geïnstitutionaliseerde ordening van het menselijke handelen in de samenleving. Of, anders geformuleerd: het recht is het geheel van afdwingbare regels die het menselijke handelen in de samenleving ordenen [3](#page=3). ## 1.4 Objectief recht versus subjectieve rechten De rechtsregels (gedragsregels, afdwingingsregels en wijzigingsregels) zijn uitgedrukt in algemene, abstracte bewoordingen en vormen het "objectief recht". Dit objectief recht staat los van concrete personen en situaties. Uit deze objectieve rechtsregels vloeien "subjectieve rechten" voort. Een subjectief recht is een door het rechtssysteem erkende bevoegdheid om naar eigen goeddunken bepaalde handelingen te stellen. Dit kan betrekking hebben op handelingen over zichzelf (bv. arbeidskeuzevrijheid), over een zaak (bv. eigendomsrecht), het laten gelden van een aanspraak jegens iemand anders (bv. schuldvordering), of het uitoefenen van politieke inspraak (bv. kiesrecht). Wanneer objectieve rechtsregels in concrete situaties en op concrete personen van toepassing zijn, spreken we van subjectieve rechten [3](#page=3). ## 1.5 Rechtssubject versus rechtsobject Een rechtssubject is een persoon of groep personen die subjectieve rechten en juridische plichten kunnen hebben; kort gezegd, dragers van rechten en plichten. Het recht kent twee soorten rechtssubjecten: natuurlijke personen en rechtspersonen [3](#page=3). * **Natuurlijke personen** zijn mensen van vlees en bloed. Hun rechten worden bepaald door eigenschappen zoals naam, bekwaamheid en nationaliteit [3](#page=3). * **Rechtspersonen** zijn groeperingen, instellingen en stichtingen die, net als natuurlijke personen, rechten en (juridische) plichten hebben. Deze rechtspersonen worden met een bepaald doel gecreëerd en hebben specifiek aan dat doel gekoppelde rechten en plichten. Ze worden ook wel een juridische constructie met een eigen specialiteit genoemd. Een constructie met "rechtspersoonlijkheid" is meer dan de som van haar leden; ze kan zelf rechten en plichten hebben, los van die van haar leden [3](#page=3). > **Tip:** Begrijp het verschil tussen objectief recht (de algemene regels) en subjectieve rechten (de rechten die individuen hieruit putten) om de toepassing van het recht beter te doorgronden. > > **Voorbeeld:** Het objectief recht stelt dat iedereen recht heeft op bescherming van zijn eigendom. Uw subjectieve recht is dan uw specifieke recht om uw bezittingen te beschermen tegen diefstal [3](#page=3). --- # Onderscheid tussen objectief en subjectief recht Dit onderdeel legt het verschil uit tussen objectief recht, bestaande uit algemene en abstracte rechtsregels, en subjectieve rechten, die specifieke bevoegdheden van rechtssubjecten vormen die voortvloeien uit objectieve regels [3](#page=3). ### 2.1 Het objectief recht Het objectief recht omvat het geheel van algemene, abstracte rechtsregels die de maatschappij ordenen. Deze regels zijn opgesteld in algemene, abstracte bewoordingen en staan los van specifieke personen of situaties. Ze hebben als doel de samenleving te ordenen, en overtreding ervan wordt gesanctioneerd door een wettelijk voorzien systeem van sancties. Deze regels worden opgelegd door de maatschappij via haar vertegenwoordigers [3](#page=3). ### 2.2 Het subjectief recht Subjectieve rechten zijn specifieke bevoegdheden die rechtssubjecten ontlenen aan het objectief recht. Een subjectief recht is een in het rechtssysteem erkende bevoegdheid om naar eigen goeddunken bepaalde handelingen te stellen. Deze bevoegdheden kunnen betrekking hebben op [3](#page=3): * Handelingen over zichzelf, zoals de vrijheid van arbeidskeuze [3](#page=3). * Handelingen over een bepaalde zaak, zoals het eigendomsrecht [3](#page=3). * Het laten gelden van een aanspraak jegens iemand anders, zoals de positie van een schuldeiser ten opzichte van een schuldenaar [3](#page=3). * Het uitoefenen van politieke inspraak, zoals het kiesrecht [3](#page=3). Telkens wanneer objectieve rechtsregels toepassing vinden in concrete situaties en op concrete personen, spreken we van subjectieve rechten [3](#page=3). > **Tip:** Het onderscheid tussen objectief en subjectief recht is fundamenteel. Objectief recht is de 'bron', terwijl subjectieve rechten de 'uitwerkingen' daarvan zijn in specifieke gevallen. ### 2.3 Rechtssubject en rechtsobject #### 2.3.1 Rechtssubject Een rechtssubject is een persoon of groep personen die subjectieve rechten en juridische plichten kunnen hebben. Rechtssubjecten zijn de dragers van subjectieve rechten en plichten. Er zijn twee soorten rechtssubjecten in ons rechtssysteem [3](#page=3): * **Natuurlijke personen:** Dit zijn mensen van vlees en bloed. Zij beschikken over eigenschappen zoals naam, bekwaamheid en nationaliteit, die samen de omvang van hun rechten bepalen [3](#page=3). * **Rechtspersonen:** Dit zijn groeperingen, instellingen en stichtingen die, net als natuurlijke personen, bepaalde rechten en (juridische) plichten hebben. Rechtspersonen worden gecreëerd met een bepaald doel en hebben specifiek aan dat doel gekoppelde rechten en plichten. Ze worden ook wel een juridische constructie met een eigen specialiteit genoemd. Een rechtspersoon is meer dan de som van haar leden en kan zelfstandig rechten en plichten hebben, los van die van haar leden [3](#page=3). #### 2.3.2 Rechtsobject Een rechtsobject is het voorwerp waarop rechtssubjecten hun subjectieve rechten kunnen uitoefenen. Dit kan een tastbaar goed zijn, zoals een ding of een dier. Het kan ook een geheel van goederen zijn, zoals een handelszaak, of een recht zelf, zoals aandelen, een som geld, of het vruchtgebruik op een huis [4](#page=4). > **Example:** Wanneer je een mixer koopt, ben jij als koper een rechtssubject en de verkoper (meestal een rechtspersoon zoals een vennootschap) is eveneens een rechtssubject. Het rechtsobject is dan de mixer, of preciezer gezegd, het eigendomsrecht op de mixer [4](#page=4). ### 2.4 Rechtsmisbruik Hoewel subjectieve rechten naar eigen goeddunken mogen worden gebruikt, mag men ze niet misbruiken. Rechtsmisbruik doet zich voor wanneer een op het eerste gezicht rechtmatige handeling zodanig problematisch is dat ze als een misbruik van recht wordt beschouwd en als onrechtmatig wordt gekwalificeerd [4](#page=4). Het verbod op rechtsmisbruik werd aanvankelijk door de rechtspraak ontwikkeld als een ongeschreven algemeen rechtsbeginsel en is thans opgenomen in artikel 1.10 van het Burgerlijk Wetboek [4](#page=4). Er is sprake van rechtsmisbruik in de volgende situaties: * Wanneer men zijn subjectieve rechten gebruikt met de enige bedoeling een ander te schaden [4](#page=4). > **Example:** Iemand bouwt een valse schoorsteen recht tegenover het raam van zijn buurman, puur om hem te hinderen [4](#page=4). * Wanneer iemand twee of meer manieren heeft om een recht uit te oefenen, en hij kiest de manier die het schadelijkst is voor anderen, zonder daar zelf enig belang bij te hebben [4](#page=4). > **Example:** Een handelaar plaatst een lichtreclame aan het uiteinde van zijn handelshuis. De buurman plaatst daarnaast een grotere lichtreclame die de eerste reclame gedeeltelijk onzichtbaar maakt. Aangezien de tweede handelaar zijn reclame ook aan de andere zijde van zijn handelshuis had kunnen plaatsen, waar het niemand zou hinderen, is hier sprake van rechtsmisbruik [4](#page=4). * In het algemeen, wanneer het recht wordt uitgeoefend op een wijze die "kennelijk de grenzen buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon" [4](#page=4). > **Example:** Een grondeigenaar eist dat zijn buurman zijn gevel afbreekt omdat deze enkele centimeters op zijn grond komt, wat de buurman ernstige schade zou berokkenen, terwijl de ongemoeide uitoefening van het recht door de grondeigenaar mogelijk zou zijn zonder de omvangrijke afbraak [4](#page=4). --- # Rechtssubjecten en rechtsobjecten Dit hoofdstuk verduidelijkt het onderscheid tussen rechtssubjecten, de dragers van rechten en plichten, en rechtsobjecten, de voorwerpen waarop subjectieve rechten betrekking hebben [3](#page=3) [4](#page=4). ### 3.1 Het onderscheid tussen objectief en subjectief recht Het "objectief recht" verwijst naar de algemene, abstracte rechtsregels die losstaan van specifieke personen of situaties. Deze regels ordenen het menselijk handelen in de samenleving en worden gehandhaafd door een systeem van sancties. Uit deze objectieve rechtsregels vloeien de "subjectieve rechten" voort. Een subjectief recht is een door het rechtssysteem erkende bevoegdheid om naar eigen inzicht bepaalde handelingen te stellen. Dit kan betrekking hebben op handelingen die men zelf verricht (zoals arbeidskeuze), op zaken (zoals eigendomsrecht), op aanspraken jegens anderen (zoals het recht van een schuldeiser), of op politieke inspraak (zoals kiesrecht) [3](#page=3). ### 3.2 Rechtssubjecten Rechtssubjecten zijn personen of groepen personen die subjectieve rechten en juridische plichten kunnen hebben; zij zijn de dragers van deze rechten en plichten. Ons recht kent twee soorten rechtssubjecten [3](#page=3): #### 3.2.1 Natuurlijke personen Natuurlijke personen zijn mensen van vlees en bloed. Zij bezitten eigenschappen zoals een naam, bekwaamheid en nationaliteit, die samen de omvang van hun rechten bepalen [3](#page=3). #### 3.2.2 Rechtspersonen Rechtspersonen zijn groeperingen, instellingen of stichtingen die, net als natuurlijke personen, rechten en juridische plichten kunnen hebben. Ze worden gecreëerd met een bepaald doel en hebben specifiek aan dat doel gekoppelde rechten en plichten. Een rechtspersoon wordt ook wel een juridische constructie met een eigen specialiteit genoemd. Zo'n constructie, zoals een vennootschap of een vzw, heeft rechten en plichten die losstaan van die van haar leden, de natuurlijke personen [3](#page=3). ### 3.3 Rechtsobjecten Een rechtsobject is het voorwerp waarop rechtssubjecten hun subjectieve rechten kunnen uitoefenen. Dit kan een tastbaar goed zijn (een ding of een dier), een geheel van goederen (zoals een handelszaak), of zelfs een recht zelf (zoals aandelen, een geldsom, of het vruchtgebruik op een huis) [4](#page=4). > **Voorbeeld:** Bij de aankoop van een mixer door een consument van een supermarkt, zijn zowel de consument (koper) als de supermarkt (verkoper, vaak een rechtspersoon) rechtssubjecten. De mixer, of specifieker het eigendomsrecht op de mixer, is dan het rechtsobject [4](#page=4). ### 3.4 Rechtsmisbruik Hoewel men subjectieve rechten naar eigen goeddunken mag uitoefenen, mag men ze niet misbruiken. Rechtsmisbruik treedt op wanneer een op het eerste gezicht rechtmatige handeling zodanig als een misbruik wordt beschouwd dat ze als onrechtmatig kwalificeert [4](#page=4). Er wordt gesproken van rechtsmisbruik in de volgende situaties: * **Enige bedoeling om een ander te schaden:** Wanneer iemands subjectieve rechten enkel worden gebruikt met de intentie om een ander te schaden [4](#page=4). > **Voorbeeld:** Het bouwen van een valse schoorsteen recht tegenover het raam van de buurman, puur om deze te hinderen [4](#page=4). * **Keuze voor de schadelijkste uitoefening zonder eigen belang:** Wanneer iemand meerdere manieren heeft om een recht uit te oefenen, en hij kiest de manier die het schadelijkst is voor anderen, terwijl hij daar zelf geen enkel belang bij heeft [4](#page=4). > **Voorbeeld:** Een handelaar plaatst een lichtreclame die de zichtbaarheid van de lichtreclame van zijn buurman belemmert, terwijl hij de reclame ook aan een andere, onschadelijke zijde van zijn pand had kunnen plaatsen [4](#page=4). * **Uitoefening buiten de grenzen van normale rechtsuitoefening:** Wanneer het uitoefenen van een recht "kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon". Hierbij speelt de proportionaliteit van het nadeel voor de derde ten opzichte van het voordeel voor de rechthebbende een rol [4](#page=4) [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Een grondeigenaar eist dat zijn buurman een gevel afbreekt omdat deze enkele centimeters op zijn grond komt, terwijl de afbraak de buurman ernstig zou schaden en de grondeigenaar slechts weinig voordeel zou opleveren [5](#page=5). Het verbod op rechtsmisbruik, oorspronkelijk ontwikkeld door de rechtspraak, is nu opgenomen in artikel 1.10 van het Burgerlijk Wetboek (BW) [4](#page=4). #### 3.4.1 Sanctie bij rechtsmisbruik Om rechtsmisbruik te sanctioneren, grijpt de rechtspraak naar de foutaansprakelijkheid van artikel 6.6 BW. In principe is de sanctie herstel in de oorspronkelijke toestand (herstel in natura), bijvoorbeeld door de betreffende clausule of het recht te neutraliseren. Indien herstel in natura niet mogelijk is, kent de rechter een schadevergoeding toe [5](#page=5). > **Tip:** Houd de verschillende vormen van rechtsmisbruik en de bijhorende sancties goed uit elkaar voor het examen. Denk aan de klassieke voorbeelden om de concepten te visualiseren [4](#page=4) [5](#page=5). --- # Het concept van rechtsmisbruik Dit gedeelte definieert rechtsmisbruik, de situatie waarin subjectieve rechten zodanig worden uitgeoefend dat dit als onrechtmatig wordt beschouwd, zelfs als het op het eerste gezicht binnen de grenzen van het recht lijkt te vallen, met bespreking van sancties. ### 4.1 Definitie en kernaspecten van rechtsmisbruik Rechtsmisbruik treedt op wanneer subjectieve rechten worden uitgeoefend op een wijze die, hoewel formeel binnen de grenzen van het recht vallend, in werkelijkheid als onrechtmatig wordt beschouwd. Het concept vloeit voort uit het principe dat men zijn subjectieve rechten mag gebruiken naar eigen goeddunken, maar ze niet mag misbruiken [4](#page=4). #### 4.1.1 Oorsprong en juridische grondslag Het verbod op rechtsmisbruik werd oorspronkelijk door de rechtspraak ontwikkeld en erkend als een ongeschreven algemeen rechtsbeginsel. Tegenwoordig is het vastgelegd in artikel 1.10 van het Burgerlijk Wetboek (BW) [4](#page=4). #### 4.1.2 Criteria voor rechtsmisbruik Er wordt gesproken van rechtsmisbruik wanneer een subjectief recht wordt gebruikt met als uitsluitende bedoeling een ander te schaden. Daarnaast is er sprake van rechtsmisbruik wanneer iemand uit twee of meer mogelijke manieren om een recht uit te oefenen, de manier kiest die het schadelijkst is voor anderen, zonder daar zelf enig belang bij te hebben [4](#page=4). Meer algemeen maakt men misbruik van zijn recht indien de uitoefening ervan "kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon". Een cruciaal element is dat het nadeel voor de derde partij buitenproportioneel moet zijn ten opzichte van het voordeel voor de rechthebbende, wat het proportionaliteitsbeginsel raakt (art. 3.62 BW) [4](#page=4) [5](#page=5). > **Tip:** Het onderscheid tussen een normale en een misbruikelijke rechtsuitoefening vereist een zorgvuldige afweging van de omstandigheden van het geval. De rechtspraak hanteert hierbij de maatstaf van een "voorzichtig en bezorgd persoon" [4](#page=4). ### 4.2 Illustratieve voorbeelden van rechtsmisbruik Om het concept te verduidelijken, worden de volgende voorbeelden aangehaald: * **De radioantenne:** De eigenaar van een radio-installatie met een hoge buitenantenne weigerde deze aan te passen, ook al vlogen de duiven van de buurman er herhaaldelijk tegenaan en bood de buurman aan de kosten volledig te dragen. De eigenaar mocht dit enkel legitiem weigeren als de aanpassing de ontvangst zou aantasten, wat niet het geval was. De rechter oordeelde dat de eigenaar zijn recht misbruikte door te kiezen voor het behoud van een voor de buurman zeer schadelijke toestand, terwijl een kosteloze en voor hemzelf onschadelijke verbetering mogelijk was [4](#page=4). * **De valse schoorsteen:** Iemand bouwt een valse schoorsteen recht tegenover het venster van zijn buurman, uitsluitend om deze te hinderen [4](#page=4). * **De lichtreclame:** Een handelaar brengt een grote lichtreclame aan naast die van zijn buurman, waardoor de oorspronkelijke reclame niet meer zichtbaar is voor het publiek. Aangezien de handelaar zijn reclame ook elders had kunnen plaatsen zonder hinder te veroorzaken, is hier sprake van rechtsmisbruik [4](#page=4). * **Grens van de grond:** Een grondeigenaar eist dat zijn buurman een gevel afbreekt omdat deze enkele centimeters op zijn grond komt, terwijl dit de buurman ernstige schade zou toebrengen en de grondeigenaar slechts weinig voordeel zou opleveren [5](#page=5). ### 4.3 Sancties bij rechtsmisbruik De rechtspraak past de foutaansprakelijkheid van artikel 6.6 BW toe om rechtsmisbruik te sanctioneren [5](#page=5). * **Herstel in natura:** In beginsel is de sanctie herstel in de oorspronkelijke toestand, bijvoorbeeld door de clausule of het recht waarop de handwijze of vordering steunt, te neutraliseren [5](#page=5). * **Schadevergoeding:** Indien herstel in natura niet mogelijk is, kent de rechter een schadevergoeding toe [5](#page=5). > **Tip:** De sancties bij rechtsmisbruik zijn gericht op het neutraliseren van de schadelijke gevolgen of het compenseren van de geleden schade. De voorkeur gaat uit naar herstel in de oorspronkelijke toestand [5](#page=5). #### 4.3.1 Samenvatting van de sancties De belangrijkste sancties bij rechtsmisbruik zijn: * Herstel in natura [5](#page=5). * Schadevergoeding [5](#page=5). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Recht | Het geheel van afdwingbare regels die het menselijke handelen in de samenleving ordenen, ingesteld door de maatschappij via haar vertegenwoordigers. | | Objectief recht | Het geheel van algemene, abstracte rechtsregels die losstaan van concrete personen en situaties, en die de structuur van het recht vormen. | | Subjectief recht | Een in het rechtssysteem erkende bevoegdheid om naar eigen goeddunken bepaalde handelingen te stellen, voortvloeiend uit objectieve rechtsregels. | | Rechtssubject | Een persoon of groep personen die subjectieve rechten en juridische plichten kan hebben; de drager van deze rechten en plichten. | | Natuurlijke persoon | Een mens van vlees en bloed, die rechten en plichten kan hebben en wiens eigenschappen de omvang van zijn rechten bepalen. | | Rechtspersoon | Een groepering, instelling of stichting die, net als natuurlijke personen, rechten en juridische plichten kan hebben en een eigen juridische constructie vormt. | | Rechtsobject | Het voorwerp waarop personen (rechtssubjecten) hun subjectieve rechten kunnen uitoefenen, dit kan een ding, een goed of een ander recht zijn. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van subjectieve rechten op een wijze die kennelijk de grenzen van normale uitoefening overschrijdt, met als gevolg dat de handeling als onrechtmatig wordt gekwalificeerd. | | Sanctie | Een wettelijk voorzien systeem van maatregelen die opgelegd worden bij overtreding of niet-naleving van rechtsregels, met als doel herstel of compensatie. | | Gevolg | Het resultaat of de consequentie die voortvloeit uit een bepaalde handeling of gebeurtenis, vaak gerelateerd aan de toepassing van rechtsregels of de sanctionering van gedrag. |