Les 3 - Beroepsgeheim.pptx

# Definitie en reikwijdte van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim vormt de ruggengraat van het vertrouwen tussen burgers en professionals die belast zijn met de bescherming van gevoelige informatie. Dit onderwerp verkent de definitie, de reikwijdte en de uitzonderingen op dit fundamentele beginsel. ## 1. Definitie en reikwijdte van het beroepsgeheim ### 1.1 Wat is beroepsgeheim? Beroepsgeheim omvat de algemene verplichting om informatie die men verkrijgt in de uitoefening van zijn beroep, geheim te houden. Het is een strafbepaling van openbare orde, wat betekent dat de maatschappij een groot belang hecht aan het respecteren ervan en dat overtredingen gesanctioneerd worden. #### 1.1.1 Criteria voor informatie onder beroepsgeheim Om onder het beroepsgeheim te vallen, dient informatie aan drie criteria te voldoen: * **Kennis uit hoofde van het beroep:** De informatie moet verkregen zijn tijdens de uitoefening van het beroep. Kennis die men buiten de beroepsuitoefening verwerft, valt hier niet onder. * **Geheim:** Het gaat om informatie die niet de bedoeling heeft om gedeeld te worden. Een verband met de beroepsactiviteit is cruciaal; informatie die toevallig wordt waargenomen en geen link heeft met de professionele context (zoals het zien van een dure auto tijdens een huisbezoek), valt doorgaans niet onder het beroepsgeheim. Bij twijfel wordt geadviseerd de informatie steeds geheim te houden. * **Toevertrouwd:** Dit impliceert een actieve overdracht van informatie. #### 1.1.2 Opzettelijk bekendmaken aan onbevoegden Schending van het beroepsgeheim vindt plaats bij het opzettelijk bekendmaken van geheimen aan onbevoegden. Het per ongeluk verklappen van informatie geldt niet als schending. Het opzettelijk achterlaten van een computer met patiëntendossiers, waardoor anderen inzage kunnen krijgen, wordt beschouwd als schending. * **Onbevoegden:** Iedereen buiten de directe patiënt-zorverlenerrelatie wordt beschouwd als onbevoegde, met uitzondering van de patiënt zelf en diens vertegenwoordiger. Bij minderjarigen gelden specifieke regels voor informatieoverdracht aan ouders. * **Andere geheimplichtigen:** Theoretisch mag informatie niet gedeeld worden met collega's of andere gezondheidswerkers buiten de "circle of trust". #### 1.1.3 Artikel 458 Strafwetboek Het beroepsgeheim is verankerd in artikel 458 van het Strafwetboek: > Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet, het decreet of de ordonnantie hen verplicht of toelaat die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van een jaar tot drie jaar en een geldboete van honderd euro tot duizend euro of met een van die straffen alleen. De boetes uit dit artikel kunnen vermenigvuldigd worden met een factor 8. ### 1.2 Het waarom van het beroepsgeheim: principes en evolutie #### 1.2.1 De "circle of trust" Het beroepsgeheim creëert een gesloten kring van vertrouwen, primair tussen de patiënt en de zorgverlener. Informatie die deze kring binnenkomt, mag idealiter niet meer naar buiten. #### 1.2.2 Evolutie van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim, oorspronkelijk verankerd in het Strafwetboek van 1810, heeft een aanzienlijke evolutie gekend. * **Principes:** * **Privébelang van de patiënt:** Het garanderen van vertrouwen, wat een functionele benadering impliceert: als de patiënt toestemming geeft voor het delen van informatie, mag dit. * **Algemeen belang:** Het maatschappelijk belang van vertrouwen in de vertrouwensfunctie, waardoor patiënten zich vrij voelen zich tot zorgverleners te wenden. * **Absolute benadering:** De opvatting dat het maatschappelijk belang zo groot is dat er nooit mag worden afgeweken van het beroepsgeheim. * **Nieuw evenwicht:** De interpretatie van het beroepsgeheim verandert constant, waarbij een wisselwerking plaatsvindt tussen het privé- en algemeen belang. Vroeger werd strikte geheimhouding benadrukt (algemeen belang), terwijl nu meer rekening wordt gehouden met het privébelang, zodat het delen van informatie met toestemming van de patiënt mogelijk is, hoewel niet verplicht. #### 1.2.3 Wijzigingen in de wetgeving * **Art. 458 Sw.:** De basisbepaling, die meermaals gewijzigd is (o.a. in 1996, 2002, 2017). * **Art. 458bis Sw.:** Ingevoegd in 2000 en nadien gewijzigd (o.a. 2011, 2012, 2016, 2018, 2022), handelt over het melden van misdrijven tegen kwetsbare personen. * **Art. 458ter Sw.:** Ingevoegd in 2017, regelt casusoverleg. De evolutie is mede ingegeven door maatschappelijke gebeurtenissen zoals schandalen rond seksueel misbruik (Dutroux-affaire, misbruik in de kerk) en terroristische aanslagen, die de noodzaak van informatie-uitwisseling in bepaalde contexten hebben doen toenemen. ### 1.3 Beroepsgeheim versus discretieplicht * **Beroepsgeheim:** Geldt voor specifieke beroepsgroepen (zorgverleners, juristen, etc.) die in vertrouwen informatie ontvangen. De "circle of trust" is strikt afgebakend. * **Discretieplicht:** Is een bredere verplichting voor iedereen die werkzaam is binnen een organisatie of dienst. Het verbiedt het doorgeven van vertrouwelijke gegevens buiten die organisatie. Binnen de organisatie zelf geldt dit verbod niet per se ten aanzien van collega's of hiërarchische oversten. Dit is vaak verankerd in arbeidsreglementen of deontologische codes. > **Tip:** Hoewel beide plichten gelijkaardig lijken, is het beroepsgeheim strikter en van toepassing op specifieke, wettelijk bepaalde beroepen, terwijl de discretieplicht breder is en vaak contractueel of reglementair wordt opgelegd. Een arts in een ziekenhuis kan zowel gebonden zijn door het beroepsgeheim (wat betreft patiëntengegevens) als door een discretieplicht (wat betreft bedrijfsgeheimen van het ziekenhuis). ### 1.4 Voor wie geldt het beroepsgeheim? Letterlijk wordt in art. 458 Sw. gesproken over: "Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd". * **"Officieren van gezondheid"** bestaan vandaag de dag niet meer. * **"Alle andere personen"** omvat personen die als "noodzakelijke vertrouwenspersoon" worden beschouwd. Dit zijn personen die in vertrouwen genomen moeten worden opdat zij hun beroep correct kunnen uitoefenen. De noodzakelijkheid blijkt vaak uit wettelijke regelingen en moet blijken uit de uitoefening van het beroep. * De maatschappelijke waardering voor vertrouwenspersonen evolueert. Hoewel de kring traditioneel eng was, kan deze in de praktijk breder worden geïnterpreteerd. In een multidisciplinair team kan bijvoorbeeld ook het ondersteunend personeel (zoals poetsvrouwen of onthaalpersoneel) geacht worden een zekere discretie te bewaren, al dan niet onder het regime van beroepsgeheim of discretieplicht. Bij twijfel over de precieze reikwijdte, is het veiliger om van het beroepsgeheim uit te gaan. > **Tip:** In geval van twijfel over de precieze draagwijdte van het beroepsgeheim voor een specifieke functie, is het aangewezen om het principe van geheimhouding te respecteren. De wetgever kan bijkomende personen wettelijk aan de geheimhoudingsplicht onderwerpen, met gelijkwaardige straffen als bij een schending van het beroepsgeheim. ## 2. Doorbreken van het beroepsgeheim Hoewel het beroepsgeheim een strikte regel is, zijn er specifieke uitzonderingen waarbij informatie mag of zelfs moet worden gedeeld. Deze uitzonderingen worden strikt geïnterpreteerd en moeten beperkt blijven tot hetgeen noodzakelijk is. ### 2.1 Wettelijke uitzonderingen (Artikel 458 Sw.) Het Strafwetboek voorziet expliciet in enkele uitzonderingen: * **Getuigenis in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie:** Professionals kunnen geroepen worden om te getuigen. In rechte geldt een zwijgrecht primair in het belang van de patiënt. * **Verplichtingen of toelatingen door de wet, het decreet of de ordonnantie:** Dit omvat situaties waarin de wet expliciet voorschrijft dat bepaalde informatie moet worden gedeeld. Voorbeelden hiervan zijn: * Aangifte van besmettelijke ziekten. * Kennisgeving van bevalling / aangifte van geboorte. * Aangifte van arbeidsongevallen. * Medisch verslag voorafgaand aan gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis. > **Tip:** Het enkele feit dat een persoon een onderzoek voert (bv. politie), betekent niet automatisch dat u informatie mag delen. Alleen een onderzoeksrechter die een bevel uitvaardigt, kan u daartoe verplichten. ### 2.2 Noodtoestand en hulpverleningsplicht In geval van noodtoestand, wanneer de fysieke integriteit van een persoon in gevaar is, kan het beroepsgeheim doorbroken worden. Dit vereist een zorgvuldige afweging van de te beschermen belangen. ### 2.3 Artikel 458bis Strafwetboek: Melding van misdrijven tegen kwetsbare personen Dit artikel maakt het mogelijk om misdrijven tegen bepaalde kwetsbare groepen te melden aan het parket, mits bepaalde voorwaarden vervuld zijn. * **Voorwaarden:** 1. Kennis dragen van een misdrijf zoals omschreven in specifieke artikelen van het Strafwetboek (onder meer seksueel geweld, geweldplegingen, verwaarlozing). 2. Het misdrijf is gepleegd op een minderjarige of een persoon die kwetsbaar is ten gevolge van leeftijd, zwangerschap, partnergeweld, culturele drijfveren, gewoontes, tradities, religie, "eer", ziekte, of een lichamelijk of geestelijk gebrek. 3. Er is een ernstig en dreigend gevaar voor de fysieke of psychische integriteit van de kwetsbare persoon, en deze kan niet zelf of met hulp van anderen beschermd worden. 4. OF er zijn aanwijzingen van een gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of kwetsbare personen slachtoffer worden van dergelijke misdrijven, en deze integriteit kan niet zelf of met hulp van anderen beschermd worden. * **Specifieke misdrijven:** De wet somt een reeks misdrijven op, waaronder aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, kinderpornografie, opzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen, en verwaarlozing van een kwetsbare persoon. > **Tip:** Bij het vaststellen van een misdrijf tegen een kwetsbare persoon, of bij een vermoeden van misdrijven tegen andere kwetsbare personen, is een melding aan het parket mogelijk. Dit artikel biedt een kader om de bescherming van deze personen te waarborgen, zelfs indien dit een afwijking van het beroepsgeheim impliceert. ### 2.4 Artikel 458ter Strafwetboek: Casusoverleg Dit artikel, ingevoerd na de aanslagen in Zaventem, creëert een wettelijke basis voor casusoverleg, met het oog op de bescherming van de fysieke en psychische integriteit van personen. * **Voorwaarden:** * Er moet een wettelijke of decretale regeling zijn die gezondheidsoverleg mogelijk maakt. * Toestemming van de procureur des Konings is een basisvereiste. Deze toestemming gebeurt meestal via een algemeen protocol, zelden ad hoc. * Het protocol moet de deelnemers (categorieën), de finaliteit en de modaliteiten van het overleg omschrijven. * **Kenmerken:** * Deelname is vrijwillig. * Het overleg is vertrouwelijk, maar kan leiden tot vervolging indien de wet dit voorschrijft voor de specifieke misdrijven waarvoor het overleg is georganiseerd. * Onthulling van vertrouwelijke gegevens is een mogelijkheid, geen verplichting (behalve bij schuldig verzuim). * Ook niet-geheimplichtigen kunnen deelnemen aan het overleg. > **Tip:** Dit artikel is ruim van opzet en maakt het mogelijk informatie te delen binnen afgebakende overlegstructuren, mits strikte voorwaarden en protocollen worden nageleefd. Dit is een belangrijk instrument om de bescherming van kwetsbare personen te verbeteren. ### 2.5 Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim * **Gedeeld beroepsgeheim:** Houdt in dat personen die aan hetzelfde beroepsgeheim gebonden zijn, met dezelfde doelstelling en ten aanzien van dezelfde patiënt, noodzakelijke informatie mogen delen ten gunste van de kwaliteit en continuïteit van de zorg. De patiënt wordt hiervan op de hoogte gesteld en kan zich hiertegen verzetten. De informatie-uitwisseling is beperkt tot het strikt noodzakelijke. * **Gezamenlijk beroepsgeheim:** Geldt voor een afgebakende hulp- of zorgverleningseenheid die in teamverband werkt en zich naar de patiënt toe als een team profileert. In dit kader kan samenwerkingsverband als beroepsgeheim worden beschouwd, mits toestemming van de patiënt. ### 2.6 Toestemming van de patiënt De vraag of de toestemming van de patiënt de hulpverlener kan ontslaan van zijn geheimhoudingsplicht, is complex. * Volgens het Hof van Cassatie kan de patiënt hierover niet beschikken, aangezien het beroepsgeheim van openbare orde is en zowel het individuele als het algemene belang dient. * Lagere rechtspraak, de Orde der Artsen en de praktijk laten echter toe dat de patiënt toestemming geeft voor het delen van informatie, maar de hulpverlener is niet verplicht om op deze vraag in te gaan. Dit principe wordt toegepast wanneer het delen van informatie in het belang van de patiënt is. > **Example:** Een arts kan ervoor kiezen om informatie te delen met een verzekeringsmaatschappij indien dit het belang van de patiënt dient (bijvoorbeeld voor een optimale schadeafhandeling), maar is hiertoe niet verplicht. > > **Example:** De vernieuwde wet inzake patiëntenrechten biedt zorgverleners een rechtsgrond om van het beroepsgeheim af te wijken in het kader van multidisciplinair overleg, mits de principes van proportionaliteit en subsidiariteit worden gerespecteerd en de patiënt betrokken is. **Conclusie:** Het beroepsgeheim is een fundamenteel principe dat essentieel is voor het vertrouwen in de zorgverlening. Hoewel het strikt is, voorziet de wet in weloverwogen uitzonderingen om de bescherming van individuen en de maatschappij in specifieke omstandigheden te waarborgen. Bij twijfel blijft de regel om informatie geheim te houden de meest veilige benadering. --- # Doorbreken van het beroepsgeheim en wettelijke uitzonderingen Dit onderwerp onderzoekt de omstandigheden waarin het beroepsgeheim doorbroken kan worden, inclusief de wettelijke verplichtingen en toelatingen die hiervoor gelden, zoals getuigenissen in rechte, de aangifte van besmettelijke ziekten en medische verslagen bij gedwongen opnames. ### 2.1 Het beroepsgeheim: definitie en reikwijdte Het beroepsgeheim omvat de algemene plicht om geheimen te bewaren die verkregen zijn tijdens de uitoefening van een beroep. Het is een strafbepaling van openbare orde, bedoeld om het privéleven van patiënten te beschermen en het vertrouwen in beroepsbeoefenaars te waarborgen. #### 2.1.1 Definitie van beroepsgeheim Om te bepalen of informatie onder het beroepsgeheim valt, worden drie criteria gehanteerd: * **Kennis uit hoofde van het beroep:** De informatie moet verkregen zijn tijdens de uitoefening van het beroep. Informatie verkregen buiten de beroepsuitoefening valt hier niet onder. * **Geheim:** De informatie moet niet bedoeld zijn om gedeeld te worden. Er moet een verband zijn tussen de informatie en de professionele relatie met de patiënt. Bij twijfel geldt het principe om de informatie geheim te houden. * **Toevertrouwd:** Dit impliceert een actieve handeling waarbij informatie wordt toevertrouwd. #### 2.1.2 Strafbaarstelling en doorbreking Het opzettelijk bekendmaken van vertrouwelijke informatie aan onbevoegden is strafbaar. Per ongeluk iets verklappen wordt niet als een schending van het beroepsgeheim beschouwd. Een schending kan ook plaatsvinden door nalatigheid, bijvoorbeeld door een computer met patiëntendossiers onbeheerd achter te laten. Als onbevoegde wordt beschouwd iedereen buiten de "cirkel van vertrouwen", wat in principe de patiënt en de zorgverlener omvat. Vertegenwoordigers van de patiënt vallen hier doorgaans niet onder. #### 2.1.3 De "cirkel van vertrouwen" Het principe van het beroepsgeheim creëert een gesloten kring van vertrouwelijke informatie tussen de patiënt en de zorgverlener. Personen buiten deze kring worden als onbevoegd beschouwd om toegang te krijgen tot deze informatie. #### 2.1.4 Evolutie en interpretatie Oorspronkelijk opgenomen in het strafwetboek, heeft het beroepsgeheim in de loop der tijd een bredere interpretatie gekregen. De principes van het privébelang van de patiënt en het algemeen belang (maatschappelijk vertrouwen) spelen een wisselwerking. De huidige benadering zoekt een nieuw evenwicht, waarbij het algemeen belang steeds meer ruimte laat voor het privébelang, wat betekent dat er in bepaalde situaties rekening wordt gehouden met de wensen van de patiënt. #### 2.1.5 Beroepsgeheim versus discretieplicht Het beroepsgeheim geldt specifiek voor personen met een wettelijk vastgelegde geheimhoudingsplicht, vaak in een vertrouwensrelatie met de patiënt. De discretieplicht is breder en geldt voor eenieder die werkzaam is binnen een organisatie of dienst. Deze plicht verbiedt het bekendmaken van vertrouwelijke gegevens buiten de organisatie, maar staat informatie-uitwisseling binnen de organisatie toe tussen bevoegde personen. > **Tip:** Hoewel de discretieplicht vergelijkbaar lijkt met het beroepsgeheim, is het cruciaal om het onderscheid te maken in de reikwijdte van de kring van bevoegden en de aard van de beschermde informatie (persoonlijke versus bedrijfsgevoelige). ### 2.2 Wettelijke uitzonderingen op het beroepsgeheim Het beroepsgeheim is niet absoluut. De wet voorziet in specifieke uitzonderingen waarbij het beroepsgeheim doorbroken mag of zelfs moet worden. #### 2.2.1 Getuigenis in rechte en voor parlementaire onderzoekscommissies Professionals met een beroepsgeheim mogen getuigenis afleggen in rechte of voor parlementaire onderzoekscommissies. Dit is een expliciete uitzondering in artikel 458 van het Strafwetboek. * **Getuigenis in rechte:** Een arts die in rechte getuigt, kan enkel een zwijgrecht inroepen in het belang van zijn patiënt. Dit betekent dat zwijgen om een collega te dekken niet is toegestaan volgens de Orde der artsen. * **Onderzoeksrechter en politie:** Informatie mag niet zomaar gedeeld worden met de politie tijdens een onderzoek, tenzij er een bevel van een onderzoeksrechter is. #### 2.2.2 Wettelijke verplichtingen tot aangifte Verschillende wetten en decreten verplichten zorgverleners om bepaalde informatie te delen: * **Aangifte van besmettelijke ziekten:** Personen met een beroepsgeheim moeten besmettelijke ziekten melden aan de bevoegde instanties. * **Kennisgeving van bevalling of aangifte van geboorte.** * **Aangifte van arbeidsongevallen.** * **Medisch verslag voorafgaand aan gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis:** Dit vereist een omstandig medisch verslag en vormt een verplichte afwijking van het beroepsgeheim. #### 2.2.3 Noodtoestand en de hulpverleningsplicht In situaties van noodtoestand, waarbij de fysieke integriteit van een persoon in gevaar is, kan het beroepsgeheim doorbroken worden om te voldoen aan de hulpverleningsplicht. Dit vereist een afweging tussen de plicht tot geheimhouding en de plicht om hulp te bieden. Een dergelijke afweging moet verantwoord gebeuren, en bij twijfel kan overleg met collega's raadzaam zijn. De uiteindelijke beoordeling van het handelen gebeurt door een rechter. #### 2.2.4 Artikel 458bis Strafwetboek: Meldingsplicht misdrijven tegen kwetsbare personen Dit artikel voorziet in een mogelijkheid tot het doorbreken van het beroepsgeheim bij kennis van bepaalde misdrijven gepleegd tegen minderjarigen of kwetsbare personen. Dit geldt onder specifieke voorwaarden: * Er is kennis van een misdrijf uit de opgesomde lijst (bijv. seksueel geweld, verwaarlozing, partnergeweld). * De misdrijven zijn gepleegd tegen een persoon die kwetsbaar is omwille van leeftijd, zwangerschap, geweld, culturele drijfveren, ziekte, of een lichamelijk of geestelijk gebrek. * Er is een ernstig en dreigend gevaar voor de fysieke of psychische integriteit van de kwetsbare persoon, en deze kan niet zelf of met hulp van anderen beschermd worden. * Of er zijn aanwijzingen van een gewichtig en reëel gevaar dat andere kwetsbare personen slachtoffer worden van dergelijke misdrijven, en deze integriteit kan niet zelf of met hulp van anderen beschermd worden. > **Example:** Een zorgverlener die kennis krijgt van verwaarlozing bij een minderjarig kind, moet dit melden aan het parket, zeker als er aanwijzingen zijn dat ook andere kinderen in het gezin verwaarloosd worden. #### 2.2.5 Artikel 458ter Strafwetboek: Casusoverleg Dit artikel, ingevoerd naar aanleiding van terroristische aanslagen, creëert een basis voor casusoverleg met het oog op de bescherming van de fysieke en psychische integriteit van personen. De wettelijke afbakening van zorgteams, hun finaliteit en modaliteiten is cruciaal. * **Voorwaarden:** Deelname is vrijwillig en het overleg is vertrouwelijk. Onthulling van vertrouwelijke gegevens is mogelijk, maar geen verplichting, tenzij bij schuldig verzuim. * **Toestemming van het parket:** Dit is een basisvereiste voor dergelijk overleg en vereist een omschrijving van deelnemers, finaliteit en modaliteiten, vaak vastgelegd in protocollen. #### 2.2.6 Gedeeld beroepsgeheim Dit principe laat toe dat zorgverleners die onderworpen zijn aan hetzelfde beroepsgeheim, met dezelfde doelstellingen en ten aanzien van dezelfde patiënt, noodzakelijke informatie delen ten behoeve van de kwaliteit en continuïteit van de zorg. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de patiënt akkoord is, tenzij deze zich ertegen verzet. #### 2.2.7 Gezamenlijk beroepsgeheim Dit concept is van toepassing op een afgelijnde hulp- of zorgverleningseenheid die in teamverband werkt en zich naar de patiënt profileert als een team. Binnen dergelijke samenwerkingsverbanden kan informatie gedeeld worden, mits relevantie en met toestemming van de patiënt, indien nodig. #### 2.2.8 Toestemming van de patiënt De vraag of de toestemming van de patiënt de schending van het beroepsgeheim rechtvaardigt, is complex. Volgens het Hof van Cassatie kan de patiënt de hulpverlener niet ontslaan van zijn geheimhoudingsplicht, aangezien deze van openbare orde is. Lagere rechtspraak en de praktijk aanvaarden echter dat toestemming afwijkingen toelaat, maar de hulpverlener is niet verplicht hierop in te gaan. > **Example:** Een patiënt geeft toestemming aan een arts om informatie te delen met een verzekeringsmaatschappij. De arts kan dit doen als het in het belang is, maar kan dit ook weigeren. ### 2.3 Belangrijke overwegingen bij het doorbreken van het beroepsgeheim * **Proportionaliteit en subsidiariteit:** Bij het delen van informatie mag enkel die informatie gedeeld worden die strikt noodzakelijk is om het doel te bereiken. Informatiedeling zonder naamvermelding heeft de voorkeur indien mogelijk. * **Bewustzijn van de patiënt:** De patiënt moet op de hoogte zijn van multidisciplinair overleg waarbij informatie over hem gedeeld wordt. * **Gaten in de "cirkel van vertrouwen":** Hoewel de "cirkel van vertrouwen" het uitgangspunt is, kunnen er "gaten" geprikt worden door wettelijke bepalingen (zoals noodtoestand, casusoverleg, melding aan parket), maar de informatieuitwisseling moet beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is. * **Verschil met discretieplicht:** De discretieplicht is breder en meer arbeidsgericht, terwijl het beroepsgeheim specifiek is voor vertrouwenspersonen. * **Onzekerheid:** Bij twijfel over de toepasselijkheid van het beroepsgeheim of de toelaatbaarheid van het doorbreken ervan, is het verstandig om juridisch advies in te winnen of te handelen conform de geldende deontologische codes. --- # Verschil tussen beroepsgeheim en discretieplicht Dit deel van de studiehandleiding behandelt het onderscheid tussen beroepsgeheim en discretieplicht, hun reikwijdte en toepassingen binnen organisaties en voor verschillende soorten personeel. ## 3. Verschil tussen beroepsgeheim en discretieplicht Het beroepsgeheim en de discretieplicht zijn beide plichten tot geheimhouding, maar verschillen in hun reikwijdte en de personen op wie ze van toepassing zijn. ### 3.1 Beroepsgeheim **Definitie:** Het beroepsgeheim is de algemene verplichting om informatie geheim te houden die verkregen is bij de uitoefening van een bepaald beroep. Het beschermt het privéleven van patiënten en creëert een vertrouwensrelatie tussen patiënt en zorgverlener. **Toepassingsgebied:** * **Voor wie?** Het geldt voor specifieke beroepsgroepen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen zijn toevertrouwd. Historisch omvatte dit geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers en vroedvrouwen. Tegenwoordig is de interpretatie breder en omvat het ook "alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd". Dit kan uitgebreid worden naar "noodzakelijke vertrouwenspersonen" die een vertrouwelijke functie hebben die essentieel is voor de uitoefening van hun beroep. * **Wat?** Het gaat om informatie die verkregen is tijdens de uitoefening van het beroep. Dit omvat zowel expliciet toevertrouwde informatie als informatie die via de beroepsuitoefening is verkregen. Er moet een verband zijn tussen de verkregen informatie en de uitoefening van het beroep. Bij twijfel geldt het principe dat informatie geheim moet worden gehouden. * **Strafbepaling:** Schending van het beroepsgeheim is strafbaar, met name opzettelijke bekendmaking aan onbevoegden. De straffen kunnen bestaan uit gevangenisstraf en geldboetes. **Principes achter het beroepsgeheim:** * **Privaat belang van de patiënt:** Het garanderen van vertrouwen, zodat patiënten zich vrij voelen om alle relevante informatie te delen. Dit wordt ook wel een "functionele benadering" genoemd, waarbij de patiënt in theorie zou kunnen aangeven dat bepaalde informatie gedeeld mag worden. * **Algemeen belang:** Het maatschappelijke belang van vertrouwen in de zorgverlening, wat ervoor zorgt dat patiënten zich blijven richten tot zorgverleners. Dit neigt naar een meer "absolute benadering". **Evolutie:** Het beroepsgeheim, oorspronkelijk opgenomen in het Strafwetboek (artikel 458 Sw.), heeft een evolutie gekend van een strikt geheimhouden naar een bredere interpretatie, mede onder invloed van maatschappelijke gebeurtenissen en schandalen. Nieuwere bepalingen zoals artikel 458 bis en 458 ter Sw. hebben de reikwijdte en de mogelijkheid tot doorbreking van het beroepsgeheim verder verfijnd. ### 3.2 Discretieplicht **Definitie:** De discretieplicht is de verplichting om bij de uitoefening van een functie geen vertrouwelijke gegevens vrij te geven aan anderen dan degenen die gerechtigd zijn er kennis van te nemen. **Toepassingsgebied:** * **Voor wie?** Geldt voor eenieder die werkzaam is in een organisatie of dienst, inclusief alle werknemers en ambtenaren. Dit is breder dan het beroepsgeheim en richt zich op de bescherming van gegevens binnen organisatorische contexten. * **Wat?** Het verbiedt het doorgeven van gegevens buiten de organisatie. Binnen de organisatie geldt dit verbod niet noodzakelijk ten aanzien van collega's of hiërarchische oversten, tenzij deze informatie specifiek vertrouwelijk is voor de organisatie (bijvoorbeeld bedrijfsgeheimen). De inhoud is vaak vergelijkbaar met het beroepsgeheim (zakengeheimen, vertrouwelijke aangelegenheden), maar de omstandigheden en het toepassingsgebied verschillen. * **Wettelijke basis:** De discretieplicht is vaak verankerd in individuele arbeidsovereenkomsten, arbeidsreglementen en deontologische codes. Artikel 17, 3° van de wet op de arbeidsovereenkomsten wordt als voorbeeld genoemd. ### 3.3 Vergelijking en Overlapping * **Verschil in reikwijdte:** Het beroepsgeheim is gebonden aan een "cirkel van vertrouwen" tussen de patiënt en de zorgverlener, terwijl de discretieplicht een bredere organisatie- of bedrijfscontext omvat en het verspreiden van vertrouwelijke informatie buiten de organisatie verbiedt. * **Overlapping:** Een persoon kan zowel gebonden zijn aan het beroepsgeheim als aan de discretieplicht. Een arts in een ziekenhuis valt bijvoorbeeld onder het beroepsgeheim met betrekking tot patiëntengegevens, maar ook onder de discretieplicht wat betreft bedrijfsgeheimen van het ziekenhuis. * **Interne communicatie:** Binnen een organisatie kan de discretieplicht verschillen van het beroepsgeheim. Het bespreken van een patiëntendossier binnen een multidisciplinair team kan onder het beroepsgeheim vallen (als de betrokkenen ook onder het beroepsgeheim vallen en de informatie noodzakelijk is voor de zorg), maar het bespreken van de algemene werking van een dienst valt eerder onder de discretieplicht. > **Tip:** Bij twijfel over de toepassing van beroepsgeheim of discretieplicht, is het altijd veiliger om de informatie geheim te houden. De wetgever kan soms specifieke bepalingen opnemen die personen verplichten of toestaan bepaalde gegevens te delen, wat kan leiden tot een discretieplicht met dezelfde straffen als bij een schending van het beroepsgeheim. > **Voorbeeld:** Een arts die in een ziekenhuis werkt, heeft beroepsgeheim over de medische gegevens van de patiënten. Tegelijkertijd heeft deze arts discretieplicht met betrekking tot de financiële gegevens van het ziekenhuis of strategische beslissingen van de directie. Informatie over de algemene werking van de afdeling kan onder de discretieplicht vallen, terwijl de medische toestand van een specifieke patiënt onder het beroepsgeheim valt. Het poets- en onthaalpersoneel in een ziekenhuis valt doorgaans onder de discretieplicht voor vertrouwelijke informatie binnen het ziekenhuis, maar niet onder het beroepsgeheim voor patiëntengegevens, tenzij ze als "noodzakelijke vertrouwenspersoon" worden beschouwd. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Beroepsgeheim | De plicht om alle geheimen die men heeft verkregen tijdens de uitoefening van zijn beroep te bewaren en niet bekend te maken aan onbevoegden, tenzij de wet anders bepaalt. Het dient ter bescherming van het privéleven van de patiënt en het maatschappelijk belang van vertrouwen in de beroepsuitoefening. | | Discretieplicht | De verplichting om bij het uitoefenen van een functie geen vertrouwelijke gegevens vrij te geven aan anderen dan diegenen die gerechtigd zijn er kennis van te nemen. Dit geldt voor iedereen die werkzaam is in een organisatie of dienst en beschermt tegen het doorgeven van gegevens buiten de organisatie. | | Kennis uit hoofde van het beroep | Informatie die een persoon verkrijgt specifiek tijdens de uitoefening van zijn of haar officiële beroepsactiviteiten, en die relevant is voor de uitoefening van dat beroep. Informatie die buiten deze context wordt verkregen, valt niet onder deze bepaling. | | Toevertrouwd | Betekent dat informatie actief door iemand aan een ander is gegeven in een sfeer van vertrouwen, met de verwachting dat deze informatie geheim zal blijven. Dit impliceert een bewuste overdracht van geheimen. | | Opzettelijk bekendmaken | Het willens en wetens openbaar maken van vertrouwelijke informatie, waarbij de intentie om de geheimhoudingsplicht te schenden aanwezig is. Per ongeluk iets verklappen valt hierdoor niet onder. | | Onbevoegden | Personen die niet gerechtigd zijn om toegang te krijgen tot of kennis te nemen van vertrouwelijke informatie. In de context van beroepsgeheim geldt dit voor iedereen behalve de patiënt zelf of diens vertegenwoordiger. | | Andere geheimplichtigen | Personen die, net als de hoofdgeheimplichtige, gebonden zijn aan een wettelijke of deontologische geheimhoudingsplicht, zoals collega's binnen dezelfde sector of andere professionals die betrokken zijn bij de zorg. | | Circle of trust | Een metafoor die de kring van personen aanduidt die gehouden zijn tot geheimhouding van bepaalde informatie. In de context van beroepsgeheim zijn dit primair de patiënt en de zorgverlener, maar dit kan variëren afhankelijk van de context. | | Art. 458 Sw. | Een specifiek artikel in het Belgische Strafwetboek dat de strafbaarstelling van het schenden van het beroepsgeheim regelt. Het bepaalt de sancties voor degenen die geheimen die hun zijn toevertrouwd, bekendmaken buiten de wettelijk voorziene gevallen. | | Noodtoestand | Een situatie waarin een persoon een directe bedreiging vormt voor zichzelf of anderen, en waarbij de plicht tot geheimhouding kan afwegen tegen de plicht om hulp te verlenen of gevaar af te wenden. Dit kan leiden tot een gerechtvaardigde doorbreking van het beroepsgeheim. | | Gedeeld beroepsgeheim | Situaties waarin meerdere zorgverleners die op dezelfde patiënt gericht zijn, beperkt informatie mogen delen, mits dit in het belang van de patiënt is, noodzakelijk is voor de kwaliteit van zorg, en de patiënt hiervan op de hoogte is. | | Gezamenlijk beroepsgeheim | Een samenwerkingsverband binnen een afgebakende zorg- of hulpverleningseenheid, waarbij het team zich als eenheid naar de patiënt profileert en informatie deelt onder een gezamenlijke geheimhoudingsplicht, met toestemming van de patiënt indien nodig. | | Parl. St. (Parlementaire Stukken) | Officiële documenten die voortkomen uit de werkzaamheden van het parlement, zoals wetsvoorstellen, memories van toelichting en verslagen van commissievergaderingen. Deze kunnen helpen bij de interpretatie van wetgeving, zoals de afbakening van zorgequipes. | | Wettelijke of decretale regeling | Een wet die door het federaal parlement is aangenomen, of een decreet dat door een parlement van een deelstaat (zoals het Vlaams Parlement) is aangenomen. Deze regelingen bepalen de juridische kaders waarbinnen specifieke activiteiten of sectoren opereren. |