ARBEID EN TEWERKSTELLING A1 Theoretische introductie-pages-1.pdf

# Arbeid en arbeidsmarkt Hier is een uitgebreide samenvatting van het onderwerp "Arbeid en arbeidsmarkt", gebaseerd op de verstrekte documentatie, geschikt als examenstudiehandleiding. ## 1. Arbeid en arbeidsmarkt Dit onderwerp introduceert de fundamentele concepten van arbeid en de arbeidsmarkt, waarbij hun rol in welvaartscreatie, -verdeling en de werking van het neoklassieke model centraal staan. ### 1.1 Arbeid Arbeid is de menselijke activiteit gericht op de productie van nuttige goederen en diensten die menselijke behoeften bevredigen. Het is een primair mensenrecht en cruciaal voor zowel individueel welzijn (inkomen, sociaal contact, zingeving, status) als maatschappelijke welvaart en herverdeling. De studie van arbeid is inherent multidisciplinair en omvat aspecten uit ethiek, geneeskunde, psychologie, sociologie, recht en economie [11](#page=11). #### 1.1.1 Belang van arbeid Arbeid is essentieel voor de productie en welvaart van een samenleving. Op individueel niveau biedt arbeid niet alleen inkomen, maar ook sociale interactie, zingeving en potentieel status [11](#page=11). #### 1.1.2 Soorten arbeid Er worden verschillende vormen van arbeid onderscheiden: * **Arbeid in dienstverband tegen vergoeding:** Dit is de meest voorkomende vorm, waarbij werknemers loon ontvangen in geld of natura. De Belgische beroepsbevolking bestaat voornamelijk uit loontrekkenden. Deze vorm kenmerkt zich door een machtsrelatie tussen ondergeschikte en bovengeschikte, waar in de Westerse wereld tegengewichten zoals vakbonden en arbeidsrecht zijn ontwikkeld [13](#page=13). * **Zelfstandig gepresteerde arbeid:** Hierbij is er geen sprake van een hiërarchische relatie van ondergeschikte en bovengeschikte. Dit omvat zelfstandigen, ondernemers en vrije beroepen [13](#page=13). * **Helpers en helpsters:** Verwijzen naar verwanten van zelfstandigen die meehelpen in de zaak en als beroepsactief worden beschouwd [13](#page=13). * **Schijnzelfstandigen:** Personen die op papier als zelfstandige werken, maar in de praktijk opereren onder omstandigheden die typisch zijn voor een werknemer, zoals onder het gezag van een opdrachtgever. Dit is een vorm van sociale fraude die leidt tot ontzegging van werknemersrechten en ontwijking van sociale bijdragen [13](#page=13) [14](#page=14). * **Huishoudelijke arbeid binnen het gezinsverband:** Hoewel het nuttige goederen en diensten creëert, wordt dit bij conventie niet als participatie op de arbeidsmarkt gezien vanwege het ontbreken van een materiële vergoeding. Bezoldigde huishoudelijke arbeid (zoals poetsvrouwen) wordt wel als arbeid op de arbeidsmarkt beschouwd [16](#page=16). * **Onbetaalde dienstverlening:** Vrijwilligerswerk in de welzijnssector en het verenigingsleven wordt om dezelfde reden als huishoudelijke arbeid buiten de arbeidsmarkt gesitueerd, ondanks de creatie van nut voor derden [16](#page=16). * **Doe-het-zelf-arbeid:** Wordt beschouwd als arbeid omdat het betaalde arbeid van anderen vervangt, maar wordt gelijkgesteld met huishoudelijk werk en buiten beschouwing gelaten voor arbeidsmarktparticipatie [16](#page=16). * **Verdoken arbeid (zwartwerk):** Kan niet direct in de analyse van de arbeidsmarkt worden betrokken omdat het niet geregistreerd wordt. Het vormt echter een substantieel deel van de globale arbeidsmarkt en wordt geschat op ongeveer 15% van het officiële nationaal product in België [16](#page=16). * **Studiearbeid:** Heeft primair een consumptief aspect voor de betrokkene (kennis, ontplooiing). Als voorbereiding op het beroepsleven wordt het beschouwd als economische arbeid met uitgestelde productiviteit en beloning [16](#page=16). > **Tip:** Het onderscheid tussen arbeid die telt voor de arbeidsmarktparticipatie en arbeid die dat niet doet, is cruciaal. Enkel arbeid waarvoor een officiële primaire inkomen wordt gevormd, telt als arbeidsmarktparticipatie [15](#page=15). #### 1.1.3 De "gig"-economie Kenmerkt zich door korte, flexibele opdrachten ("gigs") in plaats van langdurige arbeidscontracten. Werknemers genieten flexibiliteit en autonomie, terwijl bedrijven snel toegang krijgen tot tijdelijke arbeidskrachten. Nadelen zijn een gebrek aan toegang tot sociale bescherming en vaak lage betaling per opdracht, waardoor meervoudige jobs nodig zijn [15](#page=15). ### 1.2 Arbeidsmarkt De arbeidsmarkt is het mechanisme dat arbeid verhandelt, waar vraag en aanbod van arbeid elkaar ontmoeten [17](#page=17). * **Aanbod van arbeid:** Biedt arbeid aan door de beschikbare arbeidstijd te verhuren. Dit omvat werkzoekenden en reeds werkenden [17](#page=17). * **Vraag naar arbeid:** Vraagt arbeid aan om goederen en diensten te produceren. Dit omvat bedrijven die mensen tewerkstellen en vacatures open verklaren [17](#page=17). De arbeidsmarkt brengt vragers en aanbieders samen, wat leidt tot **allocatie** (toewijzing van arbeid aan vacatures) en **prijsvorming** (bepaling van het loon en andere arbeidsvoorwaarden). Deze marktwerking is essentieel voor welvaartscreatie en -verdeling [18](#page=18). #### 1.2.1 Arbeidsmarkt en welvaartscreatie Welvaart wordt bepaald door de mate waarin een economie kan voorzien in materiële en immateriële behoeften door middel van productie. Productie vereist **productiefactoren**, hoofdzakelijk arbeid (L) en kapitaal (K). Kapitaal omvat milieu (grondstoffen, energie) en kapitaalgoederen (machines, gebouwen) [18](#page=18). Het economisch proces van welvaartscreatie kan worden voorgesteld als $X = f(L, K)$, waarbij $X$ het nationaal product is. Arbeid is een onmisbare productiefactor, zelfs in volledig geautomatiseerde processen, aangezien kapitaalgoederen uiteindelijk ook arbeid vereisen in hun productie. De arbeidsmarkt zorgt voor de optimale inzet van de productiefactor arbeid [20](#page=20). > **Tip:** Het verschil tussen **technische efficiëntie** (geen productief vermogen verloren) en **economische efficiëntie** (productieafstemming op bevolkingspreferenties) is belangrijk bij marktmechanismen [21](#page=21). #### 1.2.2 Arbeidsmarkt en welvaartsverdeling Primaire inkomens worden verdiend door het ter beschikking stellen van productiefactoren arbeid en kapitaal (lonen, winst, interesten, dividenden). Secundaire inkomens zijn het gevolg van herverdeling (uitkeringen) [21](#page=21). De primaire inkomensverdeling kan ongelijkmatig zijn om twee redenen: 1. **Ongelijke verdeling van productiefactoren:** Kapitaal is vaak zeer ongelijk verdeeld, wat leidt tot ongelijke kapitaalopbrengsten. Ook arbeid is niet gelijkmatig verdeeld (bijvoorbeeld door ziekte, invaliditeit, of niveau van scholing) [21](#page=21). 2. **Ongelijke verdeelsleutel:** Een beperktere beloning van arbeid ten opzichte van kapitaal kan leiden tot ongelijkheid [22](#page=22). > **Tip:** Efficiëntie (market mechanism) leidt niet automatisch tot billijkheid (equity). Zelfs met een efficiënte markt kunnen luxeproducten geproduceerd worden terwijl basisvoorzieningen (onderwijs, huisvesting) ondergefinancierd blijven. Billijkheid betreft een rechtvaardige verdeling, wat niet noodzakelijk een gelijke verdeling betekent [22](#page=22). #### 1.2.3 Het neoklassieke model Het neoklassieke model beschouwt arbeid als een standaard verhandelbaar goed onder volkomen concurrentie. Dit model kent een **dalende vraagcurve** (lagere prijs leidt tot hogere vraag naar arbeid) en een **stijgende aanbodcurve** (hoger loon leidt tot hoger aanbod van arbeid) [22](#page=22) [23](#page=23). * **Evenwicht:** Het evenwicht wordt bereikt in het snijpunt van vraag en aanbod, met een evenwichtsloon ($L^*$) en evenwichtswerkgelegenheid ($E^*$). Volgens dit model is onvrijwillige werkloosheid niet mogelijk omdat onevenwichtigheden spontaan worden "geruimd" via het prijsmechanisme [23](#page=23) [24](#page=24). * **Onevenwicht:** Bij een loon hoger dan het evenwichtsloon ($L_{hoog}$) is het aanbod van arbeid groter dan de vraag (EA > EV), wat leidt tot onvrijwillige werkloosheid. Dit creëert neerwaartse druk op het loon, omdat werklozen hun arbeid goedkoper aanbieden [24](#page=24). > **Tip:** Overheidsingrijpen, zoals een minimumloon, wordt in het neoklassieke model gezien als een mogelijke oorzaak van werkloosheid [24](#page=24). * **Verschuivingen:** Het marktevenwicht kan veranderen door verschuivingen in het arbeidsaanbod (bv. demografische veranderingen) of de arbeidsvraag (bv. verandering in vraag naar goederen/diensten). Een toename van het aanbod kan leiden tot meer werkgelegenheid tegen een lager loon, terwijl een afname van het aanbod leidt tot minder werkgelegenheid tegen een hoger loon (Figuur 1.3 illustreert een krimpend aanbod met hogere prijs en lagere hoeveelheid) [25](#page=25). #### 1.2.4 Kritiek op het neoklassieke model Vanuit een institutionalistische visie wordt kritiek geuit op het model omdat het juridisch-politieke kaders en het feitelijke gedrag van werkgevers en werknemers negeert [25](#page=25). 1. **Collectieve onderhandelingen:** Loonvorming gebeurt in de praktijk vaak via collectieve onderhandelingen tussen vakbonden en werkgeversorganisaties, niet via individuele interactie [25](#page=25). 2. **Mismatch:** De spontane ruiming van onevenwichtigheden gaat niet altijd op. Werkloosheid en openstaande vacatures bestaan naast elkaar door **mismatch**, waarbij bepaalde soorten arbeid meer worden aangeboden dan gevraagd, en vice versa (bv. tekort aan ingenieurs) [26](#page=26). --- # Aanbod van arbeid Het aanbod van arbeid verwijst naar de bereidheid van individuen om hun tijd en inspanningen te leveren in ruil voor een vergoeding, en is een fundamenteel concept op de arbeidsmarkt dat bijdraagt aan welvaartscreatie en -verdeling [17](#page=17). ### 2.1 De arbeidsmarkt als mechanisme De arbeidsmarkt is het systeem dat de handel in arbeid faciliteert, waarbij individuen arbeid aanbieden en werkgevers arbeid vragen. Dit proces leidt tot allocatie (toewijzing van arbeid aan vacatures) en prijsvorming (bepaling van het loon). De arbeidsmarkt is cruciaal voor welvaartscreatie door de productiefactor arbeid te alloceren in het productieproces, en voor welvaartsverdeling door de beloning van deze productiefactor [17](#page=17) [18](#page=18). #### 2.1.1 Welvaartscreatie en productiefactoren Welvaart wordt gemeten aan de hand van het nationaal product (X), dat de totale hoeveelheid geproduceerde goederen en diensten weergeeft. Productie wordt gerealiseerd door het combineren van productiefactoren, primair arbeid (L) en kapitaal (K). Kapitaal omvat milieu (grondstoffen, energie) en kapitaalgoederen (machines, gebouwen). Het economisch proces van welvaartscreatie kan worden voorgesteld als $X=f(L,K)$ [18](#page=18) [20](#page=20). * **Arbeid (L)**: Een onmisbare productiefactor die vastzit aan de mens en daarom de meest verspreide productiefactor is [20](#page=20). * **Kapitaal (K)**: Omvat milieu en kapitaalgoederen. Het bezit ervan is minder verspreid en ongelijker verdeeld [20](#page=20). De schaarste van productiefactoren vereist een efficiënte allocatie om maximale behoeftebevrediging te bereiken, wat kan gebeuren via plan-, begrotings- of marktmechanismen. In de hedendaagse samenleving domineert het marktmechanisme [20](#page=20). #### 2.1.2 Loonkosten en nettoloon Het brutoloon is de vergoeding voor arbeidsprestaties. De **loonkost** voor werkgevers is het brutoloon plus werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid (ongeveer 28%). Werknemersbijdragen aan de sociale zekerheid (13,07%) en bedrijfsvoorheffing worden van het brutoloon afgetrokken om het **nettoloon** te bepalen [19](#page=19). > **Tip:** Het verschil tussen loonkost en nettoloon is aanzienlijk in België, wat aangeeft dat een groot deel van het betaalde loon naar de overheid vloeit [19](#page=19). ### 2.2 Dimensies van het aanbod van arbeid Het aanbod van arbeid kan op verschillende niveaus worden beschouwd: macro-, meso- en micro-aanbod. #### 2.2.1 Macro-aanbod van arbeid Het macro-aanbod van arbeid verwijst naar het totale aanbod van arbeid in een economie. Dit omvat niet alleen werkzoekenden, maar ook alle individuen die reeds tewerkgesteld zijn [17](#page=17). #### 2.2.2 Meso-aanbod van arbeid Het meso-aanbod van arbeid betreft het aanbod van arbeid binnen specifieke sectoren, regio's of organisaties. Factoren zoals de structuur van de economie en de vraag naar specifieke vaardigheden spelen hierbij een rol. #### 2.2.3 Micro-aanbod van arbeid Het micro-aanbod van arbeid richt zich op de beslissingen van individuen om al dan niet arbeid aan te bieden en hoeveel arbeid zij willen aanbieden. Dit wordt beïnvloed door factoren zoals het loon, de arbeidsomstandigheden en persoonlijke voorkeuren. #### 2.2.4 Factoren die het aanbod van arbeid beïnvloeden Verschillende factoren beïnvloeden de omvang en de samenstelling van het aanbod van arbeid: * **Beroepsbevolking**: Dit is de totale populatie die in staat is om te werken. * **Activiteitsgraad**: Dit is het percentage van de beroepsbevolking dat actief deelneemt aan de arbeidsmarkt, hetzij werkend, hetzij werkzoekend [41](#page=41) [45](#page=45). * De activiteitsgraad kan verder worden onderverdeeld in de participatiegraad (deelnemers aan de arbeidsmarkt) en de werkgelegenheidsgraad (werkenden) [45](#page=45). * **Demografische factoren**: De omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking spelen een cruciale rol. * **Onderwijs en training**: Het niveau van onderwijs en de beschikbaarheid van geschoolde arbeid beïnvloeden het aanbod van specifieke vaardigheden [48](#page=48). * **Migratie**: Immigratie kan het aanbod van arbeid vergroten, terwijl emigratie het kan verminderen [41](#page=41). * **Arbeidsparticipatie van vrouwen**: Een toenemende participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt vergroot het totale aanbod [41](#page=41). * **Vrijwillige en gedwongen werkloosheid**: Dit zijn delen van de beroepsbevolking die wel willen werken, maar geen baan vinden (vrijwillig) of niet kunnen werken (gedwongen, bijvoorbeeld door ziekte) [41](#page=41). * **Uittreding uit de arbeidsmarkt**: Factoren zoals pensionering, arbeidsongeschiktheid en zorgtaken kunnen leiden tot een vermindering van het aanbod [45](#page=45). * **Arbeidsparticipatie van ouderen**: De bereidheid en mogelijkheid voor ouderen om langer door te werken beïnvloedt het aanbod [45](#page=45). > **Tip:** Het onderscheid tussen actieve en inactieve bevolking is essentieel voor het analyseren van het arbeidsaanbod. De actieve bevolking omvat zowel werkenden als werkzoekenden [41](#page=41). > **Example:** De activiteitsgraad van een land kan hoog zijn door een grote groep jonge werknemers, maar ook door een hoge participatiegraad van vrouwen en ouderen [45](#page=45). ### 2.3 Indicatoren van arbeidsmarktparticipatie Verschillende indicatoren helpen om de arbeidsmarktparticipatie te meten en te analyseren: * **Activiteitsgraad**: Dit is het percentage van de beroepsgeschikte bevolking dat tot de actieve bevolking behoort [41](#page=41) [45](#page=45). * Formule: $\text{Activiteitsgraad} = \frac{\text{Actieve bevolking}}{\text{Beroepsgeschikte bevolking}} \times 100\%$ [45](#page=45). * **Werkgelegenheidsgraad**: Dit is het percentage van de beroepsgeschikte bevolking dat daadwerkelijk aan het werk is [45](#page=45). * Formule: $\text{Werkgelegenheidsgraad} = \frac{\text{Werkenden}}{\text{Beroepsgeschikte bevolking}} \times 100\%$ [45](#page=45). * **Werkloosheidsgraad**: Dit is het percentage van de actieve bevolking dat werkloos is [45](#page=45). * Formule: $\text{Werkloosheidsgraad} = \frac{\text{Werklozen}}{\text{Actieve bevolking}} \times 100\%$ [45](#page=45). #### 2.3.1 Factoren die de activiteitsgraad beïnvloeden De activiteitsgraad wordt beïnvloed door economische, sociale en institutionele factoren [45](#page=45): * **Leeftijdsstructuur van de bevolking**: Een jongere bevolking heeft potentieel een hogere activiteitsgraad. * **Arbeidsparticipatie van vrouwen**: Een hogere participatie van vrouwen vergroot de algehele activiteitsgraad. * **Deeltijdse arbeid**: De beschikbaarheid en acceptatie van deeltijdse banen kan de activiteitsgraad verhogen, vooral voor vrouwen en ouderen. * **Vrijwillige werkloosheid en onderwijs**: Studenten die voltijds studeren en geen betaald werk zoeken, worden niet meegeteld in de actieve bevolking [41](#page=41). * **Gezondheid en arbeidsongeschiktheid**: Een slechte gezondheidstoestand kan leiden tot uittreding uit de arbeidsmarkt. * **Pensioenleeftijd en -leeftijdsvoorwaarden**: Vroegere pensionering verlaagt de activiteitsgraad, terwijl latere pensionering deze kan verhogen [45](#page=45). * **Culturele normen en attitudes**: Maatschappelijke acceptatie van arbeid, met name voor bepaalde groepen, speelt een rol [45](#page=45). * **Vakantie en verlof**: Langdurige afwezigheid door vakantie of specifieke vormen van verlof kunnen de tijdelijke activiteitsgraad beïnvloeden. > **Example:** De toename van het aantal vrouwen dat na de geboorte van kinderen terugkeert naar de arbeidsmarkt heeft de activiteitsgraad in veel landen significant verhoogd [41](#page=41) [45](#page=45). ### 2.4 Arbeidsaanbod in de context van welvaart Het aanbod van arbeid is direct gekoppeld aan welvaartscreatie en -verdeling. Een groter en beter geschoold arbeidsaanbod stelt een economie in staat om meer goederen en diensten te produceren, wat leidt tot hogere welvaart. De arbeidsmarkt zorgt voor de allocatie van dit aanbod naar de meest productieve sectoren, wat essentieel is voor economische groei. De beloning van arbeid door middel van lonen is tevens een cruciale factor voor de verdeling van welvaart binnen een samenleving [18](#page=18) [20](#page=20). > **Tip:** Inzicht in het arbeidsaanbod is cruciaal voor het begrijpen van economische prestaties, werkloosheidscijfers en de verdeling van inkomen [18](#page=18) [20](#page=20). --- # Vraag naar arbeid Het onderwerp "Vraag naar arbeid" onderzoekt de factoren die de vraag naar arbeid bepalen vanuit verschillende perspectieven. ### 3.1 Micro-vraag De micro-vraag naar arbeid betreft de vraag naar arbeid door individuele bedrijven of huishoudens [59](#page=59). #### 3.1.1 Determinanten van de micro-vraag De vraag naar arbeid van een bedrijf wordt primair bepaald door de productiemogelijkheden van het bedrijf en de vraag naar de door het bedrijf geproduceerde goederen of diensten [59](#page=59). * **Productieafhankelijkheid:** Een bedrijf zal meer arbeid inhuren naarmate het meer wil produceren. Dit is direct gekoppeld aan de verwachte afzet en de productiecapaciteit [59](#page=59). * **Vraag naar product:** De vraag naar arbeid is een afgeleide vraag. Als de vraag naar een product of dienst toeneemt, zal een bedrijf geneigd zijn meer arbeid in te zetten om aan die vraag te voldoen. Omgekeerd, bij dalende productvraag zal de vraag naar arbeid afnemen [59](#page=59). * **Relatieve prijs van arbeid:** De hoogte van het loon of de totale arbeidsvergoeding speelt een rol in de beslissing om arbeid in te huren. Een hogere loonkost kan leiden tot een lagere vraag naar arbeid, ervan uitgaande dat er substitueerbare productiefactoren zijn [59](#page=59). * **Productiviteit van arbeid:** Hoe productiever de werknemers, hoe aantrekkelijker het is om arbeid in te huren, zelfs bij een hogere loonprijs. Verbeteringen in technologie of organisatie kunnen de productiviteit verhogen en daarmee de vraag naar arbeid stimuleren [59](#page=59). * **Vervangbaarheid van arbeid door kapitaal:** Bedrijven kunnen overwegen arbeid te vervangen door kapitaal (machines, technologie) of andersom, afhankelijk van de relatieve kosten en productiviteit van beide productiefactoren. Automatisering kan bijvoorbeeld minder aantrekkelijke beroepen verdringen [59](#page=59) [62](#page=62). > **Tip:** De micro-vraag naar arbeid is een afgeleide vraag, wat betekent dat deze afhangt van de vraag naar de finale goederen en diensten die door die arbeid worden geproduceerd. ##### 3.1.1.1 Werving en selectie Werving en selectie zijn essentiële processen voor bedrijven om aan hun vraag naar arbeid te voldoen en de juiste kandidaten te vinden [63](#page=63). * **Werving:** Dit is het proces van het aantrekken van geschikte kandidaten voor een openstaande vacature. Het kan bestaan uit interne en externe methoden [63](#page=63). * **Interne werving:** Medewerkers binnen het bedrijf worden aangemoedigd om te solliciteren op vacatures. Dit kan bevorderlijk zijn voor de interne mobiliteit en motivatie [63](#page=63). * **Externe werving:** Kandidaten buiten de organisatie worden gezocht via verschillende kanalen zoals vacaturewebsites, uitzendbureaus, sociale media, en soms ook via headhunters voor specifieke functies [63](#page=63). * **Selectie:** Dit is het proces waarbij uit de geworven kandidaten de meest geschikte persoon wordt gekozen om de vacature in te vullen. Dit omvat diverse methoden [63](#page=63): * **CV-screening:** Beoordeling van de opleiding, ervaring en vaardigheden van de kandidaat op basis van het curriculum vitae [63](#page=63). * **Sollicitatiegesprekken:** Interactie tussen recruiter en kandidaat om competenties, motivatie en persoonlijkheid te beoordelen [63](#page=63). * **Psychotechnische tests:** Gestandaardiseerde tests om cognitieve vaardigheden, persoonlijkheidskenmerken of aanleg voor bepaalde taken te meten [63](#page=63). * **Assessment centers:** Intensieve selectieprocedures met simulaties, groepsopdrachten en individuele oefeningen om gedrag en competenties in een werkgerelateerde context te observeren [63](#page=63). * **Referentiechecks:** Nagaan van informatie bij vorige werkgevers om de betrouwbaarheid van de kandidaat te verifiëren [63](#page=63). > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat op zoek is naar een softwareontwikkelaar zal enerzijds vacatures plaatsen op tech-jobboards en anderzijds intern zoeken naar programmeurs die toe zijn aan een nieuwe uitdaging. Vervolgens worden sollicitanten uitgenodigd voor technische tests en gesprekken om hun vaardigheden en culturele fit te beoordelen [63](#page=63). > **Tip:** De effectiviteit van werving en selectie is cruciaal voor de bedrijfsvoering. Een slechte keuze kan leiden tot hogere kosten en lagere productiviteit [63](#page=63). > **Kaderstuk 13: Automatisering verdringt minder aantrekkelijke beroepen** illustreert hoe technologische vooruitgang de vraag naar bepaalde soorten arbeid kan veranderen, wat implicaties heeft voor werving en selectie [62](#page=62). > **Kaderstuk 14: ChatGPT in het selectieproces** belicht de opkomende rol van kunstmatige intelligentie in selectieprocessen [64](#page=64). > **Kaderstuk 15: Werkgevers zitten niet te wachten op sollicitanten die al lang werkloos zijn** toont aan dat de werkgelegenheidsgeschiedenis van een kandidaat ook een belangrijke factor is in de selectie [66](#page=66). ### 3.2 Meso-vraag De meso-vraag naar arbeid verwijst naar de vraag naar arbeid binnen specifieke sectoren, regio's of deelsectoren van de arbeidsmarkt. Deze vraag wordt beïnvloed door de economische dynamiek van die specifieke markten, technologische ontwikkelingen binnen de sector, en het overheidsbeleid dat op die sectoren gericht is [66](#page=66). * **Sectorale vraag:** Verschillende sectoren kunnen sterk uiteenlopende vraagpatronen naar arbeid vertonen. Groeiende sectoren hebben een hogere vraag naar arbeid, terwijl krimpende sectoren een lagere vraag hebben [66](#page=66). * **Regionale verschillen:** De vraag naar arbeid kan sterk variëren tussen verschillende geografische regio's, mede door de aanwezigheid van specifieke industrieën, investeringen en infrastructuur [66](#page=66). * **Arbeidsdeelmarkten:** De arbeidsmarkt kan opgesplitst worden in verschillende deelmarkten (bijvoorbeeld per beroep, opleidingsniveau of sector). De vraag binnen deze deelmarkten kan sterk verschillen [66](#page=66). > **Voorbeeld:** De vraag naar verpleegkundigen is momenteel hoog in de gezondheidszorgsector, terwijl de vraag naar mijnwerkers sterk gedaald is [66](#page=66). ### 3.3 Macro-vraag De macro-vraag naar arbeid betreft de totale vraag naar arbeid in een gehele economie. Deze wordt beïnvloed door de algehele economische conjunctuur, overheidsbeleid met betrekking tot de economie, en internationale economische factoren [69](#page=69). * **Economische groei:** Een groeiende economie leidt over het algemeen tot een hogere totale vraag naar arbeid [69](#page=69). * **Overheidsbeleid:** Monetair beleid, fiscaal beleid en regelgeving kunnen de investeringen en consumentenuitgaven beïnvloeden, wat op zijn beurt de vraag naar arbeid op macro-niveau beïnvloedt [69](#page=69). * **Technologische ontwikkelingen:** Grootschalige technologische veranderingen, zoals automatisering of digitalisering, kunnen de structuur van de totale vraag naar arbeid ingrijpend veranderen [69](#page=69). * **Internationale handel en globalisering:** De internationale concurrentie en de rol van een land in de wereldeconomie hebben ook een impact op de macro-vraag naar arbeid [69](#page=69). > **Kaderstuk 16: Zo zit het wereldwijd met arbeidsmarktdiscriminatie** kan relevant zijn voor de macro-vraag, aangezien discriminatie de allocatie van arbeid op een breder niveau kan beïnvloeden [68](#page=68). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Arbeid | Menselijke activiteit die leidt tot de productie van nuttige goederen en diensten die aan menselijke behoeften voldoen. Het is een primaire productiefactor en cruciaal voor welvaartscreatie en -verdeling. | | Arbeidsmarkt | Het mechanisme waar vraag en aanbod van arbeid samenkomen. Hier worden arbeidstijd aangeboden en gevraagd, wat leidt tot allocatie van arbeid en prijsvorming (loon). | | Welvaart | De mate waarin een samenleving in staat is om door de aanwending van schaarse middelen tegemoet te komen aan de materiële en immateriële behoeften van de bevolking door middel van productie van goederen en diensten. | | Productiefactoren | Schaarse middelen die gebruikt worden voor de productie van goederen en diensten. De belangrijkste zijn arbeid (L) en kapitaal (K), waarbij kapitaal onderverdeeld kan worden in milieu (grondstoffen, energie) en kapitaalgoederen. | | Loonkost | Het totale bedrag dat een werkgever betaalt voor een werknemer, bestaande uit het brutoloon plus sociale zekerheidsbijdragen van de werkgever. Dit is hoger dan het nettoloon dat de werknemer ontvangt. | | Neoklassiek arbeidsmarktmodel | Een theoretisch model dat de arbeidsmarkt beschouwt als een markt met volkomen concurrentie, waar vraag en aanbod van arbeid spontaan tot een evenwicht leiden via het prijsmechanisme (loonvorming). | | Allocatie | De toewijzing van beschikbare productiefactoren aan verschillende productiemogelijkheden om een maximale behoeftebevrediging te bereiken. Op de arbeidsmarkt betekent dit het koppelen van arbeid aan vacatures. | | Prijsvorming | Het proces waarbij de prijs van een goed of dienst wordt bepaald door de interactie van vraag en aanbod. Op de arbeidsmarkt is dit voornamelijk de loonvorming. | | Werkzaamheid | De staat van tewerkgesteld zijn; het uitvoeren van arbeid in ruil voor een vergoeding, waardoor men deelneemt aan de arbeidsmarkt. | | Werkloosheid | De situatie waarin personen die wel werk zoeken en beschikbaar zijn, geen werk kunnen vinden. In het neoklassieke model wordt dit veroorzaakt door lonen boven het evenwichtsloon. | | Inactiviteit | Personen die niet werken en ook niet actief op zoek zijn naar werk. Dit kan diverse oorzaken hebben, zoals pensionering, zorgtaken of vrijwillige afwezigheid van de arbeidsmarkt. | | Belastbaar loon | Het deel van het brutoloon dat overblijft na aftrek van de werknemersbijdragen aan sociale zekerheid en andere toegestane aftrekposten, alvorens de bedrijfsvoorheffing (inkomstenbelasting) wordt ingehouden. | | Nettoloon | Het bedrag dat een werknemer daadwerkelijk ontvangt na aftrek van belastingen en sociale zekerheidsbijdragen van het brutoloon. Dit is het beschikbare inkomen voor consumptie. | | Collectief overleg | Onderhandelingen tussen werkgevers(organisaties) en werknemers(-organisaties) (zoals vakbonden) over arbeidsvoorwaarden, lonen en andere aspecten van de arbeidsrelatie. |