BT3_H11B_25_26 (1).pdf

# Begrippen en classificatie van renovatie Dit topic verkent de diverse definities en classificaties van renovatie, inclusief specifieke ingrepen, energetische renovaties en circulair bouwen, om een beter begrip te krijgen van projecten aan bestaande gebouwen [1](#page=1). ### 1.1 Begrippen rondom renovatie De context van renovatie is breed en kenmerkt zich door diverse, soms overlappende, begrippen [2](#page=2): * **Renovatie:** Overkoepelend begrip dat verwijst naar het herstellen, vernieuwen of aanpassen van een bestaand pand om het weer aan de huidige maatstaven en normen te laten voldoen. Het kan zowel vernieuwing als vergroting van de woning omvatten [3](#page=3) [4](#page=4). * **Onderhoud:** Betreft het herstel of vervanging van delen van een woning waarbij het wooncomfort gelijk blijft, zonder wezenlijke veranderingen [4](#page=4). * **Verbouwen:** Omvat het plaatsen en/of uitbreken van muren, het uitbreiden van de woonruimte of het plaatsen van een aanbouw. Dit brengt zichtbare veranderingen aan in onder andere vierkante meters en muuropeningen [4](#page=4). * **Restauratie:** Is een specifieke vorm van renovatie waarbij enkel traditionele materialen en technieken worden gebruikt, met name bij monumentale panden, om hun karakteristieke eigenschappen te behouden. Duurzaamheids- en comfortverbeteringen zijn hierbij complexer [5](#page=5). * **Vernieuwbouw:** Gaat verder dan renovatie en omvat een ingrijpendere herstructurering, waarbij delen van het pand volledig worden afgebroken en heropgebouwd. Het bevindt zich tussen renovatie en volledige nieuwbouw in [5](#page=5). * **Herstellen:** Het terug in goede staat brengen van iets dat beschadigd of defect is [2](#page=2). * **Bestemmingswijziging:** Het geven van een nieuwe functie aan een bestaand gebouw, bijvoorbeeld van garage naar bloemenwinkel [2](#page=2) . * **Herbestemmen/Herbestemming:** Het hergebruiken van een gebouw door er een nieuwe functie aan te geven, vaak met behoud van architectonische en cultuurhistorische waarden. Dit kan gepaard gaan met renovatie, sloop of nieuwbouw . * **Conversie:** Een ingreep die te maken heeft met de aanpassing van draagstructuren en de wijziging van de interne lay-out van een gebouw . * **Facelift:** Een oppervlakkige opfrissing [2](#page=2). * **Gevelbehoud (Façadisme):** Het behouden van de gevel van een gebouw, terwijl het achterliggende deel volledig wordt vervangen door nieuwbouw. Dit is een specifieke vorm van vernieuwbouw die kritiek krijgt omdat de kern van het pand wordt vernietigd [2](#page=2) . * **Transformatie:** Een brede term die een ingrijpende verandering of omvorming van een gebouw aanduidt [2](#page=2). * **Bouwschil renovatie:** Een renovatie die zich beperkt tot het dak en/of de gevels van een gebouw [4](#page=4). * **Benoveren:** Een sensibiliseringsproject van de Vlaamse overheid dat streeft naar een beter renoveren, met als doel bestaande woningen even energiezuinig te maken als performante nieuwbouwwoningen uit 2021 [22](#page=22). * **Retrofitting:** Het aanpassen van bestaande gebouwen met nieuwe technologieën om prestaties te verbeteren, vaak met betrekking tot energie-efficiëntie [2](#page=2). #### 1.1.1 Ingrijpende energetische renovatie (IER) Een Ingrijpende Energetische Renovatie (IER) omvat specifieke ingrepen: * Minimaal de opwekker voor verwarming of koeling wordt volledig vervangen [21](#page=21). * Minimaal 75% van de buitenschil wordt (na)geïsoleerd [21](#page=21). Het doel van Benoveren is om elke bestaande woning tegen 2050 minimaal even energiezuinig te hebben als een performante nieuwbouwwoning uit 2021, wat neerkomt op een E-peil van maximaal E60 of een energiescore (EPC-kental) van 100 kWh/m² [22](#page=22). #### 1.1.2 Circulair bouwen Circulair bouwen draait om het hergebruik van grondstoffen en materialen in gesloten kringlopen, met focus op het maximaliseren van de waarde van bouwcomponenten over hun levenscyclus. De belangrijkste principes zijn [23](#page=23) [7](#page=7): * **Modulariteit en flexibiliteit:** Ontwerpen met modulaire onderdelen die makkelijk te demonteren, vervangen en opnieuw te gebruiken zijn, zodat de woning flexibel kan inspelen op veranderende behoeften . * **Levensduurverlenging:** Gebruik van duurzame en onderhoudsvriendelijke materialen om de levensduur van de woning te maximaliseren en vervanging of renovatie te verminderen . * **Materialenpaspoort:** Een document dat gebruikte materialen en hun herkomst vastlegt, wat later hergebruik of recycling vergemakkelijkt . * **Ontwerpen voor demontage:** Bouwmethoden gericht op het eenvoudig demonteren en hergebruiken van materialen en componenten zonder kwaliteitsverlies, door het vermijden van onomkeerbare verbindingen zoals lijmen ten gunste van mechanische verbindingen (schroeven, kliksystemen) . Er wordt onderscheid gemaakt tussen: * **DE-Build:** Bestaande gebouwen worden gedemonteerd met oog op maximaal hergebruik van vrijgekomen bouwmaterialen [7](#page=7). * **RE-Build:** Nieuwe gebouwen worden opgetrokken met secundaire bouwmaterialen [7](#page=7). > **Tip:** Circulair bouwen is nog in een experimentele fase, vergelijkbaar met de spouwmuur in de late 19e eeuw, maar wint aan belang door de toenemende focus op duurzaamheidsprestaties [7](#page=7). ### 1.2 Classificatie van renovatie De classificatie van renovatieprojecten kan gebeuren op basis van twee steeds terugkerende parameters: de omvang en aard van de ingrepen, en de omvang van het bouwwerk . #### 1.2.1 Indeling naar omvang en aard van de ingreep * **A. Nieuwbouw à l'ancienne / E. Reconstruction:** Opbouwen van oude bouwconcepten qua uitzicht volgens traditionele nieuwbouwmethoden, bijv. een stijl fermette op het platteland . * **B. Restaureren / E. Restoration:** Finaliseren van (onvoltooid) bestaand bouwweefsel, bijv. de Sagrada Familia . * **C. Afbraak:** Bestaand stadsweefsel slopen met de bedoeling nieuwe structuren en gebouwen op te richten . * **D. Onderhoud / E. Maintenance, Repair:** Aanpassen waarbij niets nieuws wordt toegevoegd of oude structuren vervangen worden door nieuwe. Bestaande waarden en functies worden up-to-date gehouden. Defecte bouwcomponenten kunnen vervangen worden . * **E. Verbouwen / E. Refurbishment:** Renovatie zonder grote aanpassingen aan de bestaande draagstructuren . * **F. Vernieuwbouw / E. Conversion:** Renovatie met aanpassingen aan de bestaande draagstructuren en wijziging van de interieur lay-out . * **G. Façadisme / E. Gutting:** Beperkt bijhouden van bestaande structuren (bijv. gevel) in combinatie met nieuwbouw . * **H. (Energetische) Renovatie / E. Modernisation:** Aanpassen aan nieuwe eisen, moderniseren door het upgraden van isolatie-eigenschappen, vervangen van ramen, beperkte aanpassingen aan bestaande bouwdelen, nieuwe toiletten, aanpassingen aan technische installaties, plaatsen van een lift in een bestaand gebouw . * **I. Decontamineren:** Ontdoen van een gebouw van gevaarlijke materialen, bijv. asbestverwijdering . * **J. Uitbreiding / E. Extensions/Additions:** Toevoegen in direct contact met een bestaand gebouw, bijv. Kolumba kunst museum in Keulen . * **K. Bestemmingswijziging / E. Change of use:** Het veranderen van de functie van een gebouw . #### 1.2.2 Indeling naar omvang van het bouwwerk * **XXL:** Een stadswijk, een industriële site . * **XL:** Gebouwencomplex . * **L:** Gebouw . * **M:** Deel van een gebouw, een verdieping . * **S:** Eengezinswoning, klein gebouw, zolder, kelder, (bad)kamer . #### 1.2.3 Impact op planning en werkbelasting De complexiteit en impact van verschillende renovatietypes op planning en werkbelasting ten opzichte van nieuwbouw kan variëren . | Ingreep | Ontwerpfase | Bouwaanvraag | Uitvoeringsplannen | Bestekken | Lastenboeken | Werfopvolging | Bouwkost impact (tov. nieuwbouw) | | :----------------------- | :---------- | :----------- | :----------------- | :-------- | :----------- | :------------ | :------------------------------- | | A. Heropbouw | | | | | | | Impact gelijk aan nieuwbouw | | B. Restauratie | + | + | + | + | + | + | Veel meer | | C. Afbraak | - | - | - | = | = | = | Gelijk aan nieuwbouw | | D. Onderhoud | - | - | - | = | = | = | Minder | | E. Verbouwen | + | - | - | = | = | + | Impact gelijk aan nieuwbouw | | F. Vernieuwbouw | = | = | = | = | = | + | Impact gelijk aan nieuwbouw | | G. Façadisme | = | + | = | = | = | + | Impact gelijk aan nieuwbouw | | H. Renovatie | ++ | + | + | + | + | ++ | Veel meer | | J. Uitbreiding | + | = | + | = | = | + | Impact gelijk aan nieuwbouw | | K. Bestemmingswijziging | + | + | + | + | + | + | Veel meer | * `=` betekent gelijke impact, `-` minder impact, `+` meer impact, `++` veel meer impact . * Een leeg veld betekent 'niet relevant' . Renovatieprojecten worden complexer dan nieuwbouwprojecten door overheidsregulering, zoals een breed scala aan premies en financieringen, en een strikte administratieve uitrol met de betrokkenheid van verschillende deskundigen . --- # Praktische aanpak en subdisciplines van renovatie Dit gedeelte behandelt de praktische aspecten van renovatieprojecten, met een focus op de analyse van de omvang en aard van ingrepen, en de integratie van bouwtechnologische kennis en duurzaamheid via specifieke subdisciplines [24](#page=24). ### 2.1 Hoofddisciplines en subdisciplines van renovatie Renovatie kan worden teruggebracht tot twee hoofddisciplines, elk met drie subdisciplines [24](#page=24): #### 2.1.1 D1: Bouwtechnologische kennis integreren Deze discipline omvat de technische en structurele aspecten van een gebouw [24](#page=24). * **a) Architecturale opzet:** Analyse en verbetering van de architecturale waarde van een bestaand pand, zowel qua uitstraling als functioneel gebruik. Dit omvat het kunnen oplijsten van ingrepen die de architecturale waarde verhogen en deze correct communiceren via grondplannen, snedes, gevels en details, met een onderscheid tussen de bestaande en nieuwe toestand [25](#page=25). * **b) Structurele opzet:** Het voorstellen van een intelligent structureel concept, waarbij wordt gekeken waar in de bestaande toestand ingegrepen kan worden en hoe efficiënt om te gaan met de bestaande dragende structuren. Dit moet ook correct gecommuniceerd worden via plannen, snedes, gevels en details, met onderscheid tussen de bestaande en nieuwe toestand [25](#page=25). * **c) Veiligheid:** Het aanpassen van de veiligheid van het gebouw naar hedendaagse normen en verwachtingen, inclusief structuur, gebruik, brand en inbraak. Dit vereist kennis van te raadplegen normen en het begrijpen, maken en interpreteren van de nodige berekeningen [25](#page=25). #### 2.1.2 D2: Duurzaamheid integreren Deze discipline richt zich op de leefbaarheid, energiezuinigheid en ecologische impact van het gebouw [24](#page=24). * **a) Comfort (bruikbaarheid, energiezuinigheid, gezondheid) / Duurzaamheid (circulariteit, EPB):** Het aanpassen van het comfort van het gebouw naar hedendaagse normen en verwachtingen, zoals bruikbaarheid, energiezuinigheid en gezondheid. Dit omvat het kennen van de relevante normen en het kunnen begrijpen, maken en interpreteren van berekeningen. Daarnaast valt ook het analyseren van duurzaamheid, het samenbrengen van gegevens voor een EPB-berekening en het maken van aanbevelingen voor circulair renoveren hieronder [25](#page=25). * **b) Technieken (installaties):** Het kiezen en beschrijven van de juiste technieken (installaties) om de bestaande technische installaties toekomstgericht aan te passen [25](#page=25). Bij deze indeling wordt schaal onafhankelijk gedacht en wordt abstractie gemaakt van specifieke rollen zoals ontwerper, ingenieur, technisch expert, aannemer, regelgever en bouwheer [24](#page=24). ### 2.2 Praktijkvoorbeelden van renovatie-ingrepen (Case H-XS, 1968) De case H-XS, een vrijstaande woning uit 1968, illustreert de toepassing van deze disciplines [24](#page=24). #### 2.2.1 Discipline 1a: Architecturale opzet * **Specifieke aandachtspunten voor de voorgevel (zuidgericht) en tuin (noorden):** Valoriseren van ruimtes die uitgeven op de tuin, uitbreiden en aangenamer maken van de natuurlijke lichtinval in de woning, opnemen van de zeer grote garage in het woonprogramma, aanpakken van het groot pasverschil tussen garage en woongedeelte, dubbele circulatie en twee buitendeuren [26](#page=26). * **Aanpakken van bestaande structurele elementen:** Verwijderen van het dakje boven de bestaande keuken, omdat dit een eigen balkenstructuur heeft onafhankelijk van het hoofddak. Niet-dragende muren van 9 cm dik kunnen eveneens worden aangepakt [26](#page=26). * **Verplaatsen/verwijderen van technische ruimtes:** Verwijderen van een technische niche in de hal en de CV-ruimte inclusief gemetste schouw en bovendaks gedeelte [26](#page=26). * **Integratie van de garage:** Bestaande badkamer en slaapkamer 1 liggen deels in de garage, waarbij een grote lange draagbalk deze ruimtes doorsnijdt en het gebruik van verlaagde plafonds afdwingt [26](#page=26). * **Nieuwe elementen en aanpassingen:** Opvang boven ramen in de patio en opvang voor binnencirculatie langs de korte zijde van de patio. Schoren van de oostgevel via penanten van 60 cm, waarbij een deel van de muren van 14 cm die dwars op de zijgevel staan, behouden blijft [27](#page=27). #### 2.2.2 Discipline 1b: Veiligheid * **Inbraakpreventie:** Beperken van opengaande delen en implementeren van meerpuntssluitingen op al het buitenschrijnwerk. Een sleutelplan is eveneens een aandachtspunt [27](#page=27). #### 2.2.3 Discipline 2a: Comfort en Duurzaamheid * **Isolatie:** Isoleren van buitenmuren, dak en vloer [27](#page=27). * **Ramen en beglazing:** Installeren van thermisch betere ramen en beglazing [27](#page=27). * **Daglicht en ventilatie:** Zorgen voor meer en beter daglicht door grotere ramen in de achtergevel en een extra raam in de oostgevel, evenals ramen in de patio. Er is aandacht voor ventilatiebehoeften [27](#page=27). * **EPB-berekening:** Berekenen van het E-peil in functie van de keuzes onder D2a. Er kan een mogelijke winst op het E-peil worden behaald bij een verzorgde luchtdichtheid [27](#page=27). #### 2.2.4 Discipline 2b: Technieken (Installaties) * **Ventilatie en verwarming:** Keuze van het ventilatiesysteem en de verwarmingsketel [28](#page=28). * **Hernieuwbare energie:** Mogelijkheid tot het plaatsen van zonnepanelen [28](#page=28). * **Hergebruik en eliminatie:** Mogelijkheid om de oude ventilatiebuizen te reinigen en te hergebruiken in de nieuwe opstelling. Suprimeren van de mazouttank [28](#page=28). * **Waterbeheer:** Regenwaterrecuperatie [28](#page=28). > **Tip:** Het identificeren van bestaande structurele elementen, zoals dragende muren en balken, is cruciaal voor een efficiënte en veilige renovatie [26](#page=26). > > **Voorbeeld:** Het feit dat de muren van 9 cm dik niet-dragend zijn in Case H-XS, biedt flexibiliteit voor ingrepen in de indeling [26](#page=26). > > **Tip:** Het analyseren van de 'koudebruggen' in een woning, zoals de zitput in Case H-XS, is essentieel voor het verbeteren van de energiezuinigheid [26](#page=26). > > **Tip:** Een kruipkelder kan de aanpassing van technieken aanzienlijk vergemakkelijken [26](#page=26). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Renovatie | Het door ingrijpende verbouwing weer bewoonbaar maken van een huis of stadswijk, of het herstellen en gedeeltelijk vernieuwen van een bestaand pand zodat het weer bruikbaar is volgens huidige maatstaven en normen. | | Vernieuwbouw | Omvat een ingrijpende herstructurering van de woning, waarbij delen van het pand volledig worden afgebroken en heropgebouwd. Dit bevindt zich tussen renovatie en volledige nieuwbouw. | | Restauratie | Een vorm van herstel waarbij uitsluitend traditionele materialen en technieken worden gebruikt, vaak toegepast bij monumentale panden om hun karakteristieke eigenschappen te behouden. | | Verbouwen | Het plaatsen en/of uitbreken van muren, het uitbreiden van de woonruimte of het plaatsen van een aanbouw, wat leidt tot zichtbare veranderingen in o.a. vierkante meters en muuropeningen. | | Herstellen | Het repareren of vervangen van delen van een woning waarbij het wooncomfort gelijk blijft, zoals het vervangen van kozijnen zonder verdere aanpassingen. | | Bestemmingswijziging | Het toekennen van een nieuwe functie aan een gebouw, bijvoorbeeld van een garage naar een bloemenwinkel of van een verdedigingsfort naar een belevingscentrum. | | Herbestemmen | Het hergebruiken van een gebouw door er een nieuwe functie aan te geven, waarbij vaak de architectonische en cultuurhistorische context een belangrijke rol speelt. | | Ingrijpende Energetische Renovatie (IER) | Een renovatie waarbij minstens de opwekker voor verwarming of koeling volledig wordt vervangen én minstens 75% van de buitenschil wordt (na)geïsoleerd. | | Onderhoud | Het herstellen of vervangen van delen van de woning waarbij het wooncomfort gelijk blijft, zoals het vervangen van oude kozijnen zonder meer. | | Conversie | Een renovatie met aanpassingen aan de bestaande draagstructuren en wijziging van de interieurindeling van een gebouw. | | Facelift | Een algemene term voor het opknappen van een gebouw, vaak met focus op de uiterlijke verschijning. | | Gevelbehoud (Façadisme) | Het behouden van de gevel van een gebouw, terwijl het achterliggende gedeelte volledig wordt vervangen door nieuwbouw; een specifieke vorm van vernieuwbouw. | | Transformatie | Een brede term die verwijst naar het omvormen van een bestaand gebouw of stedelijk gebied naar een nieuwe functie of vorm. | | Bouwschilrenovatie | Een renovatie die zich beperkt tot het dak en de gevel van een gebouw, met impact op de uitstraling. | | Benoveren | Een project van de Vlaamse overheid om bestaande woningen tegen 2050 even energiezuinig te maken als performante nieuwbouwwoningen uit 2021, met een doelstelling van maximaal E60 of een EPC-kental van 100 kWh/m². | | Retrofitting | Het aanbrengen van moderne systemen of technologieën in een ouder gebouw om de prestaties te verbeteren, vaak gericht op energie-efficiëntie of structurele stabiliteit. | | Circulair bouwen | Het hergebruik van grondstoffen en materialen in gesloten kringlopen, met een focus op het maximaliseren van de waarde van bouwcomponenten over hun gehele levenscyclus. | | Adaptive reuse | Het aanpassen van een bestaand gebouw voor een ander gebruik dan waarvoor het oorspronkelijk is ontworpen, met behoud van karakteristieke elementen. | | Materialenpaspoort | Een document dat de gebruikte materialen en hun herkomst in een circulair gebouw vastlegt, om later hergebruik of recycling te vergemakkelijken. | | Ontwerpen voor demontage | Bouwmethoden die ervoor zorgen dat materialen en componenten eenvoudig kunnen worden gedemonteerd en opnieuw gebruikt zonder kwaliteitsverlies, door het vermijden van onomkeerbare verbindingen. |