Psychiatrische urgenties_V Radoux 24.docx

# Crisissituaties en urgentie op spoedafdelingen Dit deelonderwerp behandelt de identificatie en beoordeling van levensbedreigende situaties op de spoedafdeling, inclusief de 3D's en risicofactoren. ## 1. Crisissituaties en urgentie op spoedafdelingen Het is cruciaal om op de spoedafdeling levensbedreigende situaties te kunnen herkennen en beoordelen. Dit omvat het onderscheiden van een crisissituatie die geen opname vereist, van een urgente situatie waar wel een opname noodzakelijk is. ### 1.1 Identificatie van crisissituaties en urgentie #### 1.1.1 Definitie van een crisis en urgentie * **Crisis:** Een tijdelijke toestand van verstoring in het leven van een individu, waarbij de normale copingmechanismen ontoereikend zijn. Een crisis op de spoedafdeling kan zich manifesteren in diverse vormen, zoals paniekaanvallen of suïcidepogingen. * **Urgentie:** Een situatie die onmiddellijke medische of psychiatrische interventie vereist vanwege een acuut risico op ernstige schade, invaliditeit of overlijden. #### 1.1.2 Indicatoren van levensbedreigende situaties * **Onmiddellijk levensbedreigend:** Een persoon die op straat wordt aangetroffen met een wapen, duidt op een acute crisissituatie die directe actie vereist. * **Psychiatrische crisissituaties:** Dit kan variëren van een paniekaanval op de spoedafdeling tot een suïcidepoging met een overdosis medicatie (PCM). * **Kathatonie:** Een ernstige psychomotorische stoornis die gekenmerkt wordt door extreme rigiditeit, negativisme of catatonische stupor. In dit soort gevallen, waarbij het hoofd van de patiënt blijft staan als deze wordt weggehaald, is opname en mogelijke elektroshocktherapie noodzakelijk als medicatie zoals benzodiazepines niet aanslaat. #### 1.1.3 Beschermde observatiemaatregel en gedwongen opnames Wanneer de toestand van een patiënt de veiligheid bedreigt, kunnen maatregelen zoals een beschermde observatiemaatregel of een gedwongen opname noodzakelijk zijn. Dit zijn urgentie maatregelen die de patiënt beschermen tegen zichzelf of anderen. ### 1.2 Risico-inschatting op de spoedafdeling Een systematische risico-inschatting is essentieel voor het bepalen van de urgentie en de te nemen stappen. De "3D's" (detectie) en vijf specifieke risicofactoren spelen hierbij een centrale rol. #### 1.2.1 De "3D's" op spoed De "3D's" verwijzen naar de elementen die bijdragen aan de detectie van risico's: * **Detectie:** Het actief opsporen van potentiële gevaren. #### 1.2.2 Vijf factoren voor risicobeoordeling De inschatting van het risico op de spoedafdeling is gebaseerd op de evaluatie van de volgende vijf factoren: 1. **Psychiatrisch toestandsbeeld:** De huidige mentale toestand van de patiënt, inclusief stemming, denkprocessen en gedrag. 2. **Somatisch toestandsbeeld:** De fysieke gezondheidstoestand van de patiënt, inclusief vitale functies en bestaande aandoeningen. 3. **Agressierisico:** De waarschijnlijkheid dat de patiënt agressief gedrag zal vertonen naar zichzelf of anderen. 4. **Suïcidaliteit:** De aanwezigheid van gedachten, intenties of plannen om zichzelf van het leven te beroven. 5. **Fuguerisico:** Het risico dat de patiënt weggaat zonder toestemming, mogelijk in een gevaarlijke toestand. Deze factoren worden geëvalueerd om de veiligheid van de patiënt en de omgeving te garanderen en om een adequaat behandelplan op te stellen. ### 1.3 Bevragen na poging: Actief risico en beschermende factoren Na een suïcidepoging is een diepgaande bevraging cruciaal om het actuele risico in te schatten. #### 1.3.1 Beoordeling van spijt en actieve risico's * **Spijt na poging:** De vraag of de patiënt spijt heeft van de poging is een belangrijke indicator. Indien de patiënt geen spijt heeft, is er nog steeds sprake van een actief risico dat nauwlettend in de gaten gehouden moet worden. Dit duidt op een voortdurende suïcidale intentie. #### 1.3.2 Reden en kadering * **Motivatie voor hulp:** Het is belangrijk om te achterhalen wat de reden was dat de patiënt uiteindelijk hulp is komen zoeken. Dit helpt om de situatie beter te kaderen en de motivatie voor herstel te begrijpen. #### 1.3.3 Leeftijd en leerervaringen * **Jonge leeftijd:** Hoe jonger een persoon is, hoe groter het risico op suïcidaal gedrag. Jonge individuen hebben mogelijk nog niet de copingvaardigheden ontwikkeld om met ernstige stress om te gaan. * **Ervaring met eerdere pogingen:** Mensen leren uit eerdere pogingen, wat zowel positieve als negatieve gevolgen kan hebben voor hun toekomstige risicogedrag. #### 1.3.4 Protectieve factoren * **Sociale steun:** De aanwezigheid van vrienden en familie fungeert als belangrijke protectieve factoren die het risico op suïcidaal gedrag kunnen verminderen. #### 1.3.5 Matinaal drinken * **Ontwenningsverschijnselen:** Matinaal drinken, waarbij iemand al in de ochtend begint met alcoholgebruik om ontwenningsverschijnselen te vermijden, is een ernstig teken en vereist altijd opname. Dit duidt op een ernstige alcoholafhankelijkheid. ### 1.4 Het inschatten van concreetheid en het verschil tussen crisis en opname De mate van concreetheid van suïcidale gedachten is een belangrijke factor bij het inschatten van het risico en de noodzaak tot opname. #### 1.4.1 Concreet suïciderisico * **Risicofactor:** Hoe concreter de plannen en middelen voor suïcide, hoe hoger het risico. #### 1.4.2 Crisis versus Opname * **Crisissituatie zonder opname:** Een crisissituatie die geen opname vereist, impliceert dat de directe levensbedreiging beheersbaar is zonder hospitalisatie. Hierbij kan gedacht worden aan ambulante zorg of een crisisservice. * **Noodzaak tot opname:** Wanneer er sprake is van een ernstig risico op zelfbeschadiging, agressie, of een psychotische toestand, is een opname noodzakelijk. ### 1.5 Indicaties voor opname op een PAAZ Verschillende situaties vereisen een opname op een Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis (PAAZ). #### 1.5.1 Situaties die opname rechtvaardigen * **Suïcidaliteit na poging:** Indien een patiënt na een suïcidepoging nog steeds suïcidaal is en alle hulp weigert, is een gedwongen opname (BO) vaak de enige optie. * **Vreemdelingengevaar (VG):** Een opname op de PAAZ kan noodzakelijk zijn indien er sprake is van een gevaarlijke situatie voor derden, ook wel vreemdelingengevaar genoemd. * **Communicatie met familie:** In situaties van urgentie is het belangrijk om familie te contacteren en hen te informeren over de situatie van de patiënt. ### 1.6 Toegankelijke hulpverlening en netwerken Verschillende instanties en diensten bieden hulp bij crisissituaties en psychische nood. #### 1.6.1 Netwerk van hulpverleningsorganisaties Een breed scala aan diensten is beschikbaar, waaronder: * **EPSI/CIC, UPC Kortenberg (HIC, MIC, Anna, Lodewijk, Cog K):** Gespecialiseerde psychiatrische hulpverlening. * **Cog campus GHB, MCT, OUDreach BATienen (Prisma 1, MOTO):** Diensten gericht op specifieke problematieken zoals middelengebruik en ouderenhulp. * **Sint-Kamillus Bierbeek (GO), SADiest (Sint-Jan):** Residentiële en ambulante psychiatrische zorg. * **PAAZ-afdelingen in diverse locaties:** Zoals Vilvoorde, Bonheiden, Tienen, Asse, Halle, Jette, etc. * **tEPSI, PAAZ VJZ, Reling:** Andere gespecialiseerde psychiatrische diensten. * **Yuneco Crisis, Zorgcentrum Seksueel Geweld, PANGG, MCT andere provincies:** Spoedeisende hulp en gespecialiseerde centra. * **Extraregionale PAAZen, Raadplegingen (vb perinatale, KPS):** Diensten voor specifieke problematieken en regionale hulp. * **ELP, studentengezondheidscentrum, MSOC, Aanklampende Zorg:** Diensten gericht op studenten, ambulante zorg en outreâchende hulp. Deze netwerken zorgen voor een gelaagde en toegankelijke hulpverlening voor patiënten in acute nood. > **Tip:** Het kennen van deze netwerken en de specifieke diensten die zij aanbieden, is cruciaal voor een efficiënte doorverwijzing en zorgcoördinatie op de spoedafdeling. > **Tip:** Bij het inschatten van suïciderisico is het niet alleen belangrijk om te vragen naar de intentie, maar ook naar de concrete plannen en de beschikbare middelen. Hoe gedetailleerder het plan, hoe hoger het risico. --- # Risico inschatting en preventie van suïcidaliteit Het inschatten van suïciderisico omvat het evalueren van specifieke risicofactoren en beschermende factoren bij een individu om de kans op suïcidaal gedrag te bepalen en preventieve maatregelen te treffen. ### 2.1 Belang van risico-inschatting Risico-inschatting bij suïcidaliteit is een continu proces dat cruciaal is om de veiligheid van een persoon te waarborgen, vooral in acute situaties zoals op de spoeddienst. Het doel is om de urgentie van de situatie te bepalen en passende zorg te verlenen. ### 2.2 De 3D's op spoed Bij de evaluatie op de spoeddienst worden de "3D's" gehanteerd om het risico in te schatten: * **Detectie:** Het identificeren van vijf sleutelfactoren: psychiatrisch toestandsbeeld, somatisch toestandsbeeld, agressierisico, suïcidaliteit en fuguerisico. Dit omvat een evaluatie van de algehele veiligheid en het contact met de patiënt. * **Crisis versus urgentie:** Het onderscheiden tussen een crisis (geen opname vereist) en urgentie (wel opname vereist) is essentieel voor het bepalen van de juiste vervolgstap. * **Differentiatie:** Het vaststellen van het specifieke risico en de bijbehorende acties. ### 2.3 Factoren voor risico-inschatting De inschatting van suïciderisico wordt gebaseerd op verschillende factoren: #### 2.3.1 Suïcidaliteit na een poging Een cruciale vraag na een suïcidepoging is of de persoon spijt heeft van de poging. Indien er geen spijt is, duidt dit op een aanhoudend actief suïciderisico dat nauwlettend gevolgd moet worden. #### 2.3.2 Redenen voor suïcidaliteit Het begrijpen van de redenen achter de suïcidale gedachten of eerdere pogingen is van groot belang voor een goede kadering van de situatie. Mensen leren van eerdere pogingen, en de leeftijd waarop suïcidale gedachten of pogingen begonnen, kan een indicatie zijn van het risiconiveau. Jongere leeftijd wordt vaak geassocieerd met een verhoogd risico. #### 2.3.3 Beschermende factoren Naast risicofactoren is het identificeren van beschermende factoren essentieel. Dit zijn elementen die de kans op suïcide verkleinen, zoals een sterk sociaal netwerk (vrienden, familie) en positieve copingmechanismen. #### 2.3.4 Overige risicofactoren * **Matinaal drinken:** Dit verwijst naar het starten met alcoholgebruik in de ochtend om ontwenningsverschijnselen te vermijden. Dit gedrag moet altijd worden opgenomen in de risico-inschatting. * **Concreetheid van het plan:** Hoe concreter de plannen voor suïcide, hoe hoger het risico. ### 2.4 Beoordeling van urgentie en acties De beoordeling van de urgentie bepaalt de te nemen acties: * **Crisissituatie:** Indien er sprake is van een crisissituatie zonder dat een opname vereist is, kunnen ambulante interventies volstaan. * **Opname noodzakelijk:** Situaties waarin een opname noodzakelijk is, vereisen specifieke interventies, zoals: * Het bevragen van de reden waarom de hulp wel gezocht is ("Wat is de reden dat je het niet gedaan hebt en hulp bent komen vragen?"). * Evaluatie van spijt na een suïcidepoging. * Beoordeling of de persoon nog steeds suïcidaal is. * Het vaststellen of de persoon alle hulp weigert. * **Gedwongen opname (BO):** In ernstige gevallen, zoals bij weigering van alle hulp, kan een gedwongen opname noodzakelijk zijn. * **Communicatie met familie:** Het is belangrijk om contact op te nemen met familie en hen te informeren over de situatie. > **Tip:** Het verschil tussen een crisis en een urgentie is cruciaal voor het bepalen of een opname nodig is. Een crisis kan vaak ambulant worden behandeld, terwijl urgentie een klinische opname vereist. > **Voorbeeld:** Een persoon die na een suïcidepoging aangeeft dat hij/zij "nog nooit zo'n zin had om dood te gaan" en geen enkele spijt voelt, loopt een aanzienlijk verhoogd risico op een herhalingspoging en vereist directe klinische interventie. ### 2.5 Preventieve strategieën De preventie van suïcidaliteit is gericht op het verminderen van risicofactoren en het versterken van beschermende factoren. Dit omvat onder andere het bieden van laagdrempelige hulp en het vroegtijdig signaleren van risico. ### 2.6 Instellingen en diensten Diverse instellingen en diensten zijn betrokken bij de zorg voor personen met suïcidale gedachten, variërend van algemene psychiatrische afdelingen (PAAZ) tot gespecialiseerde crisisdiensten en outreach teams. * EPSI/CIC * UPC Kortenberg (HIC, MIC, Anna, Lodewijk, Cog K) * Cog campus GHB * MCT * OUDreach BATienen (Prisma 1, MOTO) * Sint-Kamillus Bierbeek (GO) * SADiest (Sint-Jan) * PAAZ Vilvoorde, Bonheiden, Tienen, Asse, Halle, Jette * tEPSI, PAAZ VJZ, Reling * Yuneco Crisis * Zorgcentrum Seksueel Geweld * PANGG * MCT andere provincies * Extraregionale PAAZen * Raadplegingen (vb perinatale, KPS) * ELP, studentengezondheidscentrum * MSOC * Aanklampende Zorg --- # Beleid en procedures bij gedwongen opnames Dit deel van de studiehandleiding behandelt de beschermde observatiemaatregel, gedwongen opnames (BO) en de criteria voor opname op een psychiatrische afdeling algemene ziekenhuis (PAAZ). ### 3.1 Gedwongen opnames en beschermde observatiemaatregel Gedwongen opnames (BO) en de beschermde observatiemaatregel zijn procedures die worden toegepast wanneer er sprake is van een acuut psychiatrisch gevaar voor de persoon zelf of voor anderen, en waarbij vrijwillige hulp geweigerd wordt of niet mogelijk is. #### 3.1.1 De 3 D's en risico-inschatting op spoed Bij de evaluatie op de spoedeisende hulp (SEH) wordt gelet op de "3 D's": * **Detectie:** Het identificeren van mogelijke risicofactoren. * **Duidelijkheid:** Het creëren van een helder beeld van de situatie. * **Dwang:** Het toepassen van gedwongen maatregelen indien noodzakelijk. Er worden vijf factoren beoordeeld om het risico in te schatten: 1. **Psychiatrisch toestandsbeeld:** De aard en ernst van de psychische symptomen. 2. **Somatisch toestandsbeeld:** De fysieke gezondheidstoestand van de patiënt, aangezien somatische problemen psychische klachten kunnen maskeren of veroorzaken. 3. **Agressierisico:** Het potentieel van de patiënt om agressief gedrag te vertonen jegens anderen. 4. **Suïcidaliteit:** De aanwezigheid en ernst van suïcidale gedachten, intenties of pogingen. 5. **Fuguerisico:** Het risico dat de patiënt op de vlucht slaat of verdwijnt. Daarnaast wordt de evaluatie van de veiligheid en het contact met de patiënt meegenomen in de risicobeoordeling. #### 3.1.2 Verschil tussen crisis en urgentie Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen een crisis en een urgentie: * **Crisis:** Een acute, ernstige situatie die onmiddellijk ingrijpen vereist, maar niet per se een gedwongen opname. Dit kan bijvoorbeeld een paniekaanval op de spoed zijn waarvoor geen opname nodig is. * **Urgentie:** Een situatie die directe aandacht behoeft en mogelijk wel een opname vereist. #### 3.1.3 Risicofactoren en protectieve factoren Bij het inschatten van het risico zijn diverse factoren relevant: **Risicofactoren:** * **Spijt na suïcidepoging:** Indien een patiënt geen spijt heeft van een suïcidepoging, duidt dit op een aanhoudend actief risico dat nauwlettend in de gaten gehouden moet worden. De redenen achter de poging zijn belangrijk om te kaderen. * **Leeftijd:** Jongere mensen met suïcidepogingen vormen over het algemeen een hoger risico. * **Matinaal drinken:** Beginnen met drinken in de ochtend om ontwenningsverschijnselen te vermijden, duidt op een ernstige afhankelijkheid en vereist vrijwel altijd opname. * **Concreetheid van de intentie:** Hoe concreter de plannen voor zelfbeschadiging, hoe hoger het risico. * **Weigeren van hulp:** Het afwijzen van alle aangeboden hulp. **Protectieve factoren:** * De aanwezigheid van steun van vrienden en familie kan een beschermende rol spelen. #### 3.1.4 Criteria voor opname op een PAAZ Opname op een PAAZ kan noodzakelijk zijn om de volgende redenen: * **Gevaar voor de persoon zelf of anderen:** Dit kan voortvloeien uit psychiatrische problematiek, zoals ernstige depressieve toestandsbeelden die leiden tot katatonie (bv. het hoofd niet zelfstandig omhoog kunnen houden), of een actief suïciderisico. * **Noodzaak van observatie:** Bijvoorbeeld de beschermde observatiemaatregel. * **Urgentie die niet elders behandeld kan worden:** Wanneer de situatie dringend is en specifieke psychiatrische zorg vereist. **Voorbeelden van situaties die opname kunnen vereisen:** * Een actieve suïcidepoging met een levensbedreigend middel. * Een ernstige depressie met katatonie, waarbij zonder behandeling elektroconvulsietherapie overwogen moet worden. * Mensen die hulp komen vragen na een suïcidepoging en nog steeds suïcidaal zijn of hulp weigeren. #### 3.1.5 Procedure bij gedwongen opname (BO) Bij een gedwongen opname is het cruciaal om contact op te nemen met de familie van de patiënt en hen te informeren over de situatie en de noodzaak van de opname. > **Tip:** Bij het bevragen na een suïcidepoging, is het antwoord op de vraag of de patiënt spijt heeft cruciaal voor de inschatting van het voortdurende risico. #### 3.1.6 Netwerk van voorzieningen Verschillende instellingen en diensten zijn betrokken bij de GGZ-zorg, waaronder: * **Grote psychiatrische centra:** Zoals UPC Kortenberg, UPC Pellenberg, en instellingen in de Antwerpse regio. * **Algemene ziekenhuizen met een PAAZ:** Diverse PAAZen in de provincie Vlaams-Brabant en daarbuiten. * **Crisis- en acute zorg:** Waaronder het crisisnetwerk van de verschillende PAAZen. * **Specifieke zorgvormen:** Zoals raadplegingen (bv. perinatale, KPS), ELP, studentengezondheidscentra, MSOC, en aanklampende zorg. Deze netwerken garanderen dat patiënten de juiste zorg ontvangen, afhankelijk van hun specifieke behoeften en de urgentie van de situatie. --- # Identificatie van psychiatrische en somatische toestandsbeelden Dit onderdeel beschrijft de detectie van specifieke psychiatrische en somatische toestandsbeelden die urgentie vereisen op de spoedafdeling. ### 4.1 De 3D's op de spoedafdeling Bij de evaluatie op de spoedafdeling worden de zogenaamde "3D's" gehanteerd om risico's in te schatten: * **Psychiatrisch toestandsbeeld**: De huidige mentale toestand van de patiënt. * **Somatisch toestandsbeeld**: De fysieke gezondheidstoestand van de patiënt. * **Agressierisico**: De kans op agressief gedrag. * **Suïcidaliteit**: De mate van suïcidale intentie of gedachten. * **Fuguerisico**: Het risico op wegvluchten of verdwijnen. Deze vijf factoren worden geëvalueerd om de veiligheid van de patiënt en de noodzaak tot verdere interventie te bepalen. ### 4.2 Onderscheid tussen crisis en urgentie Het is cruciaal om onderscheid te maken tussen een crisis en een urgentie: * **Crisis**: Een situatie die geen directe opname vereist. Hoewel er sprake kan zijn van psychische nood, is er geen onmiddellijk levensgevaar of acuut gevaar voor zichzelf of anderen. * **Urgentie**: Een situatie die onmiddellijke medische of psychiatrische interventie vereist, potentieel levensbedreigend is, en een opname noodzakelijk maakt. ### 4.3 Indicatoren van urgentie op de spoedafdeling Verschillende presentaties kunnen duiden op een urgente situatie die onmiddellijke actie vereist op de spoedafdeling: * **Levensbedreigende situaties**: Iemand die op straat met een wapen loopt, impliceert een acute dreiging. * **Paniekaanval op spoed**: Een ernstige paniekaanval die presentatie op de spoedafdeling noodzaakt. * **Suïcidepoging**: Zeker wanneer deze is uitgevoerd met medicatie (PCM - paracetamol), wat potentieel ernstige gevolgen kan hebben. * **Kathatonie**: Een ernstige psychiatrische aandoening gekenmerkt door motorische stoornissen, verstijving, of excessieve bewegingen. Een voorbeeld hiervan is het langdurig aanhouden van een gefixeerde hoofdhouding, zelfs na het wegnemen van een kussen. Indien deze toestand bedlegerig is, kan medicatie (zoals benzodiazepines) gestart worden of kan elektroconvulsietherapie overwogen worden. ### 4.4 Risico-inschatting bij suïcidaliteit De inschatting van suïciderisico is een essentieel onderdeel van de evaluatie, vooral na een suïcidepoging: * **Spijt na poging**: Het bevragen of de patiënt spijt heeft van de suïcidepoging is belangrijk. Indien er geen spijt is, duidt dit op een mogelijk aanhoudend actief risico. * **Reden voor poging**: Het achterhalen van de redenen achter de suïcidepoging biedt belangrijke context voor de risico-inschatting. * **Leeftijd**: Jongere personen die een poging doen, lopen mogelijk een hoger risico. * **Protectieve factoren**: De aanwezigheid van beschermende factoren zoals vrienden en familie kan het risico verminderen. ### 4.5 Specifieke risicofactoren Binnen de algemene risico-inschatting zijn er specifieke factoren om rekening mee te houden: * **Matinaal drinken**: Beginnen met alcohol drinken in de ochtend om ontwenningsverschijnselen te vermijden. Dit duidt op een ernstige alcoholverslaving en vereist opname. * **Concreetheid van intentie**: Hoe concreet de suïcidale plannen zijn, is een belangrijke risicofactor. * **Reden voor hulp zoeken**: Vragen naar de reden waarom iemand geen suïcide heeft gepleegd en hulp is komen zoeken, kan inzicht geven in de motivatie en de mate van crisis. * **Spijt en hulpweigeren**: Spijt na een poging, aanhoudende suïcidaliteit, en het weigeren van alle hulp kunnen leiden tot een gedwongen opname (BO - Bestuurlijke Openstelling). ### 4.6 Procedurele stappen bij urgente situaties Bij patiënten met een verhoogd risico op de spoedafdeling, met name na een suïcidepoging of bij psychiatrische urgenties, worden specifieke stappen ondernomen: * **Contact opnemen met familie**: Het informeren van de familie over de situatie is vaak noodzakelijk. * **Opname op PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis)**: Dit is geïndiceerd in geval van een ernstig psychiatrisch toestandsbeeld (VG - verwarde toestand) of aanhoudende suïcidaliteit. * **Gedwongen opname (BO)**: Indien er sprake is van gevaar voor zichzelf of anderen, en de patiënt hulp weigert, kan een gedwongen opname noodzakelijk zijn. > **Tip:** Bij het inschatten van suïcidaliteit is het cruciaal om niet alleen te focussen op de intentie, maar ook op de plannen, middelen en de mate van impulsiviteit. > **Tip:** Katatonie kan zich manifesteren met uiteenlopende symptomen en vereist een snelle herkenning en interventie vanwege de potentieel levensbedreigende aard van sommige complicaties. --- # Overzicht van hulpverleningsinstanties Dit overzicht beschrijft verschillende instanties en diensten die betrokken zijn bij geestelijke gezondheidszorg en crisisinterventie. ### 5.1 Crisis versus urgentie Het onderscheid tussen crisis en urgentie is cruciaal bij het inschatten van de benodigde hulp. #### 5.1.1 Urgentie Urgentie impliceert een levensbedreigende situatie die onmiddellijke interventie vereist. Dit kan zich manifesteren als: * Een persoon met een wapen op straat. * Een paniekaanval op de spoedeisende hulp. * Een suïcidepoging met medicatie. * Zeer ernstige depressieve symptomen, zoals katatonie (bv. een hoofd dat blijft staan wanneer het wordt weggenomen, bedlegerigheid). In dergelijke gevallen kan een medicamenteuze behandeling met benzodiazepines gestart worden, anders kan elektroshocktherapie overwogen worden. #### 5.1.2 Crisis Een crisissituatie vereist doorgaans geen directe opname, maar wel een inschatting en mogelijke begeleiding. ### 5.2 Risico-inschatting Een systematische risico-inschatting is essentieel bij elke hulpvraag. Hierbij worden de volgende vijf factoren geëvalueerd om de veiligheid en het contact te beoordelen: * **Psychiatrisch toestandsbeeld:** De actuele mentale gesteldheid van de persoon. * **Somatisch toestandsbeeld:** De lichamelijke gezondheidstoestand. * **Agressierisico:** De kans op agressief gedrag. * **Suïcidaliteit:** De mate van suïcidale gedachten of intenties. * **Fuguerisico:** Het risico op weglopen of verdwijnen. > **Tip:** Na een suïcidepoging is het belangrijk om te bevragen of de persoon spijt heeft. Indien dit niet het geval is, duidt dit op een actief risico dat nauwlettend gevolgd dient te worden. Factoren die de risico-inschatting beïnvloeden zijn onder andere: * De reden van de poging en de context waarin deze plaatsvond. * De leeftijd van de persoon; jongere personen lopen potentieel meer risico. * De aanwezigheid van beschermende factoren zoals vrienden en familie. * **Matinaal drinken:** Dit verwijst naar het vroeg op de ochtend beginnen met drinken om ontwenningsverschijnselen te vermijden en duidt altijd op de noodzaak van opname. #### 5.2.1 Concretisering van risico De vraag "Wat is de reden dat je het niet gedaan hebt en hulp bent komen vragen?" kan helpen om de concretisering van de suïcidale gedachten in te schatten. ### 5.3 Beschermde observatiemaatregel en gedwongen opnames In bepaalde situaties kunnen maatregelen worden getroffen die de observatie en behandeling van een persoon waarborgen, al dan niet gedwongen. #### 5.3.1 Toestandsbeelden die opname rechtvaardigen Een opname op een psychiatrische afdeling (PAAZ) kan noodzakelijk zijn bij: * VG (verwarde gedrag) * Nog steeds suïcidaal na een poging. * Weigeren van alle aangeboden hulp. * Mogelijke gedwongen opname (BO). > **Tip:** Bij een potentiële gedwongen opname is het van belang om contact op te nemen met de familie en hen over de situatie te informeren. ### 5.4 Overzicht van hulpverleningsinstanties Hieronder volgt een niet-limitatieve lijst van diverse instanties en diensten die betrokken zijn bij de geestelijke gezondheidszorg en crisisinterventie: * **EPSI/CIC:** E390 * **UPC Kortenberg:** HIC, MIC, Anna, Lodewijk, Cog K * **Cog campus:** GHB * **MCT:** Mobiele Consultatie Teams * **Ouderenwerk:** OUDreach * **BATienen:** Prisma 1, MOTO * **Sint-Kamillus Bierbeek:** GO (Gespecialiseerde Opname) * **SADiest:** Sint-Jan (SAD: Spoedeisende Alcohol- en Drugsafdeling) * **PAAZ-diensten:** Vilvoorde, Bonheiden, Tienen, Asse, Halle, Jette, etc. * **Overige intramurale diensten:** tEPSI, PAAZ VJZ, Reling, etc. * **Crisisdiensten:** Yuneco Crisis * **Zorgcentrum Seksueel Geweld** * **PANGG:** Psychiatrische Acute Neuro-Geriatrische Gevallen * **Regionale en Extraregionale MCT's** * **Extraregionale PAAZen** * **Raadplegingen:** Bijvoorbeeld perinatale raadplegingen, KPS (Kortdurende Psychiatrische Spoedopname), etc. * **ELP (Eerstelijnspsychologische Zorg):** Studentengezondheidscentra * **MSOC (Mobiel Suïcidepreventie en Crisisinterventie Team)** * **Aanklampende Zorg** Deze lijst illustreert de diversiteit aan zorgverleningsmogelijkheden, van acute crisisinterventie tot gespecialiseerde raadplegingen en langdurige zorg. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Urgentie | Een toestand die onmiddellijke medische of psychiatrische aandacht vereist vanwege een potentieel levensbedreigende situatie of ernstig risico op schade. | | Crisis | Een periode van intense emotionele of psychologische ontwrichting die normale copingmechanismen overstijgt en waarvoor mogelijk professionele hulp nodig is. | | Psychiatrisch toestandsbeeld | Een evaluatie van de mentale toestand van een persoon, inclusief stemming, gedachten, perceptie, gedrag en cognitieve functies, om psychiatrische aandoeningen te diagnosticeren of uit te sluiten. | | Somatisch toestandsbeeld | Een medische beoordeling van de fysieke gezondheidstoestand van een patiënt, waarbij lichamelijke symptomen, vitale functies en onderliggende medische aandoeningen worden geëvalueerd. | | Agressierisico | De kans dat een individu agressief gedrag vertoont, beoordeeld op basis van eerdere gedragingen, actuele prikkels en de psychologische toestand van de persoon. | | Suïcidaliteit | De aanwezigheid van gedachten, intenties of gedragingen gericht op zelfbeschadiging of zelfdoding, die variëren in ernst van milde gedachten tot concrete plannen. | | Fuguerisico | Het risico dat een persoon onverwacht en onbeheerst de huidige locatie verlaat, mogelijk gedesoriënteerd of op zoek naar een nieuw begin, wat zowel psychiatrische als somatische risico"s met zich mee kan brengen. | | Beschermde observatiemaatregel | Een juridische maatregel waarbij een persoon die een gevaar vormt voor zichzelf of anderen, gedurende een bepaalde periode onder observatie wordt geplaatst in een psychiatrische setting. | | Gedwongen opname (BO) | Een psychiatrische opname die plaatsvindt tegen de wil van de patiënt, gebaseerd op een gerechtelijk bevel of een medische noodzaak wanneer de patiënt een gevaar vormt en niet in staat is tot zelfzorg. | | Kathatonie | Een motorische stoornis die zich kan voordoen bij verschillende psychiatrische aandoeningen, gekenmerkt door abnormale bewegingen, stupor, negativisme of vreemd gedrag, en die intensieve behandeling kan vereisen. | | PAAZ | Een afkorting die verwijst naar een Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis, een gespecialiseerde afdeling binnen een algemeen ziekenhuis die psychiatrische zorg verleent. | | Suïcidepoging | Een actie die een persoon onderneemt met de intentie om zichzelf van het leven te beroven, die kan resulteren in letsel of overlijden. | | Ontwenningsverschijnselen | Lichamelijke en psychische symptomen die optreden wanneer iemand stopt met het gebruik van een middel (zoals alcohol of drugs) waarvan hij/zij afhankelijk is geworden. | | Beslissingsondersteunende (BO) methodiek | Een gestructureerde aanpak die gebruikt wordt om zorgverleners te helpen bij het nemen van complexe beslissingen, vaak in crisissituaties, door het afwegen van verschillende factoren en mogelijke uitkomsten. |