Hoofdstuk 10. Raad van Europa, EVRM, EHRM.docx

# HOOFDSTUK 10. De Raad van Europa, het EVRM en het EHRM Dit onderwerp behandelt de Raad van Europa, haar oprichting, doelstellingen, structuur, belangrijkste verdragen en onderscheidt deze van andere Europese instellingen, met specifieke aandacht voor het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). ### 10.1. DE RAAD VAN EUROPA ### A. Oprichting en doelstellingen De Raad van Europa is een intergouvernementele instelling, opgericht op 5 mei 1949, met de zetel in Straatsburg. Het is **geen** onderdeel van de Europese Unie. De organisatie begon met 10 lidstaten en telt momenteel 46 leden, met daarnaast waarnemende leden. De hoofddoelstellingen van de Raad van Europa zijn het beschermen van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat. Daarnaast bevordert de organisatie de bewustwording en de ontwikkeling van de Europese culturele identiteit en diversiteit. De officiële talen zijn Frans en Engels. ### B. Structuur en organen De Raad van Europa bestaat uit de volgende belangrijkste organen: 1. **Het Ministercomité:** Dit orgaan is samengesteld uit de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten. Het is het beslissende orgaan en is verantwoordelijk voor het toelaten van nieuwe lidstaten, het sluiten van verdragen en het toezicht op de naleving van beslissingen. 2. **De Parlementaire Vergadering:** Deze vergadering telt 306 leden die worden benoemd door de nationale parlementen. Ze komen vier keer per jaar bijeen en hebben de bevoegdheid om aanbevelingen te doen, maar geen beslissingen te nemen. 3. **Het Congres van Lokale en Regionale overheden:** Dit is een overlegorgaan dat de lokale en regionale overheden vertegenwoordigt. 4. **Het Secretariaat:** Dit secretariaat telt ongeveer 2000 leden en medewerkers en staat onder leiding van de secretaris-generaal. 5. **Het EHRM (Europees Hof voor de Rechten van de Mens):** Dit orgaan is een cruciaal onderdeel voor de rechtsbescherming en wordt verderop in detail besproken. ### C. Verdragen De Raad van Europa heeft meer dan 220 verdragen en conventies gesloten. Enkele belangrijke voorbeelden zijn: * Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) (1950), dat burgerlijke en politieke rechten beschermt. * Het Europees Sociaal Handvest (1961). * Het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering (1987). * Het Kaderverdrag inzake bescherming van minderheden (1994). * Het Europees Kinderrechtenverdrag (1996). ### D. Lidmaatschapseisen Om lid te worden van de Raad van Europa, moet een land voldoen aan de volgende eisen: 1. Het land moet geografisch in Europa liggen (hoewel sommige huidige leden deels buiten Europa liggen). 2. Het land moet het EVRM ondertekenen en bekrachtigen. 3. Het land moet het Europees Sociaal Handvest van 1961 ondertekenen en bekrachtigen. 4. Het land moet het Europees folterverdrag van 1987 ondertekenen en bekrachtigen. 5. Het land moet volledig afstand doen van de doodstraf (hoewel niet alle bestaande leden dit destijds deden). ### 10.2. HET EVRM Het EVRM, voluit het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, werd op 4 november 1950 ondertekend en is een internationaal verdrag waarbij de lidstaten van de Raad van Europa zich verbinden tot het waarborgen van fundamentele burgerlijke en politieke rechten voor eenieder binnen hun rechtsgebied. Het verdrag vormt een vereiste voor lidmaatschap van de Raad van Europa. Het EVRM kan worden onderverdeeld in drie secties: ### A. Materieel recht Deze sectie somt de fundamentele rechten op die door het verdrag worden beschermd. Voorbeelden hiervan zijn: * Het recht op leven. * Het recht op vrije meningsuiting. * Het recht op een eerlijk proces. * Het recht om te huwen. * Het verbod op slavernij en dwangarbeid. * Het verbod op willekeurige en onwettige detentie. Het is cruciaal om te begrijpen dat de bescherming van deze rechten niet absoluut is. De verdragsartikelen bevatten vaak specifieke uitzonderingsgronden die onder strikte voorwaarden kunnen leiden tot een beperking van deze rechten. ##### i. Uitzonderingsgronden De uitzonderingsgronden zijn essentieel voor de praktische toepassing van het EVRM. Deze gronden staan vaak vermeld in de verdragsartikelen zelf. > **Tip:** Analyseer altijd de specifieke bepalingen in het verdrag voor de precieze formulering en voorwaarden van een uitzonderingsgrond. Een belangrijk voorbeeld hiervan is Artikel 15 EVRM, dat onder bepaalde omstandigheden afwijkingen van de verplichtingen toestaat in geval van oorlog of ander publiek gevaar. Een ander relevant artikel is Artikel 8 EVRM, dat het recht op respect voor privéleven, familie- en gezinsleven, woning en correspondentie beschermt. Een inmenging in dit recht is alleen toegestaan indien aan de volgende drie voorwaarden is voldaan: a) De inmenging moet zijn vastgelegd in de wet. b) De inmenging moet een legitiem doel dienen, zoals het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid, het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, of de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Hierbij speelt het proportionaliteitsbeginsel een rol. c) De inmenging moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. Dit houdt in dat de maatregel niet enkel nuttig mag zijn, maar ook pertinent moet zijn voor het nagestreefde doel. ##### ii. De appreciatiebevoegdheid van lidstaten Het EVRM kent lidstaten een zekere appreciatiebevoegdheid toe bij de interpretatie en toepassing van de verdragsbepalingen. Dit betekent dat er ruimte is voor nationale interpretatie binnen de grenzen van het verdrag, wat kan leiden tot verschillen in rechtspraak tussen de lidstaten. Een bekend voorbeeld hiervan is de evoluerende rechtspraak en wetgeving met betrekking tot het homohuwelijk. ### B. Rechtsbescherming De rechtsbescherming tegen schendingen van het EVRM kan op twee niveaus plaatsvinden: a) **Nationale rechter:** In de meeste lidstaten hebben de verdragsbepalingen directe werking. Dit betekent dat individuen zich rechtstreeks kunnen beroepen op het EVRM voor hun nationale rechters. b) **Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM):** Wanneer nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput, kan een individu een aanvraag indienen bij het EHRM. ##### i. Aanvraag bij het EHRM Een aanvraag bij het EHRM kan zowel individueel als interstatelijk zijn. * **Individuele aanvraag:** Een individu dient een klacht in tegen een lidstaat. * **Interstatelijke aanvraag:** Een lidstaat dient een klacht in tegen een andere lidstaat. Alle aanvragen bij het EHRM moeten altijd gericht zijn tegen een lidstaat van de Raad van Europa. ##### ii. Ontvankelijkheid van een vordering bij het EHRM Om een vordering bij het EHRM ontvankelijk te laten verklaren, moeten aan de volgende voorwaarden worden voldaan: 1. **Uitputting van nationale rechtsmiddelen:** Alle in het nationale recht beschikbare rechtsmiddelen moeten zijn uitgeput. 2. **Termijn:** De vordering moet binnen vier maanden na de definitieve nationale beslissing worden ingediend bij het EHRM. 3. **Partij:** De vordering moet gericht zijn tegen een lidstaat. 4. **Niet-ontvankelijkheid:** Een vordering is niet ontvankelijk indien: * Het gaat om een anonieme klacht. * De klacht geen betrekking heeft op een verdragsbepaling. * Er geen sprake is van een belangrijk en ernstig nadeel voor de verzoeker (het 'belang'). > **Tip:** Het strikt naleven van de termijnen en de verplichting tot uitputting van nationale rechtsmiddelen zijn cruciaal voor de ontvankelijkheid van een zaak bij het EHRM. ### C. Aanvraag bij het EHRM Een aanvraag bij het EHRM kan op twee manieren gebeuren: a) **Individuele aanvraag:** Een individu dat meent slachtoffer te zijn van een schending van het EVRM door een lidstaat. b) **Interstatelijke aanvraag:** Een lidstaat die een andere lidstaat beschuldigt van een schending van het EVRM. Elke aanvraag bij het EHRM moet **altijd gericht zijn tegen een lidstaat**. ### 10.3. HET EHRM ### A. Ontvankelijkheid van een vordering Een vordering bij het EHRM is ontvankelijk indien aan de volgende voorwaarden is voldaan: 1. Alle nationale rechtsmiddelen moeten uitgeput zijn. 2. De vordering moet worden ingesteld binnen vier maanden na de definitieve nationale beslissing. 3. De vordering moet gericht zijn tegen een lidstaat. 4. De vordering is **niet** ontvankelijk indien: * Het gaat om een anonieme klacht. * De klacht geen betrekking heeft op verdragsbepalingen. * Er geen belangrijk en ernstig nadeel is voor de verzoeker (geen belang). ### B. Samenstelling Het EHRM bestaat uit: * **Rechters:** Elk lidstaat van de Raad van Europa wijst één rechter aan. Deze rechters worden voor een niet-hernieuwbare ambtstermijn van negen jaar benoemd. * **Kamers:** Gevallen worden behandeld door kamers van één, drie of zeven rechters. * **Grote Kamer:** Een Grote Kamer van zeventien rechters kan zich buigen over zaken in geval van: * **Referral (beroep):** Een partij kan in beroep gaan tegen een beslissing van een kamer van drie of zeven rechters. * **Relinquishment (spontane uithandengeving):** Een kamer kan een zaak spontaan doorverwijzen naar de Grote Kamer indien dit de zaak ten goede komt. ### C. Procedure De procedure bij het EHRM omvat de volgende stappen: 1. **Aanvraag:** Een individu of staat dient een aanvraag in. 2. **Ontvankelijkheid:** De ontvankelijkheid van de aanvraag wordt getoetst aan de hand van de eerder genoemde criteria. 3. **Uitspraak ten gronde:** Indien de aanvraag ontvankelijk is, doet het Hof uitspraak over de vraag of er een schending van het verdrag heeft plaatsgevonden. Het EHRM streeft naar een laagdrempelige procedure: * Indieners kunnen hun zaak in hun eigen taal indienen. * De procedure is gratis. * Het inschakelen van een advocaat is niet verplicht, hoewel het in complexere zaken wel raadzaam kan zijn. In spoedeisende gevallen kan een snellere behandeling plaatsvinden. Beslissingen worden genomen bij gewone meerderheid. Rechters hebben de mogelijkheid om een separate opinion te schrijven, hetzij concurring (instemmend met de uitspraak maar met een andere redenering) of dissenting (niet instemmend met de uitspraak). ### D. Jurisdictie en uitvoering van uitspraken De uitspraken van het EHRM zijn bindend voor de betrokken lidstaten. De belangrijkste gevolgen van een uitspraak zijn: * **Billijke vergoeding (just satisfaction):** Indien een schending wordt vastgesteld, kan het EHRM een billijke vergoeding toekennen aan de benadeelde partij. Deze vergoeding kan materiële en immateriële schade omvatten. * **Algemene of individuele maatregelen:** De lidstaat is verplicht om zowel individuele maatregelen te nemen om de gevolgen van de schending voor de klager te herstellen, als algemene maatregelen om herhaling van vergelijkbare schendingen in de toekomst te voorkomen. Het Ministercomité van de Raad van Europa houdt toezicht op de uitvoering van de uitspraken door de lidstaten. Sinds 1 augustus 2018 is er een prejudiciële procedure mogelijk, waardoor nationale rechters prejudiciële vragen kunnen stellen aan het EHRM. De uitspraken van het EHRM hebben ook een preventieve werking door het vaststellen van jurisprudentie die andere lidstaten en rechtbanken kan sturen. Voorbeelden hiervan zijn het arrest Marckx en de daaruit voortvloeiende Salduz-wetgeving in België. > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid te maken tussen de Raad van Europa, de Europese Raad en de Raad van de Europese Unie, aangezien dit vaak tot verwarring leidt. De Raad van Europa is de oudste en heeft een bredere geografische reikwijdte, met als kern het EVRM. > **Voorbeeld:** Het arrest Marckx was een baanbrekend arrest van het EHRM dat leidde tot belangrijke wetswijzigingen in België met betrekking tot de juridische status van buitenechtelijke kinderen, wat de preventieve werking van het Hof aantoont.

| Term | Definition | |------|------------| | Raad van Europa | Een internationale organisatie met zetel in Straatsburg, opgericht op 5 mei 1949 met als hoofddoel het beschermen van mensenrechten, democratie en rechtsstaat in Europa. Het is geen onderdeel van de Europese Unie. | | Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) | Een internationaal verdrag, opgesteld door de Raad van Europa, dat fundamentele burgerlijke en politieke rechten waarborgt voor alle personen binnen het rechtsgebied van de lidstaten. Ratificatie is een vereiste voor lidmaatschap van de Raad van Europa. | | Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) | Een permanent rechtscollege dat waakt over de naleving van het EVRM door de lidstaten. Burgers kunnen hier terecht nadat alle nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput, om schendingen van hun rechten aan te vechten. | | Ministercomité (RvE) | Het beslissende orgaan van de Raad van Europa, samengesteld uit ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten. Het behandelt onderwerpen zoals het toelaten van nieuwe leden en het toezicht op de naleving van beslissingen. | | Parlementaire Vergadering (RvE) | Een vergadering van 306 door nationale parlementen benoemde leden, die viermaal per jaar samenkomt. De vergadering brengt aanbevelingen uit, maar heeft geen beslissende bevoegdheid. | | Materiële recht (EVRM) | Het gedeelte van het EVRM dat een opsomming bevat van fundamentele rechten, zoals het recht op leven, vrije meningsuiting en een eerlijk proces. Deze rechten zijn echter niet absoluut en kennen wettelijk vastgelegde uitzonderingsgronden. | | Nationale rechter | Het gerecht binnen een lidstaat dat bevoegd is om direct de bepalingen van het EVRM toe te passen en schendingen te beoordelen, nadat alle nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput kan men zich wenden tot het EHRM. | | Interstatelijke aanvraag (EHRM) | Een klacht die door een lidstaat wordt ingediend tegen een andere lidstaat wegens vermeende schending van het EVRM. Dit staat naast de individuele aanvragen die door burgers kunnen worden ingediend. | | Grote Kamer (EHRM) | Een samenstelling van 17 rechters van het EHRM die wordt ingeschakeld bij beroepen tegen uitspraken van de gewone kamer of wanneer de zaak spontaan door de gewone kamer wordt overgedragen aan de Grote Kamer. | | Billijke vergoeding (just satisfaction) | Een door het EHRM toegekende compensatie aan een slachtoffer wiens rechten zijn geschonden. Dit kan materiële en immateriële schade omvatten, evenals kosten en uitgaven. |