samenvatting 5. marktpraktijken en consumentenbescherming.pdf

# Toepassingsgebied en algemene informatieverplichtingen Dit onderwerp belicht de reikwijdte van Boek VI van het Wetboek Economisch Recht (WER) en de fundamentele informatieplichten die ondernemingen hebben tegenover consumenten, met name vóór de totstandkoming van een overeenkomst. ### 1.1 Europeesrechtelijke basis en evolutie Boek VI WER is sterk Europees gestuurd. De regels zijn gebaseerd op Europese verordeningen en richtlijnen. Richtlijnen kunnen leiden tot minimale harmonisatie, waarbij lidstaten geen additionele bescherming mogen voorzien, wat kan leiden tot verschillen in bescherming tussen lidstaten (bv. verkoop op afstand). Richtlijnen met maximale harmonisatie verbieden eveneens additionele bescherming, met als doel een gelijk beschermingsniveau in alle lidstaten te garanderen (bv. oneerlijke handelspraktijken, solden, uitverkoop). Er bestaat een blijvend spanningsveld tussen nationale en Europese consumentenbescherming, met name door de richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken die maximale harmonisatie voorziet. Belgische regels die niet onder deze richtlijn vallen, zullen vroeg of laat aangepast moeten worden [1](#page=1). ### 1.2 Toepassingsgebied van Boek VI WER Boek VI WER omvat regels die van toepassing zijn op zowel de relatie tussen bedrijven onderling (B2B) als tussen bedrijven en consumenten (B2C). Het is van toepassing op alle producten, inclusief goederen en diensten [1](#page=1). #### 1.2.1 Vrije beroepers Vrije beroepers vallen nu onder Boek VI WER, omdat de definitie van "onderneming" in artikel I.8, 39° WER hen omvat. Vroeger hadden zij een apart Boek XIV met dezelfde regels [1](#page=1). #### 1.2.2 Bepalende definities Het toepassingsgebied van Boek VI WER wordt bepaald door de toepasselijke definities uit het WER [1](#page=1): * **Onderneming:** artikel I.8, 39° WER [1](#page=1). * **Consument:** artikel I.1, 2° WER [1](#page=1). * **Producten:** artikel I.8, 47° WER [1](#page=1). * **Goederen:** artikel I.1, 6° WER [1](#page=1). * **Diensten:** artikel I.1, 5° WER [1](#page=1). ### 1.3 Algemene informatieplicht (art. VI.2 WER) De algemene informatieplicht is een residuaire bepaling die van toepassing is op alle overeenkomsten met consumenten (B2C) waarvoor geen specifieke regels (lex specialis) bestaan. Deze plicht is dus niet van toepassing op overeenkomsten op afstand (art. VI.44/1 ev WER) of overeenkomsten gesloten buiten de verkoopruimten (art. VI.63/1 ev WER) [2](#page=2). #### 1.3.1 Inhoud van de informatieplicht Vóórdat een consument gebonden kan worden door een overeenkomst, moet de onderneming op duidelijke en begrijpelijke wijze de volgende informatie verstrekken, indien relevant en voor zover er geen afwijkende regels bestaan [2](#page=2): * De voornaamste productkenmerken [2](#page=2). * De identiteit van de onderneming [2](#page=2). * De totale prijs van het product, inclusief belastingen, leveringskosten, etc., of de berekeningswijze voor de prijs [2](#page=2). * Een herinnering aan de wettelijke conformiteitswaarborg ex artikel 1649ter BW [2](#page=2). * Desgevallend, de betalingswijze, leveringswijze, etc. [2](#page=2). * Desgevallend, de verkoopsvoorwaarden, rekening houdend met de door de consument meegedeelde of redelijkerwijs voorzienbare bestemming/gebruik [2](#page=2). * Desgevallend, de commerciële garanties [2](#page=2). Er is geen specifieke sanctie voorzien voor de schending van deze algemene informatieplicht, met uitzondering van een mogelijke boete door de economische inspectie (art. 6.5 BW) [2](#page=2). > **Tip:** Onthoud dat de algemene informatieplicht de vangnetbepaling is en dus enkel geldt wanneer er geen specifieke informatieverplichtingen zijn voor een bepaald type overeenkomst. ### 1.4 Prijsaanduiding bij aanbieding aan consument (art. VI.3 ev WER) De regels inzake prijsaanduiding zijn van toepassing op alle goederen en homogene diensten [2](#page=2). #### 1.4.1 Algemene vereisten voor prijsaanduiding De prijsaanduiding moetschriftelijk, leesbaar, goed zichtbaar en ondubbelzinnig zijn. De totale prijs moet inclusief BTW en taksen zijn, alsook de verplichte supplementen. De prijs moet minstens in euro worden vermeld en dit geldt ook voor reclame waar de prijs wordt vermeld [2](#page=2). #### 1.4.2 Specifieke regels voor diensten * **Homogene diensten:** Dit zijn diensten waarbij de tariefbepaling losstaat van de omstandigheden of kenmerken van de dienst. De vereisten zijn dezelfde als voor uitgestalde goederen: leesbaar, goed zichtbaar, schriftelijk en ondubbelzinnig (art. VI.3 §2) [2](#page=2). * **Niet-homogene diensten:** Dit zijn diensten met specifieke kenmerken die de prijs bepalen (bv. schilderwerken). Wanneer een consument om een bestek vraagt, is de onderneming verplicht dit te leveren indien zij bereid is de dienst te leveren (art. VI.7, 3° WER). Een bestek gevolgd door een aanvaarding vormt een overeenkomst [2](#page=2). #### 1.4.3 Uitzonderingen op de prijsaanduiding Bij koninklijk besluit kunnen bijzondere regels inzake prijsaanduiding worden vastgelegd of vrijstellingen worden voorzien. Een voorbeeld van een vrijstelling is voor juwelen met een prijs hoger dan 870 euro [2](#page=2). > **Example:** Een bakker die brood verkoopt, moet de prijs duidelijk vermelden op het brood of op een zichtbare plaats in de winkel. Dit geldt ook voor de prijs van een koffie in een café. Echter, bij maatwerk zoals het inhuren van een architect voor een specifiek bouwproject, waarbij de prijs sterk afhangt van de specifieke wensen, volstaat het meestal om een bestek te leveren op vraag van de consument. --- # Promoties en prijsverminderingen Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over promoties en prijsverminderingen, gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Promoties en prijsverminderingen Dit onderdeel behandelt diverse vormen van promoties en prijsverminderingen, inclusief vergelijkende reclame, gewone prijsverminderingen, uitverkopen, opruimingen, solden, en de specifieke regels rondom titels die recht geven op terugbetaling of prijsvermindering. ### 2.1 Vergelijkende reclame Vergelijkende reclame is gereguleerd onder artikel VI.17 van het Wetboek Economisch Recht (WER). Het wordt gedefinieerd als reclame waarin een concurrent, of de goederen of diensten die door een concurrent worden aangeboden, uitdrukkelijk of impliciet worden genoemd. De identificatie van de concurrent of hun producten kan dus expliciet of impliciet zijn. Een concurrent wordt gedefinieerd als een aanbieder van substitueerbare producten. Reclame zelf is breed gedefinieerd als alle mededelingen die, zelfs zonder publiek karakter, een indirect effect hebben op de bevordering van verkopen, zoals de benaming op een product [3](#page=3). #### 2.1.1 Voorwaarden voor geoorloofde vergelijkende reclame Om vergelijkende reclame wettelijk toe te laten, moeten acht cumulatieve voorwaarden vervuld zijn. Het doel van deze voorwaarden is om de voordelen van vergelijkbare producten objectief te belichten en zo de concurrentie in het belang van de consument te stimuleren [3](#page=3). Wanneer deze voorwaarden niet worden nageleefd, kan de reclame verboden zijn indien zij concurrentieverstorend werkt, schade berokkent aan concurrenten, of een negatieve invloed heeft op de keuze van de consument. Het Hof van Justitie interpreteert deze regels op een beperkende manier, wat betekent dat er niet snel tot een inbreuk zal worden geoordeeld [3](#page=3). De belangrijkste acht voorwaarden zijn: 1. De reclame mag geen misleidende handelspraktijk zijn conform de artikelen VI.97, 99 en 100 WER [3](#page=3). 2. De vergeleken producten moeten bestemd zijn voor dezelfde behoefte of hetzelfde doel. Er mag dus geen vergelijking gemaakt worden tussen appels en peren [3](#page=3). 3. Er moet een objectieve vergelijking plaatsvinden van essentiële, relevante, controleerbare en representatieve kenmerken [3](#page=3). 4. De reputatie van concurrenten mag niet beschadigd of gekleineerd worden [3](#page=3). #### 2.1.2 Vormen van prijsverminderingen Prijsverminderingen kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: gewone prijsverminderingen en prijsverminderingen in bijzondere omstandigheden [3](#page=3). ### 2.2 Gewone prijsverminderingen Gewone prijsverminderingen zijn van toepassing op situaties zoals solden en uitverkopen, maar ook op andere vormen zoals Black Friday kortingen, seizoenskortingen en folderkortingen. Vóór 28 mei 2022 bestonden er geen specifieke regels voor deze kortingen, met uitzondering van het algemene verbod op oneerlijke handelspraktijken. Sinds 28 mei 2022 zijn er nieuwe regels van kracht, vastgelegd in de artikelen VI.18-21 WER [3](#page=3). ### 2.3 Prijsverminderingen in bijzondere omstandigheden De wet voorziet in specifieke regels voor bepaalde situaties die prijsverminderingen met zich meebrengen. Dit betreft met name uitverkopen, opruimingen/solden en titels die recht geven op terugbetalingen of prijsverminderingen [3](#page=3). #### 2.3.1 Uitverkopen Uitverkopen zijn gereguleerd onder de artikelen VI.22-24 WER en zijn uitsluitend van toepassing op goederen. Een uitverkoop wordt gedefinieerd als elke prijsvermindering onder de benaming 'uitverkoop' (of synoniemen) met de intentie om de voorraad versneld te verkopen [4](#page=4). Uitverkopen zijn enkel toegestaan in de volgende situaties, zoals vermeld in artikel VI.22 WER [4](#page=4): * Ter uitvoering van een rechterlijke beslissing [4](#page=4). * Bij overname van de onderneming [4](#page=4). * Bij stopzetting van activiteiten [4](#page=4). * Bij verplaatsing of sluiting van de inrichting [4](#page=4). De voorwaarden en regels voor uitverkopen zijn vastgelegd in artikel VI.23 WER [4](#page=4): * **Maximale duur:** Een uitverkoop mag maximaal 5 maanden duren, of 12 maanden in geval van pensionering. Onderbrekingen van de uitverkoop schorsen de looptijd niet [4](#page=4). * **Sperperiode:** Uitverkopen vormen een uitzondering op het algemene reclameverbod tijdens de sperperiode; reclame voor uitverkopen is dus wel toegestaan [4](#page=4). * **Plaats en wijze van aanbieding:** Uitverkopen mogen enkel plaatsvinden op de normale verkooppunten en met de normale verkoopmiddelen. Indien er meerdere verkoopinrichtingen zijn, mag de uitverkoop enkel plaatsvinden in de winkel waar de goederen reeds eerder te koop werden gesteld [4](#page=4). * **Toegelaten goederen en herbevoorrading:** Enkel goederen die reeds vóór de aanvang van de uitverkoop aanwezig waren in de voorraad mogen verkocht worden. Herbevoorrading tijdens de uitverkoop is verboden [4](#page=4). #### 2.3.2 Opruimingen / solden & sperperiode Opruimingen en solden zijn eveneens enkel van toepassing op goederen en hebben tot doel de bescherming van ondernemingen. Hierbij gaat het om prijsverminderingen die plaatsvinden tijdens wettelijk bepaalde periodes [4](#page=4). De wettelijk vastgelegde periodes voor solden zijn: * Van 1 tot en met 31 januari [4](#page=4). * Van 1 tot en met 31 juli [4](#page=4). De regels voor de goederen die verkocht mogen worden tijdens solden/opruimingen zijn: * **Geen herbevoorrading:** Net als bij uitverkopen is herbevoorrading tijdens solden niet toegestaan [4](#page=4). * **Aanbiedingsvereiste:** Enkel goederen die vóór de aanvang van de soldenperiode minstens 30 dagen (niet noodzakelijk aansluitend) te koop werden aangeboden, mogen tijdens de solden worden verkocht [4](#page=4). #### 2.3.3 Sperperiode Er geldt een sperperiode, specifiek voor de kledijsector, die het verbiedt om prijsverminderingen aan te kondigen één maand vóór de start van de solden. Er zijn echter uitzonderingen op dit verbod, namelijk voor braderieën (artikel VI.29, §4 WER) en voor uitverkopen (artikel VI.29, §5 WER) [4](#page=4). #### 2.3.4 Titels die recht geven op terugbetaling of prijsvermindering De wet regelt ook promoties waarbij titels worden uitgegeven die recht geven op een terugbetaling of een prijsvermindering [4](#page=4). * **Titels die recht geven op terugbetaling (cashback):** Artikel VI.31 WER schrijft voor welke vermeldingen verplicht zijn op dergelijke titels. Dit omvat de naam, adres, vennootschapsvorm en -nummer van de uitgever, de geldigheidsduur, het bedrag van de cashback, en de regels en voorwaarden voor de terugbetaling [4](#page=4). * **Titels die recht geven op prijsvermindering:** Wanneer een onderneming gratis titels uitgeeft die recht geven op een prijsvermindering bij de aankoop van producten (door dezelfde of een andere onderneming), is de verkoper verplicht de korting te verlenen, mits voldaan is aan de voorwaarden van het aanbod en de vereiste vermeldingen zijn opgenomen conform §2 van artikel VI.32 WER [4](#page=4). --- # Overeenkomsten met consumenten op afstand en buiten de verkoopruimte Dit deel van de studiehandleiding behandelt de specifieke consumentenbescherming bij overeenkomsten die buiten de fysieke verkoopruimte van de onderneming worden gesloten, met nadruk op uitgebreide informatieplichten en het herroepingsrecht. ### 3.1 Overeenkomsten op afstand Overeenkomsten op afstand zijn van toepassing wanneer aan een aantal cumulatieve voorwaarden is voldaan. Deze voorwaarden omvatten een B2C-relatie, een georganiseerd systeem voor verkoop op afstand, het gebruik van technieken voor communicatie op afstand tot aan de sluiting van de overeenkomst, en de afwezigheid van gelijktijdige fysieke aanwezigheid van beide partijen. Prospectie, in tegenstelling tot onderhandelen in een verkoopruimte, valt hier niet onder. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen overeenkomsten met niet-financiële diensten (goederen en diensten) en financiële diensten [7](#page=7). #### 3.1.1 Overeenkomsten op afstand betreffende niet-financiële diensten Voor deze overeenkomsten geldt een dubbele informatieplicht: een precontractuele en een contractuele informatieplicht [7](#page=7). ##### 3.1.1.1 Precontractuele informatieplicht Voordat een overeenkomst op afstand betreffende niet-financiële diensten met een consument kan worden gesloten, moet de onderneming duidelijke en begrijpelijke informatie verstrekken conform artikel VI.45 van de WER. Deze informatie omvat onder meer de voornaamste kenmerken van de goederen of diensten de totale prijs inclusief belastingen en extra kosten de wijze van betaling, levering, uitvoering en het beleid inzake klachtenbehandeling informatie over het herroepingsrecht en de duur van de overeenkomst en opzegmogelijkheden [7](#page=7). De modaliteiten voor deze informatieverstrekking zijn vastgelegd in artikel VI.46 WER. De informatie moet duidelijk, begrijpelijk en passend zijn voor de gebruikte communicatietechniek. Indien de informatie op een duurzame gegevensdrager wordt verstrekt, moet deze leesbaar zijn. Bij e-verkoop met een betalingsverplichting voor de consument, moet onmiddellijk vóór het plaatsen van de bestelling een duidelijke mededeling van de productkenmerken, totale prijs, duur van de overeenkomst en minimale duur van de consumentenverplichtingen plaatsvinden. De consument moet zijn betalingsverplichting uitdrukkelijk erkennen, bijvoorbeeld via een knop met de tekst "bestelling met betalingsverplichting" of een soortgelijke boodschap. Voor verkoop via technieken met beperkingen in tijd of ruimte (zoals sms of telefoon) kan de precontractuele informatieverplichting beperkt worden tot de essentiële informatie, waarbij andere informatie via een passende wijze kan worden overgedragen [7](#page=7). **Sancties bij schending van de precontractuele informatieverstrekking:** * **Algemene sancties:** Het niet-verstrekken van informatie kan worden beschouwd als een oneerlijke handelspraktijk (misleiding door omissie), met mogelijke sancties zoals terugbetaling door de rechter zonder teruggave van het goed (artikel VI.38, 2e lid WER). Schadevergoeding op grond van artikel 6.5 BW is mogelijk, maar schade is niet altijd evident aantoonbaar. Strafsancties zijn minder prioriteit [8](#page=8). * **Specifieke sancties:** * Geen informatie over extra kosten of terugzendingskosten bij herroepingsrecht: de consument hoeft deze kosten niet te betalen [8](#page=8). * Geen knop die verwijst naar betalingsverplichting: de consument is niet gebonden door de bestelling [8](#page=8). * Geen informatie over het herroepingsrecht: de principiële termijn wordt verlengd met 12 maanden [8](#page=8). ##### 3.1.1.2 Contractuele informatieplicht van de onderneming Conform artikel VI.46, §7 WER moet de onderneming de reeds precontractueel verstrekte informatie bevestigen, tenzij deze al op een duurzame gegevensdrager is bezorgd. Dit moet gebeuren binnen een redelijke periode na contractsluiting en uiterlijk bij de levering van het goed of vóór de aanvang van de uitvoering van de dienst. De informatie moet op een duurzame gegevensdrager worden verstrekt, zoals op papier, een dvd, USB, of e-mail. Een website is hiervoor niet geschikt. Een duurzame gegevensdrager is een drager die de opslag van informatie voor latere, ongewijzigde raadpleging mogelijk maakt [8](#page=8). ##### 3.1.1.3 Het wettelijk herroepingsrecht Het wettelijk herroepingsrecht geeft consumenten de mogelijkheid om een overeenkomst zonder opgave van redenen te herroepen of ongedaan te maken [8](#page=8). * **Termijn:** De herroepingstermijn bedraagt 14 dagen. Deze termijn gaat in op de dag van levering van de goederen (met uitzonderingen) of de dag van contractsluiting voor diensten [8](#page=8). * **Sanctie bij schending informatieplicht:** Indien er geen (precontractuele) informatie over het herroepingsrecht is verstrekt, wordt de termijn verlengd met 12 maanden. Als de informatie na contractsluiting, maar binnen 12 maanden na afloop van de normale termijn, wordt meegedeeld, wordt de aanvang van de termijn opgeschort [8](#page=8). * **Kosten:** De consument draagt geen kosten, met uitzondering van: * Leveringskosten indien de consument een duurdere leveringswijze dan de standaardlevering heeft gekozen [8](#page=8). * Directe terugzendingskosten, tenzij de onderneming deze draagt of de informatie over de kosten niet vooraf is meegedeeld [8](#page=8). * Eventuele waardeverminderingskosten, tenzij de precontractuele informatie over het herroepingsrecht niet correct is verstrekt [8](#page=8). * **Wijze van herroeping:** De herroeping kan gebeuren via het wettelijk modelformulier of een andere verklaring, mits de consument kan bewijzen dat hij tijdig heeft herroepen. Verzending binnen de termijn volstaat [9](#page=9). * **Terugbetaling door de onderneming:** Binnen 14 dagen na herroeping of na ontvangst van de goederen/bewijs van terugzending betaalt de onderneming alle betaalde bedragen terug, inclusief leveringskosten (tenzij een duurdere leveringswijze is gekozen) [9](#page=9). * **Verplichtingen consument:** De consument moet de goederen terugsturen binnen 14 dagen na herroeping. De terugzendingskosten zijn voor de consument, tenzij de onderneming ze draagt of ze niet vooraf zijn meegedeeld. De consument is aansprakelijk voor waardevermindering door gebruik dat verder gaat dan nodig is om te testen of inspecteren [9](#page=9). * **Bewijslast:** De bewijslast van de staat van het product ligt bij de onderneming, hoewel veel elektronische producten gebruikstijd registreren. Er is geen aansprakelijkheid voor waardevermindering als de precontractuele informatie over het herroepingsrecht ontbrak [9](#page=9). * **Uitzonderingen op het herroepingsrecht:** Er zijn diverse uitzonderingen waarbij geen herroepingsrecht geldt, zoals bij volledig uitgevoerde dienstenovereenkomsten, logies, accommodatie, vervoer, autohuur, vrijetijdsdiensten, op maat gemaakte goederen, en beperkt houdbare goederen [9](#page=9). ### 3.2 Buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten Bij overeenkomsten die buiten de verkoopruimte worden gesloten, geniet de consument vrijwel dezelfde bescherming als bij overeenkomsten op afstand, met name op het gebied van informatieplichten en het herroepingsrecht [9](#page=9). #### 3.2.1 Definitie en toepassingsgebied Een overeenkomst die buiten de verkoopruimte is gesloten, is een B2C-overeenkomst (zowel voor goederen als diensten) die is gesloten buiten de verkoopruimte, of binnen de verkoopruimte onmiddellijk nadat de consument persoonlijk en individueel buiten de verkoopruimte is aangesproken. Dit gebeurt in de gelijktijdige fysieke aanwezigheid van beide partijen. Een overeenkomst kan niet tegelijkertijd een overeenkomst op afstand en een overeenkomst buiten de verkoopruimte zijn vanwege de tegengestelde voorwaarden omtrent fysieke aanwezigheid. Dit geldt ook wanneer de overeenkomst uitdrukkelijk op vraag van de consument is gesloten [9](#page=9). De definitie van "verkoopruimte" omvat onverplaatsbare ruimtes waar de onderneming permanent haar activiteiten uitoefent, of verplaatsbare ruimtes waar een onderneming gewoonlijk haar activiteiten uitoefent, zoals een telecomoperator in een winkel of een marktstand. Uitzonderingen gelden voor onder andere consumentenkredieten, verzekeringsovereenkomsten en voedingsrondes [9](#page=9). #### 3.2.2 Bescherming De consument geniet bescherming door precontractuele informatieplichten, de bevestiging van de overeenkomst, en het herroepingsrecht [9](#page=9). ##### 3.2.2.1 Precontractuele informatie Conform artikel VI.64 WER moet de precontractuele informatie op een duidelijke en begrijpelijke wijze worden meegedeeld. De informatie moet leesbaar zijn en op papier of, mits instemming van de consument, op een andere duurzame gegevensdrager worden verstrekt. Dit verschilt van overeenkomsten op afstand, waar de informatie via elke passende drager kan worden verstrekt (bijvoorbeeld via internet). De informatie moet worden verstrekt vóór de sluiting van de overeenkomst. De verstrekte informatie is bindend en maakt integraal deel uit van de overeenkomst [10](#page=10). **Sancties bij schending:** * **Algemene sanctie:** Net als bij overeenkomsten op afstand kan het niet-verstrekken van informatie worden beschouwd als een oneerlijke handelspraktijk (misleiding door omissie), met de mogelijke sanctie van terugbetaling door de rechter zonder teruggave van het product [10](#page=10). * **Specifieke sancties:** * Geen informatie over aanrekening van extra kosten: de consument hoeft deze kosten niet te betalen [10](#page=10). * Gebrekkige precontractuele informatie over het herroepingsrecht: * Geen precontractuele informatie: de termijn wordt verlengd met 12 maanden en er is geen vergoeding voor eventuele waardevermindering [10](#page=10). * Laattijdige precontractuele informatie: de aanvang van de termijn wordt opgeschort [10](#page=10). * Geen informatie over terugzendingskosten: de terugzendingskosten zijn ten laste van de onderneming [10](#page=10). ##### 3.2.2.2 Contractuele informatie De onderneming dient een kopie van het ondertekende contract te verstrekken, of een bevestiging van het contract op papier of, mits akkoord van de consument, via een andere duurzame drager. Hierin verschilt de regeling van overeenkomsten op afstand, waar de bevestiging steeds op een duurzame drager kan, terwijl bij overeenkomsten buiten de verkoopruimte papier de hoofdregel is en een andere duurzame drager slechts mogelijk is mits akkoord van de consument [10](#page=10). ##### 3.2.2.3 Herroepingsrecht De regeling van het herroepingsrecht voor overeenkomsten die buiten de verkoopruimte zijn gesloten, is identiek aan die voor overeenkomsten op afstand, met één uitzondering voor bouw- en verbouwingsovereenkomsten [10](#page=10). --- # Oneerlijke handelspraktijken en bedingen Dit studieonderdeel behandelt de juridische kaders rondom oneerlijke handelspraktijken en onrechtmatige bedingen, zowel in consumentenrelaties als tussen ondernemingen, inclusief de bijbehorende sancties. ## 4. Oneerlijke handelspraktijken en bedingen ### 4.1 Handelspraktijken en gezamenlijk aanbod #### 4.1.1 Gezamenlijk aanbod Een gezamenlijk aanbod is een overeenkomst waarbij de (kosteloze) verkrijging van een goed of dienst afhankelijk is van de verwerving van een ander goed of dienst. Een voorbeeld hiervan is het gratis of tegen een verminderde prijs verkrijgen van een snoeischaar bij de aankoop van een elektrische heggenschaar [11](#page=11). **Regel:** Gezamenlijke aanbiedingen zijn in principe toegelaten, tenzij ze een oneerlijke handelspraktijk vormen in de zin van artikel VI.93 e.v. Wetboek Economisch Recht (WER). Een uitzondering geldt wanneer minstens één component een "financiële dienst" is, tenzij specifieke uitzonderingen van artikel VI.81, §2 WER van toepassing zijn. Een voorbeeld van een verboden gezamenlijk aanbod is een gratis fles champagne bij nieuwe beleggingen door trouwe klanten [11](#page=11). ### 4.2 Onrechtmatige bedingen #### 4.2.1 Onrechtmatige bedingen ten aanzien van consumenten Een "onrechtmatig beding" in een B2C-overeenkomst is gedefinieerd als een beding dat, naast het vereiste van een B2C-relatie, een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen veroorzaakt ten nadele van de consument [11](#page=11). **Regel:** Elk onrechtmatig beding is verboden. Dit is de algemene toetsingsnorm voor elk beding in B2C-overeenkomsten. De beoordeling van het evenwicht tussen de rechten en plichten is een feitenkwestie voor de rechter. Artikel VI.83 WER bevat een zwarte lijst van bedingen die door de rechter "moeten vernietigd" worden omdat ze in elk geval onrechtmatig zijn [11](#page=11). De regels inzake onrechtmatige bedingen zijn van dwingend recht, wat betekent dat een consument hier geen afstand van kan doen voordat er een geschil ontstaat. De onderneming kan zich er dus niet op beroepen dat de consument de onrechtmatige bedingen vooraf in de algemene voorwaarden heeft aanvaard [11](#page=11). **Gevolg van nietigheid:** Indien een beding onrechtmatig wordt verklaard, wordt het voor ongeschreven gehouden. Het contract blijft bestaan, indien mogelijk, zonder het onrechtmatige beding [11](#page=11). #### 4.2.2 Onrechtmatige bedingen tussen ondernemingen Sinds 1 december 2020 geldt er wetgeving inzake onrechtmatige bedingen tussen ondernemingen (B2B), die vergelijkbaar is met de regels voor consumenten, maar met enkele verschillen [12](#page=12). **Definitie:** Een "onrechtmatig beding" tussen ondernemingen is een beding in een overeenkomst (voor goederen of diensten) dat een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen veroorzaakt. Dit is een andere definitie dan die voor consumenten in artikel I.8, 22° WER [12](#page=12). **Regel:** Elk onrechtmatig beding is verboden. Dit is de algemene toetsingsnorm voor elk beding in B2B-overeenkomsten [12](#page=12). **Lijsten:** * **Zwarte lijst (art. VI.91/4 WER):** Bevat 4 bedingen die altijd onrechtmatig zijn en door de rechter "moeten vernietigd" worden [12](#page=12). * **Grijze lijst (art. VI.91/5 WER):** Bevat 8 bedingen die, behoudens bewijs van het tegendeel, vermoed worden onrechtmatig te zijn. De rechter moet deze vernietigen als de aangeklaagde partij geen bewijs kan leveren van het rechtmatige karakter [12](#page=12). #### 4.2.3 Verlenging van dienstenovereenkomsten **Toepassingsgebied:** Dit artikel (VI.91 WER) is van toepassing op dienstenovereenkomsten en gemengde overeenkomsten voor bepaalde duur, met een beding tot stilzwijgende verlenging, tussen een onderneming en een consument [12](#page=12). **Bescherming consument:** * Een beding tot stilzwijgende verlenging moet vetgedrukt en omkaderd op de voorzijde van de eerste pagina van de overeenkomst staan [12](#page=12). * Het moet de gevolgen van de verlenging, de uiterste datum voor verzet (opzegging) en de wijze van verzet vermelden [12](#page=12). * De uiterste datum voor verzet mag niet onredelijk ver verwijderd zijn van de afloopdatum van de bepaalde duur; anders is het een verboden beding (art. VI.83, 20° WER) [12](#page=12). * Na stilzwijgende verlenging kan de overeenkomst op elk ogenblik worden opgezegd met naleving van een contractueel bepaalde opzeggingstermijn, die maximaal twee maanden mag zijn (art. VI.91, §2) [12](#page=12). ### 4.3 Verboden handelspraktijken #### 4.3.1 Oneerlijke handelspraktijken ten aanzien van consumenten **Toepassingsgebied:** * **Personeel:** B2C-relaties [12](#page=12). * **Materieel:** Alle handelspraktijken in het kader van verkopen of tekoopaanbiedingen van producten (goederen en diensten), zowel vóór, gedurende als na de verkoop. "Handelspraktijken" omvatten reclame, misleidende en agressieve praktijken, en diensten na verkoop [12](#page=12). **Beoordeling van het oneerlijk karakter:** De beoordeling gebeurt in volgorde aan de hand van open normen en zwarte lijsten [13](#page=13). ##### 4.3.1.1 Algemene open norm Een handelspraktijk is oneerlijk wanneer deze in strijd is met de vereiste van professionele toewijding EN het economische gedrag van de gemiddelde consument wezenlijk verstoort of kan verstoren. Dit criterium is van toepassing wanneer de handelspraktijk de gemiddelde consument kan manipuleren om een product te kopen dat hij anders niet zou hebben gekocht. Indien de doelgroep specifieke zwakkere kenmerken heeft, wordt de verstoringsmogelijkheid beoordeeld vanuit het standpunt van de gemiddelde consument binnen die groep [13](#page=13). ##### 4.3.1.2 Toetsingsvolgorde De beoordeling van oneerlijke handelspraktijken volgt een specifieke hiërarchie [13](#page=13): 1. **Specifieke open normen** (bv. misleidend of agressief) 2. **Zwarte lijsten** (specifieke, per definitie oneerlijke praktijken) 3. **Algemene open norm** (art. VI.93 en VI.95 WER) - deze is van belang voor handelspraktijken die niet onder de specifieke normen of zwarte lijsten vallen [13](#page=13). ##### 4.3.1.3 Misleidende handelspraktijken * **Zwarte lijst (art. VI.100 WER):** Bevat een opsomming van de belangrijkste verboden misleidende praktijken, waaronder lokvogelpraktijken en bait-and-switch [14](#page=14). * **Open normen (art. VI.97-VI.99 WER):** * **Misleidende handelingen (art. VI.97-VI.98):** Dit betreft het meedelen van onjuiste informatie, het weglaten van essentiële informatie, of het op zodanige wijze meedelen van juiste informatie dat de consument een fout idee krijgt. Deze handelingen moeten de potentiële aankoopbeslissing van de gemiddelde consument beïnvloeden. De beoordeling gebeurt vanuit het standpunt van de gemiddelde consument binnen de doelgroep [14](#page=14). * **Misleidende omissie (art. VI.99 WER):** Dit omvat het weglaten van essentiële informatie die nodig is voor een geïnformeerd besluit, of het op een onduidelijke, dubbelzinnige, laattijdige of onbegrijpelijke manier verstrekken van essentiële informatie. Essentiële informatie is gedefinieerd in §4 van art. VI.99 [14](#page=14). * **Gevolgselement:** De misleiding moet het koopgedrag van de gemiddelde consument kunnen beïnvloeden [14](#page=14). * **Bewijslast:** Bij de open normen ligt de bewijslast bij de consument om aan te tonen dat de handelspraktijk misleidend kan zijn voor de gemiddelde consument [14](#page=14). ##### 4.3.1.4 Agressieve handelspraktijken * **Zwarte lijst:** Een opsomming van per se verboden praktijken (art. VI.103 WER) [14](#page=14). * **Open norm (art. VI.101-VI.102 WER):** Dit is van toepassing wanneer intimidatie, dwang, lichamelijk geweld of ongepaste beïnvloeding de keuzevrijheid van de gemiddelde consument aanzienlijk beperkt of kan beperken. Dit leidt ertoe dat de consument een transactiebeslissing neemt die hij anders niet had genomen. Bij de beoordeling wordt rekening gehouden met de feitelijke context en de elementen in art. VI.102 [14](#page=14). #### 4.3.2 Civiele sancties voor oneerlijke handelspraktijken Artikel VI.38 WER voorziet in specifieke civiele sancties [14](#page=14). * **Levering onbesteld goed:** De consument mag het goed houden zonder te moeten betalen. Dit is vergelijkbaar met artikel VI.103, 6° WER [14](#page=14). * **Algemene sanctie:** De consument kan betaling terugvragen en het product behouden [14](#page=14). * **Toekenning sanctie door rechter:** De rechter kan in bepaalde gevallen (6 gevallen in §1) of kan (overige gevallen in §2) een sanctie toekennen [14](#page=14). * **Voorwaarde:** De sanctie is enkel van toepassing wanneer de overeenkomst werd gesloten "ingevolge" een oneerlijke handelspraktijk, waarbij enige beïnvloeding door de handelspraktijk volstaat, zelfs indien niet doorslaggevend [14](#page=14). #### 4.3.3 Verkoop met verlies **Toepassingsgebied:** Enkel van toepassing op de verkoop van goederen, niet op diensten [15](#page=15). **Principe (art. VI.116 WER):** Verkoop met verlies is verboden. De ratio hierachter is de bescherming van kleinere ondernemingen tegen grote ketens die hen kunnen wegconcurreren, en het verzekeren van eerlijke marktpraktijken tussen ondernemingen. Deze regel is ingevoerd om buiten het toepassingsgebied van de EU-richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken te vallen [15](#page=15). **Uitzonderingen (art. VI.117 WER):** De verbodsbepaling geldt niet voor solden en uitverkoop, goederen die niet langer bewaard kunnen worden (bv. voedingswaren), externe omstandigheden (bv. verkoop kerstbomen na januari), of prijsafstemmingen om dwingende redenen van mededinging [15](#page=15). **Wanneer is er sprake van verkoop met verlies?** Dit is het geval wanneer de verkoopprijs lager ligt dan de bevoorradingsprijs of herbevoorradingsprijs, na aftrek van definitief verworven kortingen (en niet-definitief verworven volumekortingen) [15](#page=15). ### 4.4 Handhaving en sanctiemechanismen #### 4.4.1 Vordering tot staking * **Wat?** Een vordering tot een rechterlijk bevel (stakingsbevel) om onwettige handelingen onmiddellijk te stoppen en niet meer te stellen, eventueel met een dwangsom of publicatie van het stakingsbevel [15](#page=15). * **Wie kan vorderen?** Consumenten, niet-consumenten (belanghebbenden), beroepsverenigingen, consumentenorganisaties, de Economische Inspectie, en de Minister van Economische Zaken [15](#page=15). * **Procedure:** De procedure verloopt zoals in kort geding (snelheid) maar leidt tot een beslissing ten gronde, voor de voorzitter van de Ondernemingsrechtbank [15](#page=15). #### 4.4.2 Boek XV (Handhaving) * **Strafsancties:** Bestaan, maar worden in de praktijk zelden toegepast [15](#page=15). * **Administratieve handhaving:** Door de FOD Economie (ADEI - Algemene Directie Economische Inspectie). Deze dienst heeft opsporingsbevoegdheden (bv. mystery shoppers). Er is een waarschuwingsprocedure en de mogelijkheid om minnelijke schikkingen voor te stellen en te sluiten (bv. stopzetting praktijken en betalen vergoeding) die leiden tot het verval van de strafvordering [15](#page=15). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Wetboek Economisch Recht (WER) | Een verzameling wetten die economische activiteiten en marktpraktijken in België regelen, met als doel een eerlijke concurrentie en consumentenbescherming te waarborgen. | | Handelspraktijk | Elke handeling van een onderneming die rechtstreeks verband houdt met de verkoop of de aanbieding tot verkoop van producten aan consumenten, inclusief reclame en alle activiteiten voor, tijdens en na de verkoop. | | Consument | Een natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs-, beroeps- of ambachtsactiviteit vallen. | | Onderneming | Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die economische activiteiten ontplooit, inclusief vrije beroepers. | | Verkoop op afstand | Een overeenkomst gesloten tussen een onderneming en een consument zonder gelijktijdige fysieke aanwezigheid van beide partijen, gebruikmakend van technieken voor communicatie op afstand. | | Herroepingsrecht | Het recht van een consument om een overeenkomst op afstand of buiten de verkoopruimte te ontbinden binnen een bepaalde termijn, zonder opgave van redenen en zonder kosten, behalve in specifieke gevallen. | | Misleidende handelspraktijk | Een handelspraktijk die onjuiste informatie bevat of de werkelijkheid op een manier voorstelt die de gemiddelde consument kan misleiden over essentiële kenmerken van een product of dienst, of juist essentiële informatie weglaat. | | Agressieve handelspraktijk | Een handelspraktijk die door intimidatie, dwang of ongepaste beïnvloeding de keuzevrijheid van de consument wezenlijk beperkt, wat kan leiden tot een transactiebeslissing die anders niet zou zijn genomen. | | Onrechtmatig beding | Een beding in een overeenkomst tussen een onderneming en een consument dat, ondanks de goede trouw, een kennelijk onevenwicht veroorzaakt tussen de rechten en plichten van de partijen ten nadele van de consument. | | Zwarte lijst | Een opsomming van handelspraktijken die onder alle omstandigheden verboden zijn omdat zij per definitie oneerlijk, misleidend of agressief worden geacht. | | Grijze lijst | Een opsomming van handelspraktijken die vermoed worden onrechtmatig te zijn, tenzij de onderneming het tegendeel kan bewijzen. | | Lokvogelpraktijk | Een misleidende handelspraktijk waarbij een consument wordt aangetrokken met een aanbod dat de onderneming niet voornemens is op redelijke schaal te leveren, vaak om een ander product te verkopen. | | Verkoop met verlies | De verkoop van goederen onder de inkoopprijs of herbevoorradingsprijs, minus definitief verworven kortingen, met als doel concurrenten weg te concurreren. | | Vordering tot staking | Een gerechtelijke procedure waarbij gevraagd wordt om onwettige handelingen onmiddellijk te stoppen, eventueel met een dwangsom. | | Dwingend recht | Een reeks rechtsregels waarvan niet kan worden afgeweken, zelfs niet door een overeenkomst tussen partijen, ter bescherming van zwakkere partijen zoals consumenten. | | Precontractuele informatieplicht | De verplichting voor een onderneming om consumenten, vóór het sluiten van een overeenkomst, duidelijke en begrijpelijke informatie te verstrekken over essentiële kenmerken van het product of de dienst, prijs, leveringsvoorwaarden, etc. | | Contractuele informatieplicht | De verplichting voor een onderneming om, na het sluiten van een overeenkomst, de consument op een duurzame drager de contractuele informatie te verstrekken. |