3.pdf

# Indeling van het recht Indeling van het recht De indeling van het recht omvat fundamentele onderscheidingen zoals privaatrecht en publiekrecht, en nationaal en grensoverschrijdend recht, wat essentieel is voor het begrijpen van juridische structuren [1](#page=1). ## 1. Indeling van het recht ### 1.1 Het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht De meest klassieke indeling van het recht is die tussen privaatrecht en publiekrecht [1](#page=1). #### 1.1.1 Privaatrecht Het privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling. Het bepaalt welke subjectieve rechten burgers hebben of kunnen verwerven, hoe zij deze rechten kunnen verwerven, en hoe zij deze rechten kunnen laten gelden wanneer deze niet worden gerespecteerd door medeburgers. Kenmerkend voor het privaatrecht is de contractuele vrijheid, waarbij personen vrij zijn om afspraken te maken over hun subjectieve rechten [1](#page=1). > **Tip:** Contractuele vrijheid is de mogelijkheid voor burgers en rechtspersonen om vrij over hun subjectieve rechten te beschikken [1](#page=1). Deze contractuele vrijheid is echter niet onbeperkt en kan worden beperkt door regels van dwingend recht, ingesteld om redenen van morele, politieke, economische en sociale aard. Handelingen van burgers moeten, op straffe van nietigheid, overeenstemmen met deze regels van dwingend recht [2](#page=2). > **Voorbeeld:** De Handelshuurwet bepaalt dat de huurduur minimaal negen jaar moet zijn, zelfs als partijen een kortere periode overeenkomen [2](#page=2). Het (nationale) privaatrecht omvat diverse rechtstakken: * **A. Burgerlijk recht:** Dit regelt de meest elementaire verhoudingen tussen burgers en is vrijwel iedereen vroeg of laat mee geconfronteerd. Het omvat onder meer het statuut van de persoon, het huwelijk, verhoudingen tussen ouders en kinderen, het statuut van goederen, erfenissen, en overeenkomsten zoals koop en huur. De meeste burgerrechtelijke geschillen worden beslecht door de vredegerechten, de rechtbanken van eerste aanleg en de hoven van beroep. Het burgerlijk recht vormt de basis voor vele andere rechtsgebieden [2](#page=2). * **B. Economisch recht:** Dit is voortgekomen uit het handelsrecht en omvat naast privaatrechtelijke ook publiekrechtelijke regels, vanwege de toenemende overheidsinterventie in het economische leven. Het marktrecht is hier een onderdeel van, dat weer onderverdeeld is in mededingingsrecht (bescherming van eerlijke concurrentie) en consumentenrecht (bescherming van de consument). Verder omvat het economisch recht ook het ondernemingsrecht, het vennootschapsrecht en regels voor ondernemingen in moeilijkheden [3](#page=3). > **Voorbeeld:** Het Europese recht bepaalt mede het consumentenrecht, waardoor lidstaten hierover geen eigen rechtsregels meer kunnen vaststellen [7](#page=7). * **C. Arbeidsrecht:** Dit regelt de verhouding tussen (privé)werkgevers en werknemers die arbeid verrichten in ondergeschikt verband. Het valt uiteen in individueel arbeidsrecht, dat de rechten en plichten in een individuele arbeidsverhouding bepaalt, en collectief arbeidsrecht, dat regels vastlegt voor werknemers en werkgevers van een bepaald bedrijf, sector of nationaal niveau, vaak via collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) [3](#page=3) [4](#page=4). * **Privaatrechtelijk procesrecht:** Dit regelt de organisatie en bevoegdheid van privaatrechtelijke rechtscolleges en het verloop van privaatrechtelijke procedures [4](#page=4). #### 1.1.2 Publiekrecht Het publiek recht regelt de verhouding tussen burgers en de overheid, de interne organisatie van de overheid, en de verhoudingen tussen staten. De overheid heeft in haar relatie met burgers een bevoorrechte positie, onder meer door het monopolie op geweld en de mogelijkheid om rechtsregels uit te vaardigen die rechten en plichten opleggen. Wanneer de overheid echter gebruikmaakt van privaatrechtelijke technieken, zijn de verhoudingen van zuiver privaatrechtelijke aard [1](#page=1) [4](#page=4). Het (nationale) publiek recht omvat de volgende rechtstakken: * **A. Grondwettelijk recht:** Dit omvat alles wat in de Grondwet is geregeld, inclusief de inrichting van de staat en de fundamentele rechten van de burgers, zoals democratische rechten, politieke vrijheden en sociaal-economische en culturele grondrechten [5](#page=5). * **B. Administratief recht (bestuursrecht):** Dit regelt de inrichting en werking van de administratie, de uitvoerende macht, en omvat materies zoals onteigening en ruimtelijke ordening [5](#page=5). * **D. Socialezekerheidsrecht:** Dit regelt de verplichte sociale verzekeringen voor werknemers en zelfstandigen en vormt samen met het arbeidsrecht het sociaal recht. Geschillen inzake sociale zekerheid behoren tot de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven [5](#page=5). * **E. Strafrecht:** Dit bepaalt welke handelingen strafbaar zijn en welke straffen daarop van toepassing zijn. Het garandeert de openbare orde en veiligheid en de overheid is de enige die legitiem mag straffen [5](#page=5). * **F. Strafprocesrecht (strafvorderingsrecht):** Dit regelt de inrichting, bevoegdheid en procedure van strafrechtscolleges, welke verschilt van privaatrechtelijke procedures door de leiding van het openbaar ministerie en bijzondere bewijsvoering. Strafprocedures worden gevoerd voor de politierechtbank, de correctionele rechtbank of het assisenhof, afhankelijk van de ernst van het misdrijf [6](#page=6). ### 1.2 Nationaal recht versus grensoverschrijdend recht Naast het onderscheid privaatrecht/publiek recht, kan men ook een onderscheid maken tussen nationaal recht en grensoverschrijdend (internationaal) recht [1](#page=1). #### 1.2.1 Nationaal recht Nationaal recht is recht dat enkel binnen de grenzen van een staat geldt. Voor België omvat dit alle rechtsregels uitgevaardigd door bevoegde politieke instellingen en die van toepassing zijn binnen het Belgisch grondgebied, inclusief federaal, regionaal, provinciaal en gemeentelijk niveau [1](#page=1). #### 1.2.2 Grensoverschrijdend recht Grensoverschrijdend recht omvat: * Rechtsregels uitgevaardigd door een supranationale politieke instelling, zoals grote delen van het Europees recht [1](#page=1) [7](#page=7). * Internationaal publiek recht of volkenrecht, dat de betrekkingen tussen staten regelt en tot stand komt via internationale verdragen. Internationale politieke instellingen kunnen ook zelf rechtsregels tot stand brengen [1](#page=1) [6](#page=6) [7](#page=7). * Internationaal privaatrecht, dat bepaalt welk nationaal recht van toepassing is bij privaatrechtelijke verhoudingen met elementen uit verschillende staten. Dit gebeurt via wijzigings- of conflictregels [1](#page=1) [6](#page=6). ##### 1.2.2.1 Internationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht heeft tot doel te bepalen welke nationale wetgeving van toepassing is in rechtsverhoudingen met elementen uit verschillende staten. De regels zelf zijn nationaal recht, wat kan leiden tot moeilijkheden en tegenstrijdigheden doordat elke staat zijn eigen internationaal privaatrecht heeft. Internationale verdragen trachten deze problematiek gedeeltelijk te uniformiseren. In België zijn in 2004 nieuwe regels ingevoerd in een Wetboek van Internationaal Privaatrecht [6](#page=6). ##### 1.2.2.2 Internationaal publiek recht of volkenrecht Klassiek volkenrecht regelt de betrekkingen tussen staten onderling en met internationale instellingen. Het komt traditioneel tot stand via internationale verdragen tussen staten. In de loop van de twintigste eeuw zijn echter internationale politieke instellingen gecreëerd die zelf rechtsregels kunnen uitvaardigen [6](#page=6) [7](#page=7). ##### 1.2.2.3 Europees recht Europees recht ontstaat binnen de Europese Unie en de rechtsregels ervan zijn bindend voor de lidstaten en hun inwoners. De EU-lidstaten dragen delen van hun beslissingsbevoegdheid over aan Europese instellingen. Europees recht regelt de verhoudingen tussen lidstaten, tussen lidstaten en EU-instellingen, en zelfs zuiver privaatrechtelijke verhoudingen tussen onderdanen van de lidstaten. Hoewel het formeel volkenrecht is, is het inhoudelijk grotendeels privaatrecht [7](#page=7). --- # Nationaal privaatrecht Nationaal privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling door hun subjectieve rechten vast te leggen, te verwerven en te handhaven, met inachtneming van de grenzen aan contractuele vrijheid [1](#page=1). ### 3.1.1 Nationaal privaatrecht Het nationale privaatrecht regelt primair de onderlinge verhoudingen tussen burgers door hun subjectieve rechten te definiëren. Dit omvat [1](#page=1): * **Welke subjectieve rechten burgers toekomen of kunnen verwerven**: Denk hierbij aan het eigendomsrecht (art. 544 BW) of het recht om te huwen (art. 144-164 BW) [1](#page=1). * **Hoe deze subjectieve rechten verworven kunnen worden**: Dit kan bijvoorbeeld door een overeenkomst of door erfopvolging [1](#page=1). * **Hoe en bij welke instanties subjectieve rechten gehandhaafd kunnen worden bij niet-naleving door medeburgers**: Voorbeelden zijn het recht op schadevergoeding na een onrechtmatige daad (art. 1382-1386 BW) of de gedwongen uitvoering van verbintenissen (o.a. art. 5.83-5.88 BW) [1](#page=1). #### Contractuele vrijheid In beginsel zijn burgers en rechtspersonen vrij om afspraken te maken over hun onderlinge verhoudingen, wat bekend staat als contractuele vrijheid. Ze kunnen vrij over hun subjectieve rechten beschikken, deze wijzigen, vervreemden of bezwaren met rechten voor derden, bijvoorbeeld door middel van rechtshandelingen zoals overeenkomsten en testamenten [1](#page=1). * **Tip:** Wanneer partijen niet alle details in een contract vastleggen, treden regels van aanvullend recht in werking. Deze fungeren als vangnet en bieden een algemeen aanvaardbare oplossing voor onvoorziene problemen. Partijen mogen van deze aanvullende regels afwijken [2](#page=2). #### Beperkingen aan contractuele vrijheid De contractuele vrijheid is niet onbeperkt en wordt aan banden gelegd door de overheid om morele, politieke, economische en sociale redenen. Dit worden regels van dwingend recht genoemd. Rechtshandelingen die hiermee in strijd zijn, kunnen nietig zijn [2](#page=2). * **Voorbeeld:** Artikel 4 van de Handelshuurwet stelt een minimale duur van negen jaar voor huurcontracten. Zelfs als partijen een kortere duur overeenkomen, wordt deze automatisch verlengd tot negen jaar. Verkopers moeten tevens consumentenrechten naleven; zo kan een onlineaankoop binnen 14 dagen na levering zonder reden worden herroepen, een regel van dwingend recht waar niet van mag worden afgeweken [2](#page=2). Het nationaal privaatrecht omvat de volgende rechtstakken: ##### A. Burgerlijk recht Het burgerlijk recht regelt de meest fundamentele verhoudingen tussen burgers en wordt door vrijwel iedereen ervaren. Het omvat onder meer [2](#page=2): * Het statuut van de persoon (naam, woonplaats, rechtsbekwaamheid) [2](#page=2). * Het huwelijk [2](#page=2). * De verhoudingen tussen ouders en kinderen [2](#page=2). * Het statuut van goederen (eigendom, hypotheek) [2](#page=2). * Erfenissen [2](#page=2). * Overeenkomsten (koop, huur) [2](#page=2). De meeste burgerrechtelijke geschillen worden behandeld door vredegerechten, rechtbanken van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank, familierechtbank) en hoven van beroep. Omdat het burgerlijk recht de basis vormt voor vele andere rechtsgebieden, komen nagenoeg alle rechtbanken, inclusief strafrechtelijke rechtbanken, ermee in aanraking [2](#page=2). ##### B. Economisch recht De scheiding tussen publiek recht en privaatrecht, en tussen handelsrecht en burgerlijk recht, is in de negentiende eeuw sterk vervaagd. Het handelsrecht is geëvolueerd naar het ruimere economisch recht, dat zowel privaatrechtelijke als publiekrechtelijke regels omvat [3](#page=3). * **Ingrijpen van de overheid:** De overheid intervenieert steeds meer in het economische leven (bv. vestigingsrecht, prijsreglementering) om concurrenten of consumenten te beschermen [3](#page=3). * **Marktrecht:** Dit omvat het mededingingsrecht (regels voor eerlijke concurrentie) en het consumentenrecht [3](#page=3). * **Ondernemingsrecht:** Dit regelt de oprichting, organisatie en werking van ondernemingen, gedefinieerd als elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze economische activiteit uitoefent of op de markt producten of diensten aanbiedt. Het begrip 'onderneming' kan echter variëren afhankelijk van de specifieke tak van economisch recht [3](#page=3). * **Vennootschapsrecht:** Dit regelt de rechtsvormen zoals de naamloze vennootschap (nv), besloten vennootschap (bv), coöperatieve vennootschap (cv) en maatschap. Vennootschappen zijn rechtspersonen en cruciaal in het economische leven. Sinds de wet van 23 maart 2019 is het onderscheid tussen handels- en burgerlijke vennootschappen opgeheven. De meeste niet-commerciële rechtspersonen nemen de vorm aan van een 'vereniging' [3](#page=3). * **Ondernemingen in moeilijkheden:** Dit omvat regels rond faillissement en gerechtelijke reorganisatie [3](#page=3). Geschillen binnen het economisch recht worden grotendeels behandeld door de ondernemingsrechtbanken en hoven van beroep [3](#page=3). ##### C. Arbeidsrecht Het arbeidsrecht regelt de verhouding tussen private werkgevers en werknemers die arbeid verrichten in ondergeschikt verband. Het wordt onderverdeeld in [3](#page=3): * **Individueel arbeidsrecht:** Dit omvat de regels voor individuele arbeidsverhoudingen, waarbij de rechten en plichten van werkgever en werknemer worden bepaald. Het bevat regels voor aanwerving, tewerkstelling en ontslag, en biedt werknemers bescherming tegen willekeur van de werkgever (bv. inzake loon, afwezigheid, zwangerschap) [3](#page=3). * **Collectief arbeidsrecht:** Dit betreft regels die van toepassing zijn op werknemers en werkgevers van een bepaald bedrijf, sector of nationaal niveau. Deze regels komen tot stand via onderhandelingen tussen werknemersorganisaties (vakbonden), werkgevers of werkgeversorganisaties, en de overheid, wat resulteert in collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) [4](#page=4). Het privaatrechtelijk procesrecht regelt de organisatie en bevoegdheid van privaatrechtelijke rechtscolleges (zoals vredegerecht, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidshof, hof van beroep, Hof van Cassatie in privaatrechtelijke geschillen) en het verloop van privaatrechtelijke procedures [4](#page=4). --- # Nationaal publiek recht Nationaal publiek recht omvat de regels betreffende de bevoegdheid en samenstelling van overheidsorganen, alsook de regels die de relatie tussen burger en overheid beheersen [4](#page=4). ### 3.1 De essentie van nationaal publiek recht Het nationaal publiek recht richt zich op twee kerngebieden [4](#page=4): 1. **De bevoegdheid en samenstelling van overheidsorganen:** Dit betreft de vraag wie binnen de overheid welke taken mag uitvoeren en hoe deze organen zijn opgebouwd [4](#page=4). 2. **De verhouding tussen burger en overheid:** Dit behandelt de regels die de interactie tussen individuele burgers en de overheid sturen [4](#page=4). #### 3.1.1 De bevoorrechte positie van de overheid In de verhouding met burgers geniet de overheid een bevoorrechte positie, die zich op twee manieren manifesteert [4](#page=4): * **Opleggen van rechten en plichten en het geweldmonopolie:** De overheid kan door middel van rechtsregels verplichtingen opleggen aan burgers, zoals het innen van belastingen, en kan burgers dwingen tot naleving, desnoods met gerechtelijke tussenkomst. Ze kan ook misdadigers vervolgen en straffen. Dit is mogelijk doordat de overheid binnen een bepaald grondgebied en ten aanzien van bepaalde personen beschikt over het monopolie van geweld. Dit geweldmonopolie stelt de overheid in staat om bijvoorbeeld gronden en gebouwen te onteigenen zonder te wachten op vrijwillige verkoop. Wanneer de overheid gebruikmaakt van deze privileges die steunen op haar geweldmonopolie, dan zijn de relaties tussen overheid en burger van publiekrechtelijke aard. In deze hoedanigheid treedt de overheid op als behoeder van het algemeen belang [4](#page=4). * **Gebruik van privaatrechtelijke technieken:** Naast haar publiekrechtelijke bevoegdheden, kan de overheid ook privaatrechtelijke technieken aanwenden om haar doelstellingen te bereiken. Een voorbeeld hiervan is het kopen van grond in plaats van onteigenen. Wanneer de overheid afstand doet van haar geprivilegieerde positie en privaatrechtelijke middelen inzet, dan zijn de verhoudingen met burgers of andere overheidsinstanties van zuiver privaatrechtelijke aard [4](#page=4). #### 3.1.2 Rechtstakken binnen het nationaal publiek recht Het nationaal publiek recht omvat verschillende rechtstakken [4](#page=4): * **Grondwettelijk recht:** Dit domein omvat alle bepalingen die zijn vastgelegd in de Grondwet. De Grondwet regelt de fundamentele inrichting van de staat, de basisstructuur van politieke en gerechtelijke instellingen, en hun bevoegdheden op het gebied van rechtsvorming en geschillenbeslechting. Daarnaast erkent de Belgische Grondwet fundamentele rechten van burgers, waaronder democratische rechten (zoals het stemrecht ), politieke vrijheden (zoals de vrijheid van eredienst, onderwijs en pers ), en sociaal-economische en culturele grondrechten (zoals het recht op sociale zekerheid ) [5](#page=5). * **Administratief recht (bestuursrecht):** Het administratief recht reguleert de inrichting en werking van de uitvoerende macht, de administratie. Belangrijke materies die hieronder vallen zijn onder andere onteigening, ruimtelijke ordening en stedenbouw. De regels van het administratief recht zijn verspreid over talrijke wetten, besluiten (koninklijk, ministerieel, regionaal, provinciaal, gemeentelijk), omzendbrieven en dienstorders [5](#page=5). * **Socialezekerheidsrecht:** Dit recht regelt de verplichte sociale verzekeringen voor zowel werknemers als zelfstandigen, die betrekking hebben op ziekte, invaliditeit, arbeidsongevallen, werkloosheid, vakantiegeld, kinderbijslagen en pensioenen. Samen met het arbeidsrecht vormt het socialezekerheidsrecht het sociaal recht. Geschillen op het gebied van sociale zekerheid vallen onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven [5](#page=5). * **Strafrecht:** Het strafrecht definieert welke handelingen als strafbaar ("misdrijven") worden beschouwd en welke straffen hierop van toepassing zijn. De overheid is verplicht op te treden tegen alles wat de openbare orde en veiligheid bedreigt en is de enige instantie die legitiem straffen mag opleggen, zoals een gevangenisstraf. Dit is een essentieel onderdeel van het geweldmonopolie van de staat. Het strafrecht wordt toegepast door de politierechtbank, de correctionele rechtbank, het hof van beroep en het hof van assisen [5](#page=5). * **Strafprocesrecht (strafvorderingsrecht):** Dit recht regelt de inrichting, bevoegdheid en procedures van de strafrechtscolleges. De procedure in strafzaken verschilt van die in privaatrechtelijke zaken doordat zij geleid wordt door het openbaar ministerie en met specifieke bewijsregels gepaard gaat. Strafprocedures vinden plaats voor de politierechtbank (voor verkeersovertredingen, verkeersongevallen en kleinere misdrijven ), de correctionele rechtbank (voor de meeste andere misdrijven ) en het hof van assisen (voor de zwaarste misdrijven, waarop de hoogste straffen staan )) [6](#page=6). > **Tip:** Nationaal publiek recht onderscheidt zich van privaatrecht door de aanwezigheid van een publiekrechtelijke relatie, waarbij de overheid een geprivilegieerde positie inneemt, vaak gebaseerd op haar geweldmonopolie. Het kan echter ook privaatrechtelijke instrumenten gebruiken. > **Tip:** De Grondwet vormt de basis van het nationale publieke recht en garandeert zowel de staatsinrichting als de fundamentele rechten van burgers. --- # Grensoverschrijdend recht Grensoverschrijdend recht omvat alle rechtsregels die ontstaan door of van toepassing zijn op rechtsverhoudingen met internationale elementen, waaronder internationaal privaatrecht, internationaal publiekrecht en Europees recht [1](#page=1). ### 4.1 Indeling van het recht Een klassieke indeling van het recht maakt een onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht. Privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling, terwijl publiekrecht de verhoudingen tussen burgers en de overheid, de interne overheidsorganisatie en de verhoudingen tussen staten regelt. Naast dit onderscheid bestaat er ook een onderscheid tussen nationaal recht en grensoverschrijdend recht (ook wel internationaal recht genoemd). Nationaal recht geldt enkel binnen de grenzen van een staat [1](#page=1). ### 4.2 Grensoverschrijdend recht Grensoverschrijdend recht omvat drie hoofdcategorieën [1](#page=1): * Rechtsregels uitgevaardigd door supranationale politieke instellingen, zoals grote delen van het Europees recht [1](#page=1) [7](#page=7). * Verdragen afgesloten tussen staten, ook wel bekend als verdragsrecht, internationaal publiekrecht of volkenrecht [1](#page=1) [6](#page=6). * Rechtsregels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is op privaatrechtelijke verhoudingen met internationale elementen, bekend als internationaal privaatrecht [1](#page=1) [6](#page=6). #### 4.2.1 Internationaal privaatrecht Het internationaal privaatrecht heeft tot doel te bepalen welke nationale wetgeving van toepassing is wanneer een rechtsverhouding elementen uit verschillende staten bevat. Dit gebeurt door middel van verwijzingsregels of conflictregels. Deze regels zijn zelf nationaal recht, en elke staat heeft zijn eigen internationaal privaatrecht, wat tot complicaties kan leiden. Internationale verdragen, zoals het Verdrag van Rome van 1980 inzake de wet die van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, streven naar uniformisering van deze regels. In België werden in 2004 nieuwe regels ingevoerd in het Wetboek van Internationaal Privaatrecht, dat regels bevat over diverse rechtsgebieden, waaronder personen- en familierecht, erfrecht, zakelijke rechten, verbintenissenrecht en rechtspersonen [6](#page=6). > **Tip:** Het feit dat internationaal privaatrecht 'internationaal' genoemd wordt, slaat op de aard van de rechtsverhouding (aanknopingspunten met meer dan één rechtsorde), niet op de herkomst van de regels zelf, die puur nationaal zijn [6](#page=6). #### 4.2.2 Internationaal publiekrecht of volkenrecht Het klassieke volkenrecht regelt de betrekkingen tussen staten onderling en tussen staten en internationale instellingen, alsook de inrichting en werking van deze instellingen. Traditioneel komt volkenrecht tot stand via internationale verdragen tussen staten. Een verdrag is bindend voor de ondertekenende landen, en elk land blijft soeverein om toe te treden of niet. In de loop van de twintigste eeuw zijn via verdragen internationale politieke instellingen gecreëerd die zelf rechtsregels kunnen voortbrengen. Hierdoor heeft het volkenrecht zowel eenheid als een puur publiekrechtelijk karakter verloren, met de vorming van nieuwe rechtstakken zoals het Europees recht [6](#page=6) [7](#page=7). > **Voorbeeld:** Een huwelijk tussen een Belg en een buitenlander, of de nalatenschap van een Belg in het buitenland, zijn situaties die onder het internationaal privaatrecht vallen [6](#page=6). #### 4.2.3 Europees recht Europees recht ontstaat binnen de Europese Unie (EU) en de daarbinnen uitgevaardigde rechtsregels zijn bindend voor lidstaten en hun inwoners. Lidstaten dragen delen van hun beslissingsbevoegdheid over aan Europese instellingen, die vervolgens namens de lidstaat kunnen beslissen. Europees recht regelt niet alleen de verhoudingen tussen lidstaten en Europese instellingen, maar ook die tussen onderdanen van lidstaten en de Europese instellingen, en zelfs zuiver privaatrechtelijke verhoudingen tussen onderdanen van lidstaten (zoals mededingingsrecht). Hoewel het qua vorm nog steeds volkenrecht is, is het Europees recht inhoudelijk grotendeels privaatrecht geworden [7](#page=7). > **Voorbeeld:** Consumentenrecht is een onderdeel van het Europees Recht, waardoor individuele lidstaten hierover geen eigen rechtsregels meer kunnen bepalen [7](#page=7). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Privaatrecht | Het rechtsgebied dat de verhoudingen tussen burgers onderling regelt, inclusief zaken als overeenkomsten, eigendom en familierecht. Het legt subjectieve rechten vast en bepaalt hoe deze kunnen worden gehandhaafd. | | Publiekrecht | Het rechtsgebied dat de verhouding tussen burgers en de overheid regelt, de interne organisatie van de overheid, en de verhoudingen tussen staten. Het omvat onder meer grondwettelijk recht, administratief recht en strafrecht. | | Nationaal recht | Rechtsregels die enkel binnen de grenzen van een specifieke staat gelden, ongeacht of deze betrekking hebben op het federale, regionale, provinciale of gemeentelijke niveau binnen die staat. | | Grensoverschrijdend recht | Dit omvat alle rechtsregels die voortkomen uit supranationale politieke instellingen, internationale verdragen tussen staten, en regels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is op internationale privaatrechtelijke verhoudingen. | | Subjectieve rechten | Rechten die een individu of rechtspersoon toekomen en die deze persoon kan uitoefenen, zoals het eigendomsrecht of het recht om te trouwen. Deze rechten bepalen de mogelijkheden van burgers binnen juridische verhoudingen. | | Contractuele vrijheid | Het principe dat burgers en rechtspersonen vrij zijn om te bepalen welke afspraken er tussen hen gelden, wat de basis vormt voor het aangaan van overeenkomsten. Deze vrijheid is echter niet onbeperkt. | | Aanvullend recht | Rechtsregels die van toepassing zijn wanneer partijen bij een overeenkomst hierover niets hebben afgesproken. Deze regels fungeren als een vangnet en bieden een algemeen aanvaardbare oplossing voor potentiële problemen. | | Dwingend recht | Regels van recht die niet door partijen bij een overeenkomst kunnen worden afgeweken, vaak ter bescherming van zwakkere partijen of om fundamentele maatschappelijke belangen te waarborgen. Afwijking leidt meestal tot nietigheid. | | Burgerlijk recht | De meest elementaire tak van het privaatrecht die regels bevat over het statuut van de persoon, huwelijk, familie, goederen, erfenissen en overeenkomsten. Het vormt de basis voor veel andere rechtsgebieden. | | Economisch recht | Een ruimer gebied dat zowel privaatrechtelijke als publiekrechtelijke regels omvat, met betrekking tot economische activiteiten. Het omvat onder meer marktrecht, ondernemingsrecht en vennootschapsrecht, en is gericht op bescherming van concurrenten en consumenten. | | Arbeidsrecht | Het rechtsgebied dat de verhouding tussen werkgevers en werknemers regelt, inclusief individuele rechten en plichten uit arbeidsovereenkomsten en collectieve afspraken zoals cao's. Het beoogt de werknemer te beschermen. | | Privaatrechtelijk procesrecht | Regels die de organisatie, bevoegdheid en procedure van privaatrechtelijke rechtscolleges regelen, zoals de rechtbanken van eerste aanleg en hoven van beroep, wanneer deze zich buigen over civiele geschillen. | | Nationaal publiek recht | Regels die de bevoegdheid en samenstelling van overheidsorganen bepalen, alsook de relatie tussen de overheid en haar burgers. Het kenmerkt zich door het geweldmonopolie van de staat. | | Grondwettelijk recht | Het recht dat de basisstructuur van de staat, de politieke en gerechtelijke instellingen, en de fundamentele rechten en vrijheden van burgers regelt, zoals vastgelegd in de Grondwet. | | Administratief recht (Bestuursrecht) | Regels die de inrichting en werking van de uitvoerende macht en de administratie regelen. Het behandelt materies zoals onteigening, ruimtelijke ordening en stedenbouw. | | Socialezekerheidsrecht | Dit rechtsgebied regelt de verplichte sociale verzekeringen voor werknemers en zelfstandigen, zoals voorzieningen bij ziekte, invaliditeit, werkloosheid en pensioenen. Het vormt samen met arbeidsrecht het sociaal recht. | | Strafrecht | Het rechtsgebied dat bepaalt welke handelingen als misdrijven worden beschouwd en welke straffen daarop van toepassing zijn. Het dient ter bescherming van de openbare orde en veiligheid. | | Strafprocesrecht | Regels die de organisatie, bevoegdheid en procedure van strafrechtscolleges regelen, zoals de politierechtbank en het hof van assisen, en die de gang van zaken in strafzaken sturen. | | Internationaal privaatrecht | Regels die bepalen welke nationale wetgeving van toepassing is op rechtsverhoudingen die aanknopingspunten hebben met verschillende staten. Het gebruikt verwijzingsregels of conflictregels. | | Internationaal publiek recht (Volkenrecht) | Het recht dat de betrekkingen tussen staten onderling en met internationale instellingen regelt. Traditioneel ontstaat het via internationale verdragen, maar ook internationale instellingen kunnen rechtsregels creëren. | | Europees recht | Rechtsregels die binnen de Europese Unie worden uitgevaardigd en die bindend zijn voor lidstaten en hun inwoners. Het kan zowel volkenrechtelijke vormen aannemen als inhoudelijk privaatrechtelijk van aard zijn. |