Relationele grammatica_slides_2025_12_06.pptx

# Relationele functie van bijzinnen Hier is een gedetailleerde studiehandleiding over de relationele functie van bijzinnen: ## 1. Relationele functie van bijzinnen Deze sectie behandelt de relationele ontleding van samengestelde zinnen, met de focus op de verschillende functies die bijzinnen kunnen vervullen binnen een grotere zinsstructuur. ### 1.1 Inleiding tot relationele ontleding van bijzinnen Samengestelde zinnen kunnen relationeel ontleed worden om de grammaticale relaties tussen de hoofdzin en de bijzin(nen) te begrijpen. Hierbij worden bijzinnen niet alleen geïdentificeerd op basis van hun voegwoord, maar ook op basis van hun functionele rol binnen de overkoepelende zinsconstructie. **Voorbeelden:** * Hein voorspelde met grote stelligheid dat AA Gent een moeilijk seizoen zou kennen. (Bijwoordelijke-voegwoordzin op niveau 1, fungerend als direct object van de hoofdzin.) * Jean-Marie zei dat hij een grote carrière had uitgebouwd door altijd zichzelf te blijven. (Beknopte infinitiefzin op niveau 2.) ### 1.2 Functies van bijzinnen Bijzinnen kunnen diverse functies vervullen binnen een samengestelde zin. Enkele veelvoorkomende functies zijn: * Deelzinnen als subject of object (met of zonder een voorlopig subject/object in de dominerende zin). * Deelzinnen als satelliet. * Deelzinnen als zinsdeelstuk. ### 1.3 Subjectzinnen Een subjectzin functioneert als het grammaticale subject van de dominerende hoofdzin. Vaak wordt hierbij gebruik gemaakt van een voorlopig subject, zoals 'het', dat verwijst naar de bijzin die als eigenlijke subject fungeert. **Voorbeeld:** * Haar goede score heeft me niet verbaasd. (Hoofdzin met direct subject.) * Dat ze zo goed heeft gescoord, heeft me niet verbaasd. (Subjectzin als eigenlijke subject.) * Het heeft me niet verbaasd dat ze zo goed heeft gescoord. ('Het' is hier een voorlopig subject dat vooruitwijst naar de subjectzin.) ### 1.4 Objectzinnen Objectzinnen vervullen de functie van object (direct object, indirect object, of object van een voorzetsel) binnen de dominerende hoofdzin. #### 1.4.1 Direct object zinnen Deze bijzinnen fungeren als het direct object van het werkwoord in de hoofdzin. **Voorbeelden:** * Dat ze van koninklijken bloede is, heeft ze nooit verteld. * Hij heeft me beloofd dat hij zeker op tijd zal komen. * Hij heeft me beloofd zeker op tijd te zullen komen. (Beknopte infinitiefzin als direct object.) * Hij heeft het nooit kunnen verkroppen dat hij toen ontslagen werd. * Hij weet niet of hij zijn gezin van groenten zal kunnen voorzien. * Ze vertelde me welk restaurant ze gekozen had. * Ze vroeg me: "Hou je van kreeft?" (Vragende bijzin die functioneert als direct object.) #### 1.4.2 Indirect object zinnen Deze bijzinnen fungeren als het indirect object van het werkwoord in de hoofdzin. #### 1.4.3 Voorzetselobject zinnen Deze bijzinnen functioneren als het object van een voorzetsel in de hoofdzin. **Voorbeelden:** * Ik ben het beu om als een klein kind behandeld te worden. * Ik ga ervan uit dat die problemen tegen morgen wel opgelost zullen zijn. * Ik ben er niet van op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft. * Ze verplichtten ons ertoe om dringend actie te ondernemen. * De pers confronteerde hem ermee dat hij voor de verkiezingen iets heel anders had gezegd. **Hiaatconstructie:** De hiaatconstructie treedt op wanneer een voorzetselvoorwerpzin geen expliciet voorlopig voorzetselvoorwerp in de dominerende zin heeft. Dit is niet altijd mogelijk met elk werkwoord of complex predicaat. **Voorbeelden:** * Ze verplichtten ons om dringend actie te ondernemen. (Vergelijk met: Ze verplichtten ons ertoe dat...) * Ik ben niet op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft. (Vergelijk met: Ik ben er niet van op de hoogte dat...) **Niet altijd mogelijk:** * *Ik ga uit dat de problemen opgelost zullen zijn. * *De pers confronteerde hem dat hij voor de verkiezingen iets anders had gezegd. * *Ik ben dol dat hij altijd chocolade meebrengt. ### 1.5 Satellietzinnen Satellietzinnen (of bijwoordelijke bijzinnen) voegen informatie toe aan de hoofdzin over omstandigheden zoals tijd, doel, voorwaarde, toegeving, enzovoort. Ze zijn vaak afhankelijk van de hoofdzin en kunnen de betekenis ervan verder specificeren. **Voorbeelden:** * Toen ik honger had, kwam ik naar je toe. (Satelliet van tijd.) * Er werd een extra spits ingebracht om het tij te proberen keren. (Satelliet van doel.) * We gaan als er voldoende interesse is zeker door met onze plannen. (Satelliet van voorwaarde.) * Hij wil een moestuin beginnen, al weet hij niet of hij zijn gezin zal kunnen voorzien van groenten. (Satelliet van toegeving.) * Ben je op zoek naar een nieuwe keuken, kom dan ook eens bij ons langs. (Satelliet van voorwaarde.) * Luid toegejuicht door al zijn trouwe fans, stapte Christoff weer het podium op voor zijn tweede bisronde. (Bepaling van gesteldheid.) ### 1.6 Afhankelijke zinnen als zinsdeelstuk Bijzinnen kunnen ook functioneren als een specifiek zinsdeel binnen de hoofdzin, zoals een bijvoeglijke nabepaling of een complement van een voorzetsel. #### 1.6.1 Bijvoeglijke nabepaling Een bijvoeglijke nabepaling is een bijzin die een zelfstandig naamwoord of een ander zinsdeel in de hoofdzin nader specificeert of beschrijft. **Voorbeelden:** * Ik heb een boek meegebracht dat ik aan iedereen zou willen aanbevelen. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'boek'.) * Zijn eerste vrouw, met wie hij 10 jaar getrouwd was, kwam uit Brugge. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'vrouw'.) * De mededeling dat Geike Arnaert Hooverphonic weer zou verlaten, kwam als een verrassing. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'mededeling'.) * De vraag wie te bellen bij een plots noodgeval had hij zich nooit gesteld. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'vraag'.) * Dit is het verhaal van de soldaat die van zijn commandant de opdracht had gekregen de vijand tot pulp te schieten. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'soldaat'.) * Dit is het verhaal van de soldaat die van zijn commandant de opdracht had gekregen de vijand tot pulp te schieten. (Bijvoeglijke nabepaling bij 'opdracht'.) * De nog altijd luidkeels door al zijn trouwe fans toegejuichte charmezanger besteeg nogmaals het podium. (Bijvoeglijke voorbepaling bij 'charmezanger'.) #### 1.6.2 Complement van een voorzetsel binnen de voorzetselconstructie (VzC) Een bijzin kan ook fungeren als het complement van een voorzetsel binnen een voorzetselconstructie. **Voorbeelden:** * Ik schenk mijn fortuin aan de persoon die een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem. * Ik schenk mijn fortuin aan degene die een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige probleem. * Ik schenk mijn fortuin aan wie een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem. (De bijzin functioneert hier als complement in de voorzetselconstructie 'aan'.) ### 1.7 Zinsadjunctie Zinsadjuncties zijn bijzinnen die een bijwoordelijke bepaling vormen op zinsniveau, vaak met een relatieve voornaamwoord met een volledige zin als antecedent. Deze kunnen gezien worden als een vorm van "vervormde nevenschikking". **Voorbeelden:** * Gert heeft uiteindelijk nooit een lucratieve buitenlandse transfer versierd, wat hem nog altijd een beetje spijt. (De bijzin 'wat hem nog altijd een beetje spijt' verwijst naar de gehele voorgaande zin en voegt daar een bijkomende informatie over toe.) * We stapten dan toch maar in, waarna de bus zo goed als onmiddellijk met een rotvaart vertrok. (De bijzin 'waarna de bus zo goed als onmiddellijk met een rotvaart vertrok' volgt logisch op de hoofdzin.) Deze structuur kan geherformuleerd worden als een nevenschikking: * We stapten dan toch maar in en daarna vertrok de bus zo goed als onmiddellijk. In deze context wordt de zinsadjunctie beschouwd als een zinsdeelfunctie die een bijwoordelijke relatie uitdrukt. --- # Subject- en objectzinnen Dit onderwerp behandelt bijzinnen die binnen een hoofdzin functioneren als subject of object, inclusief de rol van voorlopige subjecten/objecten en de zogenaamde hiaatconstructie. ## 2. Subject- en objectzinnen Bijzinnen kunnen in samengestelde zinnen verschillende grammaticale functies vervullen ten opzichte van de hoofdzin. De meest voorkomende functies zijn die van subject, object, satelliet en zinsdeelstuk. Dit onderdeel focust specifiek op subject- en objectzinnen. ### 2.1 Subjectzinnen Een subjectzin is een bijzin die functioneert als het grammaticale subject van de hoofdzin. Vaak wordt er in de hoofdzin gebruikgemaakt van een voorlopig subject, zoals 'het', dat vooruitwijst naar de bijzin die het eigenlijke subject vormt. > **Voorbeeld:** > * Dat ze zo goed heeft gescoord, heeft me niet verbaasd. (Hier is 'Dat ze zo goed heeft gescoord' de subjectzin.) > * Het heeft me niet verbaasd dat ze zo goed heeft gescoord. (Hier is 'dat ze zo goed heeft gescoord' de subjectzin, en 'het' is het voorlopig subject.) ### 2.2 Objectzinnen Objectzinnen zijn bijzinnen die fungeren als direct object (DO) of indirect object (IO) van de hoofdzin. Ze kunnen ook voorkomen als complement van een voorzetsel (VzV). #### 2.2.1 Direct objectzinnen Deze bijzinnen fungeren als het lijdend voorwerp van de hoofdzin. > **Voorbeeld:** > * Hij heeft me beloofd dat hij zeker op tijd zal komen. ('dat hij zeker op tijd zal komen' is de DO-zin.) > * Hij heeft me beloofd zeker op tijd te zullen komen. (Dit is een beknopte infinitiefzin die ook als DO fungeert.) > * Hij heeft het nooit kunnen verkroppen dat hij toen ontslagen werd. ('dat hij toen ontslagen werd' is de DO-zin; 'het' is het voorlopig lijdend voorwerp.) > * Hij weet niet of hij zijn gezin van groenten zal kunnen voorzien. ('of hij zijn gezin van groenten zal kunnen voorzien' is de DO-zin.) > * Ze vertelde me welk restaurant ze gekozen had. ('welk restaurant ze gekozen had' is de DO-zin.) #### 2.2.2 Indirect objectzinnen Dit type objectzin komt minder frequent voor in de vorm van een aparte bijzin. Vaak worden indirecte objectrelaties uitgedrukt door middel van een voorzetsel met een beknopte bijzin of een ander constructietype. #### 2.2.3 Voorzetselvoorwerpszinnen Deze bijzinnen zijn afhankelijk van een voorzetsel in de hoofdzin en vormen het complement van dat voorzetsel. > **Voorbeeld:** > * Ik ben het beu om als een klein kind behandeld te worden. ('om als een klein kind behandeld te worden' is een VzV-zin, complement van 'beu'.) > * Ik ga ervan uit dat die problemen tegen morgen wel opgelost zullen zijn. ('dat die problemen tegen morgen wel opgelost zullen zijn' is de VzV-zin, complement van 'ervan uitgaan'.) > * Ik ben er niet van op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft. ('waar hij het geld verborgen heeft' is de VzV-zin, complement van 'op de hoogte'.) > * Ze verplichtten ons ertoe om dringend actie te ondernemen. ('om dringend actie te ondernemen' is de VzV-zin, complement van 'ertoe'.) > * De pers confronteerde hem ermee dat hij voor de verkiezingen iets heel anders had gezegd. ('dat hij voor de verkiezingen iets heel anders had gezegd' is de VzV-zin, complement van 'ermee'.) ### 2.3 De hiaatconstructie De hiaatconstructie treedt op wanneer een bijzin die normaal gesproken als voorzetselvoorwerp zou fungeren, direct na het hoofdwerkwoord of complexe predicaat komt te staan, zonder dat er een voorlopig voorzetselvoorwerp (zoals 'ertoe' of 'ermee') aanwezig is. Niet elk werkwoord of complex predicaat laat deze constructie toe. > **Voorbeeld:** > * Ze verplichtten ons om dringend actie te ondernemen. (Dit is een correcte VzV-zin zonder voorlopig vzv.) > * *Ze verplichtten ons dat we dringend actie moesten ondernemen. (Dit is grammaticaal onjuist.) > * Ik ben niet op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft. (Dit is een correcte VzV-zin zonder voorlopig vzv.) > * *Ik ben dol dat hij altijd chocolade meebrengt. (Dit is grammaticaal onjuist; hier is een bijzin die deel uitmaakt van het complex predicaat 'dol zijn op'.) > **Tip:** Let op het verschil tussen bijzinnen die als echt voorzetselvoorwerp functioneren en bijzinnen die deel uitmaken van een vast werkwoordelijk gezegde of een ander complex predicaat. De hiaatconstructie is meestal alleen mogelijk bij bijzinnen die een echt voorzetselvoorwerp vervangen. --- # Satellietzinnen en zinsdeelstukken Dit gedeelte behandelt de relationele ontleding van samengestelde zinnen, met specifieke aandacht voor bijzinnen die afhankelijk zijn van een hoofdzin en bijzinnen die als specifieke zinsdeelstukken functioneren, zoals bijvoeglijke nabepalingen en complementen. ### 3.1 Relationele functie van deelzinnen De relationele functie van deelzinnen kan geanalyseerd worden door hun rol binnen de samengestelde zin te bepalen. Dit kan variëren van subject en object tot satelliet en zinsdeelstuk. ### 3.2 Deel zinnen als subject of object Deelzinnen kunnen fungeren als subject of object van de hoofdzin, soms in combinatie met een voorlopig subject of object in de hoofdzin. #### 3.2.1 Subjectzinnen Subjectzinnen vervangen het grammaticale subject. Vaak wordt een voorlopig subject, zoals "het", gebruikt in de hoofdzin dat vooruitwijst naar de bijzin. > **Voorbeeld:** > *Dat ze zo goed heeft gescoord*, heeft me niet verbaasd. > *Het* heeft me niet verbaasd *dat ze zo goed heeft gescoord*. #### 3.2.2 Objectzinnen Objectzinnen kunnen fungeren als direct object (DO) of indirect object (OO) van de hoofdzin. * **Direct object:** Dit betreft zinnen die het lijdend voorwerp vervangen. > **Voorbeeld:** > Hij heeft me beloofd *dat hij zeker op tijd zal komen*. > Hij heeft me beloofd *zeker op tijd te zullen komen*. * **Indirect object/Voorzetselvoorwerp (VzV):** Dit zijn zinnen die fungeren als meewerkend voorwerp of voorzetselvoorwerp. > **Voorbeeld:** > Ik ga ervan uit *dat die problemen tegen morgen wel opgelost zullen zijn*. > Ik ben er niet van op de hoogte *waar hij het geld verborgen heeft*. #### 3.2.3 Hiaatconstructie De hiaatconstructie treedt op bij voorzetselvoorwerpszinnen waarbij het voorzetsel uit de hoofdzin weggelaten kan worden omdat het voorzetsel al deel uitmaakt van de bijzinsconstructie, of wanneer er een voorlopig voorzetsel/voornaamwoordelijk bijwoord in de hoofdzin staat. Deze constructie is niet altijd mogelijk en afhankelijk van het werkwoord of predicaat. > **Voorbeeld:** > Ze verplichtten ons *ertoe om dringend actie te ondernemen*. (met voorlopig voorzetselvoorwerp) > Ze verplichtten ons *om dringend actie te ondernemen*. (hiaatconstructie) > De pers confronteerde hem *ermee dat hij voor de verkiezingen iets heel anders had gezegd*. (met voorlopig voorzetselvoorwerp) > *Ik ben niet op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft*. (hiaatconstructie) ### 3.3 Satellietzinnen Satellietzinnen zijn bijzinnen die afhankelijk zijn van de hoofdzin en vaak een specifieke contextuele informatie toevoegen, zoals tijd, doel, voorwaarde of toegeving. Ze functioneren als zinsadjuncten. > **Voorbeelden van functies:** > * **Tijd:** *Toen ik honger had*, kwam ik naar je toe. > * **Doel:** Er werd een extra spits ingebracht *om het tij te proberen keren*. > * **Voorwaarde:** *We gaan als er voldoende interesse is* zeker door met onze plannen. > * **Toegeving:** Hij wil een moestuin beginnen, *al weet hij niet of hij zijn gezin zal kunnen voorzien van groenten*. > * **Bepaling van gesteldheid:** *Luid toegejuicht door al zijn trouwe fans*, stapte Christoff weer het podium op voor zijn tweede bisronde. ### 3.4 Afhankelijke zinnen als zinsdeelstuk Afhankelijke zinnen kunnen ook functioneren als specifieke zinsdelen binnen de hoofdzin. #### 3.4.1 Bijvoeglijke nabepaling Bijvoeglijke bijzinnen fungeren als nabepalingen bij een zelfstandig naamwoord. Ze geven extra informatie over dat zelfstandig naamwoord. > **Voorbeeld:** > Ik heb een boek meegebracht *dat ik aan iedereen zou willen aanbevelen*. (bijvoeglijke nabepaling bij 'boek') > De mededeling *dat Geike Arnaert Hooverphonic weer zou verlaten*, kwam als een verrassing. (bijvoeglijke nabepaling bij 'mededeling') > Dit is het verhaal van de soldaat *die van zijn commandant de opdracht had gekregen de vijand tot pulp te schieten*. (bijvoeglijke nabepaling bij 'soldaat') #### 3.4.2 Complement van een voorzetsel binnen de VzC Bijzinnen kunnen ook fungeren als complement van een voorzetsel binnen een voorzetselconstructie (VzC). > **Voorbeeld:** > Ik schenk mijn fortuin aan *de persoon die een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem*. > Ik schenk mijn fortuin aan *wie een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem*. (complement in de VzC met 'aan') ### 3.5 Zinsadjunctie Zinsadjunctie omvat zinsdelen of bijzinnen die een bijkomende rol spelen, zoals zinsverklaringen of omstandigheidsaanduidingen. Een bijzondere vorm is de RZ (relatieve zinsnede) met een volledige zin als antecedent, die feitelijk een andere zinssamenstelling benoemt. > **Voorbeeld:** > Gert heeft uiteindelijk nooit een lucratieve buitenlandse transfer versierd, *wat hem nog altijd een beetje spijt*. (RZ met volledige zin als antecedent) > Dit kan soms gezien worden als een "vermomde nevenschikking": We stapten dan toch maar in *en daarna* vertrok de bus zo goed als onmiddellijk. --- # Zinsadjunctie en hiaatconstructies Dit onderdeel onderzoekt de rol van bijzinnen binnen zinsadjunctie en analyseert hiaatconstructies in specifieke zinsformaties. ### 4.1 Relationele functie van deelzinnen Samengestelde zinnen kunnen relationeel ontleed worden, waarbij deelzinnen specifieke grammaticale functies vervullen binnen de hoofdzin. **Voorbeelden van veelvoorkomende functies van deelzinnen:** * Deel­zinnen als subject of object (met of zonder voorlopig subject/object in de dominerende zin). * Deel­zinnen als satelliet. * Deel­zinnen als zinsdeelstuk. #### 4.1.1 De zinsadjunctie De zinsadjunctie wordt beschouwd als een zelfstandige zinsdeelcategorie. ##### 4.1.1.1 Subjectzinnen Subjectzinnen fungeren als het grammaticale subject van de hoofdzin. Soms wordt een voorlopig subject gebruikt dat vooruitwijst naar de eigenlijke subjectbijzin. * **Voorbeeld:** * "Dat ze zo goed heeft gescoord, heeft me niet verbaasd." (De bijzin "Dat ze zo goed heeft gescoord" is het subject.) * "Het heeft me niet verbaasd dat ze zo goed heeft gescoord." (Hier is "Het" het voorlopige subject dat vooruitwijst naar de bijzin.) ##### 4.1.1.2 Objectzinnen Objectzinnen vervullen de rol van lijdend voorwerp (DO) of meewerkend voorwerp (OO) in de hoofdzin. Ze kunnen ook fungeren als complement van een voorzetsel (VzV). * **Voorbeelden:** * **Lijdend voorwerp (DO):** * "Dat ze van koninklijken bloede is, heeft ze nooit verteld." * "Hij heeft me beloofd dat hij zeker op tijd zal komen." * "Hij heeft me beloofd zeker op tijd te zullen komen." (Beknopte infinitiefzin als DO) * "Hij heeft het nooit kunnen verkroppen dat hij toen ontslagen werd." * "Hij weet niet of hij zijn gezin van groenten zal kunnen voorzien." * "Ze vertelde me welk restaurant ze gekozen had." * **Meewerkend voorwerp (OO):** * "Ik ben het beu om als een klein kind behandeld te worden." * **Voorzetselvoorwerp (VzV):** * "Ik ga ervan uit dat die problemen tegen morgen wel opgelost zullen zijn." * "Ik ben er niet van op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft." * "Ze verplichtten ons ertoe om dringend actie te ondernemen." * "De pers confronteerde hem ermee dat hij voor de verkiezingen iets heel anders had gezegd." ##### 4.1.1.3 De hiaatconstructie Een hiaatconstructie treedt op bij zinnen met een voorzetselvoorwerp, waarbij het voorzetselvoorwerp wordt uitgedrukt door een bijzin zonder een expliciet voorlopig voorzetsel in de hoofdzin. Dit is niet bij elk werkwoord of complex predicaat mogelijk. * **Voorbeelden:** * "Ze verplichtten ons om dringend actie te ondernemen." (Contrast met: *Ze verplichtten ons ertoe om dringend actie te ondernemen.*) * "Ik ben niet op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft." (Contrast met: *Ik ben er niet van op de hoogte waar hij het geld verborgen heeft.*) * Niet mogelijk: "*Ik ga uit dat de problemen opgelost zullen zijn." * Niet mogelijk: "*De pers confronteerde hem dat hij voor de verkiezingen iets anders had gezegd." * Niet mogelijk: "*Ik ben dol dat hij altijd chocolade meebrengt." ##### 4.1.1.4 Satellietzinnen Satellietzinnen, ook wel bijwoordelijke bepalingen genoemd, voegen context toe aan de hoofdzin en geven informatie over tijd, doel, voorwaarde, toegeving, etc. * **Voorbeelden:** * "Toen ik honger had, kwam ik naar je toe." (Satelliet van tijd) * "Er werd een extra spits ingebracht om het tij te proberen keren." (Satelliet van doel) * "We gaan als er voldoende interesse is zeker door met onze plannen." (Satelliet van voorwaarde) * "Hij wil een moestuin beginnen, al weet hij niet of hij zijn gezin zal kunnen voorzien van groenten." (Satelliet van toegeving) * "Ben je op zoek naar een nieuwe keuken, kom dan ook eens bij ons langs." (Satelliet van voorwaarde) * "Luid toegejuicht door al zijn trouwe fans, stapte Christoff weer het podium op voor zijn tweede bisronde." (Bepaling van gesteldheid) #### 4.1.2 Afhankelijke zinnen als zinsdeelstuk Afhankelijke zinnen kunnen ook functioneren als delen van een zinsdeel binnen de hoofdzin. ##### 4.1.2.1 Bijvoeglijke nabepaling Bijwoordelijke bijzinnen fungeren als een bijvoeglijke bepaling die een zelfstandig naamwoord of een deel van het naamwoordelijk gezegde nader bepaalt. * **Voorbeelden:** * "Ik heb een boek meegebracht dat ik aan iedereen zou willen aanbevelen." (Bijv. nabepaling bij "boek") * "Zijn eerste vrouw, met wie hij tien jaar getrouwd was, kwam uit Brugge." (Bijv. nabepaling bij "vrouw") * "De mededeling dat Geike Arnaert Hooverphonic weer zou verlaten, kwam als een verrassing." (Bijv. nabepaling bij "mededeling") * "De vraag wie te bellen bij een plots noodgeval had hij zich nooit gesteld." (Bijv. nabepaling bij "vraag") * "Dit is het verhaal van de soldaat die van zijn commandant de opdracht had gekregen de vijand tot pulp te schieten." (Bijv. nabepaling bij "soldaat" en bij "opdracht") * "De nog altijd luidkeels door al zijn trouwe fans toegejuichte charmezanger besteeg nogmaals het podium." (Bijv. voorbepaling bij "charmezanger") ##### 4.1.2.2 Complement van een voorzetsel binnen de VzC Afhankelijke zinnen kunnen ook fungeren als complement binnen een voorzetselconstructie (VzC). * **Voorbeelden:** * "Ik schenk mijn fortuin aan de persoon die een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem." * "Ik schenk mijn fortuin aan degene die een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige probleem." * "Ik schenk mijn fortuin aan wie een oplossing bedenkt voor dat weerbarstige grammaticale probleem." (Complement in de VzC met "aan") #### 4.1.3 Zinsadjunctie met volledige zin als antecedent Soms kan een relatieve bijzin met een volledige zin uit de hoofdzin als antecedent fungeren. Dit kan beschouwd worden als een "vermomde nevenschikking". * **Voorbeelden:** * "Gert heeft uiteindelijk nooit een lucratieve buitenlandse transfer versierd, wat hem nog altijd een beetje spijt." (Vergelijkbaar met: "Gert heeft een lucratieve buitenlandse transfer niet versierd, en daar heeft hij nog altijd een beetje spijt van.") * "We stapten dan toch maar in, waarna de bus zo goed als onmiddellijk met een rotvaart vertrok." (Vergelijkbaar met: "We stapten dan toch maar in, en daarna vertrok de bus zo goed als onmiddellijk.") De term "zinsdeelfunctie" kan hier ook als synoniem voor "zinsadjunctie" gebruikt worden in deze context. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Relationele ontleding | Een methode om samengestelde zinnen te analyseren door de grammaticale relaties tussen de verschillende zinsdelen, met name bijzinnen, te identificeren. | | Samengestelde zin | Een zin die bestaat uit meer dan één hoofdzin of een hoofdzin gecombineerd met een of meerdere bijzinnen, waardoor complexere betekenissen kunnen worden uitgedrukt. | | Deelzin (bijzin) | Een zinsdeel dat zelf een onderwerp en een werkwoord bevat, maar afhankelijk is van een hoofdzin voor zijn grammaticale voltooiing en betekenis. | | Grammaticaal-voegwoordzin | Een type bijzin dat wordt ingeleid door een voegwoord en een specifieke grammaticale functie vervult binnen de hoofdzin, zoals bijvoorbeeld een object. | | Direct object | Het zinsdeel dat de lijdende handeling van het werkwoord in de hoofdzin direct ondergaat; het antwoord op de vraag "wie of wat" na het werkwoord. | | Beknopte infinitiefzin | Een bijzin die een infinitief werkwoord bevat en vaak een verkorte vorm is van een volwaardige bijzin, gebruikt voor concisie in de formulering. | | Voorlopig subject/object | Een voornaamwoord (zoals "het") dat in de hoofdzin wordt geplaatst om te verwijzen naar het werkelijke subject of object dat later in de bijzin verschijnt. | | Dominante zin (hoofdzin) | De zin die de belangrijkste boodschap draagt en waaraan andere bijzinnen ondergeschikt zijn; het primaire deel van een samengestelde zin. | | Zinsadjunctie | Een grammaticale constructie waarbij een bijzin of een ander zinsdeel wordt toegevoegd om aanvullende informatie te verstrekken, vaak met een adverbiale functie. | | Zinsdeelcategorie | Een indeling van zinsdelen op basis van hun grammaticale functie of structuur binnen een zin, zoals onderwerp, lijdend voorwerp of bijwoordelijke bepaling. | | Subjectzin | Een bijzin die fungeert als het onderwerp van de hoofdzin, verantwoordelijk voor de actie of de staat van zijn. | | Objectzin | Een bijzin die fungeert als het lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp van de hoofdzin, vaak als reactie op een transitief werkwoord. | | Satellietzin | Een bijzin die een specifieke grammaticale of semantische relatie heeft met de hoofdzin, vaak aangeduid met een voegwoord dat een temporele, causale of conditionele betekenis uitdrukt. | | Zinsdeelstuk | Een deel van een zin dat een specifieke grammaticale functie vervult, zoals een bijvoeglijke nabepaling die een zelfstandig naamwoord nader bepaalt. | | Bijvoeglijke nabepaling | Een bijzin die een zelfstandig naamwoord of voornaamwoord in de hoofdzin nader omschrijft en er als een bijvoeglijk naamwoord aan toegevoegd is. | | Complement van een voorzetsel | Een zinsdeel, vaak een bijzin, dat het voorzetsel binnen een voorzetselconstructie completeert en de betekenis ervan verduidelijkt. | | VzC (Voorzetselconstructie) | Een combinatie van een voorzetsel met een of meer andere zinsdelen die samen een grammaticale eenheid vormen en een specifieke functie vervullen. | | Hiaatconstructie | Een zinsconstructie waarbij een deel van de syntactische structuur ontbreekt of impliciet is, vaak resulterend uit het weglaten van een voorlopig voorzetselobject of -subject. | | Voorlopig voorzetselvoorwerp (VzV) | Een voornaamwoordelijk bijwoord of een ander element dat vooruitwijst naar een bijzin die functioneert als het complement van een voorzetsel. | | Vermomde nevenschikking | Een grammaticale constructie die oppervlakkig gezien op een bijzin lijkt, maar qua betekenis en functie functioneert als een nevenschikkende relatie tussen twee hoofdzinnen. |