Module 7.pptx

# Conjunctuurbeweging en economische groei Dit deel van de studiehandleiding behandelt de kortetermijnschommelingen in economische activiteit, bekend als de conjunctuur, en de langetermijntoename van de productiecapaciteit, oftewel economische groei. ### 1.1 Conjunctuurbeweging De conjunctuurbeweging verwijst naar de schommelingen in de economische groei of de verandering van het groeipercentage van de economie op korte termijn, in tegenstelling tot de lange termijn trend. #### 1.1.1 Fasen van de conjunctuur De conjunctuurbeweging kent typisch de volgende fasen: * **Hoogconjunctuur:** Een periode van bovengemiddelde economische groei. * **Recessie:** Een periode van economische krimp na een hoogconjunctuur. * **Laagconjunctuur:** Een periode van ondergemiddelde economische groei of stagnatie. * **Depressie:** Een langdurige en ernstige periode van economische krimp. Het doel van economisch beleid is het nastreven van een **bestedingsevenwicht**, wat inhoudt dat de conjunctuur de lange termijn trend volgt. #### 1.1.2 Oorzaken van conjunctuurbeweging De conjunctuurbeweging wordt bepaald door veranderingen in de productie en de vraag naar goederen. Deze veranderingen kunnen voortkomen uit zowel uitwendige als inwendige oorzaken: * **Uitwendige elementen:** * Technologische ontwikkelingen * Klimaatveranderingen * Psychologische factoren (vertrouwen, verwachtingen) * Politieke gebeurtenissen * **Inwendige elementen:** * Overproductie of onderproductie * Inflatie (stijging van het algemeen prijspeil) * Deflatie (daling van het algemeen prijspeil) #### 1.1.3 Meting van de conjunctuurbeweging De conjunctuur kan op verschillende manieren worden gemeten met behulp van indicatoren: * **Vooroplopende (leading) indicatoren:** Deze indicatoren geven een signaal over toekomstige economische ontwikkelingen. * **Vertraagde (lagging) indicatoren:** Deze indicatoren geven een signaal over economische ontwikkelingen die al hebben plaatsgevonden. * **Gelijklopende (coïncidente) indicatoren:** Deze indicatoren geven een beeld van de huidige economische situatie. Daarnaast bestaan er **kunstmatige of synthetische indicatoren** die meerdere individuele indicatoren samenvoegen tot één samenvattende indicator. Voorbeelden hiervan zijn de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België (NBB) die het ondernemersvertrouwen meet, en de consumentenenquête van de NBB die het consumentenvertrouwen peilt. #### 1.1.4 Conjunctuur en overheid Het doel van de overheid is om de economie stabiel te houden en zowel inflatie als deflatie tegen te gaan. Dit gebeurt via **conjunctuurpolitiek**, die bestaat uit fiscale en monetaire maatregelen. * **Tijdens een hoogconjunctuur:** * **Restrictief budgettair beleid:** Dit omvat het verhogen van belastingen ($T$), het verlagen van overheidsuitgaven, en het verminderen van inkomensoverdrachten. * **Restrictief monetair beleid:** Dit houdt in dat de rente wordt verhoogd. * **Tijdens een laagconjunctuur:** * **Expansief budgettair beleid:** Dit kan gerealiseerd worden door belastingen te verlagen. * **Expansief monetair beleid:** Dit omvat het verlagen van de rente, wat lenen en investeren aantrekkelijker maakt en sparen minder aantrekkelijk. ### 1.2 Economische groei Economische groei wordt gedefinieerd als de toename van het reële Bruto Binnenlands Product (BBP) op lange termijn. Economische krimp is daarentegen de afname van het reële BBP op lange termijn. #### 1.2.1 Berekening van de groeivoet De jaarlijkse economische groei kan worden berekend met de volgende formule: $$ \text{Groeivoet } G_t = \frac{\text{BBP}_t - \text{BBP}_{t-1}}{\text{BBP}_{t-1}} \times 100 $$ Hierbij staat $\text{BBP}_t$ voor het BBP in het huidige jaar $t$ en $\text{BBP}_{t-1}$ voor het BBP in het voorgaande jaar $t-1$. #### 1.2.2 Nominaal versus reëel BBP Het is belangrijk onderscheid te maken tussen nominaal en reëel BBP: * **Nominaal BBP:** Dit is het BBP gemeten tegen de werkelijke prijzen van het jaar waarin de goederen en diensten zijn geproduceerd. * **Reëel BBP:** Dit is het BBP gemeten tegen constante prijzen, waarbij de prijzen van een bepaald basis- of referentiejaar worden gebruikt. Dit is de meest accurate maatstaf voor economische groei, omdat het inflatie-effecten elimineert. #### 1.2.3 Voordelen en nadelen van economische groei Economische groei brengt zowel voordelen als nadelen met zich mee: * **Voordelen:** * Toename van het aanbod aan beschikbare producten en diensten. * Creëren van meer werkgelegenheid. * Stimuleren van consumenten- en producentenvertrouwen. * Verbetering van de levensstandaard. * **Nadelen:** * Ongelijke inkomensverdeling kan toenemen. * Verhoogde milieuvervuiling. * Uitputting van natuurlijke grondstoffen. > **Tip:** Gezien de nadelen van ongebreidelde economische groei, is het belang van **duurzame ontwikkeling** cruciaal om de behoeften van het heden te vervullen zonder de mogelijkheid van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. ### 1.3 Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling omvat drie kernaspecten: economie, sociale aspecten en het milieu. > **Tip:** De principes van duurzame ontwikkeling omvatten onder andere voorzorg, integratie van verschillende belangen, solidariteit, differentiële verantwoordelijkheid, het principe dat de vervuiler betaalt, en participatie van belanghebbenden. --- # Economische groei: definitie, meting en impact Dit onderwerp introduceert het concept van economische groei, definieert hoe het wordt gemeten, en onderzoekt de gevolgen ervan, met een focus op duurzame ontwikkeling. ### 2.1 Economische groei Economische groei wordt gedefinieerd als een toename van het reële Bruto Binnenlands Product (BBP) op de lange termijn. Het tegenovergestelde hiervan is economische krimp, wat een afname van het reële BBP op de lange termijn inhoudt. #### 2.1.1 Meting van economische groei Om economische groei te kwantificeren, is het cruciaal om onderscheid te maken tussen nominaal en reëel BBP. * **Nominaal BBP:** Dit is het BBP berekend tegen de actuele prijzen van het jaar waarin de goederen en diensten zijn geproduceerd. Het weerspiegelt zowel veranderingen in productie als veranderingen in prijzen (inflatie of deflatie). * **Reëel BBP:** Dit is het BBP berekend tegen constante prijzen. Dit wordt gedaan door de prijzen van een specifiek basisjaar of referentiejaar te gebruiken. Het reële BBP is een betere indicator van de werkelijke toename van de productie, omdat het de invloed van prijsveranderingen elimineert. De **groeivoet** van de economie wordt berekend als de procentuele verandering van het BBP ten opzichte van het voorgaande jaar: $$G_t = \frac{\text{BBP}_t - \text{BBP}_{t-1}}{\text{BBP}_{t-1}} \times 100$$ Waarbij: * $G_t$ de groeivoet in periode $t$ is. * $\text{BBP}_t$ het reële BBP in periode $t$ is. * $\text{BBP}_{t-1}$ het reële BBP in de voorgaande periode ($t-1$) is. #### 2.1.2 Voordelen van economische groei Economische groei brengt diverse voordelen met zich mee die de levenskwaliteit van een samenleving kunnen verbeteren: * **Toename van beschikbare producten en diensten:** Meer productie betekent dat er meer goederen en diensten beschikbaar zijn voor consumptie. * **Toename van werkgelegenheid:** Groeiende economieën creëren doorgaans meer banen, wat leidt tot lagere werkloosheid. * **Toename van consumenten- en producentenvertrouwen:** Positieve economische vooruitzichten stimuleren zowel huishoudens als bedrijven om meer uit te geven en te investeren. * **Toename van de levensstandaard:** Hogere inkomens en meer beschikbare goederen en diensten leiden over het algemeen tot een hogere levensstandaard voor de bevolking. #### 2.1.3 Nadelen van economische groei Ondanks de voordelen kan economische groei ook negatieve consequenties hebben: * **Ongelijke inkomensverdeling:** De voordelen van groei worden niet altijd gelijkmatig verdeeld, wat kan leiden tot grotere verschillen tussen rijk en arm. * **Toenemende milieuvervuiling:** Industriële activiteiten en verhoogde consumptie gaan vaak gepaard met meer vervuiling, zoals lucht-, water- en bodemvervuiling. * **Uitputting van natuurlijke grondstoffen:** Een voortdurende focus op groei kan leiden tot een overmatig gebruik en de snelle uitputting van eindige natuurlijke hulpbronnen. Deze nadelen benadrukken het belang van een duurzame benadering van economische ontwikkeling. ### 2.2 Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is een cruciaal concept dat de uitdagingen van economische groei probeert te adresseren. #### 2.2.1 Definitie van duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voldoet aan de behoeften van het heden, zonder de mogelijkheid van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien, in gevaar te brengen. Dit concept omvat drie onderling verbonden pijlers: * **Economie:** Het streven naar economische welvaart en efficiëntie. * **Sociale aspect:** Het bevorderen van gelijkheid, rechtvaardigheid en welzijn voor alle individuen. * **Milieu:** Het beschermen en behouden van natuurlijke ecosystemen en hulpbronnen voor de lange termijn. #### 2.2.2 Principes van duurzame ontwikkeling Verschillende principes sturen het beleid en de praktijk van duurzame ontwikkeling: * **Voorzorgsbeginsel:** Bij onzekerheid over mogelijke ernstige of onomkeerbare milieuschade, moeten preventieve maatregelen worden genomen, zelfs als er geen volledig wetenschappelijk bewijs is. * **Integratie:** Milieuoverwegingen moeten worden geïntegreerd in alle economische en sociale beleidsbeslissingen. * **Solidariteit:** Dit principe omvat zowel solidariteit tussen generaties (intergenerationele solidariteit) als solidariteit binnen de huidige generatie (intragenerationele solidariteit). * **Differentiële verantwoordelijkheid:** Landen en gemeenschappen hebben verschillende capaciteiten en verantwoordelijkheden met betrekking tot milieuproblemen, gebaseerd op hun historische bijdrage en huidige mogelijkheden. * **Vervuiler betaalt:** De kosten van milieuvervuiling moeten worden gedragen door de vervuiler, in plaats van door de samenleving als geheel. * **Participatie:** Betrokkenheid van alle belanghebbenden, inclusief burgers, bedrijven en overheden, is essentieel voor succesvolle duurzame ontwikkeling. > **Tip:** Bij het bestuderen van economische groei is het essentieel om altijd de impact op het milieu en de sociale rechtvaardigheid in overweging te nemen, vooral wanneer je duurzame ontwikkeling analyseert. Het onderscheid tussen nominaal en reëel BBP is fundamenteel voor het correct interpreteren van groeicijfers. --- # Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is essentieel voor een evenwichtige toekomst en omvat een ontwikkeling die voldoet aan de huidige behoeften zonder de toekomstige generaties in gevaar te brengen. ### 3.1 Definitie en kernaspecten Duurzame ontwikkeling wordt gedefinieerd als een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden zonder de behoeftevoorziening van de komende generaties in het gedrang te brengen. Deze ontwikkeling rust op drie belangrijke pijlers: * **Economie:** Economische activiteit die rekening houdt met lange termijn welvaart en stabiliteit. * **Sociale aspect:** Gelijke kansen, rechtvaardigheid, welzijn en participatie voor alle lagen van de bevolking, zowel nu als in de toekomst. * **Milieu:** Behoud en bescherming van natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen voor toekomstige generaties. ### 3.2 Principes van duurzame ontwikkeling Er zijn verschillende principes die ten grondslag liggen aan duurzame ontwikkeling: * **Voorzorg:** Bij onzekerheid over mogelijke schadelijke gevolgen voor mens of milieu, moeten preventieve maatregelen worden genomen. * **Integratie:** Milieuoverwegingen moeten worden meegenomen in alle beleidsbeslissingen op economisch en sociaal gebied. * **Solidariteit:** Er dient solidariteit te zijn tussen de huidige en toekomstige generaties, en tussen de verschillende bevolkingsgroepen binnen de huidige generatie. * **Differentiële verantwoordelijkheid:** Landen en individuen dragen verschillende verantwoordelijkheden, gebaseerd op hun vermogen en bijdrage aan milieuproblemen. * **Vervuiler betaalt:** De kosten voor milieuschade moeten worden gedragen door de partij die de vervuiling veroorzaakt. * **Participatie:** Burgers, belanghebbenden en gemeenschappen moeten betrokken worden bij de besluitvorming over duurzame ontwikkeling. > **Tip:** Het is belangrijk te onthouden dat economische groei, hoewel het voordelen heeft zoals een hogere levensstandaard en meer werkgelegenheid, ook nadelen met zich meebrengt zoals milieuvervuiling en uitputting van grondstoffen. Duurzame ontwikkeling zoekt naar een balans om deze nadelen te minimaliseren. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Conjunctuur | De schommelingen van de economische groei of de verandering van het groeipercentage van de economie op korte termijn, in tegenstelling tot de trend op lange termijn. | | Trend | De langetermijnontwikkeling van de economische groei, die losstaat van kortetermijnfluctuaties. | | Hoogconjunctuur | Een economische fase waarin de groei van de economie sneller is dan de trend, gekenmerkt door hoge bestedingen en lage werkloosheid. | | Recessie | Een economische fase waarin de economische groei vertraagt of negatief is, vaak gedefinieerd als twee opeenvolgende kwartalen van economische krimp. | | Laagconjunctuur | Een economische fase waarin de groei van de economie langzamer is dan de trend, vaak gepaard gaande met stijgende werkloosheid en lage bestedingen. | | Depressie | Een langdurige periode van ernstige economische neergang, met zeer lage groei of krimp, hoge werkloosheid en veel faillissementen. | | Bestedingsevenwicht | De situatie waarin de totale bestedingen in een economie gelijk zijn aan de productiecapaciteit, wat leidt tot stabiele prijzen en volledige werkgelegenheid. | | Inflatie | Een algemene stijging van het prijspeil van goederen en diensten in een economie over een bepaalde periode, wat leidt tot een daling van de koopkracht van geld. | | Deflatie | Een algemene daling van het prijspeil van goederen en diensten in een economie, wat kan leiden tot uitstel van bestedingen en economische stagnatie. | | Leading indicatoren | Economische indicatoren die de toekomstige economische activiteit voorspellen, omdat ze typisch veranderen vóór de economie als geheel. | | Lagging indicatoren | Economische indicatoren die de economische activiteit in het verleden weerspiegelen, omdat ze typisch veranderen nádat de economie als geheel is veranderd. | | Coïncidente indicatoren | Economische indicatoren die de huidige economische activiteit volgen, omdat ze typisch gelijktijdig met de economie veranderen. | | Synthetische indicatoren | Een samengestelde economische indicator die meerdere individuele indicatoren combineert tot één enkele maatstaf om een breder beeld te geven van de economische toestand. | | Conjunctuurpolitiek | Het economisch beleid van de overheid gericht op het stabiliseren van de economie door middel van fiscale en monetaire maatregelen om conjunctuurschommelingen tegen te gaan. | | Fiscale maatregelen | Overheidsbeleid dat betrekking heeft op overheidsuitgaven en belastingen, gebruikt om de economie te beïnvloeden. | | Monetaire maatregelen | Beleid van de centrale bank dat betrekking heeft op de geldhoeveelheid en rentetarieven, gebruikt om de economie te beïnvloeden. | | Restrictief beleid | Beleidsmaatregelen die gericht zijn op het afremmen van de economische activiteit, bijvoorbeeld door belastingen te verhogen of de rente te verhogen. | | Expansief beleid | Beleidsmaatregelen die gericht zijn op het stimuleren van de economische activiteit, bijvoorbeeld door belastingen te verlagen of de rente te verlagen. | | Economische groei | De toename van de productie van goederen en diensten in een economie over een langere periode, gemeten aan de hand van de stijging van het reële Bruto Binnenlands Product (BBP). | | Economische krimp | De afname van de productie van goederen en diensten in een economie over een langere periode, gemeten aan de hand van de daling van het reële Bruto Binnenlands Product (BBP). | | Groeivoet ($G_t$) | De procentuele verandering van het Bruto Binnenlands Product (BBP) van het ene jaar naar het volgende, berekend als $G_t = \frac{BBP_t - BBP_{t-1}}{BBP_{t-1}} \times 100$. | | Bruto Binnenlands Product (BBP) | De totale marktwaarde van alle finale goederen en diensten geproduceerd in een land gedurende een bepaalde periode. | | Nominaal BBP | Het Bruto Binnenlands Product (BBP) gewaardeerd tegen de actuele marktprijzen van het productiejaar. | | Reëel BBP | Het Bruto Binnenlands Product (BBP) gewaardeerd tegen constante prijzen van een basisjaar, gecorrigeerd voor inflatie. | | Levensstandaard | De mate waarin mensen in een land toegang hebben tot goederen, diensten en faciliteiten die nodig zijn voor een comfortabel en gezond leven. | | Duurzame ontwikkeling | Ontwikkeling die voorziet in de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. | | Voorzorgsprincipe | Een principe dat stelt dat wanneer er een dreiging is van schade aan de menselijke gezondheid of het milieu, preventieve maatregelen genomen moeten worden, zelfs bij een gebrek aan volledige wetenschappelijke zekerheid. | | Solidariteit | Het principe van wederzijdse steun en verantwoordelijkheid tussen individuen, gemeenschappen en generaties, essentieel voor duurzame ontwikkeling. | | Differentiële verantwoordelijkheid | Het principe dat landen en actoren verschillende verantwoordelijkheden hebben voor het aanpakken van mondiale problemen, zoals klimaatverandering, op basis van hun bijdrage en capaciteit. | | Vervuiler betaalt | Het principe dat de kosten van vervuiling en milieu-impact gedragen moeten worden door degenen die de vervuiling veroorzaken. |