College 1 Inleiding IBO(1).pptx

# Internationale bedrijfsomgeving en globaliseringstrends Dit document behandelt de transformatie van globalisering naar regionale economische blokken, de invloed van opkomende economieën en multipolariteit, en de opkomst van protectionisme en vrienden-shoring in de internationale bedrijfsomgeving. ## 1. Internationale bedrijfsomgeving en globaliseringstrends ### 1.1 De evolutie van globalisering Globalisering verdwijnt niet, maar transformeert van een brede, unipolaire vorm naar een meer regionaal gerichte economische structuur. Deze transformatie is cruciaal voor het begrijpen van de huidige internationale economische dynamiek. #### 1.1.1 Regionale economische blokken * **Definitie:** Regionale integratie binnen specifieke geografische of politieke regio's, in plaats van wereldwijde integratie. * **Manifestaties:** Handelsovereenkomsten zoals ASEAN en economische clusters die interne barrières verlagen en externe barrières mogelijk verhogen. * **Implicaties voor bedrijven:** Noodzaak tot aanpassing van strategieën aan regionale voorkeuren en regelgeving, in plaats van uit te gaan van een uniforme wereldmarkt. #### 1.1.2 Rol van opkomende economieën Opkomende economieën, met name China en India, spelen een centrale rol in het handhaven van de groei van wereldhandel en buitenlandse directe investeringen (BDI). Hun groeiende productiecapaciteit en markten compenseren dalende activiteit elders, waardoor ze onmisbaar worden in het mondiale economische systeem. #### 1.1.3 Multipolariteit en fragmentatie Het mondiale economische systeem evolueert naar een multipolaire wereld, gedomineerd door meerdere grote economische, juridische en culturele centra. Dit leidt tot fragmentatie, waarbij landen economisch en politiek zich aligneren met specifieke blokken. * **Voorbeelden:** Technologische handelsbeperkingen en investeringsscreenings in gevoelige sectoren zijn uitingen van nationaal belang en regionale veiligheid. * **Culturele en juridische distincties:** Multipolariteit wordt gevormd door verschillende culturele, juridische en veiligheidskaders, wat de handel en investeringen beïnvloedt. Globale bedrijven moeten navigeren in een complexer landschap waar regionale normen en praktijken belangrijk zijn. #### 1.1.4 Protectionisme en vrienden-shoring Protectionistische beleidsmaatregelen en geopolitieke risico's stimuleren het reshoring van investeringen naar bevriende of geallieerde landen, weg van tegenstanders. * **Vrienden-shoring:** Een strategie om kwetsbaarheden in toeleveringsketens te verminderen, wat leidt tot diepere regionale economische scheidingen en een meer gesegmenteerd wereldeconomisch landschap. #### 1.1.5 Geopolitieke conflicten Geopolitieke conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne en spanningen in het Midden-Oosten, versterken de economische regionalisering. Landen worden gestimuleerd om handel te drijven binnen vertrouwde kringen. Dit stimuleert ook innovatie in specifieke sectoren, maar beperkt handel tot politiek geallieerde naties. #### 1.1.6 Slowbalization De term "slowbalization" beschrijft de vertraging van globaliseringstrends als gevolg van crises zoals de financiële crisis van 2008, de handelsoorlog tussen de VS en China, de COVID-19 pandemie en toenemend protectionisme. Dit is echter een vertraging, geen omkering, waarbij handel en investeringen weliswaar voorzichtiger en meer regionaal georiënteerd groeien. #### 1.1.7 Toekomstperspectieven Ondanks de uitdagingen worden bescheiden groeipercentages in wereldhandel en BDI voorspeld, gedreven door versoepelende financiële omstandigheden en internationale overeenkomsten, met name in Europa. De wereldeconomie blijft veerkrachtig en adaptief. #### 1.1.8 Innovatie in een multipolaire wereld Technologische vooruitgang, met name in gevoelige sectoren zoals halfgeleiders en drones, gaat door. De verspreiding ervan wordt echter gestuurd door geopolitieke allianties, wat de rol van innovatie als zowel economische groeimotor als instrument van geopolitieke strategie onderstreept. ### 1.2 Focus op Europa België exporteert voornamelijk naar buurlanden. De handelsbalans is verbeterd, met een groot deel van de handel die plaatsvindt binnen Europa. België trekt nog steeds aanzienlijke BDI aan, met name uit de Verenigde Staten, Duitsland en India, vooral in de sectoren machines en logistiek. ### 1.3 De internationale bedrijfsomgeving in de praktijk: Een casestudy benadering De cursus omvat een casestudy waarbij studenten een internationaal opererend bedrijf (KMO of MNO) onderzoeken en analyseren. #### 1.3.1 Onderdelen van de casestudy * **Bedrijfsprofiel:** Korte introductie van het bedrijf, inclusief sectoren, producten/diensten, internationale aanwezigheid, groei, omzet, resultaten en werknemersaantallen. Identificatie van de belangrijkste internationale markten en de gehanteerde internationale strategieën (export, allianties, DBI, JV). Selectie van één focusmarkt voor diepgaandere analyse. * **Markt- of industrieconcentratie:** Analyse van de mate van industrieconcentratie, waarbij berekeningen zoals de Herfindahl-Hirschman Index (HHI) kunnen worden toegepast. Onderzoek naar de impact van concentratie op prijzen, kwaliteit, productiviteit en innovatiegraad. * **Innovatiestrategie:** Identificatie van de gebruikte innovatiestrategie (bv. incrementele innovatie) en onderbouwing met concrete voorbeelden en antwoorden op vragen over het businessmodel, netwerken (bv. CVC, uni-industrie netwerken). * **Invloed van EU-beleid:** Analyse van de impact van Europees beleid op de internationale strategie van het bedrijf, met specifieke aandacht voor het Green Deal beleid (rapportageverplichtingen, subsidiestromen, stimulering van innovatie). * **Economisch model:** Bepaling van het dominante economische model van de regio/het land van de internationale markt en de invloed daarvan op de internationale strategie. * **Entry strategie:** Identificatie van de strategische oriëntatie voor internationalisatie en advies voor de meest geschikte entry mode. #### 1.3.2 Beoordelingscriteria * Kennis en toepassing van begrippen uit de leerstof. * Kwaliteit van het eindantwoord en de synthese van deelantwoorden. * Diepgang en kwaliteit van argumentatie en onderbouwing. * Aanwezigheid van formules/analyses in de paper. > **Tip:** AI-tools kunnen ondersteunend zijn, maar menselijke kwaliteit in de analyse en schrijfstijl blijft essentieel. > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat investeert in duurzame productietechnologieën kan te maken krijgen met nieuwe rapportageverplichtingen onder de EU Green Deal, wat invloed heeft op de productiekosten en de internationale marketingstrategie. #### 1.3.3 Onderzoeksmethoden en bronnen Potentiële bronnen omvatten: * Bedrijfsinformatie via websites, publicaties en jaarverslagen. * Rapporten van consultancybureaus en banken. * Duurzaamheidsrapporten van bedrijven. * Industrierapporten en overheidsanalyses (bv. FOD Economie, Monitor Groene Economie, Statbel). * Academische literatuur. * (Vrijblijvend) interviews met vertegenwoordigers van het bedrijf. #### 1.3.4 Duurzaamheid en innovatie Duurzaamheid kan een cruciale rol spelen in de internationale strategie van een bedrijf. Dit kan zich uiten in rapporteringsverplichtingen, het benutten van subsidiestromen en het stimuleren van innovatie gericht op groene oplossingen. De innovatiegraad van een industrie en de specifieke innovatiestrategie van een bedrijf zijn belangrijke analysepunten. #### 1.3.5 De netwerkparadox en grenzen overschrijden De "netwerkparadox" kan relevant zijn bij de analyse van grensoverschrijdende activiteiten. Dit houdt in dat hoewel netwerken essentieel zijn voor internationale groei, ze ook complexiteit en potentiële conflicten met zich mee kunnen brengen. De analyse van de "boundaries spanning" (hoe een bedrijf grenzen overschrijdt) is hierbij belangrijk. #### 1.3.6 Concurrentie en Economische Modellen De mate van industrieconcentratie kan de concurrentiepositie van Europese bedrijven beïnvloeden. Het analyseren van het economische model van een buitenlandse markt is essentieel om de strategische keuzes van een bedrijf te begrijpen. --- **Definities:** * **Globalisering:** Proces van toenemende wereldwijde interconnectie en wederzijdse afhankelijkheid. * **Regionale economische blokken:** Groepen landen die economische integratie nastreven binnen een bepaald geografisch gebied. * **Multipolariteit:** Een mondiale structuur met meerdere dominante machtscentra. * **Protectionisme:** Economisch beleid gericht op het beschermen van binnenlandse industrieën door middel van handelsbelemmeringen. * **Vrienden-shoring:** Het verplaatsen van toeleveringsketens naar landen die politiek bevriend zijn. * **Slowbalization:** Een vertraging van de globaliseringstrends zonder een volledige omkering. * **Buitenlandse directe investeringen (BDI):** Investeringen die een bedrijf doet in een ander land om daar een commerciële aanwezigheid op te bouwen of te behouden. * **KMO (Kleine en Middelgrote Onderneming):** Een onderneming met een beperkt aantal werknemers en een omzet die voldoet aan bepaalde criteria. * **MNO (Multinationale Onderneming):** Een onderneming die actief is in meerdere landen. * **DBI (Directe buitenlandse investeringen):** Synoniem voor BDI. * **JV (Joint Venture):** Een samenwerkingsverband tussen twee of meer bedrijven om een specifiek project of bedrijf te ontwikkelen. * **HHI (Herfindahl-Hirschman Index):** Een maatstaf voor de concentratie van de markt. De index wordt berekend door de marktaandelen van alle bedrijven in een industrie te kwadrateren en vervolgens op te tellen. Een hogere HHI duidt op meer marktconcentratie. De formule is: $$HHI = \sum_{i=1}^{n} s_i^2$$ waarbij $s_i$ het marktaandeel van de $i$-de onderneming is en $n$ het aantal ondernemingen in de markt. * **Incrementele innovatie:** Kleine, geleidelijke verbeteringen aan bestaande producten, diensten of processen. --- # Strategische oriëntatie en entry strategieën voor internationale bedrijven Dit onderwerp onderzoekt de strategische keuzes die bedrijven maken bij internationalisatie, rekening houdend met concurrentie, innovatie, duurzaamheid en EU-beleid. ### 2.1 Inleiding tot strategische oriëntatie en globalisering Globalisering transformeert en verdwijnt niet; het evolueert van een brede, unipolaire naar een meer regionaal gerichte economische samenwerking. Regionalisering, de toenemende economische integratie binnen specifieke geografische of politieke regio's, is een dominante trend. Opkomende economieën, met name China en India, spelen een cruciale rol in het wereldwijde handelsverkeer en directe buitenlandse investeringen (DBI). De opkomst van een multipolaire wereld, met meerdere grote economische, juridische en culturele centra, introduceert complexiteit en fragmentatie. Dit leidt tot "friendshoring" en "reshoring", waarbij bedrijven investeringen terugtrekken naar bevriende of geallieerde landen om leveringsketenrisico's te verminderen. Geopolitieke conflicten versterken deze economische scheidingen. "Slowbalization" beschrijft de vertraging in globaliseringstrends, veroorzaakt door crises, maar duidt niet op een volledige terugtrekking. Ondanks uitdagingen blijven internationale organisaties gematigd optimistisch over de groei van wereldhandel en DBI. Culturele en juridische verschillen definiëren economische blokken, wat een complexere internationale bedrijfsomgeving creëert. Innovatie blijft vooruitgaan, maar de verspreiding ervan wordt beïnvloed door geopolitieke allianties. > **Tip:** Het begrijpen van de verschuiving naar regionalisering en multipolariteit is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve internationale strategieën in de huidige economische realiteit. In Europa is export sterk gericht op buurlanden en is een aanzienlijk deel van de handel intra-Europees. België blijft een aantrekkelijke bestemming voor DBI, met name uit de Verenigde Staten, Duitsland en India, voornamelijk in de sectoren machines en logistiek. ### 2.2 De taak: analyse van internationale strategieën De opdracht vereist een diepgaande analyse van een internationaal opererend bedrijf (KMO of MNO) op het gebied van concentratie, innovatie, duurzaamheid, en de invloed van EU-beleid en economische modellen. #### 2.2.1 Industriële concentratie De analyse van industriële concentratie omvat het evalueren van de mate van concentratie in een specifieke industrie. Dit kan worden gedaan aan de hand van relevante indices. De impact van deze concentratie op de markt, zoals prijzen, kwaliteit en productiviteitswinsten, dient te worden onderzocht. #### 2.2.2 Innovatiestrategie De innovatiestrategie van een bedrijf moet worden geïdentificeerd en onderbouwd met concrete voorbeelden. Dit omvat het onderscheiden van verschillende soorten innovatie, zoals incrementele innovatie, en het analyseren van samenwerkingsverbanden zoals CVC (Corporate Venture Capital) netwerken en uni-industrie netwerken. > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat consequent nieuwe productversies met kleine verbeteringen op de markt brengt, hanteert een incrementele innovatiestrategie. #### 2.2.3 Invloed van EU-beleid De specifieke invloed van EU-beleid, met name het Green Deal-beleid, op de internationale strategie van het bedrijf dient te worden geanalyseerd. Dit omvat de impact op rapportageverplichtingen, subsidiestromen en de stimulering van innovatie. #### 2.2.4 Economisch model Het dominante economische model van de buitenlandse markt of regio waarin het bedrijf actief is, moet worden bepaald en de invloed ervan op de internationale strategie moet worden beargumenteerd. #### 2.2.5 Entry strategie De strategische oriëntatie die het bedrijf hanteert voor internationalisatie moet worden vastgesteld. Vervolgens moet er een advies worden gegeven voor de meest geschikte entry-modus, onderbouwd met concepten uit de leerstof. ### 2.3 Beoordelingscriteria voor de taak De beoordeling van de taak is gebaseerd op de volgende criteria: * **Kennis en toepassing:** Mate van kennis en toepassing van de begrippen uit de leerstof. * **Kwaliteit van het antwoord:** Kwaliteit van het eindantwoord en de synthese van de deelantwoorden. * **Diepgang en onderbouwing:** Diepgang en kwaliteit van de argumentatie en onderbouwing. * **Analytische hulpmiddelen:** Aanwezigheid van formules en analyses in de paper. Potentiële bronnen voor de analyse omvatten industry rapporten, consultancy- en bankverslagen, duurzaamheidsverslagen van bedrijven, specifieke bedrijfsinformatie en academische literatuur. Het gebruik van AI-tools is toegestaan, maar met de kanttekening dat deze nog niet altijd de menselijke kwaliteit in schrijfwerk evenaren. --- # De KMO Export Barometer en de Belgische economische context Dit onderdeel biedt inzichten in de exportactiviteiten van KMO's, de Belgische handelsbalans en de aantrekkelijkheid voor buitenlandse directe investeringen, met een focus op intra-Europese handel. ### 3.1 KMO export barometer en handelsrelaties De exportgerichte activiteiten van Belgische KMO's richten zich in hoge mate op de buurlanden. Dit duidt op een sterke regionale handelsintegratie. De handelsbalans van België vertoont een positieve tendens, waarbij het overgrote deel van de handel plaatsvindt binnen Europa. De regio Oost-Europa wordt specifiek genoemd in relatie tot handelsstromen, wat aangeeft dat de focus niet uitsluitend op de directe buurlanden ligt, maar ook op de bredere Europese markt. ### 3.2 Aantrekkelijkheid voor buitenlandse directe investeringen (FDI) België positioneert zich sterk als aantrekkelijk land voor buitenlandse directe investeringen. Het land bekleedt een 8e plaats wereldwijd op het gebied van FDI-aantrekkingskracht. De belangrijkste bronnen van deze investeringen zijn de Verenigde Staten, Duitsland en India. De sectoren die met name investeringen aantrekken, zijn de machinerie- en logistieke sector. ### 3.3 Intra-Europese handel Een significant deel van de internationale handelsactiviteiten van Belgische bedrijven, inclusief KMO's, vindt plaats binnen de Europese Unie. Dit onderstreept het belang van de interne Europese markt als motor voor export en economische groei. De regionale focus op buurlanden en de bredere intra-Europese handel suggereren dat Europese integratie en de afschaffing van handelsbarrières binnen de EU cruciaal zijn voor de exportprestaties van Belgische KMO's. > **Tip:** De sterke focus op intra-Europese handel is een direct gevolg van de Europese interne markt. Bedrijven die exporteren binnen de EU profiteren van harmonisatie van regelgeving, vrij verkeer van goederen en diensten, en de afwezigheid van douanerechten. > **Voorbeeld:** Een Belgische KMO die gespecialiseerde machines produceert, zal waarschijnlijk een aanzienlijk deel van haar exportactiviteiten richten op landen als Duitsland, Frankrijk en Nederland, vanwege de nabijheid, de sterke industriële basis en de gevestigde handelsrelaties binnen de EU. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Internationale bedrijfsomgeving (IBO) | Dit vakgebied bestudeert de complexiteit van de economische, politieke, culturele en technologische factoren die de operaties van bedrijven op wereldwijde schaal beïnvloeden. Het analyseert hoe deze externe krachten strategische besluitvorming en bedrijfsresultaten vormgeven. | | Globalisering | Het proces van toenemende wereldwijde interconnectiviteit en wederzijdse afhankelijkheid tussen landen, economieën en culturen, gekenmerkt door de vrije stroom van goederen, diensten, kapitaal, technologie en informatie over grenzen heen. | | Regionalisering | De trend waarbij economische integratie en handel toenemen binnen specifieke geografische of politieke regio's, in plaats van wereldwijd. Dit kan leiden tot de vorming van economische blokken met preferentiële handelsakkoorden. | | Multipolariteit | Een mondiale ordening waarin de macht en invloed verdeeld zijn over meerdere grote economische, politieke of militaire centra, in tegenstelling tot een unipolaire of bipolaire wereld. Dit leidt tot complexere internationale betrekkingen en mogelijke fragmentatie. | | Reshoring | Het terugbrengen van productieprocessen of zakelijke operaties van het buitenland naar het oorspronkelijke thuisland. Dit wordt vaak gedreven door factoren zoals stijgende buitenlandse loonkosten, politieke onzekerheid of een wens om de controle over de toeleveringsketen te vergroten. | | Vrienden-shoring (Friendshoring) | Een strategie waarbij bedrijven hun toeleveringsketens en investeringen richten op landen die als politiek en economisch bevriend of bondgenoot worden beschouwd. Dit is een reactie op geopolitieke risico's en een poging om de kwetsbaarheid van de toeleveringsketen te verminderen. | | Slowbalization | Een fenomeen dat de vertraging in de snelheid van globalisering beschrijft, veroorzaakt door crises zoals de financiële crisis van 2008, handelsoorlogen, pandemieën en toenemend protectionisme. De globalisering is niet omgekeerd, maar verloopt langzamer en met veranderende patronen. | | Concurrentiepositie | De mate waarin een bedrijf of land kan concurreren in een specifieke markt of industrie. Dit omvat factoren zoals kostenstructuur, productkwaliteit, innovatievermogen, merkreputatie en marktaandeel ten opzichte van concurrenten. | | Industrieconcentratie | De mate waarin de productie of markt in een bepaalde industrie geconcentreerd is bij een klein aantal bedrijven. Een hoge concentratie kan duiden op marktmacht en invloed op prijzen en innovatie. | | Innovatiestrategie | Het plan dat een bedrijf volgt om nieuwe producten, diensten, processen of bedrijfsmodellen te ontwikkelen en te implementeren. Dit kan variëren van incrementele verbeteringen tot disruptieve innovaties, en is cruciaal voor concurrentievermogen. | | Duurzaamheid | Een benadering van zakendoen die rekening houdt met ecologische, sociale en economische impact op lange termijn. Het streven naar duurzaamheid omvat het minimaliseren van negatieve milieu-impact en het bijdragen aan maatschappelijk welzijn, terwijl economische levensvatbaarheid behouden blijft. | | EU-beleid (Europees Unie beleid) | De reeks wetten, regelgevingen, richtlijnen en strategieën die worden uitgevaardigd door de instellingen van de Europese Unie. Dit beleid heeft een aanzienlijke invloed op internationale handel, concurrentie, milieu, en andere aspecten van de bedrijfsvoering binnen de lidstaten en met derde landen. | | Economisch model | Een theoretisch raamwerk dat beschrijft hoe een economie functioneert, inclusief de rol van de overheid, markten, eigendomsverhoudingen en de allocatie van middelen. Voorbeelden zijn markteconomieën, centraal geleide economieën of gemengde economieën. | | Entry strategie | Het plan dat een bedrijf hanteert om een nieuwe buitenlandse markt te betreden. Dit kan variëren van export, licentieverlening, joint ventures, tot directe buitenlandse investeringen (DBI) of volledige overnames, afhankelijk van de marktomstandigheden en bedrijfsdoelstellingen. | | KMO (Kleine en middelgrote onderneming) | Een bedrijf dat voldoet aan bepaalde criteria op het gebied van werknemersaantal, omzet of balanstotaal, zoals gedefinieerd door de Europese Commissie. KMO's spelen een cruciale rol in economieën door werkgelegenheid en innovatie te stimuleren. | | FDI (Foreign Direct Investment) | Buitenlandse directe investeringen, waarbij een bedrijf uit het ene land een controlerend belang verwerft in een bedrijf in een ander land. FDI kan leiden tot de oprichting van nieuwe faciliteiten, de overname van bestaande bedrijven of de herinvestering van winsten. |