PPT Antibiotica deel 2 - beta-lactam antibiotica.pdf

# Beta-lactam antibiotica: penicillines Dit deel van de studiehandleiding behandelt de verschillende types penicillines, hun werkingsmechanisme, spectrum, farmacokinetiek, veiligheidsprofiel, resistentie en specifieke indicaties, met een focus op benzylpenicilline, benzathine-benzylpenicilline en orale penicillines [8](#page=8). ### 1.1 Algemene principes van penicillines Penicillines zijn bactericide antibiotica die de celwandsynthese remmen en snelwerkend zijn. Ze zijn over het algemeen weinig toxisch, zelfs bij hoge doseringen, en worden beschouwd als veilig voor kinderen en zwangere vrouwen. Ze hebben een breed antibacterieel spectrum, goede weefselpenetratie en zijn beschikbaar in zowel orale als parenterale formuleringen. Hun brede beschikbaarheid en betaalbaarheid dragen bij aan hun belang als "ACCESS" antibioticum [30](#page=30) [8](#page=8). #### 1.1.1 Werkingsmechanisme Penicillines werken door inhibitie van de celwandsynthese en veroorzaken schade aan de celwand [8](#page=8). #### 1.1.2 Spectrum Penicillines zijn effectief tegen gram-positieve bacteriën en spirocheten. Specifieke voorbeelden zijn streptokokken, enterokokken, *Treponema pallidum* (syfilis), *Borrelia* spp. en *Leptospira* spp. ] [8](#page=8). #### 1.1.3 Farmacokinetiek Penicillines zijn tijd-afhankelijk, wat betekent dat frequente dosering noodzakelijk is om effectieve concentraties te behouden [8](#page=8). > **Tip:** Hoge doseringen en frequente toediening zijn belangrijk voor de effectiviteit van penicillines, wat blijkt uit grafieken die de benodigde doseringsfrequentie vergelijken met andere antibiotica. Voorbeelden van frequente doseringen zijn intraveneuze cloxacilline elke 4 uur (6 maal per dag), intraveneuze ampicilline elke 4 uur (6 maal per dag) en intraveneuze penicilline elke 2 uur (12 maal per dag) ] [10](#page=10) [11](#page=11). #### 1.1.4 Veiligheid en allergie Een belangrijke bijwerking van penicillines is IgE-gemedieerde allergie. Er zijn verschillende typen reacties mogelijk [8](#page=8): * **Onmiddellijke drughypersensitiviteitsreacties (Type 1):** Deze ontstaan binnen 1 uur na de 1e dosis en verdwijnen binnen 1 dag. Typische manifestaties zijn urticaria en anafylaxie. De "1-1-1 regel" kan gebruikt worden om deze reacties te screenen: reactie binnen 1 uur, op de eerste dosis, en weg na 1 dag [33](#page=33) [37](#page=37). * **Laattijdige drughypersensitiviteitsreacties (Type 4):** Deze treden op na meer dan één uur en zijn T-cel-gemedieerd. Het maculopapulair exantheem (MPE) is de meest voorkomende vorm, maar ernstigere reacties zoals DRESS of SJS-TEN kunnen ook voorkomen [33](#page=33). > **Tip:** Overdiagnose van penicilline-allergie is een significant probleem. Ongeveer 10% van de bevolking beweert penicilline-allergisch te zijn, maar slechts 1% is dit daadwerkelijk na allergietesten. Dit leidt tot onterecht gebruik van tweedelijns-antibiotica met hogere kosten, potentieel langzamere infectiecontrole, en verhoogd risico op *C. difficile* infecties. Systematische "delabeling" van patiënten is noodzakelijk. Anamnese voor "penicilline allergie" moet zorgvuldig gebeuren; niet-verdachte klachten zoals misselijkheid, diarree, hoofdpijn, slapeloosheid of orale candidiasis zijn minder problematisch als ze niet samengaan met ademnood of bloeddrukval. De PEN FAST method is een methode die in ontwikkeling is om het risico op penicilline-allergie te beoordelen [35](#page=35) [37](#page=37) [38](#page=38). #### 1.1.5 Resistentie Resistentie tegen penicillines is een groeiend probleem. Bij staphylokokken is de resistentie > 80% . Bij pneumokokken varieert de resistentie. Groep A streptokokken vertonen nog steeds een lage resistentie [30](#page=30) [8](#page=8). > **Tip:** De evolutie van gevoeligheid van *S. pneumoniae* (invasieve infecties) toont een trend van toenemende resistentie. Bij pneumonie veroorzaakt door *S. pneumoniae*, kan een toenemende dosis penicilline nuttig zijn voor gevoelige stammen (Penicillin I), maar voor resistente stammen (Penicillin R) is dit niet effectief omdat hoge doses niet bereikt kunnen worden [14](#page=14) [15](#page=15). ### 1.2 Specifieke penicillineformuleringen #### 1.2.1 Benzylpenicilline (Penicilline-G) Benzylpenicilline, ook bekend als Penicilline-G, wordt intraveneus toegediend. Het heeft een korte halfwaardetijd van 1-3 uur, wat frequente dosering vereist. De dosering wordt uitgedrukt in Miljoen Internationale Units (MIU), een oude maateenheid die voortkomt uit de wisselende samenstelling van het oorspronkelijk "ambachtelijk" geproduceerde natuurproduct [12](#page=12). **Indicaties voor benzylpenicilline:** * Neurosyfilis: 24 MIU/24 uur, bijvoorbeeld als 4 MIU 6 maal per dag, of 2 MIU 12 maal per dag [12](#page=12). **Dosering:** Intermitterende versus continue dosering kan worden overwogen, zoals geïllustreerd in studies naar de behandeling van groep B streptokokkeninfecties tijdens de intrapartumperiode [13](#page=13). #### 1.2.2 Benzathine-benzylpenicilline Benzathine-benzylpenicilline wordt intramusculair toegediend en stabiliseert penicilline, wat leidt tot een vertraagde afgifte en een halfwaardetijd van meer dan 300 uur. Eén intramusculaire injectie van 2,4 miljoen eenheden kan gedurende 7 dagen worden vrijgesteld. De injectie kan pijnlijk zijn, waardoor lidocaïne wordt toegevoegd. Vanwege de stroperige consistentie moet het snel worden geïnjecteerd [16](#page=16). **Indicaties voor benzathine-benzylpenicilline:** * **Curatief:** * Primaire syfilis: eenmalig 2,4 miljoen eenheden (equivalent aan 1 week behandeling) ] [17](#page=17). * Secundaire syfilis: 3 maal 2,4 miljoen eenheden (gedurende 3 opeenvolgende weken) ] [17](#page=17). * **Preventief:** * Recurrente erysipelas: eenmaal per maand 2,4 miljoen eenheden [17](#page=17). * Acuut gewrichtsreuma [17](#page=17). #### 1.2.3 Orale penicillines Orale penicillines zijn ook beschikbaar [18](#page=18). * **Feneticilline:** Sinds 2022 beschikbaar in België ] [18](#page=18) [19](#page=19). * **Fenoxymethylpenicilline (Penicilline V):** Niet meer als standaard geneesmiddel verkrijgbaar, maar kan op voorschrift door een apotheker worden bereid [18](#page=18). * **Andere orale penicillines:** Zoals amoxicilline, zijn algemeen verkrijgbaar op voorschrift [18](#page=18). --- # Beta-lactam antibiotica: cefalosporines Cefalosporines zijn een belangrijke klasse van bèta-lactam antibiotica met een werkingsmechanisme vergelijkbaar met penicillines, die al sinds 1948 bekend zijn en sinds 1964 op de markt. Ze worden geclassificeerd in vijf generaties, elk met specifieke spectra, kinetische eigenschappen en klinische toepassingen [43](#page=43) [44](#page=44). ### 2.1 Werkingsmechanisme Het werkingsmechanisme van cefalosporines is identiek aan dat van penicillines: ze remmen de celwandsynthese en veroorzaken schade aan de bacteriële celwand. Dit wordt bereikt door binding aan penicilline-bindende eiwitten (PBP's) [niet gespecificeerd op de pagina's, wat leidt tot verstoring van de peptidoglycaanlaag [niet gespecificeerd op de pagina's [45](#page=45) [47](#page=47) [48](#page=48) [52](#page=52) [53](#page=53). ### 2.2 Classificatie per generatie en spectrum Cefalosporines worden onderverdeeld in vijf generaties, met een toenemende activiteit tegen gramnegatieve bacteriën en een afnemende activiteit tegen grampositieve bacteriën naarmate de generatie vordert [44](#page=44). #### 2.2.1 Eerste generatie cefalosporines * **Voorbeeld:** Cefazolin [44](#page=44) [45](#page=45). * **Spectrum:** Primair gericht tegen grampositieve bacteriën, met enige activiteit tegen gramnegatieve bacteriën [45](#page=45). * **Klinische toepassing:** Eerste keuze voor perioperatieve antibiotische profylaxe. Kan dienen als alternatief voor flucloxacilline bij ernstige *Staphylococcus aureus* infecties [45](#page=45). #### 2.2.2 Tweede generatie cefalosporines * **Voorbeeld:** Cefuroxim [44](#page=44) [47](#page=47). * **Spectrum:** Breder spectrum dan de eerste generatie, omvat grampositieve en gramnegatieve bacteriën, en enige activiteit tegen anaëroben [47](#page=47). * **Klinische toepassing:** Behandeling van community-acquired infecties zoals pneumonie en intra-abdominale infecties (vaak in combinatie met metronidazol voor anaërobe dekking) [47](#page=47). #### 2.2.3 Derde generatie cefalosporines * **Voorbeeld:** Ceftriaxon [44](#page=44) [48](#page=48). * **Spectrum:** Brede activiteit tegen grampositieve en gramnegatieve bacteriën. Beperkte activiteit tegen enterokokken en anaëroben [48](#page=48). * **Kinetiek:** IM/IV toediening, langwerkend, wat minder frequente doseringen toelaat. Goede penetratie in ontstoken hersenvliezen door de bloed-hersenbarrière (BBB) [48](#page=48) [49](#page=49) [50](#page=50) [51](#page=51). * **Klinische toepassing:** Breedspectrum middel voor sepsis en meningitis. Behandeling van gonorroe, neurosyphilis, neuroborreliose en leptospirose [48](#page=48). #### 2.2.4 Vierde generatie cefalosporines * **Voorbeeld:** Cefepim [44](#page=44) [53](#page=53). * **Spectrum:** Zeer breedspectrum, omvat grampositieve en gramnegatieve bacteriën, inclusief *Pseudomonas aeruginosa*. Beperkte activiteit tegen enterokokken en anaëroben [53](#page=53). * **Klinische toepassing:** Keuzebehandeling voor ernstige infecties met *Pseudomonas aeruginosa* (op basis van antibiogram). Empirische behandeling van zorggerelateerde infecties [53](#page=53). #### 2.2.5 Vijfde generatie cefalosporines *(Geen specifieke voorbeelden of details over de vijfde generatie zijn vermeld op de aangegeven pagina's.)* ### 2.3 Kinetiek De kinetiek van cefalosporines varieert per generatie en toedieningsvorm. Veel cefalosporines zijn tijd-afhankelijk. Cefazolin wordt alleen intraveneus toegediend terwijl cefuroxim zowel oraal als intraveneus kan worden gegeven. Ceftriaxon kan intramusculair en intraveneus worden toegediend en staat bekend om zijn langwerkende eigenschappen. Sommige antibiotica met een verlengd effect kunnen met minder doses effectief zijn [45](#page=45) [47](#page=47) [48](#page=48) [49](#page=49) [52](#page=52) [53](#page=53). > **Tip:** "Time-dependent" antibiotica vereisen dat de concentratie boven de minimale remmende concentratie (MIC) gedurende een bepaalde tijd wordt gehandhaafd om effectief te zijn. Dit kan via frequente dosering of langdurige infusie worden bereikt. ### 2.4 Veiligheid en allergie Cefalosporines hebben een zeer lage kruisallergie bij patiënten met een penicilline-allergie, voornamelijk bij IgE-gemedieerde allergieën. Echter, neurotoxiciteit en epilepsie kunnen optreden bij hoge doses van cefepime [45](#page=45) [47](#page=47) [48](#page=48) [52](#page=52) [53](#page=53). > **Tip:** Hoewel de kruisallergie laag is, blijft voorzichtigheid geboden bij patiënten met een bekende ernstige allergie voor penicillines. ### 2.5 Resistentie Resistentie tegen cefalosporines kan optreden door verschillende mechanismen, waaronder de productie van cefalosporinases en Extended-Spectrum Beta-Lactamases (ESBL's). Er wordt gesuggereerd dat er een verband kan zijn tussen het gebruik van ceftriaxon en de selectie van ESBL-producerende bacteriën. Resistentie tegen MRSA is ook een overweging. Cefepime kan resistent zijn tegen carbapenemases [45](#page=45) [47](#page=47) [48](#page=48) [52](#page=52) [53](#page=53). ### 2.6 Klinische toepassingen en perioperatieve profylaxe Cefalosporines worden breed ingezet voor de behandeling van diverse infecties. Perioperatieve chirurgische profylaxe is een belangrijke indicatie, met als doel het voorkomen van chirurgische-site-infecties (SSI) [45](#page=45) [46](#page=46). #### 2.6.1 Principes van perioperatieve profylaxe * **Doel:** Preventie van SSI's [46](#page=46). * **Indicatie:** Operaties met een verhoogd risico op SSI (clean-contaminated of gecontamineerd) [46](#page=46). * **Vereist spectrum:** Gram-positieve bacteriën en gramnegatieve bacteriën [46](#page=46). * **Taakverdeling:** Het profylactische antibioticum mag niet worden gebruikt voor curatieve behandeling [46](#page=46). * **Correct gebruik:** * Toediening 30-60 minuten vóór de incisie [46](#page=46). * Meestal een enkele dosis [46](#page=46). * Uitzonderlijk 1-2 extra doses [46](#page=46). #### 2.6.2 Specifieke klinische toepassingen * **Eerste generatie (bv. Cefazolin):** Eerste keuze voor perioperatieve profylaxe; alternatief voor flucloxacilline bij ernstige *S. aureus* infecties [45](#page=45). * **Tweede generatie (bv. Cefuroxim):** Behandeling van community-acquired infecties zoals pneumonie en intra-abdominale infecties [47](#page=47). * **Derde generatie (bv. Ceftriaxon):** Breedspectrum product voor sepsis, meningitis; behandeling van gonorroe, neurosyphilis, neuroborreliose, leptospirose [48](#page=48). * **Vierde generatie (bv. Ceftazidim, Cefepime):** * **Ceftazidim:** Behandeling van keuze voor invasieve infecties met *Pseudomonas aeruginosa* (op basis van antibiogram) [52](#page=52). * **Cefepime:** Behandeling van keuze voor ernstige infecties met *Pseudomonas aeruginosa* (op basis van antibiogram); empirische behandeling van zorggerelateerde infecties [53](#page=53). > **Terminologie:** "WATCH" antibiotic is een aanduiding die op de pagina's wordt gebruikt voor bepaalde cefalosporines, waarschijnlijk om hun specifieke en vaak strategische rol in de behandeling te benadrukken [45](#page=45) [47](#page=47) [48](#page=48) [52](#page=52) [53](#page=53). --- # Beta-lactam antibiotica: carbapenems en combinaties Dit deel bespreekt carbapenems, hun brede spectrum, hun gebruik bij ernstige infecties, de opkomst van carbapenemase-resistentie, en combinaties van bèta-lactam antibiotica met bèta-lactamase-inhibitoren. ### 3.1 Combinaties van bèta-lactam antibiotica met bèta-lactamase-inhibitoren (BLA-BLI) Beta-lactam antibiotica worden soms gecombineerd met bèta-lactamase-inhibitoren om de werking tegen bacteriën die bèta-lactamase produceren te verbeteren. De bèta-lactamase-inhibitoren zelf hebben een beperkt antibacterieel spectrum, maar hun primaire functie is het beschermen van het gecombineerde bèta-lactam antibioticum [25](#page=25) [27](#page=27). #### 3.1.1 Amoxicilline-clavulaanzuur Amoxicilline-clavulaanzuur is een veelgebruikte combinatie waarbij amoxicilline het 'werkpaard' is en clavulaanzuur de 'beschermer' [27](#page=27). * **Mechanisme:** Celwandinhibitie en schade [26](#page=26). * **Spectrum:** Gram-positieven, Gram-negatieven en anaëroben. Clavulaanzuur helpt bij het omzeilen van bèta-lactamases [26](#page=26). * **Kinetiek:** Oraal (PO) en intraveneus (IV). Het is tijd-afhankelijk, wat frequente dosering (3-4 keer per dag) vereist [26](#page=26). * **Veiligheid & Allergie:** IgE-gemedieerde allergie is mogelijk. Het gebruik kan geassocieerd zijn met infecties met *C. difficile* [26](#page=26). * **Resistentie:** Het is effectief tegen ESBL-, AmpC- en CPE-producerende bacteriën [26](#page=26). * **Indicaties:** Een eerstelijnskeuze voor community-acquired lagere luchtweginfecties bij comorbiditeit, community-acquired intra-abdominale infecties, en community-acquired sepsis. Het wordt beschouwd als een 'ACCESS' antibioticum [26](#page=26). #### 3.1.2 Piperacilline-tazobactam Piperacilline-tazobactam is een andere belangrijke combinatie, met name voor ernstiger infecties. * **Mechanisme:** Celwandinhibitie en schade [29](#page=29). * **Spectrum:** Gram-positieven, Gram-negatieven (inclusief *Pseudomonas aeruginosa*) en anaëroben. Tazobactam helpt bij het omzeilen van bèta-lactamases [29](#page=29). * **Kinetiek:** Alleen IV. Het is tijd-afhankelijk en vereist frequente dosering (3-4 keer per dag) [29](#page=29). * **Veiligheid & Allergie:** IgE-gemedieerde allergie is mogelijk. Het gebruik kan geassocieerd zijn met infecties met *C. difficile* [29](#page=29). * **Resistentie:** Niet effectief tegen MRSA en de effectiviteit tegen ESBL is beperkt [29](#page=29). * **Indicaties:** De behandeling van keuze voor zorggerelateerde infecties, waaronder sepsis, pneumonie, intra-abdominale infecties en urosepsis. Het wordt beschouwd als een 'WATCH' antibioticum [29](#page=29). #### 3.1.3 Andere bèta-lactamase-inhibitoren Naast clavulaanzuur en tazobactam zijn er andere bèta-lactamase-inhibitoren, zoals sulbactam, avibactam en anderen. Deze worden gecombineerd met verschillende bèta-lactam antibiotica om het werkingsspectrum te verbreden [28](#page=28). ### 3.2 Carbapenems Carbapenems zijn een klasse van breedspectrum bèta-lactam antibiotica die cruciaal zijn voor de behandeling van ernstige infecties, met name die veroorzaakt worden door multi-drug resistente (MDR) bacteriën [60](#page=60) [61](#page=61). #### 3.2.1 Kenmerken van carbapenems (bijv. Meropenem) * **Mechanisme:** Net als andere bèta-lactams, remmen carbapenems de celwandsynthese en veroorzaken ze celschade [61](#page=61). * **Spectrum:** Ze hebben een zeer breed spectrum dat Gram-positieven, Gram-negatieven, anaëroben en zelfs ESBL-producerende bacteriën en *Pseudomonas aeruginosa* omvat. Dit maakt ze zeer waardevol bij ernstige infecties [59](#page=59) [61](#page=61). * **Kinetiek:** Carbapenems worden intraveneus (IV) toegediend. Ze zijn tijd-afhankelijk, wat betekent dat frequente dosering nodig is om adequate bloedspiegels te handhaven. Een belangrijk voordeel is hun goede penetratie in het hersenvocht (CSF) [61](#page=61). * **Veiligheid & Allergie:** Ze worden beschouwd als een veilig alternatief voor patiënten met een penicilline-allergie. Echter, hun zeer brede spectrum kan leiden tot selectie van carbapenem-resistentie [61](#page=61) [62](#page=62). * **Resistentie:** De belangrijkste resistentiemechanismen tegen carbapenems zijn carbapenemases, zoals NDM1, KPC en OXA-enzymen. De opkomst van carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE) is een groeiend klinisch probleem [61](#page=61) [63](#page=63) [64](#page=64). * **Indicaties:** Carbapenems worden vaak beschouwd als 'WATCH' antibiotica en zijn gereserveerd voor ernstige en complexe infecties, vooral die veroorzaakt door MDR Gram-negatieve bacteriën, inclusief ESBL-producenten. Ze kunnen helpen om het gebruik van andere breedspectrum antibiotica, zoals meropenem, te vermijden bij minder levensbedreigende MDR Gram-negatieve infecties [23](#page=23) [61](#page=61). #### 3.2.2 Carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE) De opkomst van carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE) is een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. Deze bacteriën produceren enzymen die zelfs de breedspectrum carbapenems kunnen afbreken, wat de behandelingsopties sterk beperkt. Behandeling van CPE-infecties vereist vaak combinatie-therapie, bijvoorbeeld met colistine [59](#page=59) [63](#page=63) [64](#page=64). ### 3.3 Temocilline Temocilline is een specifiek bèta-lactam antibioticum met een exclusief Gram-negatief spectrum, wat het nuttig maakt bij complexe urineweginfecties en urosepsis veroorzaakt door *E. coli* en andere Enterobacterales. Het is niet gevoelig voor ESBL-productie, wat een voordeel kan zijn om het gebruik van meropenem te beperken. Temocilline wordt alleen IV toegediend, is tijd-afhankelijk en concentreert zich in de urine. Het wordt beschouwd als een 'WATCH' antibioticum en is niet wijdverbreid beschikbaar [23](#page=23). --- # Antibioticaresistentie en wereldwijde patronen Dit onderdeel behandelt de mondiale verspreiding van antibioticagebruik en resistentie, de mechanismen achter resistentie zoals ESBL-productie, de impact op de volksgezondheid, en het belang van verantwoord antibioticagebruik. ### 4.1 Wereldwijde patronen van antibioticagebruik en resistentie Er zijn aanzienlijke verschillen in antibioticagebruik en resistentiepatronen wereldwijd. Landen als Zweden kennen een relatief laag antibioticagebruik, terwijl landen als India een veel hoger verbruik laten zien. Deze patronen correleren met de prevalentie van antibioticaresistentie. Er bestaat een vicieuze cirkel van resistentie, waarbij toenemend antibioticagebruik leidt tot meer resistentie, wat op zijn beurt weer leidt tot meer antibioticaresistentie [55](#page=55) [56](#page=56) [57](#page=57). #### 4.1.1 Extended-spectrum beta-lactamases (ESBL) ESBL's (Extended-Spectrum Beta-Lactamases) zijn enzymen die door bacteriën worden geproduceerd en die bijna alle bèta-lactam antibiotica afbreken. Hierdoor zijn deze antibiotica, zoals penicillines en cefalosporines, ineffectief tegen bacteriën die ESBL's produceren. Alleen cefepime en carbapenems blijven effectief. De opkomst van ESBL-producerende bacteriën vormt een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid, omdat het behandelopties beperkt [59](#page=59). #### 4.1.2 Opkomst van carbapenemases Naast ESBL's is er ook een groeiende zorg over carbapenemases. Carbapenemases zijn enzymen die carbapenems, de zogenaamde 'laatste redmiddel' antibiotica, kunnen afbreken. Carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE) zijn een groeiend probleem. De behandeling van infecties veroorzaakt door CPE's is uitdagend en vereist vaak combinaties van antibiotica, waarbij colistine een rol kan spelen [63](#page=63) [64](#page=64). > **Tip:** Het begrijpen van de mechanismen achter resistentie, zoals de productie van ESBL's en carbapenemases, is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve strategieën om de verspreiding ervan tegen te gaan. ### 4.2 Gevolgen voor de volksgezondheid en rationeel antibioticagebruik Antibioticaresistentie heeft verstrekkende gevolgen voor de volksgezondheid. Het leidt tot langere ziekteperioden, hogere morbiditeit en mortaliteit, en aanzienlijk hogere zorgkosten. De opkomst van multiresistente bacteriën maakt het steeds moeilijker om infecties effectief te behandelen [55](#page=55) [58](#page=58) [63](#page=63). Daarom is rationeel antibioticagebruik essentieel. Dit omvat het correct diagnosticeren van bacteriële infecties, het kiezen van het meest geschikte antibioticum op basis van gevoeligheidstesten, het voorschrijven van de juiste dosering en duur van de behandeling, en het vermijden van onnodig antibioticagebruik [55](#page=55) [58](#page=58). > **Tip:** Het principe van 'antibiotic stewardship' richt zich op het optimaliseren van antibioticagebruik om de effectiviteit van antibiotica te behouden en resistentieontwikkeling te minimaliseren. Dit is een wereldwijde prioriteit. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Beta-lactam antibiotica | Een klasse van antibiotica die een beta-lactamring in hun moleculaire structuur bevatten. Ze werken door de synthese van de bacteriële celwand te remmen, wat leidt tot celdood van de bacterie. Voorbeelden zijn penicillines, cefalosporines, carbapenems en monobactams. | | Penicillines | Een groep bèta-lactam antibiotica die oorspronkelijk werden geïsoleerd uit Penicillium schimmels. Ze zijn effectief tegen een breed spectrum van Gram-positieve bacteriën en sommige Gram-negatieve bacteriën, en worden gebruikt voor de behandeling van diverse infecties zoals streptokokkeninfecties en syfilis. | | Cefalosporines | Een klasse van bèta-lactam antibiotica die structureel verwant zijn aan penicillines. Ze worden ingedeeld in vijf generaties, waarbij latere generaties een breder spectrum tegen Gram-negatieve bacteriën bieden en vaak een grotere stabiliteit tegen bèta-lactamasen hebben. | | Carbapenems | Een groep breed-spectrum bèta-lactam antibiotica, beschouwd als reservemiddelen voor de behandeling van ernstige infecties, waaronder infecties veroorzaakt door multiresistente bacteriën zoals ESBL-producerende Enterobacteriaceae en Pseudomonas aeruginosa. Ze hebben een uitstekende penetratie in de cerebrospinale vloeistof. | | Monobactams | Een klasse van bèta-lactam antibiotica met een enkele bèta-lactamring. Azactam (aztreonam) is een voorbeeld dat voornamelijk actief is tegen Gram-negatieve aerobe bacteriën en wordt vaak gebruikt bij patiënten met een penicilline-allergie. | | Bèta-lactamase-inhibitoren | Stoffen die enzymen genaamd bèta-lactamasen, geproduceerd door bacteriën om bèta-lactam antibiotica af te breken, remmen. Combinaties van een bèta-lactam antibioticum met een bèta-lactamase-inhibitor (zoals amoxicilline-clavulaanzuur of piperacilline-tazobactam) vergroten het spectrum van het antibioticum. | | Gram-positieve bacteriën | Een groep bacteriën die een dikke celwand van peptidoglycaan bevatten en de Gram-kleuring positief kleuren. Voorbeelden zijn Staphylococcus, Streptococcus en Enterococcus soorten, die vaak gevoelig zijn voor penicillines en cefalosporines van eerdere generaties. | | Gram-negatieve bacteriën | Een groep bacteriën met een dunne peptidoglycaanlaag omgeven door een buitenmembraan. Ze kleuren negatief bij de Gram-kleuring. Voorbeelden zijn E. coli, Pseudomonas aeruginosa en Klebsiella soorten, die vaak resistenter zijn tegen veel bèta-lactam antibiotica en specifieke behandelingen vereisen. | | IgE-gemedieerde allergie | Een type allergische reactie die wordt gemedieerd door immunoglobuline E (IgE)-antistoffen. Dit kan leiden tot onmiddellijke reacties zoals urticaria en anafylaxie na blootstelling aan een allergeen, zoals bepaalde antibiotica. | | Maculopapulair Exantheem (MPE) | Een huiduitslag die wordt gekenmerkt door platte rode vlekken (maculae) en kleine verheven bultjes (papulae). Het is een veelvoorkomende laattijdige (Type 4) hypersensitiviteitsreactie op medicatie, inclusief antibiotica, en is doorgaans T-cel-gemedieerd. | | ESBL (Extended Spectrum Beta-Lactamase) | Enzymen geproduceerd door sommige bacteriën die een breed scala aan bèta-lactam antibiotica, inclusief de meeste cefalosporines en penicillines, kunnen afbreken. Infecties met ESBL-producerende bacteriën vereisen vaak carbapenems of andere reservemiddelen voor behandeling. | | Carbapenemase | Een type bèta-lactamase enzym dat in staat is om carbapenems, een van de krachtigste klassen van bèta-lactam antibiotica, af te breken. De aanwezigheid van carbapenemases is een ernstig probleem voor de behandeling van multiresistente bacteriële infecties. | | Perioperatieve antibioticaprofylaxe | Het toedienen van antibiotica vóór een chirurgische ingreep om het risico op postoperatieve infecties, met name chirurgische-wondinfecties, te verminderen. De keuze van het antibioticum is gebaseerd op het verwachte spectrum van bacteriën die betrokken zijn bij de ingreep. | | Microbiome | De gemeenschap van micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels) die in en op het lichaam leven, met name in de darmen. Deze micro-organismen spelen een cruciale rol in de gezondheid, spijsvertering en immuunfunctie. Antibiotica kunnen het microbiome verstoren, wat kan leiden tot bijwerkingen zoals diarree en infecties met Clostridioides difficile. | | SEH (Spoedeisende Hulp) | De afdeling van een ziekenhuis die spoedeisende medische zorg verleent aan patiënten met acute ziekten of verwondingen. Bij sepsis op de SEH is een snelle en doeltreffende antibioticabehandeling cruciaal. | | Syfilis | Een seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door de bacterie *Treponema pallidum*. Het kan in verschillende stadia optreden en, indien onbehandeld, ernstige complicaties veroorzaken. Penicilline is de hoeksteen van de behandeling. | | S. aureus (Staphylococcus aureus) | Een bacteriesoort die een veelvoorkomende oorzaak is van huid- en weke delen infecties, maar ook ernstigere invasieve infecties zoals pneumonie, endocarditis en sepsis kan veroorzaken. Flucloxacilline is vaak de eerste keuze voor S. aureus infecties, tenzij er sprake is van MRSA. | | S. pneumoniae (Streptococcus pneumoniae) | Een bacteriesoort die een belangrijke oorzaak is van bacteriële pneumonie, meningitis en otitis media, met name bij kinderen en ouderen. Penicilline en bepaalde cefalosporines zijn effectief tegen deze bacterie, afhankelijk van de gevoeligheid. | | MRSA (Methicillin-Resistant Staphylococcus aureus) | Een stam van *Staphylococcus aureus* die resistent is geworden tegen meticilline en andere bèta-lactam antibiotica. Behandeling van MRSA-infecties vereist vaak specifieke antibiotica zoals vancomycine of daptomycine. |