Patiëntenrechten en kwaliteit van zorg.pdf

# Verantwoordelijkheden van de verwerkingsverantwoordelijke onder de algemene verordening gegevensbescherming ### Kernidee * De AVG legt specifieke verantwoordelijkheden op aan de verwerkingsverantwoordelijke voor de bescherming van persoonsgegevens. * De verwerkingsverantwoordelijke is primair verantwoordelijk voor de naleving van de AVG. ### Verantwoordelijkheden van de verwerkingsverantwoordelijke * **Verantwoordingsplicht:** De verwerkingsverantwoordelijke moet kunnen aantonen dat persoonsgegevens conform de AVG worden verwerkt [5](#page=5). * **Privacy by Design en by Default:** Datalekpreventie moet vanaf de ontwerpfase van systemen worden meegenomen en instellingen moeten standaard de meest privacyvriendelijke opties hanteren [5](#page=5). * **Gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB):** Bij risicovolle verwerkingen is een GEB verplicht [5](#page=5). * **Meldplicht datalekken:** Incidenten waarbij persoonsgegevens verloren gaan of onrechtmatig worden verwerkt, moeten worden gemeld aan de toezichthoudende autoriteit en soms aan de betrokkene [5](#page=5). * **Registratie van verwerkingsactiviteiten:** De verwerkingsverantwoordelijke moet een overzicht bijhouden van alle verwerkingsactiviteiten [5](#page=5). * **Dossierplicht:** Bij het niet uitvoeren van een GEB moet een documentatie bestaan die de genomen beslissingen rechtvaardigt [5](#page=5). * **Samenwerking met toezichthoudende autoriteit:** De verwerkingsverantwoordelijke moet meewerken met de toezichthoudende autoriteit [5](#page=5). * **Aanstellen DPO (indien vereist):** Bij bepaalde organisaties is de aanstelling van een functionaris voor gegevensbescherming (DPO) verplicht [5](#page=5). * **Beveiliging van persoonsgegevens:** Adequate technische en organisatorische maatregelen moeten worden genomen om persoonsgegevens te beveiligen [5](#page=5). * **Respecteren van beginselen inzake gegevensverwerking:** Grondslagen zoals rechtmatigheid, doelbinding, minimale gegevensverwerking, nauwkeurigheid, opslagbeperking, integriteit en vertrouwelijkheid moeten worden nageleefd [5](#page=5). * **Voldoen aan de rechten van betrokkenen:** Rechten zoals inzage, rectificatie, wissing en beperking van verwerking moeten worden gefaciliteerd [5](#page=5). * **Transparante informatieverstrekking:** Betrokkenen moeten duidelijk geïnformeerd worden over de verwerking van hun gegevens [5](#page=5). * **Verantwoordelijkheid voor verwerkers:** De verwerkingsverantwoordelijke blijft verantwoordelijk voor de verwerkingen die een verwerker uitvoert in zijn opdracht [5](#page=5). ### Juridisch kader van patiëntenrechten * Patiëntenrechten zijn verankerd in een juridisch netwerk van federale, deelstatelijke en Europese regelgeving [7](#page=7). * De Wet Patiëntenrechten is een algemene kaderwet (lex generalis) [7](#page=7). * Specifieke wetten (lex specialis) kunnen afwijken van of aanvullende bepalingen bevatten op de Wet Patiëntenrechten [7](#page=7). * Regionale decreten (Vlaanderen, Wallonië, Duitstalige Gemeenschap) focussen op kwaliteitsbeleid van instellingen [7](#page=7). * Internationale en Europese instrumenten (EVRM, Oviedo, WHO, EU Handvest, Richtlijn 2011/24/EU) beïnvloeden het Belgische patiëntenrechtenrecht [8](#page=8). * Het juridisch kader is gelaagd: Raad van Europa, EU, federaal en deelstatelijk niveau [9](#page=9). ### Historische ontwikkeling van patiëntenrechten * Evolutie van een paternalistisch model naar een participatief model [5](#page=5). * Paternalistisch model (jaren 1950-1970): arts als autoriteit, patiënt had weinig inspraak [9](#page=9). * Opkomst mensenrechten en individuele autonomie (jaren 1960-1980): nadruk op individuele vrijheid en recht op privéleven (artikel 8 EVRM) [9](#page=9). * Wettelijke verankering (eind jaren 1990): Wet Patiëntenrechten na internationaal en nationaal overleg [10](#page=10) . ### Toepassingsgebied van de Wet Patiëntenrechten en de Kwaliteitswet --- * De samenwerkingsplicht tussen patiënt en zorgverlener is wederzijds en gedeeld [16](#page=16). * Wederzijds respect geldt tussen alle actoren in de zorg: patiënt-zorgverlener, zorgverlener-zorgverlener en patiënt-patiënt [17](#page=17). ### Sleutelbegrippen * **Verantwoordelijke patiënt:** Een patiënt die rechten uitoefent met respect voor zorgverleners, medepatiënten en de zorgorganisatie [16](#page=16). * **Multidisciplinair overleg:** Overleg tussen zorgverleners van verschillende disciplines om zorg voor een patiënt te coördineren [18](#page=18). * **Vertrouwenspersoon:** Een door de patiënt gekozen persoon die de patiënt ondersteunt bij het uitoefenen van patiëntenrechten [19](#page=19). * **Vertegenwoordiger:** Een persoon die namens een wilsonbekwame patiënt beslissingen neemt [19](#page=19). * **Kwaliteitsvolle zorg:** Zorg die zorgvuldig, wetenschappelijk onderbouwd en aangepast aan de patiëntbehoeften is, met aandacht voor organisatie, hygiëne en veiligheid [21](#page=21). * **Diagnostische en therapeutische vrijheid:** De vrijheid van de zorgverlener om te bepalen welke onderzoeken en behandelingen medisch noodzakelijk en zinvol zijn [22](#page=22) [23](#page=23). * **Patiëntkarakterisatie:** Een analyse van de risico's voor de patiënt en de risico's van een tussenkomst om de omkadering te bepalen [23](#page=23). * **Doelgerichte zorg:** Zorg die vertrekt vanuit de doelen en waarden van de patiënt, in plaats van enkel diagnose/behandelingsgericht te zijn [25](#page=25). * **Vroegtijdige zorgplanning:** Een continu proces om waarden, levensdoelen en voorkeuren voor toekomstige zorg te bespreken [25](#page=25). ### Kernfeiten * De samenwerkingsplicht vereist dat de patiënt correcte informatie verstrekt en adviezen opvolgt [16](#page=16). * Patiënten verlenen medewerking door gezondheidsinformatie te delen, advies in overweging te nemen en uitleg te vragen [16](#page=16). * Multidisciplinair overleg mag zonder toestemming van de patiënt plaatsvinden indien dit in het belang van de patiënt is [18](#page=18). * De patiënt heeft het recht zich te laten bijstaan door een vertrouwenspersoon; de vertrouwenspersoon neemt geen beslissingen [19](#page=19). * Het recht op kwaliteitsvolle zorg geldt zonder enig onderscheid op basis van leeftijd, geslacht, afkomst, geloof, etc. [20](#page=20). * De Kwaliteitswet bevat minimale kwaliteitsvereisten waaraan elke zorgverlener moet voldoen [21](#page=21). * Diagnostische en therapeutische vrijheid mag enkel bij wet worden ingeperkt [23](#page=23). * Patiëntkarakterisatie leidt tot specifieke vereisten voor verstrekkingen binnen een ziekenhuis [24](#page=24). * Het recht op behandeling van pijn is expliciet vastgelegd als een afzonderlijke bepaling [26](#page=26). * Het recht op vrije keuze van zorgverlener betekent dat niemand een patiënt kan dwingen een specifieke zorgverlener te kiezen of te mijden [26](#page=26). ### Implicaties * De samenwerkingsplicht helpt conflicten tussen patiëntenrechten te verzoenen [17](#page=17). * De samenwerkingsplicht beperkt de autonomie van de patiënt niet [17](#page=17). * Multidisciplinair overleg is een wettelijke toelating om af te wijken van het beroepsgeheim ten behoeve van de patiënt [18](#page=18). * Bij overleg met naasten van de patiënt is geen wettelijke indicatie van "in het belang van de patiënt" vereist [18](#page=18). ### Voorbeelden --- ### Verplichting tot doorverwijzing bij onbekwaamheid * Zorgverlener die niet bekwaam is voor een specifieke handeling, moet patiënt doorverwijzen [27](#page=27). * Doorverwijzing dient vermeld te worden in het patiëntendossier [27](#page=27). ### Vrije keuze met kennis van zaken #### Keuze-informatie * Patiënt heeft recht op informatie over de kwaliteiten van de zorgverlener [27](#page=27). * Informatieplicht omvat: * Oplegde maatregelen die de uitoefening van het beroep beperken [27](#page=27). - > **Voorbeeld:** Arts die medicatie niet mag voorschrijven wegens eigen verslavingsproblematiek [27](#page=27) * Aanwezigheid van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering [27](#page=27). * Beroepsbekwaamheid en -ervaring van de zorgverlener [27](#page=27). * Zorgverlener houdt een portfolio bij over bekwaamheid en ervaring, patiënt kan inhoud opvragen [27](#page=27). #### Praktijkinformatie * Zorgverlener mag praktijkinformatie delen met het publiek [28](#page=28). * Praktijkinformatie moet waarheidsgetrouw, objectief, relevant, verifieerbaar en wetenschappelijk onderbouwd zijn [28](#page=28). * Praktijkinformatie mag niet aanzetten tot overbodige onderzoeken of ronseling van patiënten [28](#page=28). * Bijzondere beroepstitels en opleidingen mogen vermeld worden [28](#page=28). * Reclame is beperkt tot praktijkinformatie [28](#page=28). #### Register van praktijken * Een register van praktijken is beschikbaar bij het Directoraat-generaal Gezondheidszorgberoepen [28](#page=28). * Bevat algemene omschrijving van de zorg, samenwerkingsverbanden, en locatie [28](#page=28). * Zorgverlener heeft plicht deze informatie actief mee te delen of te verifiëren [28](#page=28). ### Recht op informatie over de gezondheidstoestand * Patiënt heeft recht op alle informatie verkregen uit onderzoeken [29](#page=29). * Dit recht is los van instemming met onderzoek of behandeling [29](#page=29). * Initiatief tot informatie ligt bij de zorgverlener; afspraken over communicatie zijn mogelijk [29](#page=29). * Verslechtering van gezondheidstoestand en oorzaak moeten worden meegedeeld [29](#page=29). * Informatie wordt op maat van patiënt en diens begripsvermogen verstrekt [29](#page=29). * Zorgverlener controleert of patiënt informatie heeft begrepen en nodigt uit tot vragen [29](#page=29). * Inschakelen van tolken, bemiddelaars of vertrouwenspersoon is aanbevolen bij taalbarrières [29](#page=29). * Mondelinge informatie is de standaard; schriftelijke bevestiging is op verzoek of indien pertinent [29](#page=29). ### Recht op bijstand door een vertrouwenspersoon ### Recht om niet te weten ### Niet informeren om de patiënt te ontzien (‘therapeutische exceptie’) ### Recht op geïnformeerde toestemming ### Wettelijke verankering van geïnformeerde toestemming ### Vormen van toestemming #### Expliciete of uitdrukkelijke toestemming #### Stilzwijgende toestemming ### Voorwaarden van geldige toestemming ### Informatieplicht #### Tegenaanwijzingen, nevenwerkingen en risico’s #### Financiële informatie #### Wijze van toestemming ### Weigering van toestemming --- ## Veronderstelde toestemming en het patiëntendossier onder de AVG ### Veronderstelde toestemming bij spoedhulp * Veronderstelde toestemming geldt bij spoedgevallen waar de wil van de patiënt onbekend is [38](#page=38). * Vereist is een situatie die zonder dralen hulp behoeft [38](#page=38). * Er mag geen duidelijkheid bestaan over de wil van de patiënt of diens vertegenwoordiger [38](#page=38). * Zorgverleners mogen uitgaan van de hypothetische toestemming van de patiënt [38](#page=38). * Dit verschilt van stilzwijgende toestemming, waarbij de wil uit gedrag wordt afgeleid [38](#page=38). * Hulpverlening moet onmiddellijk, zonder uitstel, plaatsvinden [38](#page=38). * De hulpverlening is beperkt tot noodzakelijke tussenkomsten ten gunste van de gezondheid [38](#page=38). * Niet-noodzakelijke onderzoeken of behandelingen zijn niet toegestaan [38](#page=38). * Bij aanwezigheid van een vertegenwoordiger die tijdig kan beslissen, is diens consultatie vereist [39](#page=39). * Tijdens langere ingrepen kan veronderstelde toestemming gelden indien een noodsituatie onmiddellijke actie vereist en uitstel levensbedreigend is [39](#page=39). - > **Tip:** "Veronderstelde toestemming" is gebaseerd op wat een patiënt *zou hebben gewild*, niet op wat men denkt dat hij stilzwijgend heeft ingestemd ### Voorafgaande wilsverklaring * Een voorafgaande wilsverklaring legt schriftelijk of elektronisch de wil van de patiënt vast voor het geval hij niet meer kan beslissen [39](#page=39). * Zorgverleners moeten ermee rekening houden, maar zijn niet onvoorwaardelijk gebonden [39](#page=39). * De diagnostische en therapeutische vrijheid van de zorgverlener blijft leidend [39](#page=39). * De patiënt is verantwoordelijk voor het kenbaar maken van zijn wilsverklaring [40](#page=40). * Een wilsverklaring kan worden toegevoegd aan het patiëntendossier [40](#page=40). * Er is geen wettelijke geldigheidsduur; beperking of onbepaalde duur heeft nadelen [40](#page=40). * Het opstellen ervan wordt best bijgestaan door een arts of verpleegkundige [40](#page=40). ### Voorafgaande weigeringsverklaring * Dit is een speciale vorm van een voorafgaande wilsverklaring waarbij specifieke tussenkomsten worden geweigerd [40](#page=40). * Een weigering met uitgesteld gevolg vereist wilsbekwaamheid op het moment van opstelling en moet schriftelijk zijn [41](#page=41). * De weigering moet betrekking hebben op een welomschreven tussenkomst [41](#page=41). * Twijfel over de identiteit of wilsbekwaamheid van de opsteller kan de verklaring ongeldig maken [41](#page=41). * Zowel weigering met onmiddellijk als met uitgesteld gevolg zijn juridisch bindend en moeten geëerbiedigd worden [42](#page=42). * Zelfbinding is een juridisch concept waarbij men zich vooraf bindt aan een beslissing die men later niet meer kan herroepen [42](#page=42). ### Het patiëntendossier * Patiënten hebben recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier [42](#page=42). ### Inzage en afschrift van het patiëntendossier --- ### Inzage na overlijden van een patiënt * Nabestaanden kunnen inzage vragen in het patiëntendossier van een overleden persoon met een gemotiveerd en specifiek verzoek [49](#page=49). * Redenen voor inzage kunnen zijn: vermoeden van een medische fout, verwerking van het overlijden, of genetische bepaling van een ziekte [49](#page=49). * Inzage voor financiële motieven, zoals het betwisten van een testament, wordt steeds meer geaccepteerd in de rechtspraak [49](#page=49). * Nabestaanden van een overleden meerderjarige patiënt hebben enkel recht op inzage, niet op afschrift [49](#page=49). * Een arts die op verzoek van nabestaanden inzage neemt, mag een verslag opstellen voor juridische doeleinden [49](#page=49). ### Inzage na overlijden van een minderjarige patiënt * Ouders en bloedverwanten tot de tweede graad hebben recht op inzage en afschrift van het dossier van een overleden minderjarige [50](#page=50). * Dit recht is directer dan bij meerderjarigen, omdat ouders de minderjarige vaak vertegenwoordigen [50](#page=50). * Beperkingen: een mondige minderjarige kan zich verzetten; broers/zussen/grootouders moeten motiveren; zorgverlener moet weigeren bij druk om delen van gegevens [50](#page=50). * Kosten voor afschriften van dossiers van nabestaanden kunnen worden aangerekend, met een wettelijk maximum [50](#page=50). ### Recht op dataontsluiting * Artikel 9/1 wet patiëntenrechten faciliteert geïntegreerde zorg door zorgverleners te verplichten patiëntdata te ontsluiten via gevalideerde overheidsplatformen [50](#page=50). * Dit recht is gekoppeld aan de elektronische bijhouding van dossiers en de beschikbaarheid van platformen [50](#page=50). ### Recht op bescherming van privéleven en intimiteit * Artikel 10 § 1 bevestigt het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, inclusief gezondheidsinformatie, conform de AVG/GDPR [51](#page=51). * Persoonsgegevens: alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon [51](#page=51). * Persoonsgegevens over gezondheid: gegevens over fysieke/mentale gezondheid, inclusief verleende gezondheidsdiensten [51](#page=51). * Gepseudonimiseerde gegevens: persoonsgegevens die zonder aanvullende informatie niet aan een betrokkene gekoppeld kunnen worden [51](#page=51). * Verwerking van persoonsgegevens: elke bewerking met betrekking tot persoonsgegevens, geautomatiseerd of niet [51](#page=51). * Anonieme gegevens vallen buiten de AVG [52](#page=52). ### Algemene beginselen van de AVG * Verwerkingsverantwoordelijken moeten rechten en vrijheden van betrokkenen beschermen door risico's te evalueren [52](#page=52). * Acht algemene beginselen: rechtmatigheid, behoorlijkheid, transparantie, doelbinding, minimale gegevensverwerking, opslagbeperking, integriteit en vertrouwelijkheid [52](#page=52). * **Rechtmatigheid, behoorlijkheid, transparantie:** Verwerking moet op een rechtmatige basis gebeuren (toestemming, overeenkomst, wettelijke plicht, vitale belangen, algemeen belang, gerechtvaardigd belang) [52](#page=52). * **Bijzondere gronden voor gezondheidsgegevens:** Naast algemene gronden, expliciete toestemming, medische diagnose, preventieve/arbeidsgeneeskunde, beheer van gezondheidszorg, arbeids-/socialezekerheidsrecht, vitale belangen, volksgezondheid [53](#page=53). * **Doelbinding:** Gegevens mogen enkel verwerkt worden voor het specifieke, duidelijk omschreven doel [53](#page=53). * **Minimale gegevensverwerking:** Gegevens moeten toereikend, ter zake dienend en beperkt zijn tot wat noodzakelijk is [53](#page=53). * **Juistheid:** Onjuiste gegevens moeten gewist of gecorrigeerd worden; zorgverlener heeft actieve correctieplicht [54](#page=54). * **Opslagbeperking:** Gegevens mogen niet langer bewaard worden dan nodig voor het doel; bv. 30 jaar na laatste contact voor patiëntendossiers [54](#page=54). ### Verwerking door of onder verantwoordelijkheid van geheimplichtige ### Rechten van de betrokkene ### Plichten voor gegevensbescherming ### Recht op intimiteit ### Vertegenwoordiging van de wilsonbekwame patiënt --- # Het toepassingsgebied van de Wet Patiëntenrechten en de Kwaliteitswet ### Core idea * Het toepassingsgebied bepaalt wie de wet moet naleven, onder welke omstandigheden, en waar [11](#page=11). * De Wet Patiëntenrechten en Kwaliteitswet hebben een grotendeels overlappend, maar ook deels verschillend toepassingsgebied [11](#page=11). * Beide wetten streven ernaar de relatie tussen patiënt en zorgverlener te regelen, ongeacht plaats of aard van de zorg [11](#page=11). ### Key facts * Het toepassingsgebied kent drie dimensies: personeel, materieel en territoriaal [11](#page=11). * De Wet Patiëntenrechten is van toepassing op alle handelingen die onder 'gezondheidszorg' vallen [14](#page=14). * Gezondheidszorg omvat genezing, preventie, diagnostiek, revalidatie en palliatieve zorg [14](#page=14). * Ook esthetische verstrekkingen vallen onder het toepassingsgebied sinds 2013 [14](#page=14). * Stervensbegeleiding en palliatieve zorg zijn tevens vormen van gezondheidszorg [14](#page=14). * De wet is van toepassing op het Belgisch grondgebied [15](#page=15). * De wet geldt voor iedere natuurlijke persoon, niet voor rechtspersonen [13](#page=13). * Nationaliteit of verblijfsstatus van de patiënt is niet relevant voor de toepassing [13](#page=13). ### Key concepts * **Personeel toepassingsgebied:** Bepaalt wie de wet naleeft of voor wie bescherming geldt [11](#page=11). * Patiënt: Natuurlijke persoon die gezondheidszorg ontvangt [12](#page=12). * Wilsbekwame patiënt [12](#page=12). * Wilsonbekwame patiënt die vertegenwoordigd wordt [12](#page=12). * Wilsonbekwame patiënt die niet vertegenwoordigd kan worden [12](#page=12). * Wilsbekwame patiënt die geen verzoek indient, zorg via derde [12](#page=12). * Gezondheidszorgbeoefenaar: Omvat WUG-beroepen en beoefenaars van niet-conventionele praktijken [13](#page=13). * WUG-beroepen: Artsen, tandartsen, kinesitherapeuten, etc. [13](#page=13). * Niet-conventionele praktijken: Osteopaten, homeopaten (wet nog niet van kracht) [13](#page=13). * **Materieel toepassingsgebied:** Beschrijft voor welke handelingen de wet geldt [11](#page=11). * Gezondheidszorg: Diensten met doel gezondheidstoestand te verbeteren, uiterlijk te veranderen of sterven te begeleiden [14](#page=14). * **Territoriaal toepassingsgebied:** Grenst af waar de wet van toepassing is [11](#page=11). * Individuele zorgverlener, ongeacht werkplek (solo-praktijk of ziekenhuis) [15](#page=15). ### Implications * Alle patiënten genieten in principe dezelfde mate van patiëntenrechten, tenzij andere wetgeving van invloed is [12](#page=12). ### Common pitfalls --- # Rechten en plichten van de patiënt in de gezondheidszorg ### Samenwerkingsplicht en wederzijds respect * Patiënt en zorgverlener werken samen aan optimale zorgverlening [16](#page=16). * De patiënt draagt bij door correcte informatie te verstrekken en adviezen in overweging te nemen [16](#page=16). * Een verantwoordelijke patiënt oefent rechten uit met respect voor zorgverleners en anderen [16](#page=16). * Medewerking kan inhouden: informatie delen, adviezen overwegen, vragen stellen, toestemming geven, weigeringen bevestigen, en redelijkheid bij dossierinzage [16](#page=16). * Samenwerkingsplicht helpt conflicten tussen patiëntenrechten te verzoenen [17](#page=17). * Deze plicht creëert geen afdwingbare verplichtingen voor de patiënt [17](#page=17). * Zorgverleners wijzen patiënten op gevolgen van informatiegebrek of niet-naleving [17](#page=17). * Wederzijds respect is essentieel voor patiënten, zorgverleners en onderling [17](#page=17). * Respectvol gedrag is ingeschreven om geweld in de zorg te verminderen en verantwoordelijkheid te stimuleren [17](#page=17). * Niet opdagen voor afspraken zonder melding schendt de plicht tot respect en tijdigheid [17](#page=17). ### Overleg door de zorgverlener * Zorgverleners mogen in het belang van de patiënt multidisciplinair overleg plegen [18](#page=18). * Patiënttoestemming is niet vereist voor multidisciplinair overleg [18](#page=18). * Dit overleg kan afwijken van het medisch beroepsgeheim, mits in het belang van de patiënt [18](#page=18). * Patiëntbetrokkenheid bij multidisciplinair overleg is gewenst conform proportionaliteit en subsidiariteit [18](#page=18). * Zorgverleners plegen op verzoek van de patiënt overleg met aangewezen naasten [18](#page=18). * Overleg met naasten vereist geen expliciete toestemming van de patiënt, enkel het verzoek [18](#page=18). * Dit overleg met naasten is een wettelijke toelating om af te wijken van het beroepsgeheim [18](#page=18). ### Het recht op bijstand door een vertrouwenspersoon * Patiënten hebben het recht zich te laten bijstaan door een vertrouwenspersoon [19](#page=19). * Een vertrouwenspersoon ondersteunt de patiënt bij het uitoefenen van rechten, maar beslist niet [19](#page=19). * Dit staat tegenover een vertegenwoordiger die beslissingen neemt voor een wilsonbekwame patiënt [19](#page=19). * Het initiatief tot aanwijzen van een vertrouwenspersoon ligt bij de patiënt [19](#page=19). * De aanwijzing is vormvrij, maar een schriftelijk document is mogelijk [20](#page=20). * Afwijzing van een vertrouwenspersoon is in principe niet mogelijk, behalve om organisatorische/hygiënische redenen [20](#page=20). * Een vertrouwenspersoon kan rechten uitoefenen zoals informatieverstrekking, inzagerecht en afschrift van het dossier [20](#page=20). ### Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking * Elke patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg zonder onderscheid [20](#page=20). ### Recht op vrije keuze van zorgverlener --- # Recht op informatie en geïnformeerde toestemming ### Kernidee * Het recht op informatie en geïnformeerde toestemming is essentieel voor de autonomie van de patiënt in de zorgrelatie [31](#page=31). * Het vormt een proces van overleg, communicatie en gezamenlijke besluitvorming tussen patiënt en zorgverlener [31](#page=31). ### Belangrijke feiten * Het recht op informatie is juridisch los te koppelen van het recht om toe te stemmen [28](#page=28). * De patiënt heeft recht op alle informatie over zijn gezondheidstoestand, ongeacht de behandelmogelijkheden [28](#page=28). * De zorgverlener moet de informatie op maat van de patiënt meedelen, rekening houdend met diens begripsvermogen [29](#page=29). * Mondelinge informatie is de standaard; schriftelijke bevestiging kan op verzoek of indien de zorgverlener dit pertinent acht [29](#page=29). * Patiënten hebben recht zich te laten bijstaan door een vertrouwenspersoon bij het informatierecht [29](#page=29). * De patiënt heeft het recht om niet te weten over zijn gezondheidstoestand, dit moet wel uitdrukkelijk gemeld worden [30](#page=30). * De 'therapeutische exceptie' laat toe om uitzonderlijk informatie achter te houden om ernstig nadeel voor de patiënt te voorkomen [30](#page=30) [31](#page=31). * Het recht op geïnformeerde toestemming is verankerd in de Wet van 22 augustus 2002 [31](#page=31). * Geen enkele medische tussenkomst mag plaatsvinden zonder vrije en geïnformeerde toestemming van de patiënt [32](#page=32). * Toestemming kan expliciet (mondeling of schriftelijk) of stilzwijgend zijn [32](#page=32) [33](#page=33). * Geldige toestemming vereist dat deze vrij, voorafgaand en voorgelicht is [33](#page=33). ### Belangrijke concepten * **Recht op informatie:** Patiënt heeft recht op alle ontdekte informatie over zijn gezondheidstoestand [28](#page=28). * **Kwaliteitsvolle communicatie:** Informatie aangepast aan begripsvermogen, met tijd voor vragen en eventueel tolken/vertrouwenspersoon [29](#page=29). * **Vertrouwenspersoon:** Kan bijstand verlenen bij informatie-uitwisseling of informatie ontvangen namens de patiënt [29](#page=29). * **Recht om niet te weten:** Patiënt kan afzien van informatie over zijn gezondheidstoestand [30](#page=30). * **Therapeutische exceptie:** Uitzonderlijke mogelijkheid om informatie achter te houden bij ernstig nadeel voor de patiënt [30](#page=30) [31](#page=31). * **Geïnformeerde toestemming:** Patiënt beslist vrij en met kennis van zaken over medische tussenkomsten [31](#page=31). * **Expliciete toestemming:** Mondeling of schriftelijk 'ja' op een voorstel [32](#page=32). * **Stilzwijgende toestemming:** Afgeleid uit gedrag, enkel voor handelingen van beperkte invasiviteit en na informatie [33](#page=33). * **Drie V's van geldige toestemming:** Vrij, Voorafgaand, Voorgelicht [33](#page=33). * **Informatieplicht:** Zorgverlener moet specifieke informatie verstrekken voor geïnformeerde toestemming [34](#page=34). * **Relevante risico's:** Patiënt moet geïnformeerd worden over risico's relevant voor een normale persoon in dezelfde omstandigheden [34](#page=34). * **Tegenaanwijzing:** Patiëntgebonden risico door voorbeschiktheid [34](#page=34). ### Implicaties ### Veelvoorkomende valkuilen --- # De rechten betreffende het patiëntendossier en privacy ### Het recht op een patiëntendossier * Patiënten hebben recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier [42](#page=42). * Het dossier dient als werkinstrument, communicatiemiddel, kwaliteitsreferentie en bewijselement [43](#page=43). * Het niet of onvolledig bijhouden van een dossier is een ernstige professionele fout [43](#page=43). * Zonder dossier kan geen goede zorg verleend worden en patiëntenrechten niet gerespecteerd worden [43](#page=43). * De eerste bedoeling van een dossier is het bevorderen van continuïteit en kwaliteit van hulpverlening [43](#page=43). ### Minimale inhoud van het patiëntendossier * De minimale inhoud wordt geregeld in artikel 33 van de kwaliteitswet [43](#page=43). * De inhoud is beperkt door de bevoegdheden van de zorgverlener en de relevantie voor de specifieke zorgverlener [43](#page=43). - Essentiële inhoud omvat: patiëntidentificatie, huisarts, zorgverleneridentificatie, reden contact, antecedenten, onderzoeksresultaten, overleggesprekken, attesten, gezondheidsdoelen/wilsverklaringen, diagnose, karakterisatie, chronologisch overzicht zorg, evolutie aandoening, doorverwijzingen, medicatieschema, verwikkelingen, opname evaluatie, informatieverstrekking aan vertrouwenspersoon, verzoek tot * Het dossier moet minimaal 30 en maximaal 50 jaar na het laatste patiëntencontact worden bewaard [44](#page=44). * Dossiers kunnen papier of elektronisch worden bijgehouden, elektronisch bijhouden wordt verplicht vanaf een nader te bepalen datum [44](#page=44). * Veilig bewaren betekent dat het niet in handen mag komen van onbevoegden [44](#page=44). ### Eigendom van het patiëntendossier * De wet bepaalt niet expliciet wie eigenaar is; de regel is wie het bewaart is eigenaar, doorgaans de zorgverlener, niet de patiënt [45](#page=45). * In ziekenhuizen behoort het dossier toe aan het ziekenhuis, niet aan de individuele arts [45](#page=45). ### Toevoeging van documenten * Patiënten mogen documenten toevoegen aan hun dossier, zoals waarden, levensdoelen en wilsverklaringen [45](#page=45). * Zorgverleners mogen dit verzoek niet weigeren, tenzij er sprake is van misbruik (onredelijk veel of irrelevante documenten) [45](#page=45). ### Inzage in het patiëntendossier * Patiënten hebben recht op inzage, bedoeld als een controlerecht ter bescherming van het privéleven [45](#page=45). * Inzage moet uitdrukkelijk worden gevraagd, informatie moet proactief worden verstrekt [45](#page=45). * Verzoeken moeten 'onverwijld' (uiterlijk binnen 15 dagen) worden ingewilligd [45](#page=45). * Het recht op inzage mag niet misbruikt worden, aangezien het tijdrovend en kostbaar is [45](#page=45). * Patiënten kunnen controleren welke personen toegang hebben gehad tot hun persoonsgegevens [46](#page=46). ### Inzage in gegevens van derden * Gegevens die betrekking hebben op derden vallen buiten het inzagerecht, om privacy van die derden te beschermen [46](#page=46). ### Inzage door bijstand van en via een vertrouwenspersoon * Patiënten kunnen zich laten bijstaan door een vertrouwenspersoon (rechtstreekse inzage) [46](#page=46). * Patiënten kunnen het inzagerecht uitoefenen via een vertrouwenspersoon (onrechtstreekse inzage) [46](#page=46). ### Inzage en therapeutische exceptie * Bij een schriftelijke motivering van een therapeutische exceptie, moet de inzage onrechtstreeks verlopen om de patiënt te beschermen tegen verwarring [47](#page=47). * Dit geldt alleen als de therapeutische exceptie eerder is aangevoerd en nog van kracht is [47](#page=47). ### Recht op afschrift van het patiëntendossier --- ## De rechten betreffende het patiëntendossier en privacy (deel 2) ### Kernprincipes van gegevensverwerking in de gezondheidszorg * Gezondheidsgegevens mogen verwerkt worden op basis van specifieke rechtmatigheidsgronden, zoals expliciete toestemming van de patiënt of noodzaak voor medische diagnose/zorg [53](#page=53). * Doelbinding: gegevens mogen enkel verwerkt worden voor het specifieke, vooraf bepaalde doel van het patiëntendossier [53](#page=53). * Minimale gegevensverwerking: enkel noodzakelijke, ter zake dienende en toereikende gegevens mogen worden verwerkt [53](#page=53). * Juistheid: onjuiste persoonsgegevens moeten actief worden gecorrigeerd of gewist [53](#page=53). * Opslagbeperking: gegevens mogen niet langer worden bewaard dan noodzakelijk, met wettelijke kaders die termijnen bepalen (bv. dertig jaar na laatste contact) [54](#page=54). * Integriteit en vertrouwelijkheid vereisen passende technische en organisatorische beveiligingsmaatregelen [54](#page=54). ### Verwerking door geheimplichtigen * Gezondheidsgegevens moeten verwerkt worden door of onder verantwoordelijkheid van een beroepsbeoefenaar die aan beroepsgeheim is gebonden [54](#page=54). ### Rechten van de betrokkene over gezondheidsgegevens * Recht op informatie: patiënt heeft recht op informatie over de verwerking van zijn gegevens (verantwoordelijke, doel, rechtsgrond, bewaartermijn, ontvangers) [54](#page=54) [55](#page=55). * Recht op inzage: patiënt heeft recht op inzage van zijn persoonsgegevens en informatie over de verwerking, inclusief toegang tot logins van ziekenhuisdossiers [55](#page=55). * Recht op een kopie: patiënt heeft recht op een gratis eerste kopie van verwerkte persoonsgegevens [55](#page=55). * Recht op verbetering: patiënt kan onjuiste gegevens laten corrigeren; geldt niet voor beoordelingen gebaseerd op professioneel oordeel [55](#page=55). * Recht op gegevenswissing ("recht om vergeten te worden"): beperkt toepasbaar in de gezondheidszorg door wettelijke bewaartermijnen en verwerkingsgronden [55](#page=55) [56](#page=56). * Recht op beperking van de verwerking: gegevens mogen bewaard blijven, maar het gebruik en de verspreiding ervan worden beperkt [56](#page=56). * Recht op gegevensoverdracht: patiënt kan gegevens in gestructureerde, gangbare en machineleesbare vorm opvragen en doorgeven aan een andere verantwoordelijke; voornamelijk gebaseerd op toestemming [56](#page=56). ### Plichten voor gegevensbescherming * Actoren: betrokkene, verwerkingsverantwoordelijke, verwerker [56](#page=56). * Overeenkomst met verwerkers: verwerkingsverantwoordelijke sluit een bijzondere overeenkomst met externe verwerkers [57](#page=57). * Register van verwerkingsactiviteiten: verplicht voor verwerkingsverantwoordelijke, inclusief gegevens, doelen, bewaartermijnen en beveiligingsmaatregelen [57](#page=57). * Functionaris voor gegevensbescherming (DPO): aangesteld bij grootschalige verwerking, adviseert en is aanspreekpunt voor betrokkenen [57](#page=57). * Gegevensbeschermingseffectbeoordeling (DPIA): vereist bij verwerkingen die waarschijnlijk een hoog risico inhouden voor rechten en vrijheden, met name bij grootschalige verwerking van gezondheidsgegevens of nieuwe technologieën [57](#page=57) [58](#page=58). ### Recht op intimiteit * Alleen zorgverleners en noodzakelijk 'verantwoord' personeel (bv. operatieassistenten) mogen aanwezig zijn tijdens zorgverlening [58](#page=58). * Andere personen (bv. studenten) mogen aanwezig zijn met 'akkoord' van de patiënt, wat impliciet kan zijn via onthaalbrochures [58](#page=58). * Expliciet akkoord is nodig voor niet-noodzakelijke aanwezigheid (bv. filmen) [58](#page=58). * Patiënt heeft recht op aanwezigheid van vertrouwenspersoon, weigering enkel om hygiënische of medische redenen [58](#page=58). * Bescherming van intimiteit geldt ook buiten zorgverlening; personen zonder band of noodzaak (bv. religieuze bijstand) mogen niet zonder expliciete toestemming aanwezig zijn [58](#page=58). --- # Recht op bescherming van privéleven en de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) ### Kernidee * Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, inclusief gezondheidsinformatie, is een fundamenteel recht [51](#page=51). * De AVG (GDPR) regelt de bescherming van persoonsgegevens sinds 25 mei 2018, ter vervanging van eerdere wetgeving [51](#page=51). ### Algemene beginselen van de AVG * Elke verwerking van persoonsgegevens moet voldoen aan acht beginselen: rechtmatigheid, behoorlijkheid, transparantie, doelbinding, minimale gegevensverwerking, opslagbeperking, integriteit en vertrouwelijkheid [52](#page=52). * Persoonsgegevens zijn gegevens over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon [51](#page=51). * Gezondheidsgegevens zijn een bijzondere categorie gevoelige gegevens [52](#page=52). * Gepseudonimiseerde gegevens zijn zodanig verwerkt dat koppeling aan een betrokkene zonder aanvullende gegevens niet mogelijk is [51](#page=51). * Anonieme gegevens vallen buiten de AVG [52](#page=52). ### Rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie * Verwerking van persoonsgegevens vereist een wettelijke grondslag uit zes algemene mogelijkheden [52](#page=52). * Verwerking van gezondheidsgegevens vereist naast een algemene grondslag ook een specifieke grondslag, zoals medische noodzaak of uitdrukkelijke toestemming [53](#page=53). * De toestemming voor gezondheidsgegevens is niet altijd hetzelfde als de geïnformeerde toestemming uit de wet patiëntenrechten [53](#page=53). ### Doelbinding * Gegevens mogen enkel worden verwerkt voor het specifieke, duidelijke doel waarvoor ze verzameld zijn [53](#page=53). * Latere verwerking voor een ander doel is enkel toegestaan met expliciete toestemming, compatibiliteit of voor archivering/onderzoek [53](#page=53). ### Minimale gegevensverwerking * Verwerkte gegevens moeten toereikend, ter zake dienend en beperkt zijn tot wat noodzakelijk is [53](#page=53). ### Juistheid * Er is een actieve plicht om onjuiste persoonsgegevens te corrigeren of te wissen [53](#page=53) [54](#page=54). ### Opslagbeperking * Persoonsgegevens mogen niet langer bewaard worden dan noodzakelijk voor het doel [54](#page=54). * De bewaartermijn voor patiëntendossiers is vaak wettelijk bepaald, bv. dertig jaar na laatste contact [54](#page=54). ### Integriteit en vertrouwelijkheid * Vereist passende technische en organisatorische maatregelen voor beveiliging tegen verlies, vernietiging of ongeoorloofde verwerking [54](#page=54). * Betreft ook de verantwoordelijkheid bij gebruik van digitale toepassingen [54](#page=54). ### Verwerking door geheimplichtigen * Verwerking van gezondheidsgegevens moet gebeuren door of onder verantwoordelijkheid van een beroepsbeoefenaar gebonden aan beroepsgeheim [54](#page=54). ### Rechten van de betrokkene * **Recht op informatie:** Betrokkene moet geïnformeerd worden over de verwerking (wie, waarom, hoe lang, met wie, etc.) [54](#page=54). * **Recht op inzage:** Recht om persoonsgegevens in te zien en informatie te verkrijgen over de verwerking [55](#page=55). * **Recht op verbetering:** Recht op rectificatie van onjuiste of aanvulling van onvolledige gegevens [55](#page=55). * **Recht op gegevenswissing ('vergeten te worden'):** Mogelijkheid om gegevens te laten wissen, met beperkte toepassing in de gezondheidszorg [55](#page=55) [56](#page=56). * **Recht op beperking van de verwerking:** Gegevens mogen bewaard blijven, maar gebruik en verspreiding beperken [56](#page=56). * **Recht op gegevensoverdracht:** Recht om verstrekte gegevens te ontvangen in machineleesbare vorm en door te geven aan een andere verwerkingsverantwoordelijke [56](#page=56). ### Plichten voor gegevensbescherming --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Toepassingsgebied van een wet | Omschrijft wie de wet moet naleven, in welke omstandigheden de wet van toepassing is en wanneer niet. Het omvat het personeel, materieel en territoriaal toepassingsgebied. | | Personeel toepassingsgebied | Gaat specifiek over wie de wet moet naleven of voor wie de wet een bescherming creëert. | | Materieel toepassingsgebied | Beschrijft voor welke handelingen de wet geldt. | | Territoriaal toepassingsgebied | Grenst de plaats af waarop de wet van toepassing is. | | Patiënt | Een natuurlijke persoon die gezondheidszorg ontvangt, al dan niet op eigen verzoek. | | WUG-beroepen | Beroepen die onder de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen vallen, zoals artsen, tandartsen, apothekers, verpleegkundigen en paramedici. | | Niet-conventionele praktijken | Beroepen die omschreven worden in de wet van 29 april 1999, zoals osteopaten, homeopaten, chiropractors en acupuncturisten, hoewel deze wet nog niet volledig van kracht is. | | Gezondheidszorg | Diensten verstrekt door een gezondheidszorgbeoefenaar met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patiënt, het veranderen van het uiterlijk om esthetische redenen, of het begeleiden van de patiënt bij het sterven. | | Palliatieve zorg | Alle zorg die wordt verstrekt aan de patiënt die zich, ongeacht zijn levensverwachting, bevindt in een vergevorderd of terminaal stadium van een ernstige evolutieve en levensbedreigende ziekte. | | Stilzwijgende toestemming | Een vorm van geldige toestemming die wordt afgeleid uit het gedrag van de patiënt, waarbij de patiënt impliciet instemt met een voorgestelde medische handeling zonder dit expliciet te uiten. Dit gedrag moet redelijkerwijs geïnterpreteerd kunnen worden als instemming en is enkel geldig voor handelingen die besproken zijn en van beperkte invasiviteit zijn. | | Vrije toestemming | Toestemming die door de patiënt is gegeven zonder enige vorm van externe druk, dreiging, misleiding, dwang of ongepaste beïnvloeding. De beslissing van de patiënt moet autonoom zijn en beschermd tegen ongewenste invloeden. | | Voorafgaande toestemming | Toestemming die door de patiënt wordt gegeven voordat een medisch onderzoek of behandeling plaatsvindt. Toestemming die achteraf wordt verleend, wordt als ongeldig beschouwd. | | Voorgelichte toestemming | Toestemming die door de patiënt wordt gegeven nadat deze alle noodzakelijke informatie heeft ontvangen om een weloverwogen beslissing te kunnen nemen. Dit omvat informatie over het doel, de aard, de risico's en de alternatieven van de voorgestelde medische handeling. | | Tegenaanwijzing | Een patiëntgebonden factor die een behandeling die normaal gesproken probleemloos verloopt, in het specifieke geval van de patiënt risicovol kan maken. Het is een voorbeschiktheid van de patiënt die de arts moet waarschuwen. | | Nevenwerking | Een bijkomende, vaak ongewenste werking of bijwerking van een medische behandeling die iedere patiënt kan treffen, onafhankelijk van mogelijke voorbeschiktheid. | | Risico (complicatie) | De mogelijkheid van schade of verlies als gevolg van een complicatie, wat een verwikkeling of een bijverschijnsel is dat een aandoening of ziekte erger maakt. De arts moet patiënten informeren over relevante complicaties. | | Weigering van toestemming | Het spiegelbeeldige recht van het recht op toestemming, waarbij een patiënt elke medische behandeling kan weigeren, zelfs als dit tegen medisch advies ingaat. Deze weigering is juridisch bindend en moet gerespecteerd worden. | | Intrekken van toestemming | Het recht van een patiënt om een reeds gegeven toestemming voor een medische behandeling naderhand ongedaan te maken. Dit heeft hetzelfde gevolg als een weigering, waarbij de behandeling niet plaatsvindt of gestopt wordt indien realiseerbaar. | | Persoonsgegevens | Alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon, waarbij een identificeerbare natuurlijke persoon direct of indirect kan worden geïdentificeerd. | | Persoonsgegeven over gezondheid | Gegevens die verband houden met de fysieke of mentale gezondheid van een natuurlijke persoon, inclusief informatie over verleende gezondheidsdiensten die de gezondheidstoestand weerspiegelen. | | Gepseudonimiseerde gegevens | Persoonsgegevens die zodanig zijn verwerkt dat ze niet meer aan een specifieke betrokkene gekoppeld kunnen worden zonder aanvullende, apart bewaarde gegevens en passende technische en organisatorische maatregelen. | | Verwerking van persoonsgegevens | Elke bewerking of reeks bewerkingen met betrekking tot persoonsgegevens, al dan niet geautomatiseerd, zoals verzamelen, opslaan, gebruiken, verspreiden, wissen of vernietigen. | | Anonieme gegevens | Gegevens die geen persoonsgegevens zijn en buiten de reikwijdte van de algemene verordening gegevensbescherming vallen, omdat ze niet herleidbaar zijn tot een individu. | | Datalekken | Het openbaar maken van de identiteit of gevoelige gegevens van personen, of het toebrengen van schade aan hun reputatie door schending van de vertrouwelijkheid van persoonsgegevens. | | Rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie | Algemene beginselen van de AVG die vereisen dat gegevensverwerking legaal, eerlijk en duidelijk is voor de betrokkene, met duidelijke informatie over het doel en de grondslag. | | Toestemming van de betrokkene | Een van de zes mogelijke rechtmatigheidsgronden voor gegevensverwerking, waarbij de betrokkene vrijwillig, specifiek, geïnformeerd en ondubbelzinnig toestemming geeft voor de verwerking van zijn gegevens. | | Doelbinding | Het principe dat persoonsgegevens alleen mogen worden verwerkt voor specifieke, vooraf bepaalde en legitieme doeleinden, en niet verder mogen worden verwerkt op een wijze die onverenigbaar is met die doeleinden. | | Minimale gegevensverwerking | Het principe dat verzamelde persoonsgegevens toereikend, ter zake dienend en beperkt moeten zijn tot wat noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor ze worden verwerkt. | | Opslagbeperking | Het principe dat persoonsgegevens niet langer mogen worden bewaard dan noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor ze worden verwerkt, vaak bepaald door wettelijke kaders. | | Integriteit en vertrouwelijkheid | Algemene beginselen van de AVG die vereisen dat persoonsgegevens adequaat worden beveiligd tegen ongeoorloofde of onrechtmatige verwerking, verlies, vernietiging of beschadiging. | | Recht op informatie | Het recht van de patiënt om alle informatie te kennen die dankzij noodzakelijke onderzoeken aan het licht is gekomen, ongeacht of er nog behandeling mogelijk is. Dit recht staat los van het recht om met kennis van zaken toe te stemmen. | | Geïnformeerde toestemming | Het proces waarbij een patiënt, na volledig geïnformeerd te zijn over de aard, risico's en voordelen van een medische ingreep, vrijelijk beslist om deze al dan niet te ondergaan. Dit is een fundamenteel principe in het moderne gezondheidsrecht. | | Zelfbeschikking | Het principe dat de patiënt het recht heeft om zelf te beslissen over zijn of haar eigen lichaam en medische behandeling, zonder dwang of ongepaste beïnvloeding van buitenaf. | | Doelgerichte zorg | Zorgverlening die rekening houdt met de specifieke doelstellingen, waarden en voorkeuren van de patiënt, wat onder andere de mogelijkheid tot vroegtijdige zorgplanning omvat. | | Recht op behandeling van pijn | Het recht van de patiënt om van elke zorgverlener de meest aangepaste zorg te ontvangen om pijn te voorkomen, te evalueren, te behandelen en te verzachten, wat ook voortvloeit uit het recht op kwaliteitsvolle zorg. | | Vrije keuze van zorgverlener | Het recht van de patiënt om zelf te bepalen welke beroepsbeoefenaar hem of haar onderzoekt, behandelt of verzorgt, en dit recht te wijzigen, tenzij wettelijke beperkingen van toepassing zijn. | | Doorverwijsplicht bij onbekwaamheid | De verplichting van een zorgverlener om een patiënt door te verwijzen naar een bevoegde collega wanneer de gezondheidsproblematiek de grenzen van de eigen professionele bekwaamheid overschrijdt. | | Keuze-informatie | Informatie die een zorgverlener aan een patiënt verstrekt over de kwaliteiten, eventuele beperkingen in beroepsuitoefening, en verzekeringsdekking met betrekking tot beroepsaansprakelijkheid, zodat de patiënt een weloverwogen keuze kan maken. | | Praktijkinformatie | Mededelingen die een zorgverlener aan het publiek verstrekt over de aard van zijn beroepspraktijk, mits deze waarheidsgetrouw, objectief, relevant, verifieerbaar en wetenschappelijk onderbouwd zijn, en niet aanzetten tot overbodige onderzoeken of ronseling van patiënten. | | Register van praktijken | Een door de FOD Volksgezondheid bijgehouden register met algemene informatie over de gezondheidszorg die een zorgverlener verstrekt, de locatie van de praktijk en eventuele samenwerkingen met andere beoefenaars. | | Vertrouwenspersoon | Een persoon die de patiënt bijstaat bij het recht op informatie, waarbij de informatie zowel aan de patiënt als aan de vertrouwenspersoon wordt verstrekt, of waarbij de vertrouwenspersoon de patiënt informeert. | | Recht om niet te weten | Het recht van de patiënt om uitdrukkelijk aan te geven dat hij of zij geen informatie wenst te ontvangen over de eigen gezondheidstoestand, wat gerespecteerd moet worden, tenzij er ernstige schade voor anderen dreigt. | | Betrokkene | De natuurlijke persoon wiens persoonsgegevens worden verwerkt. Dit is de persoon wiens gegevens centraal staan in de verwerking. | | Verwerkingsverantwoordelijke | De natuurlijke persoon of rechtspersoon die het doel van de gegevensverwerking bepaalt en de middelen daarvoor vaststelt. Deze entiteit is eindverantwoordelijk voor de verwerking. | | Verwerker | De natuurlijke persoon of rechtspersoon die persoonsgegevens verwerkt ten behoeve van de verwerkingsverantwoordelijke. Dit is een externe partij die namens de verantwoordelijke gegevens verwerkt. | | Register van verwerkingsactiviteiten | Een document waarin de verwerkingsverantwoordelijke alle verwerkingsactiviteiten bijhoudt en actualiseert. Het bevat informatie over welke gegevens worden verwerkt, met welk doel, bewaartermijnen en beveiligingsmaatregelen. | | Functionaris voor gegevensbescherming (DPO) | Een aangewezen persoon die onafhankelijk de verwerkingsverantwoordelijke bijstaat en adviseert inzake gegevensbescherming. Deze persoon is ook het aanspreekpunt voor betrokkenen met klachten of vragen. | | Gegevensbeschermingseffectbeoordeling | Een beoordeling die de verwerkingsverantwoordelijke uitvoert vóór een verwerking die waarschijnlijk een hoog risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen, met name bij het gebruik van nieuwe technologieën. | | Recht op gegevenswissing | Het recht van een betrokkene om te verzoeken dat zijn gegevens worden gewist, bijvoorbeeld wanneer de toestemming voor verwerking wordt ingetrokken. In de gezondheidszorg is dit recht vaak beperkt vanwege wettelijke bewaarplichten. | | Recht op beperking van de verwerking | Het recht van een betrokkene om te eisen dat de verdere verwerking van zijn gegevens wordt beperkt, hoewel de gegevens wel bewaard mogen blijven. Dit stopt het gebruik en de verspreiding van de gegevens. | | Recht op gegevensoverdracht | Het recht van een patiënt om de door hemzelf verstrekte gegevens terug te ontvangen in een gestructureerd, gangbaar en machineleesbaar formaat, en deze aan een andere verwerkingsverantwoordelijke te bezorgen. | | Vertegenwoordiger | Een persoon die de rechten van een patiënt uitoefent wanneer deze patiënt juridisch of feitelijk niet in staat is dit zelf te doen. Dit kan een aangewezen persoon zijn, een voogd, of een naaste. | | Wilsonbekwame patiënt | Een patiënt die niet in staat is om zijn eigen belangen redelijk te beoordelen en dus zijn patiëntenrechten niet zelfstandig kan uitoefenen. | | Informele vertegenwoordiger | Een naaste verwant (zoals partner, kind, ouder, broer of zus) die de rechten van een wilsonbekwame patiënt uitoefent wanneer er geen aangewezen vertegenwoordiger of bewindvoerder is. | | Voorafgaande wilsverklaring | Een schriftelijke vastlegging, op papier of elektronisch, van de wil van de patiënt voor situaties waarin de patiënt zelf niet meer kan beslissen over zijn of haar zorg. Dit kan de waarden, levensdoelen en voorkeuren voor toekomstige zorg omvatten. | | Veronderstelde toestemming | Toestemming die wordt aangenomen dat de patiënt zou geven in een noodsituatie wanneer directe toestemming niet mogelijk is, mits er geen tijd is voor overleg en de ingreep levensbedreigend is. | | Uitgebreide toestemming | Een vooraf ondertekend document door de patiënt waarin toestemming wordt gegeven voor onverwachte situaties die zich tijdens een geplande ingreep kunnen voordoen en onmiddellijke actie vereisen. Dit is echter niet bindend zonder echte urgentie. | | Zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier | Een patiëntendossier dat accuraat, volledig en op een geordende manier wordt bijgehouden, wat essentieel is voor de continuïteit en kwaliteit van de hulpverlening en als bewijselement kan dienen. | | Patiëntendossier | Een verzameling van alle relevante medische en persoonlijke gegevens van een patiënt, die dient als werkinstrument, communicatiemiddel, kwaliteitsreferentiepunt en bewijselement in de gezondheidszorg. | | Voorafgaande weigeringsverklaring | Een specifieke vorm van een voorafgaande wilsverklaring waarbij de patiënt schriftelijk een medische tussenkomst weigert voor het geval hij of zij wilsonbekwaam wordt. Dit wordt ook wel een "weigering met uitgesteld gevolg" genoemd. | | Wilsbekwaamheid | De mentale capaciteit van een persoon om de aard en gevolgen van een beslissing te begrijpen en een weloverwogen keuze te maken, wat essentieel is voor het geldig opstellen van wilsverklaringen en weigeringen. | | Zelfbinding | Het juridische principe waarbij een persoon zich vrijwillig bindt aan een eerdere beslissing, zelfs als hij of zij later wilsonbekwaam wordt en de beslissing niet meer kan herroepen. Dit is van toepassing op bijvoorbeeld weigeringen met uitgesteld gevolg. | | Inzagerecht | Het recht van de patiënt om kennis te nemen van de inhoud van zijn of haar eigen patiëntendossier, bedoeld als een controlerecht ter bescherming van de privacy en om geïnformeerde beslissingen te kunnen nemen. | | Afschrift van het patiëntendossier | Een kopie van het gehele patiëntendossier of een gedeelte daarvan, waar de patiënt recht op heeft. Dit is de tastbare tegenhanger van het inzagerecht en kan zowel op papier als elektronisch worden verstrekt. | | Therapeutische exceptie | Een uitzondering op het inzagerecht waarbij de zorgverlener, met schriftelijke motivering, bepaalde informatie uit het patiëntendossier niet aan de patiënt mag verstrekken indien dit ernstige schade aan de gezondheid van de patiënt zou toebrengen. | | Dataontsluiting | De verplichting voor zorgverleners om patiëntgegevens beschikbaar te stellen via gevalideerde netwerken, zoals het e-healthplatform, om de deling van informatie tussen verschillende zorgverleners te faciliteren en geïntegreerde zorg te bevorderen. | | Samenwerkingsplicht | Een gedeelde verplichting van zowel patiënt als zorgverlener om actief bij te dragen aan een optimale zorgverlening, waarbij de patiënt informatie verstrekt en adviezen opvolgt, en de zorgverlener handelt volgens professionele normen en ethische principes. | | Verantwoordelijke patiënt | Een patiënt die zijn rechten uitoefent met respect voor zorgverleners, medepatiënten en de organisatie van de zorg, en actief meewerkt door informatie te delen, adviezen in overweging te nemen en uitleg te vragen bij onduidelijkheden. | | Wederzijds respect | Het principe dat patiënten en zorgverleners zich respectvol tegenover elkaar, andere patiënten en andere zorgverleners dienen te gedragen, wat bijdraagt aan een kwaliteitsvolle gezondheidszorg voor iedereen. | | Multidisciplinair overleg | Een overleg waarbij gezondheidszorgbeoefenaars van verschillende disciplines samenkomen om de zorg en ondersteuning voor een specifieke patiënt te coördineren en op elkaar af te stemmen, mits dit in het belang van de patiënt is. | | Kwaliteitsvolle zorg | Zorg die zorgvuldig wordt uitgevoerd, in overeenstemming met de stand van de wetenschap en de professionele normen van het beroep, met passende organisatie, hygiëne en veiligheid, en die beantwoordt aan de behoeften van de patiënt. | | Diagnostische en therapeutische vrijheid | De vrijheid van de zorgverlener om binnen de grenzen van wat medisch noodzakelijk en zinvol is, de gezondheidsnoden van de patiënt te bepalen en de meest geschikte middelen aan te wenden, beschermd tegen beperkingen anders dan bij wet. | | Patiëntkarakterisatie | Een gecombineerde analyse door de zorgverlener van de risico's die de gezondheid van een specifieke patiënt met zich meebrengt en de risico's verbonden aan een voorgestelde medische tussenkomst, om de benodigde omkadering voor een veilige en kwaliteitsvolle uitvoering te bepalen. | | Menselijke waardigheid | Het principe dat elke persoon uniek is en recht heeft op de zorg en aandacht die gepast is voor die persoon, zonder aan haar of zijn lot te worden overgelaten, zeker in kwetsbare momenten. | | Zelfbeschikking (patiëntenautonomie) | Het recht van de patiënt om zelf keuzes te maken met betrekking tot zijn zorg, zoals de keuze van de zorgverlener en de waarden die hij belangrijk vindt, wat gelijkstaat aan patiëntenautonomie. | | Minimale inhoud patiëntendossier | De minimale inhoud van een patiëntendossier wordt geregeld door de kwaliteitswet en omvat identificatiegegevens van de patiënt en zorgverlener, reden van contact, persoonlijke en familiale antecedenten, onderzoeksresultaten, overleggesprekken, wilsverklaringen, diagnoses, chronologisch overzicht van verstrekte zorg, medicatieschema's, verwikkelingen, evaluatienota's en informatie over vertrouwenspersonen. | | Eigenaar patiëntendossier | De wet bepaalt niet expliciet wie de eigenaar van een patiëntendossier is. De algemene regel is dat degene die het dossier bewaart, de eigenaar is, wat doorgaans de zorgverlener of het ziekenhuis is en niet de patiënt. | | Afschrift patiëntendossier | Het recht van de patiënt om een kopie te verkrijgen van het gehele of een gedeelte van zijn patiëntendossier. Dit recht is de tegenhanger van inzage en moet "onverwijld" worden verleend, uiterlijk binnen vijftien dagen. | | Inzage na overlijden | Nabestaanden van een overleden patiënt kunnen onder bepaalde voorwaarden inzage krijgen in het patiëntendossier, mits de patiënt zich tijdens zijn leven niet uitdrukkelijk hiertegen heeft verzet. Dit recht is beperkt tot specifieke familieleden en verloopt onrechtstreeks via een WUG-beroepsbeoefenaar. | | Persoonsgegeven | Alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. | | Patiëntenrechten | Wettelijke en ethische waarborgen die de patiënt beschermen in zijn relatie met zorgverleners, waaronder het recht op informatie, toestemming, vrije keuze en respect voor het privéleven. | | Kwaliteit van zorg | Het geheel van kenmerken van de zorgverlening dat ervoor zorgt dat deze veilig, doeltreffend, patiëntgericht, tijdig en efficiënt is. | | Lex generalis | Een algemene wet die geldt voor een brede categorie van gevallen, zoals de Wet Patiëntenrechten in België. | | Lex specialis | Een bijzondere wet die in een specifieke context afwijkt van of aanvult op de algemene regels, waarbij de bijzondere wet voorrang heeft. | | Lichamelijke integriteit | Het recht dat inhoudt dat elke persoon zelf beslist wat er met zijn lichaam gebeurt, wat zich vertaalt naar het recht op toestemming voor medische handelingen. | | Autonomie van de patiënt | Het recht van de patiënt om zelf te kiezen welke behandeling of onderzoek hij wel of niet wenst, voortkomend uit het recht op fysieke integriteit. | | Communicatiemodel (partnerschapsmodel) | Een model in de gezondheidszorg waarbij de arts en patiënt als partners worden gezien die samen beslissingen nemen in het belang van de patiënt, met nadruk op professionele expertise en patiëntautonomie. | | Consumentenmodel | Een visie waarbij de patiënt wordt gezien als consument van gezondheidszorg, met rechten op informatie, keuzevrijheid en kwaliteitsvolle dienstverlening, wat aansluit bij maatschappelijke tendensen zoals individualisering. | | Gezondheidszorgbeoefenaar | Een "containerbegrip" dat zowel de beroepen omvat die onder de gecoördineerde wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen (WUG) vallen, als beoefenaars van niet-conventionele praktijken. |