3.Ademhalingsstelsel.pptx

# Anatomie van het ademhalingsstelsel Dit gedeelte beschrijft de structurele componenten van de luchtwegen, van de neusholte tot de longblaasjes, inclusief ondersteunende structuren zoals het diafragma en de pleura. ### 1.1 Algemene functie en componenten De primaire functie van het ademhalingsstelsel is gasuitwisseling, essentieel voor alle fysiologische reacties die zuurstof nodig hebben. Zonder ademhaling kan het lichaam slechts enkele minuten overleven. Een falend ademhalingsstelsel leidt tot vergiftiging van het lichaam. De hoofdcomponenten van de luchtwegen omvatten: * Neusholte * Mondholte * Pharynx (keelholte) * Larynx (strottenhoofd) * Trachea (luchtpijp) * Bronchi (die kunnen contraheren) * Bronchioli * Alveoli (longblaasjes) * Longcapillairen Ondersteunende structuren zijn onder andere het diafragma en de pleura (longvlies). Aandoeningen zoals astma worden gekenmerkt door vernauwing van de luchtwegen. Het autonome zenuwstelsel speelt een rol: de orthosympaticus zorgt voor het verwijden van de bronchiën (bv. bij vluchten), terwijl de parasympaticus zorgt voor het terugkeren naar een normale diameter. ### 1.2 De borstholte (cavitas thoracis) De borstholte is een korfvormige ruimte, begrensd door de thoracale wervelkolom, de ribben en het sternum. Bij volwassenen is de grootste diameter ter hoogte van de achtste rib. Binnen de borstholte bevinden zich vitale organen zoals het hart en de longen, maar ook de lever en een deel van de maag. De thorax beschermt deze organen en maakt ademhaling mogelijk door volumeveranderingen. Verminderde beweeglijkheid van de thorax, zoals bij de ziekte van Bechterew, kan leiden tot een verminderde vitale longcapaciteit. ### 1.3 Het mediastinum Het mediastinum is de ruimte tussen de twee longen. Het wordt ventraal begrensd door het borstbeen en dorsaal door de wervelkolom. In het mediastinum bevinden zich onder andere het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta, grote bloedvaten en zenuwen. ### 1.4 Het diafragma Het diafragma, ook wel middenrif genoemd, vormt de scheiding tussen de borst- en de buikholte. Het is een grote, platte, koepelvormige spier met een centraal peesblad. Boven het diafragma bevinden zich de longen en het hart, terwijl de lever, maag, milt en darmen eronder liggen. ### 1.5 De pleura en pleuraholte De pleura is een dubbel vlies dat de longen omgeeft. Het bestaat uit een binnenblad (longvlies) dat de longen bedekt, en een buitenblad (borstvlies) dat de borstwand bekleedt. Tussen deze twee bladen bevindt zich de pleuraholte. Een dun laagje pleuravocht in deze holte zorgt ervoor dat de pleurabladen soepel langs elkaar heen kunnen glijden tijdens de ademhaling. ### 1.6 Veelvoorkomende symptomen en diagnostiek * **Dyspneu:** Een algemeen woord voor 'moeilijke ademhaling' of kortademigheid, een gevoel van ademnood. * **Tachypneu:** Snelle ademhaling. * **Wheezing:** Piepende ademhaling. * **Dysfonie:** Heesheid. * **Hoesten:** Kan variëren van droog (zonder slijmproductie) tot slijmhoest, kriebelhoest (neurogeen) of kroephoest/blafhoest. **Diagnostisch onderzoek omvat:** * **Longgeluiden:** Beluisteren van de ademhaling. * **Longfunctieonderzoek:** * Spirometrie * Vitale capaciteit * Expiratoire 1-seconde waarde * Functionele restcapaciteit * Piekstroom * Totale longcapaciteit * Provocatietest * **Pulse-oximetrie:** Meet de zuurstofverzadiging in het bloed (normaal 95% - 100%). * Onderzoek van bijholten, neus en keel. ### 1.7 Aandoeningen van de bovenste luchtwegen * **Verkoudheid** * **Allergische rhinitis** * **Sinusitis:** Ontsteking van de bijholten. * **Tonsillitis:** Ontsteking van de amandelen. * **Pharyngitis:** Keelontsteking. * **Laryngitis:** Ontsteking van het strottenhoofd, kan leiden tot heesheid, stemverlies en slikproblemen. ### 1.8 Aandoeningen van de onderste luchtwegen Aandoeningen van de onderste luchtwegen kunnen de gasuitwisseling direct belemmeren. * **Bronchitis:** Ontsteking van de bronchiën. * **Astma:** Een chronische ontsteking van de luchtwegen die leidt tot vernauwing. Symptomen zijn kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. Astma is reversibel, maar kan gevaarlijk zijn. Preventie omvat het vermijden van uitlokkende factoren en medicatietrouw. "Puffers" (inhalatoren) zijn een veelgebruikte behandeling. * **Longlijden door Corona:** Specifieke aantasting van de longen door het coronavirus. * **Longontsteking of Pneumonie:** Ontsteking van de longblaasjes. * **TBC (Tuberculose):** Een bacteriële infectie, vaak van de longen. De Mantoux-test is een diagnostische methode. * **COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease):** Een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Chronische bronchitis is een ontsteking van de bronchiën. Longemfyseem is een chronische longaandoening gekenmerkt door beschadiging en verlies van longblaasjes. Risicofactoren zijn onder andere roken. Behandeling richt zich op niet roken en regelmatig bewegen. * **Mucoviscidose (taaislijmziekte):** Een recessief erfelijke aandoening van exocriene klieren die overmatig taai slijm produceren. In de longen leidt dit tot hoesten, dyspneu en het opgeven van taai slijm. In het maagdarmstelsel kunnen de afvoergangen van de pancreas verstopt raken, waardoor verteringsenzymen het lichaam niet bereiken. Behandeling omvat fysiotherapie, voedingsadviezen, slijmverdunners, luchtwegverwijders, langdurige antibiotica en pancreasenzymen. * **Longembolie:** Ontstaat door een losgeschoten bloedstolsel dat een bloedvat in de longen blokkeert. Symptomen zijn plotselinge benauwdheid, tachypneu, pijn en het ophoesten van slijm of bloed. Behandeling omvat bloedverdunners en soms chirurgie. Preventie bestaat uit bewegen, elastische compressiekousen en antistollingsmiddelen. > **Tip:** Het onderscheid tussen bovenste en onderste luchtwegen is belangrijk omdat aandoeningen in de onderste luchtwegen direct de gasuitwisseling kunnen beïnvloeden. --- # Aandoeningen van de luchtwegen Dit deel behandelt diverse ziekten en aandoeningen die de bovenste en onderste luchtwegen beïnvloeden. ### 2.1 Anatomie en Functie van de Luchtwegen De luchtwegen zijn essentieel voor de gasuitwisseling, die continu nodig is voor fysiologische reacties. Zonder ademhaling kan een mens slechts ongeveer zes minuten overleven. Stelsels die niet meer goed functioneren, kunnen leiden tot vergiftiging van het lichaam. #### 2.1.1 Bovenste Luchtwegen De bovenste luchtwegen omvatten de neusholte, mondholte, pharynx (keelholte) en larynx (strottenhoofd). De neus fungeert als een natuurlijke filter voor ingeademde lucht. #### 2.1.2 Onderste Luchtwegen De onderste luchtwegen bestaan uit de trachea (luchtpijp), bronchiën, bronchiolen en alveoli (longblaasjes). Deze structuren leiden tot de longcapillairen waar de gasuitwisseling plaatsvindt. #### 2.1.3 Ondersteunende Structuren * **Diafragma:** Een koepelvormige spier die de scheiding vormt tussen de borst- en buikholte. Het speelt een cruciale rol bij de ademhaling. * **Pleura (longvlies):** Een dubbel vlies dat de longen omgeeft. Het bestaat uit een binnenblad (longvlies) en een buitenblad (borstvlies). * **Pleuraholte:** De ruimte tussen de twee pleurabladen, gevuld met een dun laagje pleuravocht. Dit zorgt voor soepele beweging van de longen tijdens de ademhaling. #### 2.1.4 De Borstholte (Cavitas Thoracis) De borstholte is een korfvormige ruimte, omsloten door de thoracale wervelkolom, ribben en het sternum. Deze ruimte is van vitaal belang voor ademhaling door haar beweeglijkheid, waardoor het longvolume kan veranderen. Een verminderde beweeglijkheid, zoals bij de ziekte van Bechterew, kan de vitale longcapaciteit beperken. #### 2.1.5 Het Mediastinum Dit is de ruimte tussen de beide longen, begrensd door het borstbeen aan de voorkant en de wervelkolom aan de achterkant. Het mediastinum herbergt vitale organen zoals het hart, de luchtpijp, de slokdarm en grote bloedvaten. ### 2.2 Symptomen en Diagnostiek #### 2.2.1 Veelvoorkomende Symptomen * **Dyspneu:** Een algemeen woord voor 'moeilijke ademhaling' of kortademigheid. * **Tachypneu:** Snelle ademhaling. * **Wheezing:** Piepende ademhaling. * **Dysfonie:** Heesheid. * **Hoesten:** Kan variëren van droge hoest tot slijmhoest, kriebelhoest of kroephoest/blafhoest. #### 2.2.2 Diagnostisch Onderzoek * **Longgeluiden:** Luisteren naar geluiden in de longen. * **Longfunctieonderzoek:** * Spirometrie * Vitale capaciteit * Expiratoire 1-seconde waarde * Functionele restcapaciteit * Piekstroom * Totale longcapaciteit * Provocatietest * **Pulse-oximetrie:** Meet de zuurstofsaturatie in het bloed (normaal 95% - 100%). * Onderzoek van bijholten, neus en keel. ### 2.3 Aandoeningen van de Bovenste Luchtwegen * **Verkoudheid:** Een veelvoorkomende virale infectie van de bovenste luchtwegen. * **Allergische rhinitis:** Ontsteking van het neusslijmvlies door een allergische reactie. * **Sinusitis:** Ontsteking van de bijholten. * **Tonsillitis:** Ontsteking van de amandelen. * **Pharyngitis:** Keelontsteking. * **Laryngitis:** Ontsteking van het strottenhoofd, wat kan leiden tot heesheid, stemverlies en slikproblemen. ### 2.4 Aandoeningen van de Onderste Luchtwegen Aandoeningen van de onderste luchtwegen kunnen de gasuitwisseling ernstig belemmeren. #### 2.4.1 Chronische Obstructieve Pulmonaire Disease (COPD) COPD is een chronische longziekte die de luchtwegen en longblaasjes aantast. Het omvat twee hoofdvormen: * **Chronische Bronchitis:** Chronische ontsteking van de bronchiën. * **Longemfyseem:** Chronische longaandoening gekenmerkt door beschadiging en verlies van longblaasjes. **Risicofactoren:** Roken is de belangrijkste risicofactor. **Behandeling:** Stoppen met roken en regelmatig bewegen zijn cruciaal. > **Tip:** Motivatie speelt een sleutelrol bij het omgaan met COPD. #### 2.4.2 Astma Astma is een chronische ontstekingsreactie van de luchtwegen. **Symptomen:** Kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. **Kenmerken:** De vernauwing van de luchtwegen is reversibel, maar astma kan gevaarlijk zijn. **Preventie:** Het vermijden van uitlokkende factoren en medicatietrouw zijn essentieel. > **Tip:** Puffers worden vaak gebruikt voor de behandeling van astma om de luchtwegen te verwijden. #### 2.4.3 Longontsteking (Pneumonie) Een ontsteking van de longblaasjes, vaak veroorzaakt door een infectie. Dit kan de gasuitwisseling ernstig hinderen. #### 2.4.4 Tuberculose (TBC) Een infectieziekte die voornamelijk de longen aantast, veroorzaakt door de bacterie *Mycobacterium tuberculosis*. De Mantoux-test wordt gebruikt voor diagnostiek. #### 2.4.5 Mucoviscidose (Taaislijmziekte) Een recessief erfelijke aandoening van exocriene klieren, resulterend in de productie van abnormaal taai slijm. **Impact op het lichaam:** * **Longen:** Veroorzaakt hoesten, dyspneu en het ophoesten van taai slijm. * **Maagdarmstelsel:** Verstoort de werking van de pancreas door blokkade van de afvoergangen, waardoor verteringsenzymen de darmen niet bereiken. **Behandeling:** Fysiotherapie, voedingsadviezen, slijmverdunners, luchtwegverwijders, langdurige antibiotica en pancreasenzymen. > **Example:** Nieuwe medicijnen zoals Kaftrio bieden hoop voor patiënten met mucoviscidose. #### 2.4.6 Longembool Een plotselinge blokkade van een bloedvat in de longen door een losgeschoten stolsel. **Symptomen:** Plotselinge benauwdheid, tachypneu, pijn en het ophoesten van slijm of bloed. **Behandeling:** Bloedverdunners en soms een operatie. **Preventie:** Bewegen, elastische compressiekousen en antistollingsmiddelen. #### 2.4.7 Andere Aandoeningen * Longlijden door Corona (COVID-19). Deze aandoeningen kunnen, direct of indirect, de functie van de bovenste en onderste luchtwegen beïnvloeden en de gasuitwisseling in het gedrang brengen. --- # Symptomen en diagnostiek van ademhalingsproblemen Dit gedeelte behandelt de symptomen die wijzen op ademhalingsmoeilijkheden en de bijbehorende diagnostische methoden, inclusief longfunctieonderzoek. ### 3.1 Algemene symptomen van ademhalingsproblemen Ademhalingsproblemen kunnen zich op diverse manieren manifesteren. De meest voorkomende symptomen zijn: * **Dyspneu:** Dit is een algemene term voor 'moeilijke ademhaling' of kortademigheid. Het wordt ervaren als een gevoel van ademnood of de moeilijkheid om normaal te kunnen ademen. * **Tachypneu:** Dit duidt op een snelle ademhaling. * **Wheezing:** Dit is een piepende ademhaling die vaak wordt veroorzaakt door vernauwde luchtwegen. * **Dysfonie:** Dit betekent heesheid, wat kan duiden op een probleem in het strottenhoofd of de stembanden. * **Hoesten:** Hoesten kan verschillende vormen aannemen: * Droge hoest (zonder slijmproductie). * Slijmhoest (met productie van slijm). * Kriebelhoest (vaak neurogeen van aard). * Kro- of blafhoest. > **Tip:** Het onderscheid tussen verschillende hoesttypes kan helpen bij het vaststellen van de oorzaak van ademhalingsproblemen. ### 3.2 Aandoeningen van de bovenste luchtwegen De bovenste luchtwegen omvatten de neusholte, mondholte, pharynx (keelholte), en larynx (strottenhoofd). Problemen hier kunnen leiden tot symptomen zoals: * Verkoudheid * Allergische rhinitis (allergische neusontsteking) * Sinusitis (bijholteontsteking) * Tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen) * Pharyngitis (keelontsteking) * Laryngitis (ontsteking van het strottenhoofd), wat zich uit in heesheid, stemverlies en slikproblemen. ### 3.3 Aandoeningen van de onderste luchtwegen De onderste luchtwegen omvatten de trachea (luchtpijp), bronchiën, bronchiolen en alveoli (longblaasjes). Aandoeningen hier beïnvloeden direct de gasuitwisseling en kunnen ernstig zijn. Enkele belangrijke aandoeningen zijn: * **Chronische Bronchitis:** Een ontsteking van de bronchiën, vaak onderdeel van COPD. * **Astma:** Een chronische aandoening waarbij de luchtwegen ontstoken raken en vernauwen, wat leidt tot kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. De vernauwing is doorgaans reversibel. * **Symptomen van Astma:** Kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten. * **Preventie:** Het vermijden van uitlokkende factoren en therapietrouw met medicatie (puffers). * **Longontsteking of Pneumonie:** Een ontsteking van de longblaasjes, waardoor de gasuitwisseling verstoord wordt. * **Tuberculose (TBC):** Een infectieziekte die voornamelijk de longen aantast. Diagnostiek kan onder andere de Mantoux-test omvatten. * **COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease):** Een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. * **Longemfyseem:** Een chronische longaandoening gekenmerkt door beschadiging en verlies van longblaasjes, wat de gasuitwisseling belemmert. * **Behandeling/Management van COPD:** Niet roken, regelmatig bewegen. * **Mucoviscidose (Taaislijmziekte):** Een erfelijke aandoening die exocriene klieren treft en leidt tot de productie van overmatig taai slijm. * **Longen:** Hoesten, dyspneu, opgeven van taai slijm. * **Maagdarmstelsel:** Verstoppen van pancreasafvoergangen, wat de spijsvertering beïnvloedt. * **Behandeling:** Fysiotherapie, voedingsadviezen, medicatie (slijmverdunners, luchtwegverwijders, antibiotica, pancreasenzymen). * **Longembolie:** Ontstaat door een losgeschoten stolsel dat een bloedvat in de longen blokkeert. * **Symptomen:** Plotselinge benauwdheid, tachypneu, pijn, ophoesten van slijm of bloed. * **Behandeling:** Bloedverdunners, eventueel chirurgie. * **Preventie:** Bewegen, elastische compressiekousen, antistollingsmiddelen. > **Tip:** Aandoeningen van de onderste luchtwegen hebben een directere impact op de gasuitwisseling en kunnen levensbedreigend zijn. ### 3.4 Diagnostische methoden bij ademhalingsproblemen Om ademhalingsproblemen te diagnosticeren, wordt gebruik gemaakt van een reeks onderzoeken: * **Longfunctieonderzoek:** Dit meet hoe goed de longen functioneren. Belangrijke parameters zijn: * **Spirometrie:** Een test om de longvolumes en luchtstroomsnelheden te meten. * **Vitale capaciteit:** De maximale hoeveelheid lucht die men na een diepe inademing kan uitademen. * **Expiratoire 1-seconde waarde ($FEV_1$):** De hoeveelheid lucht die men geforceerd kan uitademen in de eerste seconde. * **Functionele restcapaciteit ($FRC$):** Het volume lucht in de longen na een normale uitademing. * **Piekstroom:** De maximale snelheid waarmee lucht uit de longen kan worden geblazen. * **Totale longcapaciteit ($TLC$):** Het totale volume lucht in de longen na een maximale inademing. * **Provocatietest:** Wordt gebruikt om astma te diagnosticeren door het uitlokken van luchtwegvernauwing met specifieke stoffen. * **Pulse-oximetrie:** Een niet-invasieve methode om het zuurstofgehalte in het bloed te meten, uitgedrukt als verzadiging ($SpO_2$). Een normale waarde ligt meestal tussen 95% en 100%. * **Diagnostisch onderzoek van de bovenste luchtwegen:** Dit kan visuele inspectie van de sinussen, neus, keel en het luisteren naar ademhalingsgeluiden omvatten. * **Longgeluiden:** Het beluisteren van de longen met een stethoscoop kan aanwijzingen geven over afwijkingen zoals rhonchi, crepitaties of pleurawrijven. > **Voorbeeld:** Bij een patiënt met astma zal de spirometrie vaak een verlaagde $FEV_1$/$FVC$ (vitale capaciteit) ratio laten zien, die verbeterd kan worden na toediening van een luchtwegverwijder. * **Beeldvormend onderzoek:** Hoewel niet expliciet benoemd op de gespecificeerde pagina's, is röntgenonderzoek van de borstkas een veelgebruikte diagnostische tool bij verdenking op longontsteking, TBC of andere longaandoeningen. De anatomie van de luchtwegen, inclusief de borstholte (cavitas thoracis), het diafragma, de pleura en de pleuraholte, is essentieel voor het begrijpen van de mechanismen achter ademhalingsproblemen. De beweeglijkheid van de thorax en het middenrif is cruciaal voor een efficiënte ademhaling. Verstoringen in deze structuren kunnen leiden tot verminderde vitale capaciteit. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Ademhaling | Het proces waarbij zuurstof wordt opgenomen en koolstofdioxide wordt afgegeven, essentieel voor alle fysiologische reacties in het lichaam. | | Neusholte | Het eerste deel van de luchtwegen dat dient als een natuurlijk filter voor ingeademde lucht, het verwarmen en bevochtigen ervan. | | Pharynx (keelholte) | Het deel van de keel dat zich achter de mond en neusholte bevindt en dient als doorgang voor zowel lucht als voedsel. | | Larynx (strottenhoofd) | Bevat de stembanden en speelt een rol bij het produceren van geluid; ontsteking kan leiden tot heesheid. | | Trachea (luchtpijp) | De buis die lucht transporteert van de larynx naar de bronchiën. | | Bronchiën | De vertakkingen van de luchtpijp die leiden naar de longen; ze kunnen contraheren. | | Bronchiolen | Kleinere vertakkingen van de bronchiën die leiden naar de alveoli. | | Alveoli (longblaasjes) | De microscopische zakjes in de longen waar de gasuitwisseling (zuurstof en koolstofdioxide) plaatsvindt met de longcapillairen. | | Longcapillairen | Zeer fijne bloedvaatjes die de longblaasjes omringen en betrokken zijn bij de gasuitwisseling. | | Diafragma | Een grote, koepelvormige spier die de borstholte scheidt van de buikholte en een cruciale rol speelt bij de ademhaling. | | Pleura (longvlies) | Een dubbel vlies dat de longen omgeeft, bestaande uit een binnen- en buitenblad, wat wrijving tijdens de ademhaling vermindert. | | Pleuraholte | De ruimte tussen de twee bladen van de pleura, die een dun laagje vloeistof bevat. | | Cavitas thoracis (borstholte) | De korfvormige ruimte omsloten door de wervelkolom, ribben en het borstbeen, die vitale organen zoals de longen en het hart beschermt en ademhaling mogelijk maakt. | | Mediastinum | De ruimte tussen de beide longen, waarin zich onder andere het hart, de luchtpijp en de slokdarm bevinden. | | Dyspneu | Een algemeen woord voor kortademigheid, het gevoel van ademnood of moeite met ademhalen. | | Tachypneu | Een verhoogde ademhalingsfrequentie, oftewel sneller ademen dan normaal. | | Wheezing | Een piepend geluid tijdens de ademhaling, vaak veroorzaakt door vernauwde luchtwegen. | | Dysfonie | Heesheid, een afwijking van de stemkwaliteit. | | Longfunctieonderzoek | Een reeks tests om de capaciteit en efficiëntie van de longen te meten, zoals spirometrie. | | Spirometrie | Een methode om de longfunctie te meten door de hoeveelheid lucht die men kan in- en uitademen te registreren. | | Vitale capaciteit | De maximale hoeveelheid lucht die na een volledige inademing geforceerd kan worden uitgeademd. | | Expiratoire 1-seconde waarde | De hoeveelheid lucht die in de eerste seconde van een geforceerde uitademing wordt uitgeademd, een belangrijke indicator voor luchtwegvernauwing. | | COPD (chronische obstructieve longziekte) | Een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem, gekenmerkt door aanhoudende ademhalingsmoeilijkheden. | | Chronische bronchitis | Een ontsteking van de bronchiën die leidt tot aanhoudende hoest met slijmproductie. | | Longemfyseem | Een chronische longaandoening waarbij de longblaasjes beschadigd raken en hun elasticiteit verliezen, wat ademhalen bemoeilijkt. | | Astma | Een chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen die zich kenmerkt door terugkerende episodes van kortademigheid, wheezing, hoesten en een beklemd gevoel op de borst. | | Mucoviscidose (taaislijmziekte) | Een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een defect in een gen, wat leidt tot de productie van abnormaal taai slijm in verschillende klieren in het lichaam, vooral in de longen en het spijsverteringsstelsel. | | Longembool | Een bloedstolsel dat zich losmaakt en naar de longen reist, waar het een bloedvat kan blokkeren, wat leidt tot plotselinge benauwdheid en pijn op de borst. |