Hfst 5.pdf

# Het begrip en de indeling van het objectieve recht Dit onderwerp verkent het concept van het objectieve recht binnen de rechtsdogmatiek en de diverse manieren waarop het recht wordt ingedeeld in verschillende rechtstakken [3](#page=3) [5](#page=5). ### 1.1 Het begrip rechtsdogmatiek De rechtsdogmatiek is een onderdeel van de rechtswetenschap dat zich richt op het beschrijven, begrijpen, analyseren en systematiseren van het geldende positieve recht. Dit betekent dat de rechtsdogmatiek vertrekt van en binnen de grenzen van het bestaande recht blijft. In tegenstelling tot andere disciplines binnen de rechtswetenschap, die het bestaande recht bestuderen vanuit een extern perspectief met behulp van criteria uit andere sociale wetenschappen, hanteert de rechtsdogmatiek een interne benadering. De rechtsdogmatiek schrijft op een niet-bindende wijze voor hoe het geldende recht geïnterpreteerd en toegepast moet worden [3](#page=3). ### 1.2 De indeling in rechtstakken Het recht wordt systematisch ingedeeld in verschillende rechtstakken. Deze indeling heeft zowel een didactisch nut, door het bestuderen van het recht op een geordende manier mogelijk te maken, als een rechtstheoretisch nut. Door rechtsregels met vergelijkbare beginselen, accenten qua bronnentheorie en fundamentele rechtsbegrippen samen te brengen, ontstaat een normatief inzicht in de samenhang van het recht [5](#page=5). #### 1.2.1 Publiekrecht versus privaatrecht Een fundamentele indeling van het recht is die in publiekrecht en privaatrecht [7](#page=7). * **Publiekrecht:** * **Doel:** Waarborgen van de algemene belangen van de Staat [7](#page=7). * **Karakter:** Dwingend recht, van openbare orde [7](#page=7). * **Subjecten:** De Staat en de staatsburgers in een verhouding van ondergeschiktheid [7](#page=7). * **Sanctie:** Eenzijdig optreden van de overheid, eventueel gevolgd door rechterlijke tussenkomst [7](#page=7). * **Privaatrecht:** * **Doel:** Dienen van de private belangen van individuen [7](#page=7). * **Karakter:** Wilsautonomie en contractsvrijheid, veeleer aanvullend of regelend recht [7](#page=7). * **Subjecten:** De burgers onderling in een verhouding van coördinatie [7](#page=7). * **Sanctie:** De Staat (rechter) beslecht de particuliere geschillen [7](#page=7). #### 1.2.2 Belangrijke rechtstakken Op basis van de indeling in publiek- en privaatrecht, kunnen verschillende specifieke rechtstakken worden onderscheiden [8](#page=8). * **Publiekrechtelijke rechtstakken:** * Grondwettelijk recht / staatsrecht [8](#page=8). * Administratief recht / bestuursrecht [8](#page=8). * Strafrecht [8](#page=8). * Strafprocesrecht [8](#page=8). * Fiscaal recht [8](#page=8). * **Privaatrechtelijke rechtstakken:** * Burgerlijk recht [8](#page=8). * Handels- / ondernemingsrecht [8](#page=8). * Privaatrechtelijk procesrecht [8](#page=8). * Internationaal privaatrecht [8](#page=8). Daarnaast zijn er ook rechtstakken die elementen van beide kunnen bevatten of een eigen positie innemen, zoals arbeidsrecht, socialezekerheidsrecht, economisch recht en financieel recht [8](#page=8). ### 1.3 Privaatrecht Het privaatrecht regelt de rechtsbetrekkingen tussen burgers onderling. Het wordt verder onderverdeeld in verschillende subcategorieën [10](#page=10): #### 1.3.1 Burgerlijk recht Het burgerlijk recht regelt de algemene verhoudingen tussen private personen en wordt beschouwd als het gemene recht. Het wordt voornamelijk gecodificeerd in het Burgerlijk Wetboek (BW), dat na de 'Code Napoléon' uit 1804 recentelijk werd hervormd met de invoering van een nieuw BW, met verschillende boeken die geleidelijk in werking traden. Deze boeken bestrijken onderwerpen als algemene bepalingen, personen- en familierecht, goederenrecht, nalatenschappen, verbintenissen, buitencontractuele aansprakelijkheid, bijzondere overeenkomsten, bewijs, zekerheden en verjaring [11](#page=11). #### 1.3.2 Ondernemingsrecht Het ondernemingsrecht (voorheen handelsrecht) regelt transacties tussen handelaars en de economische activiteiten in bredere zin. Het kenmerkt zich door een soepeler systeem qua vormen en bewijzen dan het algemene burgerlijk recht. De moderne regelgeving omvat het marktgebeuren, intellectuele eigendom en economische activiteiten, en is grotendeels gecodificeerd in het Wetboek Economisch Recht (WER). Dit recht bevat zowel aanvullende regels (bijv. voor vennootschappen) als afwijkende regels met betrekking tot het statuut van de ondernemer, bewijsrecht en specifieke rechtbanken. Het ondernemingsrecht regelt ook insolventieprocedures zoals gerechtelijke reorganisatie en faillissement [12](#page=12) [13](#page=13). #### 1.3.3 Gerechtelijk privaatrecht Dit deel van het privaatrecht betreft de rechterlijke organisatie, bevoegdheid, rechtspleging en tenuitvoerlegging in privaatrechtelijke geschillen. Het omvat het procesverloop, van dagvaarding of verzoekschrift tot vonnis of arrest, betekening en tenuitvoerlegging (vrijwillig of gedwongen). Gerechtsdeurwaarders spelen hierbij een rol, onder meer bij bewarend of uitvoerend beslag [14](#page=14). #### 1.3.4 Internationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht (IPR) behandelt situaties met een grensoverschrijdend karakter waarbij rechtsregels van meerdere staten van toepassing kunnen zijn. Het IPR van elke staat bepaalt welke rechter bevoegd is, welk recht (eigen of buitenlands) van toepassing is, en welke uitwerking buitenlandse rechterlijke beslissingen en authentieke akten hebben. Het Belgische IPR is grotendeels gecodificeerd in het Wetboek Internationaal Privaatrecht (WIPR) uit 2004, met een toenemende invloed van internationale verdragen en EU-recht. Wanneer buitenlands recht van toepassing is, moet de Belgische rechter dit recht in de buitenlandse interpretatie hanteren; bij onmogelijkheid kan het Belgische recht worden toegepast [15](#page=15) [16](#page=16). #### 1.3.5 Sociaal recht Het sociaal recht omvat het arbeidsrecht en het socialezekerheids- en socialebijstandsrecht [17](#page=17). * **Arbeidsrecht:** Beschermt de werknemer in een ondergeschikte arbeidsrelatie. Het omvat zowel individueel arbeidsrecht (met dwingende bepalingen zoals de Arbeidsovereenkomstenwet van 1978) als collectief arbeidsrecht (met betrekking tot syndicale vrijheid en overleg). Er bestaat een eigen normenhiërarchie en gespecialiseerde arbeidsrechtbanken [17](#page=17) [18](#page=18). * **Socialezekerheidsrecht:** Regelt het systeem van verplichte sociale verzekering dat risico's zoals gezins-, gezondheids- en economische risico's dekt. De financiering gebeurt door bijdragen van werkgevers, werknemers, zelfstandigen en overheidstussenkomsten. De prestaties omvatten vervangingsinkomen, uitkeringen ter dekking van kosten en prestaties in natura [19](#page=19) [20](#page=20). * **Socialebijstandsrecht / welzijnsrecht:** Betreft de (on)rechtstreekse tussenkomst van de overheid aan hulpbehoevenden zonder dat er sprake is van een verzekering. Dit omvat onder meer bestaansminimum, OCMW-hulp, jeugdzorg en sociale huisvesting [21](#page=21). ### 1.4 Publiekrecht Het publiekrecht regelt de organisatie en werking van de staat en de verhouding tussen de overheid en de burger. De belangrijkste takken zijn [23](#page=23): #### 1.4.1 Staatsrecht Het staatsrecht, ook wel grondwettelijk recht genoemd, bevat de fundamentele regels voor de inrichting en werking van de staatsmachten, hun onderlinge relaties en hun relaties tot de burgers (grondrechten). De bronnen omvatten de Grondwet, bijzondere wetten en decreten, gewone wetten en grondwettelijke gewoonten [24](#page=24). #### 1.4.2 Bestuursrecht Het bestuursrecht (ook wel administratief recht genoemd) regelt de werking van het overheidsbestuur, de uitvoerende macht. Er is geen algemene wet bestuursrecht, maar wel specifieke wetgeving zoals de Uitdrukkelijkemotiveringswet. Er wordt onderscheid gemaakt tussen algemeen en bijzonder bestuursrecht, materieel bestuursrecht (aanspraken en verplichtingen) en formeel bestuursrecht (bestuurlijk procesrecht) [25](#page=25). #### 1.4.3 Strafrecht en strafprocesrecht * **Strafrecht (materieel strafrecht):** Definieert gedragingen die leiden tot een strafsanctie of beveiligingssanctie. De naleving wordt ambtshalve bewaakt door het openbaar ministerie. Het bestaat uit algemeen strafrecht (het Strafwetboek) en bijzonder strafrecht (strafrechtelijke bepalingen in specifieke wetten) [26](#page=26) [27](#page=27). * **Strafprocesrecht (formeel strafrecht):** Regelt het vaststellen van misdrijven, de opsporing en vervolging van daders, de rechtspleging voor de strafrechter en de tenuitvoerlegging van straffen. De belangrijkste wetgeving is het Wetboek van Strafvordering en diverse bijzondere wetten [28](#page=28). #### 1.4.4 Fiscaal recht Het fiscaal recht regelt de heffing en inning van belastingen. Belastingen zijn verplichte geldelijke bijdragen zonder directe tegenprestatie van de overheid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen directe belastingen (periodiek) en onrechtstreekse belastingen (occasioneel). Een retributie is een vergoeding voor een facultatieve prestatie van de overheid. De wetgeving omvat onder andere het WIB, het BTW-Wetboek en de Codex Vlaamse Fiscaliteit [29](#page=29). #### 1.4.5 Openbaar financieel recht Dit deel van het publiekrecht regelt de begroting, die een staat is van voorziene en toegelaten ontvangsten en uitgaven. Het omvat ook de rekening, die de werkelijk geïnde ontvangsten en gedane uitgaven weergeeft, en de wetgeving op de rijkscomptabiliteit [30](#page=30). #### 1.4.6 Internationaal publiekrecht Het internationaal publiekrecht regelt de betrekkingen tussen staten onderling en met andere rechtssubjecten in het internationale rechtsverkeer. Het behandelt onderwerpen als het ontstaan van staten, grondgebied, de bevolking, verdragen, aansprakelijkheid van staten, economische verhoudingen en fundamentele rechten en vrijheden. Het omvat ook de werking en bevoegdheid van internationale en regionale organisaties. De bronnen van internationaal publiekrecht zijn internationale verdragen, internationale gebruiken, algemene rechtsbeginselen, besluiten van internationale instellingen, rechtspraak en rechtsleer [31](#page=31) [32](#page=32). --- # Privaatrechtelijke rechtstakken Het privaatrecht omvat verschillende gespecialiseerde rechtstakken die de juridische betrekkingen tussen private personen regelen. ### 5.3.1 Burgerlijk recht Het burgerlijk recht vormt het gemene recht binnen het privaatrecht en regelt de algemene verhouding tussen private personen. De basis hiervoor ligt in het oude Burgerlijk Wetboek, de 'Code Napoléon' van 1804, en de latere Belgische Burgerlijke Wetboeken die vanaf 1 november 2020 gefaseerd in werking traden. De huidige structuur omvat onder andere boeken over algemene bepalingen, personen- en familierecht, goederenrecht, nalatenschappen, verbintenissen, buitencontractuele aansprakelijkheid, bijzondere overeenkomsten, bewijs, zekerheden en verjaring [11](#page=11). > **Tip:** Het is belangrijk om de inwerkingsdata van de verschillende boeken van het nieuwe Burgerlijk Wetboek goed te onthouden, aangezien deze cruciaal kunnen zijn voor de toepasselijkheid van wetgeving. ### 5.3.2 Ondernemingsrecht Het ondernemingsrecht, voorheen bekend als handelsrecht, regelt transacties tussen ondernemers en kenmerkt zich door een soepeler systeem wat betreft vormen en bewijs. In de 20e eeuw is er een toegenomen regulering gekomen met betrekking tot marktgebeuren, intellectuele eigendom en economische activiteiten. Tegenwoordig omvat het ondernemingsrecht het handels-, ondernemings- en economisch gebeuren, voornamelijk geregeld in het Wetboek Economisch Recht (WER) uit 2013 [12](#page=12). Het ondernemingsrecht bevat zowel aanvullende regels (bijvoorbeeld voor vennootschappen, wisselbrieven en vervoerscontracten) als afwijkende regels (met betrekking tot het statuut van de ondernemer, bewijsrecht en eigen rechtbanken). Een belangrijk aspect is de eigen bewijsregeling, die stelt dat bewijs tussen en tegen ondernemingen met alle middelen kan worden geleverd (art. 8.11 BW). Daarnaast kent het ondernemingsrecht eigen insolventieprocedures, zoals gerechtelijke reorganisatie (door minnelijk akkoord, collectief akkoord of overdracht onder gerechtelijk gezag) en faillissement [13](#page=13). > **Voorbeeld:** Het bewijsrecht in het ondernemingsrecht is soepeler dan in het burgerlijk recht. Een handelaar kan bijvoorbeeld een mondelinge overeenkomst gemakkelijker bewijzen dan een consument. ### 5.3.3 Gerechtelijk privaatrecht Het gerechtelijk privaatrecht heeft betrekking op de rechterlijke organisatie, bevoegdheid, rechtspleging en de tenuitvoerlegging in privaatrechtelijke geschillen. Het verloop van een procedure omvat typisch de dagvaarding of het verzoekschrift, het indienen van conclusies, de rechtsdag, het uitspreken van een vonnis (of arrest bij hoven), de betekening en ten slotte de tenuitvoerlegging. Tenuitvoerlegging kan vrijwillig of gedwongen plaatsvinden, vaak met de tussenkomst van een gerechtsdeurwaarder en middels bewarend of uitvoerend beslag [14](#page=14). ### 5.3.4 Internationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht (IPR) regelt situaties met een grensoverschrijdend karakter, waarbij rechtsregels van meerdere staten van toepassing kunnen zijn. Er is geen overkoepelende internationale regeling die bepaalt welk recht van toepassing is of welke rechter bevoegd is; elke staat heeft daartoe een eigen IPR ontwikkeld. Het Belgisch IPR, dat lange tijd in rechtspraak werd ontwikkeld, werd gecodificeerd in het Wetboek Internationaal Privaatrecht (WIPR) in 2004 [15](#page=15) [16](#page=16). Het IPR beantwoordt drie kernvragen: 1. Welke nationale rechter is bevoegd [15](#page=15)? 2. Welk recht is van toepassing (eigen of buitenlands recht) [15](#page=15)? 3. Welke uitwerking hebben buitenlandse rechterlijke beslissingen en authentieke akten [15](#page=15)? Internationale verdragen en het EU-recht spelen een steeds grotere rol in het IPR, zowel voor inhoudelijke harmonisatie van rechtsregels (zoals Benelux-wetten) als voor het creëren van dezelfde aanknopingspunten om tegenstrijdige verwijzingen te voorkomen (via o.a. de Haagse Conferentie en de EU). Bij de toepassing van buitenlands recht moet de Belgische rechter dit recht hanteren in de interpretatie die in het buitenland geldt. Indien de inhoud van het buitenlandse recht kennelijk onmogelijk tijdig vast te stellen is, kan het Belgische recht worden toegepast [16](#page=16). > **Tip:** Bij de bestudering van het internationaal privaatrecht is het essentieel om het onderscheid te maken tussen de bevoegdheid van de rechter, het toepasselijk recht en de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen. --- # Publiekrechtelijke rechtstakken Dit gedeelte bespreekt de diverse takken van het publiekrecht, waaronder staatsrecht, bestuursrecht, strafrecht, strafprocesrecht, fiscaal recht en internationaal publiekrecht, met hun specifieke doelstellingen en inhoud [23](#page=23). ### 5.4.1 Staatsrecht Het staatsrecht, ook wel grondwettelijk recht genoemd, omvat de fundamentele regels betreffende de inrichting en werking van de staatsmachten, hun onderlinge relaties en hun relaties tot de burgers, waaronder de grondrechten. De belangrijkste bronnen van het staatsrecht zijn de Grondwet, bijzondere wetten en bijzondere decreten, gewone wetten en grondwettelijke gewoonten [24](#page=24). ### 5.4.2 Bestuursrecht Het bestuursrecht, ook wel administratief recht genoemd, regelt de werking van het overheidsbestuur, de uitvoerende macht. Het is terug te vinden in een veelheid aan wetgeving en kan worden onderverdeeld in verschillende types [25](#page=25): * **Algemeen bestuursrecht:** Dit omvat algemene regels en beginselen die van toepassing zijn op het bestuur, hoewel er geen algemene wet bestaat die alle aspecten dekt; wel zijn er specifieke wetten zoals de Uitdrukkelijkemotiveringswet [25](#page=25). * **Bijzonder bestuursrecht:** Dit richt zich op specifieke beleidsdomeinen, zoals ambtenarenrecht, omgevingsrecht en verblijfsrecht [25](#page=25). * **Materieel bestuursrecht:** Dit behandelt de aanspraken en verplichtingen die zowel voor bestuursorganen als voor rechtsonderhorigen gelden [25](#page=25). * **Formeel bestuursrecht (bestuurlijk procesrecht):** Dit regelt de organisatie en werking van de rechtsbescherming tegen beslissingen van de overheid [25](#page=25). ### 5.4.3 Strafrecht en strafprocesrecht Dit deel behandelt het strafrecht, dat regels bevat waarvan schending kan leiden tot een strafsanctie of beveiligingssanctie. Het strafrecht is een publiekrechtelijke tak, waarbij de naleving ambtshalve door het openbaar ministerie wordt bewaakt. Vroeger had het deels een privaatrechtelijk karakter, wat nog blijkt uit bepaalde klachtmisdrijven [26](#page=26). #### 5.4.3.1 Strafrecht Het strafrecht kan worden onderverdeeld in: * **Algemeen strafrecht:** Dit is vastgelegd in het Strafwetboek van 8 juni 1867, dat een eerste boek met algemene beginselen en een tweede boek met strafbare feiten en straffen bevat. Een nieuw Strafwetboek treedt in werking op 8 april 2026 [27](#page=27). * **Bijzonder strafrecht:** Hieronder vallen strafrechtelijke bepalingen die zijn opgenomen in wetten die betrekking hebben op de regulering van specifieke activiteiten en materies, ook in gewestelijke en gemeenschapsregelgeving. Voorbeelden hiervan zijn milieuwetgeving, de Drugswet en de Wapenwet [27](#page=27). #### 5.4.3.2 Strafprocesrecht Het strafprocesrecht, ook wel formeel strafrecht genoemd, regelt het vaststellen van misdrijven, het opsporen en vervolgen van daders, de rechtspleging voor de strafrechter en de tenuitvoerlegging van straffen. De belangrijkste wetgeving op dit gebied is het Wetboek van Strafvordering van 17 november 1808 (Sv.) en de voorafgaande titel bij de wet van 17 april 1878 (VT.Sv.). Daarnaast zijn er ook bijzondere wetten, zoals de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie, en de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis [28](#page=28). ### 5.4.4 Fiscaal recht Het fiscaal recht regelt het heffen en innen van belastingen, wat een verplichte geldelijke bijdrage is zonder rechtstreekse tegenprestatie van de overheid. Men onderscheidt [29](#page=29): * **Directe belastingen:** Deze worden periodiek geheven van personen die zich in een bepaalde situatie bevinden, zoals personenbelasting en verkeersbelasting op voertuigen [29](#page=29). * **Indirecte belastingen:** Deze worden occasioneel geheven naar aanleiding van een gebeurtenis, zoals douanerechten, successierechten en BTW [29](#page=29). Een retributie is een vergoeding voor een facultatieve prestatie geleverd door de overheid. De regelgeving is verspreid over diverse wetten, zoals het WIB, het BTW-Wetboek en de Codex Vlaamse Fiscaliteit [29](#page=29). ### 5.4.5 Openbaar financieel recht Dit rechtsgebied omvat de regelgeving met betrekking tot de begroting en de rekening van de overheid. De begroting is de staat van voorziene en toegelaten ontvangsten en uitgaven, en schept de verplichting om geraamde ontvangsten in te vorderen en machtiging om geraamde uitgaven te doen. De rekening is de staat van de werkelijk geïnde ontvangsten en gedane uitgaven door de overheid. De wetgeving op de rijkscomptabiliteit is hierbij van belang [30](#page=30). ### 5.4.6 Internationaal publiekrecht Het internationaal publiekrecht regelt de betrekkingen tussen staten onderling en met andere rechtssubjecten die tot het internationaal rechtsverkeer zijn toegelaten. Het behandelt onderwerpen als het ontstaan en tenietgaan van staten, grondgebied, het statuut van de zeeën, poolgebieden en de ruimte, bevolking (inclusief vreemdelingen- en vluchtelingenrecht), de vertegenwoordiging van staten door diplomaten en consuls, verdragen, aansprakelijkheid van staten, economische verhoudingen tussen staten, en fundamentele rechten en vrijheden. Ook de samenstelling, werking en bevoegdheid van internationale en regionale organisaties vallen hieronder [31](#page=31). De rechtsregels van het internationaal publiekrecht zijn, zoals uitgewerkt in artikel 38 van het Statuut van het Internationaal Gerechtshof, gebaseerd op: * Internationale verdragen [32](#page=32). * Internationale gebruiken, als blijk van een als recht aanvaarde algemene praktijk [32](#page=32). * Algemene rechtsbeginselen erkend door de beschaafde volkeren [32](#page=32). * Besluiten van internationale instellingen [32](#page=32). * Rechtspraak en rechtsleer (“opvattingen van de meest bevoegde schrijvers der verschillende naties”) als hulpmiddelen voor het bepalen van rechtsregels [32](#page=32). --- # Sociaal recht Sociaal recht omvat de regels die gericht zijn op de bescherming van werknemers en de invulling van het sociaal verzekeringsstelsel. Het wordt onderverdeeld in arbeidsrecht en socialezekerheids- en socialebijstandsrecht [17](#page=17) [19](#page=19). ### 4.1 Arbeidsrecht Het arbeidsrecht richt zich op de bescherming van de werknemer, zijnde een arbeider of bediende, binnen een arbeidsrelatie in ondergeschikt verband. De regeling hiervan is in het Burgerlijk Wetboek (BW) beperkt. Historisch gezien bepaalde art. 1780 oud BW dat men zijn diensten slechts voor een tijd of voor een bepaalde onderneming kon verbinden. Tot 1883 bepaalde art. 1781 oud BW dat in geval van betwisting rond een huur van werk, de meester op zijn woord geloofd werd [17](#page=17). Het individuele arbeidsrecht kent dwingende bepalingen, zoals de Arbeidsovereenkomstenwet 1978. Daarnaast bestaat er collectief arbeidsrecht dat handelt over syndicale vrijheid, syndicale actie en collectief overleg. Het arbeidsrecht kent een eigen normenhiërarchie en de arbeidsrechtbanken hebben een eigen samenstelling, met altijd de mogelijkheid tot hoger beroep [18](#page=18). ### 4.2 Socialezekerheids- en socialebijstandsrecht Dit deelgebied omvat twee hoofdcomponenten: het socialezekerheidsrecht en het socialebijstandsrecht (ook wel welzijnsrecht genoemd) [19](#page=19) [21](#page=21). #### 4.2.1 Socialezekerheidsrecht Het socialezekerheidsrecht omvat het geheel van regels die het stelsel beheersen waarmee levensrisico's worden opgevangen door middel van een verplichte sociale verzekering. De overheid bepaalt de financiering en de prestaties van dit stelsel. De risico's die het socialezekerheidsrecht beoogt af te dekken zijn [19](#page=19): * **Gezinsrisico's:** Geregeld via gezinsbijslagen [19](#page=19). * **Gezondheidsrisico's:** Geregeld via ziekte- en invaliditeitsverzekering, alsook arbeidsongevallen en beroepsziekten [19](#page=19). * **Economische risico's:** Geregeld via werkloosheid, jaarlijkse vakantie en pensioenen [19](#page=19). Aanvankelijk waren verzekeringen vrijwillig, maar tegenwoordig is het een publiekrechtelijke, verplichte verzekering. Het beheer ervan gebeurt door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), een openbare instelling met rechtspersoonlijkheid [19](#page=19). De financiering van de socialezekerheid geschiedt door bijdragen van werkgevers, werknemers, zelfstandigen en door tussenkomsten van de overheid. De prestaties die voortvloeien uit de socialezekerheid kunnen worden onderverdeeld in [20](#page=20): * **Vervangingsinkomen:** Zoals uitkeringen bij werkloosheid, invaliditeit, pensioenen en betaald verlof [20](#page=20). * **Uitkering ter dekking van kosten:** Zoals voor geneeskundige verstrekkingen en gezinsbijslag [20](#page=20). * **Prestaties in natura:** Zoals beroepsherscholing [20](#page=20). #### 4.2.2 Socialebijstandsrecht of welzijnsrecht Het socialebijstandsrecht, ook wel welzijnsrecht genoemd, betreft de (on)rechtstreekse tussenkomst van de overheid ten gunste van hulpbehoevenden, waarbij geen sprake is van een verzekering. Dit omvat onder meer bestaansminimumregelingen, hulp van het OCMW, jeugdzorg, bejaardenzorg, zorg voor mindervaliden en sociale huisvesting. Een deel van deze bevoegdheden is overgedragen aan de gemeenschappen [21](#page=21). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Objectief recht | Het geheel van rechtsregels dat een bepaalde gemeenschap bindt en de menselijke relaties regelt. Dit omvat zowel dwingende als aanvullende regels en wordt in verschillende rechtstakken ingedeeld. | | Subjectief recht | De aan een bepaald persoon verleende bevoegdheid of aanspraak die voortvloeit uit een objectieve rechtsregel en die kan worden afgedwongen, bijvoorbeeld het eigendomsrecht. | | Rechtsdogmatiek | Het deel van de rechtswetenschap dat zich richt op de beschrijving, analyse en systematisering van het geldende positieve recht, zonder gebruik te maken van externe criteria uit andere wetenschappen. | | Positief recht | Het door menselijke autoriteiten gecreëerde en afdwingbare recht, in tegenstelling tot natuurrecht of moraal. Het is het geldende recht op een bepaald moment en in een bepaalde plaats. | | Privaatrecht | De rechtsregels die de verhoudingen tussen private personen regelen. Kenmerkend is de nadruk op wilsautonomie en contractsvrijheid, en het bevat grotendeels aanvullend of regelend recht. | | Publiekrecht | De rechtsregels die betrekking hebben op de organisatie en de werking van de staat en de relaties tussen de staat en burgers. Het dient de algemene belangen en kent een dwingend karakter. | | Burgerlijk recht | Het gemene recht binnen het privaatrecht dat de algemene verhoudingen tussen private personen regelt, zoals personen- en familierecht, goederenrecht en verbintenissenrecht. | | Ondernemingsrecht | De rechtsregels die van toepassing zijn op transacties tussen ondernemingen en de juridische structuur daarvan. Het kan aanvullende of afwijkende regels bevatten ten opzichte van het algemeen burgerlijk recht. | | Gerechtelijk privaatrecht | De regels die betrekking hebben op de rechterlijke organisatie, bevoegdheid, rechtspleging en tenuitvoerlegging van beslissingen in privaatrechtelijke geschillen. | | Internationaal privaatrecht (IPR) | Het rechtsgebied dat zich bezighoudt met rechtsverhoudingen die een grensoverschrijdend karakter hebben. Het bepaalt welke rechter bevoegd is en welk nationaal recht van toepassing is. | | Sociaal recht | Een verzamelnaam voor arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht, gericht op de bescherming van werknemers en het omgaan met levensrisico's door middel van sociale verzekeringen en bijstand. | | Arbeidsrecht | Het deel van het sociale recht dat de rechtsrelatie tussen werkgever en werknemer regelt, met beschermende bepalingen voor de werknemer en regels voor collectief overleg. | | Socialezekerheidsrecht | Het stelsel van regels dat de verplichte sociale verzekeringen beheerst, bedoeld om risico's zoals werkloosheid, ziekte en ouderdom op te vangen door financiële prestaties. | | Socialebijstandsrecht | Het recht dat de (on)rechtstreekse tussenkomst van de overheid regelt om hulpbehoevenden te ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van een bestaansminimum of specifieke zorgverlening. | | Staatsrecht | Het fundamentele recht dat de inrichting, werking en onderlinge relaties van de staatsmachten regelt, evenals de relaties tussen de staat en zijn burgers (grondrechten). | | Bestuursrecht | De rechtsregels die de werking van het overheidsbestuur, oftewel de uitvoerende macht, reguleren. Dit omvat zowel algemene als specifieke bepalingen met betrekking tot diverse beleidsdomeinen. | | Strafrecht | Het materieel strafrecht omvat de regels waarvan de schending leidt tot een strafsanctie. Het publieke karakter ervan zorgt ervoor dat naleving ambtshalve wordt bewaakt. | | Strafprocesrecht | Het formeel strafrecht dat de procedures regelt voor het vaststellen van misdrijven, het opsporen van daders, de rechtspleging en de tenuitvoerlegging van straffen. | | Fiscaal recht | De rechtsregels die betrekking hebben op het heffen en innen van belastingen, die verplichte geldelijke bijdragen zijn zonder directe tegenprestatie van de overheid. | | Internationaal publiekrecht | Het recht dat de betrekkingen regelt tussen staten onderling en met andere internationale rechtssubjecten, zoals verdragen, gebruiken en algemene rechtsbeginselen. |