het jeugddelinquentierecht deel 1.docx

# Het jeugddelinquentierecht: basisprincipes en procedure Het jeugddelinquentierecht beoogt een op jongeren afgestemde reactie op strafbaar gedrag, met de nadruk op begeleiding en herstel boven bestraffing. ## 1. Het jeugddelinquentierecht: basisprincipes en procedure ### 1.1 Inleiding tot het jeugddelinquentierecht Het jeugddelinquentierecht is een gespecialiseerde procedure voor strafbaar gedrag van minderjarigen, die focust op begeleiding in plaats van bestraffing. Het gaat ervan uit dat jongeren nog in ontwikkeling zijn en ondersteuning nodig hebben. Jongeren worden omringd door gespecialiseerde actoren en de procedure is aangepast aan hun specifieke behoeften. ### 1.2 Procedure vaststelling jeugddelict 1. **Vaststelling van een jeugddelict**: Dit betreft gedrag dat ook voor volwassenen strafbaar zou zijn. 2. **Opsporingsonderzoek of gerechtelijk onderzoek**: Opsporingsonderzoek wordt uitgevoerd door de politie. Bij ernstige feiten wordt een gerechtelijk onderzoek ingesteld met een onderzoeksrechter. 3. **Beslissing Openbaar Ministerie (OM)**: Het OM neemt een beslissing over de verdere afhandeling. 4. **Voorbereidende rechtspleging (indien gerechtelijke interventie nodig is)**: De jeugdrechter onderzoekt de feiten en de persoon van de jongere, inclusief de thuissituatie en leefomstandigheden. In deze fase kan een voorlopige maatregel worden opgelegd. 5. **Berechting ten gronde (door de jeugdrechtbank)**: Dit is de fase waarin de uiteindelijke beslissing wordt genomen. 6. **Uitvoering en opvolging van de maatregel of sanctie**. ### 1.3 Inleidende begrippen * **Jeugddelict**: Een feit dat als misdrijf is omschreven in de strafwet en gepleegd is door een minderjarige. * **Minderjarige**: Iemand tussen 12 en 17 jaar op het moment van het plegen van een misdrijf. * **Minderjarige verdachte**: Een minderjarige van wie vermoed wordt een jeugddelict te hebben gepleegd. * **Minderjarige delictpleger**: Een minderjarige van wie vaststaat dat hij/zij een jeugddelict heeft gepleegd. * **Betrokken persoon**: Een minderjarige verdachte/delictpleger/slachtoffer of diens ouder/opvoedingsverantwoordelijke. * **Reactie**: Een overkoepelende term voor een maatschappelijk antwoord op een jeugddelict. Dit kan een maatregel of een sanctie zijn. * **Maatregel**: Een reactie in de voorbereidende fase, vóór het proces. * **Sanctie**: Een reactie tijdens het definitieve proces. * **Afhandeling**: De mogelijkheden die het parket heeft om te reageren na het vaststellen van een jeugddelict. ### 1.4 Basisprincipes van het jeugddelinquentierecht * **Snelle reactie op het delict**: Een korte tijdsspanne tussen het delict en de reactie is cruciaal om de impact op de jongere te maximaliseren. * **Begrijpelijke communicatie**: De jongere moet op elk moment worden geïnformeerd over de regels die hij/zij heeft overtreden, de procedure, en de mogelijke stappen. * **Herstel staat centraal**: Herstel van de schade en herstel binnen de context is een continuüm gedurende de hele procedure. * **Bescherming van de maatschappij**: De ernst van het misdrijf bepaalt mede de reactie, met als doel herhaling te voorkomen. * **Procedurele kenmerken**: * Alle actoren moeten gespecialiseerde opleiding in jeugdrecht hebben gevolgd. * Optreden moet humaan, zinvol en zingevend zijn. * Een reactie mag nooit strenger zijn dan nodig. * Elke situatie is uniek en vraagt een aangepaste aanpak. * Er moet rekening worden gehouden met wetenschappelijk onderzoek. ### 1.5 Toepassingsgebied * **Jeugddelicten**: Misdrijven beschreven in het strafwetboek, gepleegd door een minderjarige. * **Uitzonderingen**: * Verkeerswetovertredingen gepleegd door minderjarigen tussen 16 en 18 jaar. * Regels betreffende aansprakelijkheidsverzekeringen. * Administratieve sancties (GAS-boetes). ### 1.6 Leeftijdsgrenzen * Het jeugddelinquentierecht geldt voor jongeren van **12 tot en met 17 jaar**. * **Jonger dan 12 jaar**: Niet verantwoordelijk, wel doorverwijzing naar jeugdhulp. * **Bovengrens (18 jaar)**: Op het moment van de feiten. * **Maatregelen na 18 jaar**: Jeugdmaatregelen kunnen doorlopen tot de leeftijd van 23, 25 of 35 jaar (bv. psychiatrische behandeling tot 19 jaar, gesloten begeleiding tot 25 jaar). * **Sancties (bv. berisping)**: Alleen indien de jongere nog geen 23 jaar is op het moment van de uitspraak. * **Herstelgericht aanbod**: Telt niet als sanctie en wordt na 23 jaar zelden toegepast. ### 1.7 Uithandengeving * De jeugdrechter kan 16- of 17-jarigen doorverwijzen naar het volwassenenstrafrecht, met name bij zeer ernstige feiten. * **Verkeersfeiten**: 16- en 17-jarigen kunnen soms automatisch naar de politierechtbank. Als het verkeersfeit samenhangt met andere misdrijven, kan het toch bij de jeugdrechter blijven (omgekeerde uithandengeving). * **Bij twijfel over leeftijd**: Het parket moet bewijzen dat iemand meerderjarig was. De leeftijd wordt tot op het uur berekend. Bij twijfel of gebrek aan geboorteakte kan medisch onderzoek plaatsvinden. Bij twijfel geldt het voordeel van de jongere. ### 1.8 Actoren in het jeugddelinquentierecht #### 1.8.1 De politie * **Rol**: Centrale rol bij feiten door of tegen jongeren. Stelt proces-verbalen op, die basis vormen voor beslissingen van het parket. Helpt het parket bij informatievergaring. Betrokken bij zowel daders als slachtoffers. * **Zelfstandige tussenkomst**: Soms beslist de politie zelf wat te doen op basis van eigen inschatting (discretionair). Niet elk dossier gaat automatisch naar het parket. * **Jeugdbrigade**: Sommige politiekorpsen hebben gespecialiseerde jeugddiensten die kinderen en jongeren op een aparte manier benaderen, vaak via ervaringsdeskundigen. #### 1.8.2 Het openbaar ministerie (OM) / Jeugdparket * **Verantwoordelijkheid**: Volgen en begeleiden van jeugdzaken binnen de jeugd- en familierechtbank. Dit gebeurt door speciaal aangeduide magistraten. * **Samenstelling**: Magistraten en juristen met specifieke bevoegdheid en opleiding in jeugdrecht. * **Bevoegdheid en opleiding**: Parket-generaal bij het Hof van Beroep is bevoegd in beroep. Magistraten moeten gespecialiseerde opleiding volgen. * **Rol van het jeugdparket**: Beslist of en hoe er wordt gereageerd op een jeugddelict. Kan dossiers naar de rechter brengen of zelf afhandelen (bv. via waarschuwing, bemiddeling, positief project). Kan ook optreden bij verontrustende situaties zonder misdrijf. #### 1.8.3 Parketcriminologen * **Ondersteuning**: Ondersteunen parketmagistraten op drie domeinen: * **Jeugddelinquentie**: Meedenken over afhandelingsmogelijkheden (bv. bemiddelingsvoorstel). * **Spijbelgedrag**: Helpen bij het opzetten van samenwerkingen tussen scholen en CLB's. * **Kindermishandeling**: Opzetten van initiatieven en verbeteren van samenwerking met andere diensten (politie, scholen, CLB). * **Functie**: Zorgen voor goede communicatie tussen diensten, geven advies, en zorgen voor samenwerking met externe partners. Kunnen door multidisciplinaire studies goed inschatten welke hulp aangewezen is. #### 1.8.4 De onderzoeksrechter * **Tussenkomst**: Wordt ingeschakeld bij ernstige feiten door minderjarigen, op vraag van het parket, voor een gerechtelijk onderzoek. * **Taken**: Leidt het onderzoek, verhoort getuigen, verzamelt bewijzen, kan aanhouding bevelen (onder rechterlijk toezicht). * **Jeugdrecht**: Moet in principe gespecialiseerd zijn in jeugdrecht. Kan zelf maatregelen nemen, maar dit moet binnen 2 dagen door de jeugdrechter worden bevestigd. Tegen de maatregel van de onderzoeksrechter is geen beroep mogelijk. #### 1.8.5 De jeugdrechtbank * **Structuur**: Sinds 2014 onderdeel van de familierechtbank, bestaande uit een familierechtbank, een jeugdrechtbank (alleen bevoegd voor jeugdbescherming) en een kamer voor minnelijke schikking. * **Bevoegdheden**: * **Jeugddelicten**: Feiten gepleegd voor 18 jaar. * **Gerechtelijke jeugdhulp**: Bij verwaarlozing, mishandeling, of zware problemen waarbij hulp niet vrijwillig kan worden opgestart. * **Bescherming van geesteszieke minderjarigen**. * **Beroep tegen GAS-boetes of voetbalwet voor jongeren**. * **Zedelijke bescherming van de jeugd** (bv. toegangsverbod, drankverbod). * **Maatregelen voor ouders** (bv. beperking ouderlijk gezag). * **Werking en organisatie**: Onderdeel van de rechtbank van eerste aanleg. Een jeugdrechter behandelt de zaak alleen, in een kamer die door één jeugdrechter wordt voorgezeten. Dit voorkomt dat één rechter civiele en strafzaken van dezelfde jongere behandelt. * **Beroep**: Jeugdkamer bij het Hof van Beroep behandelt beroepen tegen beslissingen van de jeugdrechter. Bij uithandengeving zijn er drie rechters, waarvan minstens twee gespecialiseerd zijn. #### 1.8.6 De sociale dienst jeugdrechtbank * **Functie**: Vlaamse overheidsdienst die de jeugdrechtbanken ondersteunt in elk gerechtelijk arrondissement. * **Taken**: * **Onderzoek uitvoeren** op vraag van de jeugdrechter om een goed beeld te krijgen van de jongere en gezinssituatie. * **Verslagen opstellen** over de jongere en het gezin. * **Voorstellen doen** voor geschikte hulp. * **Concrete opdrachten**: Jongere inschrijven op intersectorale registratielijst, hulpverleningsplan opstellen, handelingsplan opmaken. * **Begeleiding**: Regelen van bezoek, begeleiden van context of ondertoezichtstelling. * **Uitvoering**: Soms zelf maatregelen uitvoeren, jongeren overbrengen naar voorzieningen, opvolgen tijdens de maatregel, contact houden met jongere, gezin en hulpverleners. * **Rapportage**: Minstens tweemaal per jaar bezoek bij uithuisplaatsing, verslag aan jeugdrechter om de zes maanden. * **Grenzen van bevoegdheid**: Consulenten kunnen geen beslissingen nemen over persoonlijk contact. Ze moeten onmiddellijk melden bij crisis. Werken vaak samen met justitiehuizen en andere diensten. #### 1.8.7 De advocatuur * **Recht op advocaat**: Elke minderjarige heeft recht op een advocaat, die ambtshalve wordt toegewezen. * **Gratis juridische bijstand**: Minderjarigen krijgen gratis juridische bijstand. Balies organiseren vaak permanentie op de jeugdrechtbank. * **Belangenconflict**: Bij een belangenconflict tussen jongere en ouders wordt een aparte advocaat voor de jongere aangesteld. De rechter kan een voogd ad hoc aanstellen als ouders hun kind niet kunnen vertegenwoordigen. ### 1.9 Verloop van de procedure #### 1.9.1 De onderzoeksfase: onderzoek naar de feiten * **Wie onderzoekt?**: De jeugdrechter legt pas een sanctie op als het jeugddelict bewezen is. Politie en parket verzamelen bewijzen. Bij zware feiten kan de onderzoeksrechter worden ingeschakeld. * **Onderzoeksdaden**: * **Lichamelijk onderzoek/DNA-afname**: Enkel met de onderzoeksrechter, tenzij de jongere 16+ is en schriftelijk akkoord gaat met een advocaat. * **Huiszoeking**: Niet mogelijk zonder ouderlijke toestemming, behalve op kot of in een instelling waar de jongere zelf moet instemmen. * **Leugendetectie**: Nooit onder 16 jaar. Alleen bij 16-17 jarigen en met vrijwillige instemming. * **Verhoor**: De jongere moet geïnformeerd worden over zijn rechten. Recht op advocaat bij elk verhoor. #### 1.9.2 De onderzoeksfase: onderzoek naar de persoon en de leefomgeving (voorbereidende rechtspleging) * **Start**: Zodra het parket de jeugdrechter informeert. Geen dagvaarding nodig. * **Doel**: De jongere en zijn leefomgeving leren kennen. * **Parallel met feitenonderzoek**: De jeugdrechter kan al maatregelen opleggen, ook al is de schuld nog niet bewezen. * **Maatschappelijk onderzoek**: Geen klassiek strafonderzoek, maar gericht op de persoon. * **Onderzoeksopdrachten**: Uitgevoerd door de sociale dienst jeugdrechtbank, eventueel aangevuld met medisch-psychologisch onderzoek (verplicht bij uithandengeving of gesloten plaatsing). * **Termijn**: Maximaal 75 dagen voor verslag sociale dienst. * **Vrijheidsberoving en procedure**: * Beslissing binnen 48 uur na oppakking. * Geen voorlopige hechtenis zoals bij volwassenen, wel jeugdbeschermingsmaatregel. * Na 48 uur zonder beslissing: vrijlating. * Ouders/voogd moeten onmiddellijk verwittigd worden. * Grondrechten van jongeren staan centraal. #### 1.9.3 De afhandeling op het niveau van het Openbaar Ministerie Het parket heeft 6 opties voor afhandeling zonder tussenkomst van de jeugdrechter: 1. **Seponering zonder gevolg**: Parket beslist om geen vervolging op te starten. Dit betekent niet dat het feit acceptabel is, maar dat de tussenkomst van de jeugdrechter niet nodig is. Kan heropend worden zolang de zaak niet verjaagd is. * **Redenen**: Dader < 12 jaar, spijt en schade vergoed, licht feit zonder herhaling, technische redenen (dader onbekend, te weinig bewijs), beleidsmatige keuzes (jongere is nog jong, eerste keer, feiten zijn licht). Blijft wel in dossier van parket. 2. **Waarschuwingsbrief**: Een officiële waarschuwing op papier. Geen sanctie, maar wel een duidelijk signaal. Ouders ontvangen een kopie. 3. **Waarschuwingsoproeping**: Jongere en ouders worden uitgenodigd voor een gesprek op het parket (door jeugdparketmagistraat of parketcriminoloog) om duidelijk grenzen te trekken. Seponering, maar kan wijzigen bij ernstiger situatie. 4. **Voorstel tot bemiddeling**: Een vrijwillig en vertrouwelijk traject tussen jongere en slachtoffer, met als doel verantwoordelijkheid opname en gehoord worden van het slachtoffer. Kan leiden tot akkoord (excuses, schadevergoeding, vrijwilligerswerk). Altijd met advocaat. 5. **Seponering onder voorwaarden**: Parket stelt vervolging uit als de jongere bepaalde voorwaarden naleeft. Feiten mogen niet ontkend worden. Max. 6 maanden uitvoeringstermijn, maandelijks rapport naar parket. Bij succes geen vervolging, bij mislukking mogelijke verwijzing naar jeugdrechter. 6. **Positief project**: De jongere doet zelf een voorstel om zijn gedrag recht te zetten (bv. max. 30 uur binnen 6 maanden). Begeleiding door de HCA-dienst. Voorwaarden: jongere ontkent feiten niet, ernstige aanwijzingen van schuld. Bij succes geen vervolging. #### 1.9.4 Verwijzing naar de jeugdhulp door het parket * **Doel**: In plaats van straf, hulpverlening aanbieden bij psychische problemen, verwaarlozing of moeilijke thuissituatie. * **Mogelijke acties**: Aanmelding bij OCJ of VK, inschakeling van crisishulp, verwijzing naar CLB, JAC, CAW. Soms volgt hierna seponering. #### 1.9.5 Beslissing over de opportuniteit van de vervolging * Het parket beslist of vervolging nodig is, ook als feiten bewezen zijn (opportuniteitsbeginsel). * **Mogelijkheden**: * **Niet vervolgen**: Seponering, positief project. * **Wel vervolgen**: Zaak doorsturen naar de jeugdrechtbank voor sanctie, psychiatrische plaatsing of uitzonderlijk uithandengeving. #### 1.9.6 De voorbereidende rechtspleging door de jeugdrechter * De jeugdrechter onderzoekt de leefomgeving, het gedrag en de motivatie van de jongere. * Na dit onderzoek beslist het parket definitief: seponeren of doorsturen naar de jeugdrechtbank. --- # Actoren en instanties binnen het jeugddelinquentierecht Dit gedeelte beschrijft de verschillende actoren en instanties die een rol spelen in het jeugddelinquentierecht, van de opsporingsfase tot de uiteindelijke afhandeling. ### 2.1 De politie De politie speelt een centrale rol bij feiten die door of tegen jongeren worden gepleegd. Hoewel het niet verplicht is om binnen elk politiekorps een aparte jeugddienst te hebben, kiezen velen ervoor om dit wel te doen, vaak in de vorm van een jeugdbrigade. Deze diensten richten zich specifiek op een aangepaste benadering van kinderen en jongeren, vaak door ervaringsdeskundigen. De belangrijkste taken van de politie omvatten: * Het vaststellen van feiten en het opstellen van een proces-verbaal, wat dient als basis voor de beslissingen van het openbaar ministerie. * Het assisteren van het openbaar ministerie bij informatieverzameling. * Het optreden in dossiers waarbij zowel daders als slachtoffers minderjarig zijn. * Soms kan de politie zelfstandig beslissingen nemen over de afhandeling van een dossier, op basis van eigen inschatting en discretie, wat betekent dat niet elk dossier automatisch naar het parket gaat. ### 2.2 Het openbaar ministerie (OM) Het openbaar ministerie, specifiek het jeugdparket, is verantwoordelijk voor het opvolgen en begeleiden van jeugdzaken binnen de jeugd- en familierechtbank. Dit parket bestaat uit gespecialiseerde magistraten en juristen criminologen die specifieke opleiding en bevoegdheid hebben in jeugdzaken. De parket-generaal bij het hof van beroep is bevoegd in beroep. De rol van het jeugdparket omvat: * Het beslissen of en hoe er gereageerd wordt op een jeugddelict. * Het al dan niet voorleggen van een dossier aan de rechter. * Het zelfstandig afhandelen van dossiers via waarschuwingen, bemiddeling of positieve projecten. * Het optreden in verontrustende situaties, zelfs zonder dat er een misdrijf is gepleegd. #### 2.2.1 Parketcriminologen Parketcriminologen ondersteunen de parketmagistraten bij diverse domeinen: * **Jeugddelinquentie:** Meedenken over afhandelingsmogelijkheden, zoals bemiddelingsvoorstellen. * **Spijbelgedrag:** Helpen bij het opzetten van samenwerkingen tussen scholen en CLB's om spijbelgedrag aan te pakken. * **Kindermishandeling:** Initiatieven opzetten ter verbetering van de aanpak van kindermishandeling en het optimaliseren van de samenwerking met andere diensten (politie, scholen, CLB's). Zij zorgen voor goede communicatie tussen verschillende diensten en geven advies in dossiers, mede door multidisciplinaire studies, om de meest aangewezen hulp of aanpak in te schatten. ### 2.3 De onderzoeksrechter De tussenkomst van de onderzoeksrechter is voorzien bij ernstige feiten gepleegd door minderjarigen. Het parket vraagt dan een gerechtelijk onderzoek aan. De onderzoeksrechter leidt dit onderzoek door het verhoren van getuigen, het verzamelen van bewijzen en het eventueel bevelen van aanhouding onder rechterlijk toezicht. De onderzoeksrechter is in principe gespecialiseerd in jeugdrecht. ### 2.4 De jeugdrechtbank De jeugdrechtbank is bevoegd voor zaken waarin jongeren betrokken zijn en valt sinds 2014 onder de jeugd- en familierechtbank, die uit drie onderdelen bestaat: de familierechtbank (burgerlijke familiezaken), de jeugdrechtbank (uitsluitend voor jeugdbescherming) en de kamer voor minnelijke schikking. De bevoegdheden van de jeugdrechtbank omvatten: * **Jeugddelicten:** Feiten gepleegd voor de leeftijd van 18 jaar. * **Gerechtelijke jeugdhulp:** In situaties van verwaarlozing, mishandeling of ernstige problemen waarbij hulp nodig is maar deze niet vrijwillig kan worden opgestart. * **Bescherming van geesteszieke minderjarigen:** Op basis van de wet ter bescherming van personen met een geestesziekte. * **Beroep tegen GAS-boetes of voetbalwet:** Voor jongeren. * **Zedelijke bescherming van de jeugd:** Bijvoorbeeld bij toegangsverboden tot drankgelegenheden. * **Maatregelen voor ouders:** Zoals het beperken van het ouderlijk gezag. De jeugdzaken worden behandeld door één jeugdrechter, die deel uitmaakt van een kamer. Dit om te voorkomen dat één rechter zowel burgerlijke als strafzaken van dezelfde jongere behandelt. Er is geen aparte beroepsmogelijkheid voor jeugdzaken, maar een jeugdkamer bij het hof van beroep behandelt beroepen tegen beslissingen van de jeugdrechtbank. In specifieke gevallen van uithandengeving zijn er wel 3 rechters aanwezig. ### 2.5 De sociale dienst jeugdrechtbank De sociale dienst jeugdrechtbank is een Vlaamse overheidsdienst die de jeugdrechtbanken ondersteunt en samenwerkt met de jeugdrechter en het jeugdparket. Hun belangrijkste taken zijn: * Het uitvoeren van onderzoeken op vraag van de jeugdrechter om een goed beeld te krijgen van de jongere en de gezinssituatie. * Het opstellen van verslagen over de jongere en het gezin. * Het doen van voorstellen voor geschikte hulp. * Het regelen van bezoek bij plaatsing en het begeleiden van context- of ondertoezichtstellingen. * De opvolging en uitvoering van maatregelen, inclusief het transporteren van jongeren naar voorzieningen. Consulenten van de sociale dienst kunnen geen beslissingen nemen over persoonlijk contact, maar moeten wel onmiddellijk melden bij crisissituaties. Zij werken vaak samen met justitiehuizen en andere diensten. ### 2.6 De advocatuur Elke minderjarige heeft recht op een advocaat in het jeugddelictenrecht. Deze wordt automatisch ambtshalve toegewezen, wat zorgt voor continuïteit in de opvolging van het dossier. Minderjarigen hebben recht op gratis juridische bijstand. Balies organiseren vaak een permanentie op de jeugdrechtbank, waardoor een advocaat vanaf het eerste contact met het parket beschikbaar is. Bij een belangenconflict tussen de jongere en de ouders, kan een aparte advocaat voor de jongere worden aangesteld of kan de rechter een voogd ad hoc aanstellen indien de ouders de jongere niet kunnen vertegenwoordigen. > **Tip:** Zorg ervoor dat je de verschillende rollen en bevoegdheden van elke actor goed kent. Het is essentieel om te weten wie welke beslissingen kan nemen en welke procedures van toepassing zijn. > **Voorbeeld:** Als een minderjarige wordt opgepakt, speelt de politie eerst een rol bij de aanhouding en het opmaken van het PV. Vervolgens komt het openbaar ministerie aan zet om te beslissen over verdere stappen, eventueel met tussenkomst van een onderzoeksrechter bij ernstige feiten. De uiteindelijke beslissing over maatregelen of sancties ligt bij de jeugdrechtbank, met ondersteuning van de sociale dienst en de advocaat van de jongere. --- # Het verloop van de procedure en de afhandeling door het openbaar ministerie Dit gedeelte behandelt de procedure van jeugddelinquentierecht, van de onderzoeksfasen gericht op de feiten en de persoon, tot de diverse afhandelingsmogelijkheden door het openbaar ministerie, zoals seponering, bemiddeling, positieve projecten en verwijzing naar jeugdhulp. ## 3. Het verloop van de procedure en de afhandeling door het openbaar ministerie Het jeugddelinquentierecht kenmerkt zich door een procedure die is aangepast aan minderjarigen en gericht is op begeleiding in plaats van bestraffing. De kernprincipes zijn een snelle reactie, begrijpelijke communicatie, herstel van schade en bescherming van de maatschappij. De procedure vereist gespecialiseerde kennis en een humane, zinvolle aanpak, waarbij de reactie nooit strenger mag zijn dan nodig en rekening wordt gehouden met wetenschappelijk onderzoek en de specifieke situatie van de jongere. ### 3.1 De onderzoeksfase De onderzoeksfase richt zich zowel op de feiten als op de persoon van de minderjarige en diens leefomgeving. #### 3.1.1 Onderzoek naar de feiten * **Wie onderzoekt de feiten?** De politie en het parket verzamelen bewijzen. Bij ernstige feiten kan een onderzoeksrechter worden ingeschakeld. Het onderzoek verloopt grotendeels volgens het strafvorderingsrecht voor volwassenen, maar met specifieke aandacht voor minderjarigen. * **Onderzoeksacties:** * Lichamelijk onderzoek en DNA-afname zijn enkel mogelijk met een onderzoeksrechter, tenzij de jongere 16 jaar of ouder is en schriftelijk akkoord gaat met zijn advocaat. * Huiszoeking is niet zonder ouderlijke toestemming mogelijk, tenzij de jongere op kot of in een instelling verblijft en zelf instemt. * Leugendetectie is niet toegestaan onder de 16 jaar en enkel bij 16-17 jarigen met vrijwillige instemming. * Tijdens verhoren moeten de rechten van de jongere worden uitgelegd, inclusief het recht op een advocaat bij elk verhoor. * **Rol van de onderzoeksrechter:** De onderzoeksrechter treedt op in uitzonderlijke situaties, zoals bij huiszoekingen of dringende interventies. Hij leidt een eerlijk en wettelijk correct onderzoek. De jeugdrechter blijft bevoegd voor begeleiding en maatregelen. Een door de onderzoeksrechter genomen maatregel moet binnen 48 uur worden bevestigd door de jeugdrechter en is niet vatbaar voor beroep. #### 3.1.2 Onderzoek naar de persoon en de leefomgeving (voorbereidende rechtspleging) Dit onderdeel start zodra het parket de jeugdrechter informeert. Er is geen dagvaarding nodig. * **Doel:** De jongere en zijn leefomgeving leren kennen, parallel met het feitenonderzoek. De jeugdrechter kan reeds maatregelen opleggen, ook al is de schuld nog niet bewezen. Dit is geen klassiek strafonderzoek, maar een maatschappelijk onderzoek. * **Onderzoeksopdrachten:** Onderzoeken worden uitgevoerd door de sociale dienst van de jeugdrechtbank en eventueel medisch-psychologisch onderzoek (verplicht bij uithandengeving of gesloten plaatsing). * **Termijn:** De sociale dienst heeft maximaal 75 dagen om een verslag op te stellen. De jongere kan zelf informatie aanreiken. * **Vrijheidsberoving en procedure:** Indien een jongere wordt opgepakt, moet de beslissing binnen 48 uur worden genomen. Er is geen voorlopige hechtenis zoals bij volwassenen, wel een jeugdbeschermingsmaatregel. Na 48 uur zonder beslissing moet de jongere worden vrijgelaten. Ouders of voogden moeten onmiddellijk worden verwittigd. De grondrechten van de jongere staan hierbij centraal. ### 3.2 De afhandeling op het niveau van het openbaar ministerie Het parket speelt een cruciale rol in de besluitvorming over de afhandeling van een jeugddelict, al dan niet zonder tussenkomst van de jeugdrechter. Het parket handelt op basis van het opportuniteitsbeginsel, waarbij rekening wordt gehouden met de feiten, de context, de jongere en het strafbeleid. Het parket heeft de volgende afhandelingsmogelijkheden: 1. **Seponering zonder gevolg:** * Het parket beslist om geen vervolging op te starten. Dit betekent niet dat het feit geaccepteerd wordt, maar dat de tussenkomst van de jeugdrechter niet nodig wordt geacht. Een seponering kan steeds heropend worden zolang de zaak niet verjaard is. * **Redenen voor seponering:** * Technische redenen (dader onbekend, te weinig bewijs, jongere < 12 jaar). * Beleidsmatige keuzes (jongere is nog erg jong of dit is de eerste keer, feiten zijn licht of lang geleden, schade is al vergoed, focus op zwaardere dossiers). * Er komt geen proces, maar het feit blijft wel geregistreerd in het dossier van het parket. 2. **Waarschuwingsbrief:** * Het parket gelooft dat de jongere de feiten heeft gepleegd, maar kiest ervoor geen vervolging in te stellen. De jongere ontvangt een officiële waarschuwing op papier. * Dit is geen sanctie, maar wel een duidelijk signaal. Ouders ontvangen een kopie van de brief. 3. **Waarschuwingsoproeping:** * De jongere en de ouders worden op het parket uitgenodigd voor een gesprek, geleid door een jeugdparketmagistraat of parketcriminoloog. * Het doel is om duidelijk grenzen te trekken en te benadrukken dat dit gedrag niet mag herhalen. * Dit kan leiden tot seponering, maar de zaak kan worden heropend indien de situatie ernstiger blijkt. 4. **Seponering onder voorwaarden:** * Het parket stelt de vervolging uit, op voorwaarde dat de jongere bepaalde voorwaarden naleeft. * **Voorwaarden:** De jongere mag de feiten niet ontkennen. Er is geen betekenisvolle schuldherkenning vereist. * **Verloop:** De jongere krijgt een voorstel en heeft recht op gratis bijstand van een advocaat. Er is een bedenktijd van 15 dagen. De uitvoeringstermijn bedraagt maximaal 6 maanden. Er wordt maandelijks een rapport naar het parket gestuurd. * Bij succesvolle uitvoering wordt de zaak definitief afgesloten zonder vervolging. Bij mislukking kan een verwijzing naar de jeugdrechter volgen. 5. **Bemiddeling:** * Dit is geen sanctie en vereist geen schuldbekentenis. Het is een vrijwillig en vertrouwelijk traject tussen de jongere en het slachtoffer. * **Doel:** De jongere neemt verantwoordelijkheid en het slachtoffer wordt gehoord. Dit kan leiden tot een akkoord, zoals excuses, schadevergoeding of vrijwilligerswerk. Altijd met bijstand van een advocaat. * **Verloop:** Het voorstel komt via het parket en kan voor of tijdens de gerechtelijke procedure worden opgestart. De jongere mag de feiten niet ontkennen. Een HCA-dienst begeleidt het traject. Bij een akkoord sluit het parket meestal definitief de zaak af. Bij mislukking heeft dit geen nadelige gevolgen voor de jongere. 6. **Positief project:** * De jongere doet zelf een voorstel om zijn gedrag recht te zetten. * **Doel:** Verantwoordelijkheid opnemen en herstel stimuleren. Maximaal 30 uur, uit te voeren binnen 6 maanden, met begeleiding van een HCA-dienst. * **Voorwaarden:** De jongere ontkent de feiten niet en er zijn ernstige aanwijzingen van schuld. * **Verloop:** Het voorstel kan komen van het parket of de jongere/advocaat. Er is een bedenktijd van 15 dagen. Bij akkoord wordt het voorstel uitgewerkt in samenwerking met de HCA-dienst en ondertekend. De HCA-dienst volgt de uitvoering op en rapporteert aan het parket. Bij succes is er geen vervolging, bij mislukking beslist het parket verder. 7. **Verwijzing naar de jeugdhulp:** * Het parket kan kiezen voor hulpverlening in plaats van straf, bijvoorbeeld bij psychische problemen, verwaarlozing of een moeilijke thuissituatie. * **Mogelijke acties:** Aanmelding bij het OCJ (Orgaan voor de Collectieve Schuldenregeling) of VK (Vertrouwenscentrum Kindermishandeling), inschakeling van crisishulp, verwijzing naar CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding), JAC (Jongeren Advies Centrum) of CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk). Soms volgt hierna een seponering. Na deze afhandeling op niveau van het parket, kan het parket alsnog beslissen om de zaak door te sturen naar de jeugdrechtbank indien dit noodzakelijk wordt geacht voor de bescherming van de jongere of de maatschappij, of voor het opleggen van een sanctie. De voorbereidende rechtspleging door de jeugdrechter kan dan alsnog plaatsvinden. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Jeugddelinquentierecht | Een specifieke tak van het strafrecht die zich richt op minderjarigen die strafbare feiten plegen, met als doel begeleiding en opvoeding in plaats van zware bestraffing, uitgaande van het potentieel tot ontwikkeling bij jongeren. | | Jeugddelict | Een handeling die als misdrijf wordt omschreven in de strafwet en dat gepleegd wordt door een persoon die op het moment van het plegen van het misdrijf minderjarig is. | | Minderjarige | Een persoon die tussen de 12 en 18 jaar oud is op het moment van het plegen van een strafbaar feit, vallend binnen het toepassingsgebied van het jeugddelinquentierecht. | | Betrokken persoon | Een overkoepelende term die verwijst naar een minderjarige verdachte, delictpleger, slachtoffer, of diens ouder of opvoedingsverantwoordelijke, die betrokken is bij een jeugddelict. | | Reactie | Een algemene term die het maatschappelijk antwoord op een jeugddelict omvat, onderverdeeld in twee hoofdtypen: maatregelen en sancties, afhankelijk van de fase in de procedure. | | Maatregel | Een vorm van maatschappelijk antwoord op een jeugddelict die wordt toegepast in de voorbereidende fase van een procedure, voorafgaand aan de definitieve berechting, gericht op begeleiding. | | Sanctie | Een vorm van maatschappelijk antwoord op een jeugddelict die wordt opgelegd tijdens het definitieve proces of de berechting, als een gevolg van het bewezen verklaarde delict. | | Opportuniteitsbeginsel | Het principe waarbij het openbaar ministerie de bevoegdheid heeft om te beslissen of er al dan niet vervolging wordt ingesteld, rekening houdend met diverse factoren zoals de aard van de feiten, de context en het strafbeleid. | | Uithandengeving | Een uitzonderlijke procedure waarbij een minderjarige van 16 of 17 jaar, vanwege de ernst van de gepleegde feiten, wordt doorverwezen naar het strafrecht voor volwassenen. | | Jeugdrechter | Een gespecialiseerde rechter die bevoegd is voor alle zaken waarbij jongeren betrokken zijn, met name jeugddelicten en jeugdbeschermingszaken, en die maatregelen kan opleggen. | | Openbaar ministerie (OM) | De instantie die verantwoordelijk is voor het opsporen van misdrijven en het beslissen over de vervolging. In jeugdzaken volgt het jeugdparket de dossiers op en neemt beslissingen over de afhandeling. | | Sociaal onderzoek | Een onderzoek uitgevoerd door de sociale dienst jeugdrechtbank om een gedetailleerd beeld te krijgen van de jongere, zijn leefomgeving en gezinssituatie, ten behoeve van de jeugdrechter. | | Bemiddeling | Een vrijwillig en vertrouwelijk traject tussen een jongere en een slachtoffer, begeleid door een neutrale partij, met als doel verantwoordelijkheid te bevorderen en herstel te bewerkstelligen, vaak met hulp van een advocaat. |