inleiding tot het recht-Deel V-Burgerlijk recht-deel 2 Personen -tweede examen (1).pptx

# Natuurlijke personen Dit hoofdstuk behandelt de essentiële aspecten van natuurlijke personen binnen het recht, waaronder hun bestaan, bekwaamheid, identiteitselementen en beschermingsmechanismen. ## 1. Staat van natuurlijke personen De staat van een natuurlijke persoon verwijst naar zijn of haar algehele rechtspositie. Deze omvat zowel de rechtsbekwaamheid als de handelingsbekwaamheid. De staat kan gedurende het leven van een persoon wijzigen, en de publieke zichtbaarheid ervan is cruciaal. ## 2. Bestaan van personen Het bestaan van een natuurlijke persoon wordt juridisch bepaald door de geboorte en beëindigd door het overlijden. ### 2.1 Begin van bestaan * **Principe:** Het bestaan begint bij de geboorte. * **Uitzondering:** De ongeboren vrucht wordt, in het belang van het toekomstige kind, reeds als een persoon beschouwd. Dit geldt op voorwaarde dat de vrucht levend en levensvatbaar ter wereld komt. ### 2.2 Einde van bestaan * **Principe:** Het bestaan eindigt bij de dood. * **Uitzondering:** Na het overlijden blijft de overledene, in het belang van erfgenamen en schuldeisers, een persoon. * **Afwezigheid:** Wanneer er onzekerheid bestaat over het voortbestaan van een persoon, kan een procedure inzake afwezigheid worden opgestart om de status van diens goederen te regelen. ## 3. Bekwaamheid Er zijn twee fundamentele vormen van bekwaamheid: rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid. ### 3.1 Rechtsbekwaamheid Dit is de geschiktheid om drager te zijn van rechten en plichten. In principe is elke persoon rechtsbekwaam, met bepaalde wettelijke uitzonderingen. ### 3.2 Handelingsbekwaamheid Dit is de geschiktheid om zelf rechtshandelingen te stellen, rechten uit te oefenen en plichten aan te gaan. Het beginsel is dat iedereen handelingsbekwaam is, tenzij de wet uitzonderingen voorschrijft. ### 3.3 Beschermingsstatuten voor handelingsonbekwamen Er bestaan specifieke wettelijke bepalingen om de belangen te beschermen van personen die handelingsonbekwaam zijn verklaard. ### 3.4 Bijzondere rechtsonbekwaamheden Naast de algemene regels kunnen er specifieke situaties zijn waarin personen een beperkte rechtsbekwaamheid hebben. ## 4. Naam De naam dient ter identificatie van een persoon in het maatschappelijk verkeer en voor overheidsadministratie. De naam is van openbare orde. ### 4.1 Soorten namen * **Familienaam:** Deze wordt verkregen via afstamming. Ouders hebben het keuzerecht om de familienaam van de vader, de moeder, of een samengestelde naam (in zelf gekozen volgorde) toe te kennen. * **Voornaam:** De voornamen worden ook door de ouders gekozen. * **Ondernemingsnaam:** Dit is de naam waaronder een onderneming optreedt. ### 4.2 Naamsverbetering en naamsverandering * **Naamsverbetering:** Dit is het rechtzetten van een vergissing met betrekking tot de naam en wordt beschouwd als een recht. * **Naamsverandering:** Dit is het wijzigen van de naam en wordt beschouwd als een gunst die verleend kan worden mits er geen verwarring of schade wordt berokkend. ## 5. Woonplaats De juridische woonplaats is de plaats waar een persoon zijn of haar hoofdverblijf heeft en geacht wordt te verblijven om rechten uit te oefenen en plichten na te komen. Dit onderscheidt zich van de feitelijke verblijfplaats. De keuze van woonplaats is in principe vrij. > **Tip:** Bij het bepalen van de juridische woonplaats voor gerechtelijke doeleinden, zoals het betekenen van een dagvaarding, is het essentieel om de plaats van het hoofdverblijf te identificeren, rekening houdend met factoren zoals de duur van verblijf en intentie. ## 6. Nationaliteit Nationaliteit vertegenwoordigt de juridische band tussen een persoon en de staat waartoe deze behoort. ## 7. Burgerlijke stand De burgerlijke stand regelt de publiciteit van belangrijke gebeurtenissen in het leven van een persoon. ### 7.1 Begrip en belang De burgerlijke stand is een gemeentelijke dienst die gegevens verzamelt over het bestaan, de staat en de bekwaamheid van personen. Er worden akten van burgerlijke stand opgemaakt en openbaar gemaakt. ### 7.2 Akten van burgerlijke stand Deze akten, zoals geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten, hebben een authentieke bewijswaarde. ### 7.3 Publiciteit De registers van de burgerlijke stand zijn thans elektronisch toegankelijk (in DABS). Er kan een uittreksel of afschrift verkregen worden, rekening houdend met privacywetgeving. ## 8. Bescherming van de persoonlijke levenssfeer Er geldt een principieel verbod op het verwerken en bewaren van persoonsgegevens van natuurlijke personen door ondernemingen. ### 8.1 Uitzonderingen * Toestemming van de betrokkene. * Wettelijke verplichting tot verwerking (bv. sociale zekerheid, fiscus). * Noodzakelijke informatie voor het sluiten van een contract. ### 8.2 Beperkingen * Verwerking van enkel noodzakelijke gegevens voor het vooropgestelde doel. * Gegevens enkel gebruiken voor het specifieke doel. * Gegevens niet langer bewaren dan noodzakelijk. ### 8.3 Bijzondere gegevens Principieel is het verboden om gegevens bij te houden over seksuele voorkeur, afkomst, politieke opvattingen, religie, gezondheid en gerechtelijke gegevens. Er geldt een informatieplicht naar de betrokkene en de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA). > **Tip:** De GDPR (of AVG) is de Europese wet die de regels voor gegevensbescherming vastlegt, terwijl de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) de toezichthoudende instantie is die de naleving ervan controleert. > **Voorbeeld:** De fiscus mag informatie over een belastingplichtige die hij vindt op sociale netwerksites gebruiken om kosten te verwerpen. Het is daarom raadzaam om terughoudend te zijn met het delen van informatie over reizen, buitenlandse eigendommen, dure wagens of hobby's op sociale media. ## 9. Gevolgen van het huwelijk op het vermogen Hoewel het huwelijksvermogensrecht deel uitmaakt van het familierecht, heeft het directe gevolgen voor de financiële positie van natuurlijke personen. ### 9.1 Het wettelijk stelsel Bij het wettelijk stelsel worden drie vermogens onderscheiden: het eigen vermogen van elke echtgenoot en het gemeenschappelijk vermogen. * **Eigen vermogen:** Bevat goederen en schulden van vóór het huwelijk, goederen verkregen door erfenis of schenking tijdens het huwelijk, strikt persoonlijke goederen, beroepsgoederen, wederbeleggingen van eigen goederen en schulden die in het belang van het eigen vermogen zijn aangegaan of het gevolg zijn van een veroordeling wegens een onrechtmatige daad of strafrechtelijke veroordeling. * **Gemeenschappelijk vermogen:** Bevat beroepsinkomsten, inkomsten uit eigen goederen, schulden ten behoeve van de huishouding en opvoeding van kinderen, gezamenlijk of hoofdelijk aangegane schulden, en schulden gemaakt in het belang van het gemeenschappelijk vermogen. Er geldt een vermoeden van gemeenschap: alle goederen en schulden waarvan het eigen karakter niet bewezen is, vallen in het gemeenschappelijk vermogen. ### 9.2 Rechten van schuldeisers * **Eigen schulden:** Kunnen enkel verhaald worden op het eigen vermogen van de echtgenoot die de schuld is aangegaan, met uitzonderingen op de eigen inkomsten en het gemeenschappelijk vermogen indien dit verrijkt werd door de eigen schuld. * **Gemeenschappelijke schulden:** Kunnen op alle drie de vermogens verhaald worden, met uitzonderingen voor buitensporige huishoudelijke schulden of beroepsschulden die niet op het vermogen van de niet-contracterende echtgenoot kunnen worden verhaald (wel op het gemeenschappelijk vermogen). ### 9.3 Het stelsel van scheiding van goederen Bij dit stelsel zijn er slechts twee vermogens: het eigen vermogen van elke echtgenoot. Alle goederen en schulden vallen in een van deze twee vermogens. Beide echtgenoten zijn hoofdelijk gehouden voor huishoudelijke schulden. ### 9.4 Ongehuwd samenwonen Een verklaring van wettelijke samenwoning wordt gelijkgesteld aan het stelsel van scheiding van goederen. Schulden ten behoeve van het samenleven of voor kinderen worden als gemeenschappelijk beschouwd. --- # Rechtspersonen **2 Rechtspersonen** Een rechtspersoon is een juridische constructie die een abstracte entiteit, een afzonderlijk vermogen of een specifieke groepering van mensen in staat stelt om duurzaam rechtshandelingen te verrichten. ### 2.1 Verkrijging van rechtspersoonlijkheid Rechtspersoonlijkheid kan enkel verkregen worden indien de wet dit toestaat, het zogenaamde wettelijkheids- of legaliteitsprincipe. Een feitelijke vereniging, een groepering van personen zonder wettelijke erkenning, is geen rechtspersoon. Zulke verenigingen hebben geen afgescheiden vermogen en kunnen geen rechtshandelingen stellen; de leden zijn persoonlijk aansprakelijk. ### 2.2 Soorten rechtspersonen Rechtspersonen worden onderverdeeld in publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtspersonen. #### 2.2.1 Publiekrechtelijke rechtspersonen Dit zijn overheidsorganen of instellingen met staatsgezag. * **Territoriale publieke personen:** Deze oefenen openbaar gezag uit over een bepaald grondgebied (bv. de Staat, gewesten, provincies). * **Openbare instellingen:** Deze zijn niet territoriaal bepaald maar verlenen specifieke diensten van algemeen belang (bv. RVA, OCMW's). #### 2.2.2 Privaatrechtelijke rechtspersonen Deze ontstaan uit privaat initiatief en oefenen geen openbaar gezag uit. * **Vennootschappen:** Gericht op economische activiteit met een apart vermogen. Voorbeelden zijn VOF, COMM V, NV, BV, CV, SE, SCE en EESV. Rechtspersoonlijkheid wordt verkregen na een oprichtingsakte en registratie bij de griffie van de ondernemingsrechtbank. * **Verenigingen:** Verschillen van vennootschappen door hun doel om geen winst na te streven. * **Stichtingen:** Een afgezonderd vermogen dat bestemd is voor een bepaald (belangeloos) doel. Voorbeelden zijn openbare stichtingen (bv. Koning Boudewijn Stichting) en private stichtingen. ### 2.3 Gevolgen van de rechtspersoonlijkheid De rechtspersoon krijgt een eigen juridische status in het rechtsverkeer, vergelijkbaar met die van natuurlijke personen, zij het met enkele aanpassingen: * **Naam:** Een rechtspersoon heeft een eigen naam. * **Woonplaats:** Een maatschappelijke zetel dient als woonplaats. * **Nationaliteit:** Rechtspersonen kunnen een nationaliteit hebben. * **Bekwaamheid:** * **Rechtsbekwaamheid:** Rechtspersonen zijn rechtsbekwaam, wat betekent dat zij drager kunnen zijn van rechten en plichten. Zij kunnen echter geen familierechten of politieke rechten uitoefenen. * **Specialiteitsbeginsel:** Het vermogen van een rechtspersoon is gebonden aan haar specifieke doel (doelgebonden vermogen). * **Handelingsbekwaamheid:** Rechtspersonen handelen via hun organen (bv. bestuurders). Dit is cruciaal voor hun burgerrechtelijke aansprakelijkheid. * **Strafrechtelijke verantwoordelijkheid:** Rechtspersonen kunnen strafrechtelijk verantwoordelijk worden gesteld. > **Tip:** Gegevens over rechtspersonen, zoals hun rechtsvorm, oprichtingsdatum, maatschappelijke zetel en bestuurders, kunnen geraadpleegd worden via de KBO Public Search en het Belgisch Staatsblad. Het is belangrijk om het doel van de rechtspersoon te kennen om haar bevoegdheden correct in te schatten. ### 2.4 Einde van de rechtspersoon * **Publiekrechtelijke rechtspersonen** eindigen door een wettelijke of grondwettelijke beslissing. * **Privaatrechtelijke rechtspersonen** kunnen vrijwillig worden ontbonden (op initiatief van aandeelhouders, vennoten of leden) of gedwongen worden ontbonden. Alle rechtssubjecten, zowel natuurlijke personen als rechtspersonen, beschikken over rechtspersoonlijkheid en kunnen daardoor rechten en plichten dragen. Objecten, zoals goederen, hebben daarentegen geen rechtspersoonlijkheid. --- # Familie en gezin Dit onderdeel behandelt de juridische aspecten van familie en gezin, met een focus op huwelijksvermogensrecht, ongehuwd samenwonen en de relaties tussen ouders, kinderen en familieleden. ### 5.1 Inleiding Het familie- en gezinsrecht regelt de juridische banden en relaties binnen het gezin en de familie. Dit omvat onder meer het huwelijk, de vermogensrechtelijke gevolgen daarvan, en de situatie van samenwonenden. ### 5.2 Huwelijk Het huwelijk creëert een reeks juridische rechten en plichten tussen de echtgenoten, en heeft ook vermogensrechtelijke gevolgen. ### 5.3 Gezinsvermogen Het gezinsvermogen betreft de totaliteit van goederen en schulden die tot de gehuwden behoren. Er bestaan verschillende stelsels die de samenstelling en het beheer van dit vermogen regelen. #### 5.3.1 Algemene regels Elke echtgenoot behoudt zijn eigen vermogen. Door het huwelijk kan er echter een gemeenschappelijk vermogen ontstaan, afhankelijk van het gekozen huwelijksvermogensstelsel. #### 5.3.2 Het wettelijk stelsel Het wettelijk stelsel is het standaard huwelijksvermogensstelsel in België. ##### A. Samenstelling van het gezinsvermogen Het wettelijk stelsel kent drie vermogens: * **Eigen vermogen van de echtgenoot 1:** Omvat goederen en schulden van vóór het huwelijk, goederen verkregen tijdens het huwelijk door erfenis of schenking, strikt persoonlijke goederen, gereedschappen voor het beroep, goederen verkregen door wederbelegging van eigen goederen, eigen schulden, en schulden uit een veroordeling wegens onrechtmatige daad of strafrechtelijke veroordeling. * **Eigen vermogen van de echtgenoot 2:** De samenstelling is analoog aan die van echtgenoot 1. * **Gemeenschappelijk vermogen:** Omvat beroepsinkomsten en beroepsschulden van beide echtgenoten. Inkomsten uit eigen goederen vallen ook in het gemeenschappelijk vermogen. Schulden ten behoeve van de huishouding en opvoeding van kinderen, gezamenlijk of hoofdelijk aangegane schulden, en schulden gemaakt in het belang van het gemeenschappelijk vermogen behoren eveneens tot het gemeenschappelijk vermogen. **Vermoeden van gemeenschap:** Alle goederen en schulden waarvan het eigen karakter niet bewezen kan worden, vallen in het gemeenschappelijk vermogen. ##### B. Rechten van de schuldeisers De rechten van schuldeisers zijn afhankelijk van het type schuld en het vermogen waarop zij beslag kunnen leggen. * **Regel 1 (Eigen schulden):** Eigen schulden kunnen enkel op het eigen vermogen van de echtgenoot die de schuld heeft aangegaan, verhaald worden. * **Uitzondering a:** Eigen schulden zijn steeds verhaalbaar op een deel van het gemeenschappelijk vermogen, met name op de eigen inkomsten. * **Uitzondering b:** Eigen schulden zijn verhaalbaar op het hele gemeenschappelijke vermogen indien dit vermogen verrijkt werd door de eigen schuld. * **Regel 2 (Gemeenschappelijke schulden):** Gemeenschappelijke schulden kunnen op de drie vermogens verhaald worden. * **Uitzondering:** Schulden aangegaan ten behoeve van de huishouding door één echtgenoot, die buitensporig zijn, zijn niet te verhalen op het vermogen van de niet-contracterende echtgenoot. * **Uitzondering:** Beroepsschulden zijn niet te verhalen op het vermogen van de niet-contracterende echtgenoot, maar wel op het gemeenschappelijk vermogen. ##### C. Bestuur van het gezinsvermogen Het beheer van de verschillende vermogens kan complex zijn en is onderworpen aan wettelijke regels. ##### D. Tussenkomst van de rechter en sancties De rechter kan tussenkomen bij geschillen of onevenwichtigheden in het beheer van het gezinsvermogen. Sancties kunnen volgen bij inbreuken op de wettelijke bepalingen. ##### E. Ontbinding, vereffening, verdeling Bij echtscheiding of overlijden wordt het gezinsvermogen ontbonden, vereffend en verdeeld volgens de regels van het gekozen stelsel. #### 5.3.3 Andere stelsels Naast het wettelijk stelsel bestaan er ook andere huwelijksvermogensstelsels. ##### A. Scheiding van goederen Bij dit stelsel blijven er slechts twee vermogens bestaan: het eigen vermogen van echtgenoot 1 en het eigen vermogen van echtgenoot 2. Alle goederen en schulden, zowel van vóór als tijdens het huwelijk, vallen in één van deze twee vermogens. Voor huishoudelijke schulden zijn beide echtgenoten hoofdelijk gehouden. ##### B. Gewijzigde gemeenschapsstelsels Dit zijn stelsels die elementen van het wettelijk stelsel combineren met elementen van scheiding van goederen, of die een aangepaste gemeenschap creëren. ### 5.4 Ongehuwd samenwonen Het ongehuwd samenwonen kent een andere juridische regeling dan het huwelijk. Een verklaring van wettelijke samenwoning wordt juridisch gelijkgesteld met een stelsel van scheiding van goederen. Schulden ten behoeve van het samenleven of de kinderen worden wel als gemeenschappelijk beschouwd. ### 5.5 Ouders, kinderen en familie Dit onderdeel behandelt de juridische relaties en rechten/plichten binnen de ouder-kindrelatie en binnen de bredere familiekring. > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid tussen de verschillende huwelijksvermogensstelsels en de specifieke samenstelling van de vermogens onder het wettelijk stelsel te kennen, aangezien dit directe gevolgen heeft voor de rechten van echtgenoten en schuldeisers. > **Tip:** Het bewijs van de aard van een goed (eigen of gemeenschappelijk) is essentieel bij geschillen, met name in het wettelijk stelsel. > **Tip:** Maak een duidelijke schets van de verschillende vermogens (eigen vermogen echtgenoot 1, eigen vermogen echtgenoot 2, gemeenschappelijk vermogen) wanneer u de rechten van schuldeisers analyseert onder het wettelijk stelsel. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Natuurlijke persoon | Een mens van vlees en bloed, die als rechtssubject wordt erkend en drager is van rechten en plichten. Iedereen is in principe rechtsbekwaam en handelingsbekwaam, behalve bij wettelijke uitzonderingen. | | Rechtspersonen | Een juridische constructie die een abstracte entiteit, een afzonderlijk vermogen of een groepering van mensen in staat stelt om duurzaam rechtshandelingen te stellen, alsof het een natuurlijk persoon was. | | Rechtsbekwaamheid | De geschiktheid om drager te zijn van rechten en plichten. Iedereen, zowel natuurlijke personen als rechtspersonen, bezit rechtsbekwaamheid. | | Handelingsbekwaamheid | De geschiktheid om zelfstandig rechtshandelingen te stellen, eigen rechten uit te oefenen en verplichtingen aan te gaan. Dit kan beperkt zijn door leeftijd, geestestoestand of wettelijke bepalingen. | | Staat (rechtspositie) | De juridische toestand van een persoon binnen de maatschappij en de familie, die zijn rechts- en handelingsbekwaamheid beïnvloedt. Deze staat kan gedurende het leven wijzigen en is aan publiciteit gebonden. | | Bestaan van personen | Dit concept omvat het begin (geboorte) en het einde (dood) van de juridische persoonlijkheid van een natuurlijk persoon, inclusief de bescherming van de ongeboren vrucht en de afhandeling van afwezigheid. | | Woonplaats | De plaats waar een persoon zijn hoofdverblijf heeft en geacht wordt te verblijven om zijn rechten uit te oefenen en plichten na te komen. Dit heeft juridische gevolgen en is niet altijd gelijk aan de feitelijke verblijfplaats. | | Nationaliteit | De juridische band die een persoon verbindt met een specifieke staat, wat bepaalde rechten en plichten met zich meebrengt. | | Burgerlijke stand | Een gemeentelijke dienst die gegevens verzamelt omtrent het bestaan, de staat en de bekwaamheid van personen, en akten opmaakt en publiceert (geboorte, huwelijk, overlijden). | | Bescherming van de persoonlijke levenssfeer | Het principe dat ondernemingen de verwerking en bewaring van persoonsgegevens van natuurlijke personen verbiedt, met uitzonderingen en strikte beperkingen op het gebruik en de bewaartermijn van deze gegevens. | | Wettelijk stelsel (huwelijksvermogensrecht) | Het standaard huwelijksvermogensstelsel dat van toepassing is bij het ontbreken van huwelijkse voorwaarden, waarbij er een eigen vermogen voor elke echtgenoot en een gemeenschappelijk vermogen ontstaat. | | Gemeenschappelijk vermogen | Het vermogen dat tijdens het huwelijk wordt opgebouwd door de gezamenlijke inkomsten en goederen van beide echtgenoten, met uitzondering van de eigen goederen. | | Eigen vermogen | Het vermogen van een echtgenoot dat de goederen en schulden omvat die vóór het huwelijk bestonden, of die tijdens het huwelijk verkregen zijn via erfenis, schenking of specifieke persoonlijke goederen. | | Rechten van schuldeisers | De mogelijkheid voor schuldeisers om beslag te leggen op de vermogens van echtgenoten om hun vorderingen te innen, waarbij de regels verschillen voor eigen schulden en gemeenschappelijke schulden. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensstelsel waarbij elke echtgenoot een eigen vermogen behoudt en er geen gemeenschappelijk vermogen ontstaat; beide echtgenoten blijven wel hoofdelijk aansprakelijk voor huishoudelijke schulden. | | Ongehuwd samenwonen | Een situatie waarbij twee personen die niet gehuwd zijn een wettelijke samenwoning kunnen aangaan, wat juridisch vergelijkbaar is met het stelsel van scheiding van goederen voor bepaalde aspecten. | | Publiekrechtelijke rechtspersonen | Rechtspersonen die zijn opgericht door de overheid en staatsgezag uitoefenen, zoals territoriale eenheden (staten, gewesten) of openbare instellingen die specifieke diensten verlenen. | | Privaatrechtelijke rechtspersonen | Rechtspersonen die voortkomen uit privaat initiatief, zoals vennootschappen, verenigingen of stichtingen, die activiteiten ontplooien zonder openbaar gezag uit te oefenen. | | Principe van specialiteit | Het principe dat het vermogen van een rechtspersoon gebonden is aan het doel waarvoor deze is opgericht; de rechtspersoon kan enkel handelingen stellen die binnen dit doel vallen. |