Deel 3 - Goederenrecht.pptx

# Begrip en soorten van goederen Dit onderwerp behandelt de fundamentele definities en classificaties van goederen, inclusief materiële en onlichamelijke, roerende en onroerende goederen, en het belang van dit onderscheid. ### 1.1 Definitie van goederen Goederen zijn alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening. Dit omvat zowel materiële zaken als vermogensrechten. ### 1.2 Classificatie van goederen Goederen kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld, wat relevant is voor juridische en praktische toepassingen. #### 1.2.1 Materiële en onlichamelijke goederen * **Materiële (lichamelijke) goederen:** Dit zijn tastbare voorwerpen die zintuiglijk waarneembaar zijn en gemeten of gekwantificeerd kunnen worden. * **Onlichamelijke goederen:** Dit zijn niet-tastbare goederen, zoals intellectuele eigendomsrechten (bijvoorbeeld merken en octrooien) of andere vermogensrechten (zoals eigendom en nalatenschap). #### 1.2.2 Roerende en onroerende goederen Alle goederen zijn ofwel roerend ofwel onroerend. * **Onroerende goederen:** Dit zijn goederen die in principe niet verplaatsbaar zijn. Ze worden verder onderverdeeld in vier categorieën: * **Onroerend uit hun aard:** Dit betreft de grond zelf. * **Onroerend door incorporatie:** Dit omvat bouwwerken en beplantingen die deel uitmaken van het erf waarmee ze verbonden zijn. * **Onroerend door bestemming:** Dit zijn goederen die accessoires zijn van een onroerend goed indien ze dezelfde eigenaar hebben en er een economische of materiële band bestaat met het onroerend goed. Het principe "bijzaak volgt hoofdzaak" is hier van toepassing. Een voorbeeld is vaste vloerbekleding in een huis, gelegd door de eigenaar. * **Onroerend door het voorwerp waarop zij betrekking hebben:** Dit zijn rechten en schuldvorderingen die betrekking hebben op onroerend goed. Een voorbeeld is het recht op aflevering van een onroerend goed, wat een onroerend recht is. * **Roerende goederen:** Dit zijn alle goederen die niet onroerend zijn. Dit is een negatieve definitie. Voorbeelden zijn zakelijke rechten op roerende goederen (zoals vruchtgebruik op een auto) en schuldvorderingen (zoals het vorderen van een geldsom). #### 1.2.3 Vervroegd roerende goederen Dit zijn goederen die binnen een technisch en economisch redelijke termijn "losgemaakt" kunnen worden en als roerend worden beschouwd. Groenten en fruit, zes weken voor de oogst, vallen hieronder. #### 1.2.4 Gebruiks- en verbruiksgoederen * **Gebruiksgoederen:** Deze goederen kunnen meerdere keren worden gebruikt zonder te verdwijnen, hoewel ze teniet kunnen gaan door slijtage, defecten of externe oorzaken. Voorbeelden zijn een fiets, computer of telefoon. * **Verbruiksgoederen:** Deze goederen verdwijnen bij het eerste gebruik, zoals voedsel of geld. Bij het uitlenen van een verbruiksgoed, moet een gelijkaardige zaak worden teruggegeven, terwijl bij een gebruiksgoed dezelfde zaak moet worden teruggegeven. #### 1.2.5 Publieke en private goederen * **Publieke goederen:** Deze worden gebruikt in het algemeen belang, zoals straten en voetpaden. Ze zijn in principe niet vervreemdbaar en de regulering ervan valt onder het administratief recht. Een zakelijk gebruiksrecht kan eventueel bestaan indien dit niet in strijd is met het algemeen belang. * **Private goederen:** Deze zijn niet bestemd voor het gebruik van iedereen en zijn vervreemdbaar. De regulering ervan valt onder het burgerlijk recht. ### 1.3 Belang van het onderscheid tussen goederen Het onderscheid tussen verschillende soorten goederen is cruciaal voor diverse rechtsgebieden, waaronder: * Burgerlijk recht * Fiscaal recht * Gerechtelijk recht ### 1.4 Onroerende publiciteit Onroerende publiciteit is het proces waarbij informatie over zakelijke rechten op onroerende goederen openbaar wordt gemaakt. Dit is belangrijk voor personen of instanties die geïnteresseerd zijn in wie een zakelijk recht heeft op een onroerend goed, bijvoorbeeld voor belastingdoeleinden of investeringen. * **Hoe?** Dit gebeurt via een register op het bevoegde kantoor van de algemene administratie van de patrimoniumdocumentatie. * **Wat?** Enkel vonnissen, authentieke akten of onderhandse akten die door een notaris zijn erkend, worden geregistreerd. Eigenhandige onderhandse akten vallen hier niet onder. > **Tip:** Het onderscheid tussen roerende en onroerende goederen, en de classificatie binnen deze categorieën, heeft significante gevolgen voor de overdracht, vestiging van rechten en de toepasselijke regelgeving. --- # Zakelijke rechten in het algemeen Dit deel definieert zakelijke rechten en behandelt hun kernmerken, zoals het volgrecht, en een overzicht van de verschillende soorten zakelijke rechten die bestaan. ### 2.1 Wat zijn zakelijke rechten? Zakelijke rechten zijn vermogensrechten die door de wetgever als zodanig worden erkend. Ze verlenen een rechtssubject direct zeggenschap over een bepaald goed. Dit staat in contrast met persoonlijke rechten, die aanspraken jegens een andere persoon inhouden. #### 2.1.1 Kenmerken van zakelijke rechten Een cruciaal kenmerk van zakelijke rechten is dat ze "vastzitten aan een zaak" en die zaak "volgen". Dit wordt ook wel het volgrecht genoemd. Het betekent dat het recht, ongeacht wie de eigenaar van de zaak is, verbonden blijft aan de zaak zelf. #### 2.1.2 Beperkt aantal soorten De wetgever erkent een beperkt aantal zakelijke rechten. Deze kunnen globaal worden ingedeeld in eigendom, zakelijke gebruiksrechten en zakelijke zekerheden. ### 2.2 Overzicht van zakelijke rechten #### 2.2.1 Eigendom en mede-eigendom * **Eigendom:** Dit is het meest volledige recht dat een persoon op een goed kan hebben. Het omvat de bevoegdheden om het goed te gebruiken, ervan te genieten en erover te beschikken, tenzij dit bij wet verboden is. Eigendom is niet hetzelfde als "bezit", wat enkel feitelijke controle over een goed inhoudt. * **Bescherming van eigendom:** De Grondwet bepaalt dat niemand uit zijn eigendom kan worden ontzet dan ten algemene nutte. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens verzekert het ongestoord genot van eigendom en verbiedt onteigening, behalve in het algemeen belang. Diefstal van eigendom is strafbaar gesteld in het strafrecht. * **Beperkingen van eigendomsrecht:** Het eigendomsrecht is niet absoluut. Het moet rekening houden met de belangen van overheden (onteigeningen, ruimtelijke ordening) en andere personen (evenwichtsleer, burenhinder). Onteigening is een procedure waarbij een eigenaar gedwongen en onherroepelijk van zijn eigendom wordt beroofd ten voordele van de gemeenschap, mits er sprake is van algemeen nut en een billijke schadeloosstelling. * **Mede-eigendom:** Dit doet zich voor wanneer meerdere personen tegelijkertijd het eigendomsrecht op hetzelfde goed hebben. Er zijn verschillende vormen: * **Toevallige mede-eigendom:** Ontstaat bijvoorbeeld bij een erfenis van een huis. Elke mede-eigenaar heeft recht op het materieel gebruik en genot van het goed. Voor daden van beschikking is in principe toestemming van de andere mede-eigenaars nodig, behalve voor daden tot behoud, voorlopig beheer of in geval van noodzakelijkheid en bederf/waardevermindering. * **Vrijwillige mede-eigendom:** Ontstaat wanneer personen ervoor kiezen om samen een goed aan te kopen. De rechten en plichten worden contractueel geregeld; bij gebrek daaraan gelden de regels van toevallige mede-eigendom. * **Gedwongen mede-eigendom:** Komt voor bij gemeenschappelijke delen in bijvoorbeeld een appartementsgebouw. Belangrijke beslissingen worden genomen door de Algemene Vergadering van mede-eigenaars, met een basisakte en reglement van mede-eigendom, en dagelijks beheer door een syndicus. #### 2.2.2 Zakelijke gebruiksrechten * **Vruchtgebruik:** Verleent aan de titularis het tijdelijke recht (maximaal 99 jaar) op gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar. Dit moet gebeuren als een voorzichtig en redelijk persoon, in overeenstemming met de bestemming van het goed, met de verplichting het goed bij het einde van het recht terug te geven. Het beschikkingsrecht blijft bij de blote eigenaar. * **Erfdienstbaarheden:** Dit is een last die op een onroerend goed (lijdend erf) wordt gelegd ten behoeve van een ander onroerend goed (heersend erf). Het doel is de exploitatie en het gebruik van erven te vergemakkelijken. Een bekend voorbeeld is het recht van uitweg. * **Erfpacht:** Dit is een zakelijk gebruiksrecht dat een vol gebruik en genot verleent van andermans goed (onroerend uit aard of door incorporatie). Het doel kan bijvoorbeeld zijn het bebouwen van braakliggende gronden. De duurtijd varieert van 15 tot 99 jaar. De erfpachter heeft genot en gebruik, is verantwoordelijk voor onderhoud en herstellingen, mag de waarde van het goed niet verminderen, en betaalt een vergoeding. * **Opstal:** Dit is een zakelijk gebruiksrecht dat het eigendomsrecht verleent op gebouwde of niet-gebouwde volumes, voor het geheel of een deel, op, boven of onder andermans grond. Het doel is om er bouwwerken of beplantingen te hebben. De duurtijd is maximaal 99 jaar. De opstalhouder oefent op zijn volume alle bevoegdheden van een eigenaar uit, terwijl de grondeigenaar (opstalgever) zijn rechten en plichten met betrekking tot zijn eigendom behoudt. #### 2.2.3 Zakelijke zekerheden Zakelijke zekerheden bieden een schuldeiser zekerheid voor de voldoening van een schuld. De belangrijkste vormen zijn: * **Voorrechten:** Wettelijk bepaalde voorrechten die aan bepaalde schuldeisers een voorrang verlenen bij de verdeling van de opbrengst van een goed. * **Pand:** Een zakelijk zekerheidsrecht op een roerend goed. * **Hypotheek:** Een zakelijk zekerheidsrecht op een onroerend goed. * **Retentierecht:** Het recht om de teruggave van een goed te weigeren totdat een schuld die verband houdt met dat goed, is voldaan. > **Tip:** Het onderscheid tussen zakelijke rechten en persoonlijke rechten is fundamenteel. Zakelijke rechten geven directe macht over een goed, terwijl persoonlijke rechten aanspraken jegens een persoon inhouden. Het volgrecht is een van de meest kenmerkende eigenschappen van zakelijke rechten. --- # Eigendomsrecht en mede-eigendom Dit gedeelte behandelt het eigendomsrecht als het meest omvattende recht op een goed, de bescherming en beperkingen ervan, alsook de verschillende vormen van mede-eigendom. ### 3.1 Eigendomsrecht #### 3.1.1 Begrip en definitie Het eigendomsrecht wordt gedefinieerd als het meest volledige recht dat een persoon op een goed kan hebben. Het omvat een volheid aan bevoegdheden, behalve indien bij wet verboden. Deze bevoegdheden omvatten het gebruiken, genieten en beschikken over het goed. Het is belangrijk om dit te onderscheiden van "bezit", wat enkel het feitelijk beschikken over een goed inhoudt. #### 3.1.2 Bescherming van de eigendom De bescherming van het eigendomsrecht is gewaarborgd op verschillende niveaus: * **Grondwet:** Bepaalt dat niemand uit zijn eigendom kan worden ontzet, behalve ten algemene nutte. * **Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM):** Verzekert het "ongestoord genot van eigendom" en stelt dat niemand van zijn eigendom kan worden beroofd, met uitzondering van het algemeen belang. * **Strafwet:** Diefstal van iemands eigendom wordt beschouwd als een misdrijf. #### 3.1.3 Beperkingen van het eigendomsrecht Het eigendomsrecht is geen absoluut recht en kent diverse beperkingen. Er moet rekening worden gehouden met de belangen van: * **Overheden:** Dit kan zich uiten in onteigeningen en ruimtelijke ordeningsmaatregelen. Onteigening is een procedure waarbij een eigenaar gedwongen en onherroepelijk van zijn eigendom wordt beroofd ten voordele van de gemeenschap, met als doel het algemeen nut of belang. Dit proces vereist een bijzondere procedure en een billijke schadeloosstelling. * **Andere personen:** Dit omvat onder meer de evenwichtsleer en burenhinder, waarbij rekening gehouden moet worden met de belangen van naburige eigenaars. ### 3.2 Mede-eigendom #### 3.2.1 Begrip en definitie Mede-eigendom ontstaat wanneer verschillende personen titularis zijn van het eigendomsrecht op hetzelfde goed. #### 3.2.2 Vormen van mede-eigendom Er worden drie hoofdvormen van mede-eigendom onderscheiden: * **Toevallige mede-eigendom:** Deze vorm ontstaat zonder specifieke wil van de betrokkenen, bijvoorbeeld bij een erfenis waarbij meerdere erfgenamen een huis in onverdeelde mede-eigendom verkrijgen. * Elke eigenaar heeft recht op het materieel gebruik en genot van het onverdeelde goed. * In principe is toestemming van de andere mede-eigenaars vereist voor handelingen. * Uitzonderingen hierop zijn daden tot behoud, daden tot voorlopig beheer, en daden van beschikking in geval van noodzakelijkheid, zeker wanneer de goederen onderhevig zijn aan bederf of waardevermindering. * **Vrijwillige mede-eigendom:** Deze vorm wordt gecreëerd door een bewuste overeenkomst tussen twee of meer personen, bijvoorbeeld wanneer twee personen besluiten samen een huis aan te kopen. * De rechten en plichten van de mede-eigenaars worden contractueel geregeld. * Indien er geen specifieke contractuele regelingen zijn, gelden de regels van toevallige mede-eigendom. * **Gedwongen mede-eigendom:** Dit type mede-eigendom is onlosmakelijk verbonden aan een bepaald goed, zoals de gemeenschappelijke delen in een appartementsgebouw. * Belangrijke beslissingen worden genomen door de Algemene Vergadering van mede-eigenaars. * Vaak wordt er een basisakte en een reglement van mede-eigendom opgesteld. * Het dagelijks beheer wordt doorgaans waargenomen door een syndicus. ### 3.3 Overige zakelijke rechten (Kort overzicht ter context) Hoewel niet de kern van dit specifieke thema, worden ter volledigheid van het goederenrecht enkele andere zakelijke rechten kort benoemd die de eigendom kunnen beperken of aanvullen: * **Vruchtgebruik:** Verleent het tijdelijk recht op gebruik en genot van een goed, met de plicht om het bij het einde van het recht terug te geven. Het beschikkingsrecht blijft bij de blote eigenaar. Het recht geldt maximaal 99 jaar. * **Erfdienstbaarheden:** Een last op een onroerend goed (lijdend erf) ten voordele van een andermans onroerend goed (heersend erf), met als doel de exploitatie en het gebruik van de erven te vergemakkelijken. * **Erfpacht:** Een zakelijk gebruiksrecht dat een vol gebruik en genot verleent van andermans onroerend goed. De duur varieert van 15 tot 99 jaar. De erfpachter is verantwoordelijk voor onderhoud en herstellingen, en mag de waarde van het goed niet verminderen, mits betaling van een vergoeding. * **Opstal:** Een zakelijk gebruiksrecht dat eigendomsrecht verleent op gebouwde of ongebouwde volumes op, boven of onder andermans grond. De duur is maximaal 99 jaar. De opstalhouder oefent alle bevoegdheden van een eigenaar uit op zijn volume. --- # Specifieke zakelijke gebruiksrechten Dit onderwerp behandelt de juridische concepten van specifieke zakelijke gebruiksrechten, zoals vruchtgebruik, erfdienstbaarheden, erfpacht en opstal, waarbij hun definities, duur en de rechten en plichten van de betrokken partijen worden uitgediept. ### 4.1 Zakelijke gebruiksrechten in vogelvlucht Zakelijke gebruiksrechten verlenen de houder het recht om een goed dat toebehoort aan een ander, te gebruiken en ervan te genieten, binnen de wettelijk bepaalde grenzen. Deze rechten zijn onderscheiden van het volledige eigendomsrecht en hebben specifieke kenmerken wat betreft duur, omvang van bevoegdheden en de verplichtingen van de titularissen. ### 4.2 Vruchtgebruik * **Begrip en definitie:** Vruchtgebruik verleent aan de titularis het tijdelijke recht om een goed te gebruiken en de vruchten ervan te genieten. Dit recht wordt uitgeoefend als een zorgvuldig en redelijk persoon, conform de bestemming van het goed. * **Duur:** Het recht op vruchtgebruik is beperkt in duur, met een maximum van 99 jaar. * **Rechten en plichten:** * **Vruchtgebruiker:** Heeft het recht op gebruik en genot van het goed. Is verplicht het goed te onderhouden en te herstellen. Bij het einde van het recht moet het goed worden teruggegeven. * **Blote eigenaar:** Behoudt het beschikkingsrecht over het goed, maar kan het niet gebruiken of ervan genieten zolang het vruchtgebruik loopt. > **Tip:** Het beschikkingsrecht blijft dus bij de blote eigenaar, terwijl het gebruiks- en genotsrecht bij de vruchtgebruiker ligt. ### 4.3 Erfdienstbaarheden * **Begrip en definitie:** Een erfdienstbaarheid is een last die op een onroerend goed (het lijdend erf) wordt gelegd ten gunste van een ander onroerend goed (het heersend erf). Het doel is om de exploitatie en het gebruik van de erven te vergemakkelijken. * **Kenmerken:** Erfdienstbaarheden kunnen zowel zichtbaar als onzichtbaar zijn. * **Voorbeeld:** Een recht van uitweg is een klassiek voorbeeld van een erfdienstbaarheid. ### 4.4 Erfpacht * **Begrip en definitie:** Erfpacht is een zakelijk gebruiksrecht dat de erfpachter een volledig gebruik en genot verleent van andermans goed. Dit goed is bij voorkeur onroerend uit zijn aard of door incorporatie. * **Doel:** Een veelvoorkomend doel is de bebouwing van braakliggende gronden. * **Duur:** De duurtijd van een erfpachtcontract varieert tussen 15 en 99 jaar, wat het een tijdelijk recht maakt. * **Rechten en plichten:** * **Erfpachter:** Mag het goed gebruiken en ervan genieten. Is verantwoordelijk voor onderhoud en herstellingen. Mag de waarde van het goed niet verminderen en moet een vergoeding betalen aan de eigenaar. * **Eigenaar (Eigenaar van de grond):** Ontvangt een vergoeding en behoudt de eigendom van de grond. ### 4.5 Opstal * **Begrip en definitie:** Opstal is een zakelijk gebruiksrecht dat de opstalhouder het eigendomsrecht verleent op gebouwde of niet-gebouwde volumes. Dit recht kan betrekking hebben op de grond, boven de grond of onder de grond van een ander. Het doel is het hebben van bouwwerken of beplantingen op die grond. * **Duur:** De maximale duurtijd van een opstalrecht is 99 jaar. * **Rechten en plichten:** * **Opstalhouder:** Oefent alle bevoegdheden van een eigenaar uit op het door het opstalrecht gedekte volume, inclusief de bijbehorende rechten en plichten. * **Opstalgever (Grondeigenaar):** Behoudt de rechten en plichten met betrekking tot zijn eigendom, de grond zelf. > **Example:** Een projectontwikkelaar die een appartementencomplex wil bouwen op grond die hij niet bezit, kan een opstalrecht vestigen. Hij wordt dan eigenaar van het gebouw, maar niet van de grond. De grondeigenaar ontvangt periodieke betalingen voor het gebruik van zijn grond. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Goed | Een object dat vatbaar is voor toe-eigening, inclusief vermogensrechten. Dit omvat zowel materiële (lichamelijke) als onlichamelijke goederen. | | Materiële goederen | Goederen die fysiek waarneembaar zijn, zoals een tafel, een boek of een huis. Deze kunnen met de zintuigen worden waargenomen en gekwantificeerd. | | Onlichamelijke goederen | Goederen die niet fysiek waarneembaar zijn, maar wel economische waarde vertegenwoordigen. Voorbeelden zijn merken, octrooien, eigendomsrechten en schuldvorderingen. | | Roerende goederen | Alle goederen die verplaatsbaar zijn. Dit is een negatieve definitie, wat betekent dat alles wat niet als onroerend wordt beschouwd, roerend is. | | Onroerende goederen | Goederen die in principe niet verplaatsbaar zijn. Deze categorie omvat goederen uit hun aard (grond), door incorporatie (bouwwerken), door bestemming (accessoria) en door het voorwerp waar zij betrekking op hebben. | | Zakelijk recht | Een recht dat aan een rechtssubject een directe zeggenschap verleent over een bepaald goed. Zakelijke rechten "zitten vast aan een zaak" en volgen deze zaak (volgrecht). | | Eigendomsrecht | Het meest omvattende recht dat een persoon op een goed kan hebben, inclusief de bevoegdheden om het goed te gebruiken, ervan te genieten en erover te beschikken, tenzij bij wet verboden. | | Mede-eigendom | Een situatie waarin meerdere personen tegelijkertijd titularis zijn van het eigendomsrecht op hetzelfde goed. Er zijn verschillende vormen, zoals toevallige, vrijwillige en gedwongen mede-eigendom. | | Vruchtgebruik | Een tijdelijk zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het recht geeft op het gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar, onder de verplichting het goed aan het einde van het recht terug te geven. | | Erfdienstbaarheid | Een last die op een onroerend goed (lijdend erf) wordt gelegd ten gunste van een ander onroerend goed (heersend erf) voor het gebruik en nut ervan, om de exploitatie en het gebruik van erven te vergemakkelijken. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat een volledig gebruik en genot verleent van een andermans onroerend goed (uit zijn aard of door incorporatie), vaak met het doel dit goed te bebouwen. | | Opstal | Een zakelijk gebruiksrecht dat het eigendomsrecht verleent op gebouwde volumes (voor het geheel of een deel) op, boven of onder andermans grond, om er bouwwerken of beplantingen te hebben. | | Burgerlijk recht | Het deel van het recht dat de betrekkingen tussen burgers onderling regelt, met inbegrip van de regels rond goederenrecht. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat zich bezighoudt met de heffing van belastingen, waarbij de classificatie van goederen (bv. roerend versus onroerend) van belang kan zijn. | | Gerechtelijk recht | Het rechtsgebied dat de procedures en regels voor rechtspraak omvat; het onderscheid tussen goederen kan hier ook relevant zijn. |